장음표시 사용
201쪽
I98 Para n p. IV: firmant ., s d tamen priori ilia certitudo vivacitatem in me impressionem efficit, atque haee. Et . hinc dessumi deber , quem sens'meontineat id , quod. vulso dici solet: magis a nobis credi id , quod videtur quam quod solum auditur: sensus vides icet hujus axiomatis est: nos longe vivacius affici eo, quod oculis usurpamus , quam eo , quod solum auditu percipimus, non autem illud prae hoc magis verum nobis videri. AI quaenam, quae-1et aliquis, sunt ea adjuncta, in quibus aucto μllitas humana certa evadit λ accipς igitur
Caracteres certa MElaritatis δ' nα - - x. Objinum, circa quod tes monium. Vers-ών, si res facti; neque enim. in re uS Scienisseis ullum habet auctoritas hum ' pondus . Sit praeterea eiusmodi, ut eorum, qui testantur, eaptum non superet , quod tum obtinetur, quando ξ is neque vires intelligentiae. , Mesque copia indagandi veritatem defuerit. x. Numerus festantium sir iantur. ue iis ima tunctis prudenter major desiderari neqvieat rnumerum tamen non faciunt etiam qugini su Thni, cum omnes rem ab uno desumunt. h. Non si loeus p denti suspicioni, an non sest/xhonium ex parva quadam animi as ctione proficiscatur; mens enim: ejusmodi m tibus agitata vel verum non vidu, vel, si rideat 4. festimonium sit unanime , Θ πqν -' pauco omis , quatis numquam defunt ,. in d' -
μα veritati pondus accedit CLXXXIV. . Aisoritas humaua hisce ch in serim a inham a s indieiuni sussciens υeritaris externae: est Penim. insallibilis, paritque cerr
202쪽
. ritusnem, ae evidentiam moralem 183 γ : igitur ea, quae ad indicium veritatis sus-
λη. . Veritatis nimirum externae ; internae Rod e Se, patet alioquin ; at neque omnis itide, ejus videlicet solum , quam nec
Od tu' externis, nee sensu naturae commu
di, nee ratiocinio ex illis deducto conseque'. emus. Verbo, ea nobis auctoritas huma- ὸ Vera esse indubitanter persuadet, quae adl --ia, ac historias attinent , iisque in Suscipiendis consiliis, expedi ndis negotiis, ac xhgη cene, illis quae ad vitae usus requi- .l Iphtur, dirigimur. Qui in ejusmodi rebus hodem testimonio humano fidem abroga ' 'tiis prosecto non modo a ceterorum com-'l ' I io veluti perversi , ac aberrantis animi'.'*R0 exeludi meretur , verum etiam sibii qRam maxime noxius foret ; ex pleris 'aina rebus a Deo hominibus ad usumu'. Vii . nullam utilitatem capere , & non I k insalicem, brevbmque lix tellure vitam i gyte posset, cum nemo sit, qui ipsi pro-'fρ Φ, 'ensibus omnes res ad vitam Sibi nNV ς β Rrias explorare, queat proptereaque in ς' pluribus occasionibus aliorum instructio- 'ης non egeat. Atque exinde pater, Deum 'pyimm voluisse, ut nobis hominum testi- quandoque serviat ad veritatem c.ροψ tegendam, eumque etiam dedisse horni-RIVM sacultatem determinandi quid huies imonio inesse debeat, ut fidem merea ' Haec de auctoritate humana dicta pro lyς loco sufficiunt , plura de eodem arΠu- '
203쪽
S. CL. X. XV. UM veritas indiciorum ope detectarmenti obversatur , eamdem cognoscere dicimur; eo vero in casu uel si H, vel opinamur, . vel credi -mμt,i triplex inde oritur cogniti nis species: Ieientia, opinis, ac fides, pr zipuum ultimae huius partis argumentum. CLXXXVI. Potissimam tere cognitionum nostrarum partem lectioni librorum debemus: qpare, cum de cognitione veritatis generatim hoc loco agamus, ea quoque adserantur , u Porret, quae. ad evolvendos, utili lectione li
br0s , verumque eorum Sensum assequendum scitu necessaria Sunt.
CLXXXVII. Deniquei, quando , ut in a
erit inutile praecipuas utriusque caussas , ω re que detegere his enim inaellectis eam facit ius dispellemusta; hune vero vitabimus , atquς hac ratione cognitionem nostram pro humani intellectus viribus 'amplius semper , &lius extendemus . . His in tironum, Commodum , ne quidpiam desit , breve. de concert sonet litteraria: caput subnerumus
204쪽
CLXXXVIN. Omnis cognitis certa, l. i. videns. scientia ; atque iudicium , quod de en budia '
denter ab ea formatur, solentiscum compulla- cium tur ; ut cum judico : totum est majusfino paue. COROLL. Eam igitur proposilitonem scis, euius veritas mihi evidenter relucet. SCHOL. Sunas vocabulum scientiae formaliter seu subjectiυe se quatenus videlicet resertur actimentems nam olfective, sive- relate ad oblinum, illud notat vel quamvis velitatem evidentem, vel collectionem quampiam , seu Systema veritatum demonstratarum , quale St geometria, metaphysica' ω. Sc. Sagni-βsat quoque per aliquos scientia habitum demonstrandi longiori usu , & exercitio com- paratuan , atque hoc in sensu ille dieitur pollere scientia metaphysica, vel geometri- ', qui iacilit tem possidet complura saltem asserta ast geometriam , vel metapi Sicam spectantia demonstrandi ..eLXXXIN. Cognitio certa, ac evidens vel , in sola idearum inter se collatione , vel Ope teid 3 ideae cuiusdam mediae obtinetur: duplex igiture t scientim; insuit υa, cum ex sola, idearum ς0mparatione earum convenientia , vel rep- antia' relucet ; sic intuitivo scio me esse, c litare D cir iam esse rotundum , totum es η- νε sua Earte. SM. O monstratiυa , cum est idea
205쪽
Para III. Cisp. nrum connexio ope unius, vel Plurialiarum. intervenisntium detegitur ; sitise incorruptibilem deprehen δι mo3
COROLL. I. Omnes igitur veritates , mediate vel ex sensu intimo, vel naturae communi , vel ex testimonii externorum , profluunt, inmitive sCOROLL. a. uuando scientiam demon habemus, praestamus assenSum Convvel repugna oriae duarum idearum prsam earumdem cum tertio con Uenies
repugnantiam; aut cuna hoc facimus, rmur g. Iri. : igitur scientia demo involvit ratiocinium s athlue inde onorates, quas ex praedictis indiciis legi iocinando deducimus, demonstrativo MΗ L. Dicitur scientia intu/ι-a , . que x solo idearum intuitu, absque ultera, aut labore veritatem aSSequitur, infallibiliter diiudicat: ut oculuS aperilumen solis, ita in hoc casu veritas siti attendenti manifestat, quiu ipsi pos de ea aut serio dubitare, aut amplioquisi nem instituere. At vero scient monstratiυam , etsi eadem certitudo , men eade claritas ; ae evidentia aequeo mitatur; in haec enim mens non Sine labore, &. attentio ost per longas quaidearum mediarum progressione duci a lcon Venientiam, aut repugnantiam idear
De. hoc. plura Gin capite Sequente , quid Ox- CXC. Sciestia, quam Sensuum exter ναιientia, adrumento obtinemus , experimentistis, Speriemia auditi: comparatur' igitur attead eas i tationes, quae in organis senso
Grectis externis e luatuc. Dicitur, ιπ
206쪽
De Sesenti eius'. Discra. Dee. a 3 ext disce natur a. s*nsu imimo qui xperientiae . ernae nomine frequentius venit.., . CL E perientia. compellatur observatio ς Bre, .. VRζοὶ obiectum. Ih nomeοι , si illud ipsum pi obdeelami absque nosuse labore. Iale exsistat; si ς. δε i se . ,, . VVise e. occidere ρόαnomenon est , quod ..ObservamqS. ObserVatio. ρογει vel absque instrumentorum subsidio , vel e9ruria ope peragitur ἀ in priorέ casu vulseris est , in altero arissicios ; sic eclipsis lanae υeldbero oculo: cum Fre 'o. I cum Uronomis aribibito telescopiq. ut i Gitium, . ficiis, ceteraque iaccuratiSSi me adnotenturo obser ri potest. Si . senique experientiae 3bjectum. tra nobi4 in astrici , ac labor* praeparemuS, experimm minstituimus; ut cum quiS primo globum. ae
I senum , rum eo exrructo vacuum , Ianei υ- tendit, ut . aeris inde gxavitatem expiaret.
Quidquid non sentimus, illud per QUd νι-
experientiam . n Ozum non est; experientia enim tu D su-
est scientiam per attentionem ad id, quod in , sensibu contingit, hoc est, ad ipSas . Sensatio nes comparata g. I9o. : errat igitur g savi ime, affirmet se quidpiam experiri, quod non seri tui . si quis dicat, se everatim uis Io em vium magneticiam, quo ferrum aιτωha
Vitium hoc obreptionis nuncupari a mateomittiturque ab iis , qui vel nimium imaginationi indulgent, vel nescio qua praejudicata opinione acti, salso sibi persuadent se aliquid i experiri, quod non est, vel id quod
per legitimum ratiocinium ex praecedente experientia deducunt, pro ipsa experientia iactitant. Atque id ipsum quoque ad experientiam internam, sive sensum intimum pertinet; nam.&. eo in casu, facile incauti in id vitium incurrunt. Quam multi aiunt se intime experiri , cu pq , eiusque .membra ac anima essiciente f
207쪽
expe rientiae cognitio nes uetitis versales oblinen.
. moveri, cum tamen aliud non sentiant, qmnx quod eo qua, i momorio, quo anima vult, tintis in corpore motu; eontingat , alii autumant disti ivionem anime pet totum corpus ab experiemia sybi certissimo constare; at miserrime - . hal luci nantur, iam enim oppositum obtilao re-' satis notum est inter philosophos .l - CXCIII. Experjεntia est de rebus duntaaeat. singular/bus; est enim tantum experimur, quax ' in organa sensoria agunt g. rso. , haec vero omnia exsistunt, quod enim non. exsistit ,
neque agere potest : porro quidquid exsistit , individuum, ac singustare est f. 39. Sebol. rinitur res duntaxat singulares sub experientianr '
COROLL. r. Qui universalia se exper ri asserit , a vitio subreptionis immunis esse nequit.
COROLL. Σ. Qui per experientiam quidpianet
demonstrare nititur, adferat , necesse est, caUSum singularem, in quo id expertus sit, nisi is plane obvius, omnibusque per se notuSSir ωscΗoL. Etsi vero iudicia nostra in experientia landata de se singularia sunt, facile taemen in universalia commutantur. Si videlicet plures,. ac diversi observationum casus inter se cons rantur , notenturque ea, quae Omnibus com- munia' sunr, levi negotio inde per abstractio-' tnem g. 6t. propositiones universales efformari, sicque Ope experieptiae cognitiones et- 'ς iam universales obtineri possunt. Plura hic non addo, quae enim in instituendis experi mentis, mac ninarumque usu observanda Sint,
in p sicae protegomenis doceri debent.
CXCIU Seientia denique vel actualis est,
quando eam praesens perceptio convenientiae,. aut repugnantiae idearum comitatur : vel ha-
bist alii . cimi, mens nunc quidem actu bane
208쪽
De selenc eius. Disere. spec. - idearum, relationem non percipit, ob mem viam tamen ejus perceptionis praeteritae uae Fest comparata, ut quotiescumque eaedem ideaevmurrant M veritatem indubitanter agnoscat . assensum e , vel dissensum absque omni is midine aut errand, periculo praestet. COROLL. Quivis igitur Scit omnes veritates , quas in memoria quasi reconditas, habet ,. vilevidens perceptionis praeteritae , in qua, mens, quoties Super eas reflectit, cum maxima- fiducia innuitur.
Sc H L. Neque hoc ullo iure in dubium voearhpotest ; cum enim intes lectus nostri tanta sit brevitas, ut paucissima solum uno eodemque tempore cIare, & distincte concipere liceati . profecto magna admodum nostrae ignorantia, foret, si non sciremus . nisi se id, quod activia gogitationum nostrarum obiectum agit; quique doctissimus inter homines habetur , ae. Plurimum scire putaturi, vix unam, & alte Iam veritalem , quot videlicet simul in mons te complecti posset, reapse scire CXCV. Scientia habitualis rursum duplex mori mi; vel enim ut primum veritates olim pe r-ceptae recurrunt , mens simul mutuam idea-vum relationem clare & distineti pervidet , Vel vero iis recurrentibus mens quidem de iis
dem se antea suisse convictam meminit, nullor tamen modo rationes , argumentaque revocare in memoriam potest, SCHOL. Primum contingit in omnibus vertimi, i bus, quas intuitive scimus g. I 89. . tumesina uno intuitu idearum recurventium convenientia, aut repugnantia clarissime perspicitur: alte tum vero in iis sere obtinet veritatibus, quas olim demonstrative scivimus; pro nimimum enim est, ut iis recurrentibus eorum simul demonstratio, merui nctu recurro si a,
209쪽
-6 Pau III. Cap. p. 'qui certo retordatur, Se olim demonstrati
scivisse;animam esse em simplex , scit eam v xitatem, quoties ea in mentem venit, ac nu
. lo modo de ea dubitare potest, etsi demo . strationis amplius non meminerit. Est porro: haec veri nominis scientia, quantumvis eni imconvenientiam inter ideas animae , entisquQsimplicis illarum idearum a umento, quarundi ope eam olim detexi, nunc non perspiciam, sub ingrediuntur tamen in earum locinn aliae
ideae mediae, que mihi non minus ini allibiliter, licet sortassis minus perspicue dictam comvenientiam actu os rencrunt, quemadmodum impressionem magis vivacem sentio , dum rem: actu video, quam cum solum me vidisse reeo dor: immutabilitas nimirum atque aeternitas veritatum universalium enacit, ut mihi evidenter constet, nunc a vero abesse non po6Se
id, quod olim verum fuit. Profecto nisi resse ita haberet, nulla geometrarum demonstratio pro omnibus universim casibus valeret ;quaelibet satiri per se ad singularem Circulum , vel triangulum Occ. in e harta depictum restringitur , neque Suam universalitatem aliunde , Dam ab immutabili, ac aeterna circulorum , vel triangulorum &c. relatione accipit: &quis . asserat inSignem mathematicum nescire pro positiones olim a se in librum congestas , demonstratasque, propterea quod ipsarum demonstrationum iam non memineriti Id tameneonsequens seret, nisi eum deseri um immutabi- Iis idearum inter se relatio, quam Se aliquando. glare, d distincta pereepisse cetio recordatur , abunde suppleret. Atque hoc memoriae testimonium ita necessarium est, ut absque eo potior hominum pars aut ad scepti cimum decliunardi, aut singulis sere momentis sententiam suam mutare cogeretur, quoties nimirum quaedam opponi audit, quibus plene satisfacere vilio memoriae rationes olim perspectas non Suggereum
210쪽
De Probat. ει Demon Ir. 2 MIepti , extemplo nequit . Dissimulandum t mea tan est multorum in errori S pertina-ςkδm inde potissimum oriri, qu rd de senten Mδ ζ lapud se stabilita decedere nolint; ve ' id non inde provenit , quod memoriae Udant in iis rebus , de quibus rectum olunly icium sermarunt, sed potius, quod ante v m eas examinassent, iudicium tulerint, qui kR pertinacissime' suae sententiae adhaerent ν. ii tantum sunt, qui nul lium umquam se py' examen instituerunt, quique ad tuendam 'x uicumque sui Mibus. receptam a Se senten xlὴφ hac una ratume impelluntur, quod num tym Miter judicaverint. . Quare'. ubi res Re 'Ri maloris mqme nil , non soli semper me qtie fidendum. : sed. rationis etiam ipsae de . yy eLamem vocandae sunt. Id quoii prae- η βyenth; cuha in proboisibus Sosum v. r 'hint, Rix enim ullus umq)a m c tus e Se po δ' omnia lationum moment*, tam P in quam instingenda opinioniS pro. . . sufficiente expendiss*- ,