장음표시 사용
211쪽
COROLL. Cum idea mediis utimur . ratiocina mur g. . Iai. ) ; ratiocinium porro per argumentationem cum alii eommunicamus cf. I 27. . igitur omnis probatio argumentat . do conficitur. SCHOL. Utimur sere ita probationibus nost pisi syllogirmas, quorum praemissae ipsa sunt prin cipia, etsi id necesse non stret quaevis enim argumentationis Species aeque Sarvire posset. Proinde vero est, Seu usus, Seu plures adhibeantur. Quandoque nimirum rei veritas uni- . 'lco syllogismo conficitur, alia non item quo in casa polysyllogistica g. i4 argumem itandi forma in auxilium vocanda est.
CXCVII. Principia probationis Vel sud ti
I. Π μς ef eutia , vel incerta, attamen proin locottia,' vel denique solum precaria , id est, talia, quae aut omni ratione destituuntur, aut ' 'sine probatione assumuntur 2 in primo casua' habetur demonstr. uios in alero proώatio pro a-ι. ollis ἰ in ultimo nulla . Demo batio igitur est monilia. probatio ex principiis certis , ac eviuentibus
GR L. r. Demon St attonis principia non sunt, nisi propositiones evidentes, quales sunt defi- 'nationes , axiomata, postulata, experientiat icertae, ac propositiones . iam demonstratae. 'COROLL. z. Demonstratio impertit veritati e- ..ς - ' videratiam; cum enim conclusio contineatur in '- pra alasi P Ias. cor. 3. , nequit illa nos' esse evidens, si hae sint; sed in demonstratio- me pran issae sunt evidentes: igitur & conmelusio; atque conclus ho ipsas est veritas demon, serandia: ergo veritas demonstrata sive per demonstrationem fit evidens. Evidentiam porro
212쪽
CC; L. 3. Propositio evidens falsa esse a
quit 3. 466. ; cum igitur propositio demoris
strata fiat evidens, ut ea salsa sὶt, absoluteae gnat; ac proinde, si quidpiam, quod a
nonnullis demonstratum dicitur , falsum inse.Subinde detegatur, ea demonstrario illegitima, atque ad paralogismos ableganda erit. ScHOL. Duplici potissimum ex capite demonis stratio illegitima evadir; vel enim vitium sor-anae quod quidem rarius contingit, in argumentando admittitur ; vel quod longe frequentius est, propositioni dubiae, precariae, aut plane falsae inter principia locus datur. Exempla eius rei coiiplura tam in veterum, quam recent torum philosophia, prostant, ut cum
Wolfius Gibnitii instirens vestigiis, cumqueaeo alii . plurimi eiusdem sectae fautores demonstrant mundum hunc esse omnium possibilium, absolate optimum; Dei, hominumque volun-l aatem in actionibus, quas sensus intimus libe-Ias eSSe tastatur, egere ratione sussiciente e
terna I non dari posse neque per Dei omnipo- centiam duo persecte similia &c. quae tamen omnia ab aliis solidissimis argumentis refuta Iur . Opeta igitur danda est , ut nullis nisi certis, ac evidentibus principiis utamur ἀ ca-Vendum , ne ex maiorum solum instituto , aut aliorum auctoritate, aut longissimi temporis usu axiomatibus adnumeremus ea, quae vere in Se talia non sunt; in constituendis definitio-mibus nominalibus ab usu vocabulorum recepto non recedendum , ipsaque rei possibilitas clare Quincenda fg. 86. cum schol. g. 87. schol. rid reallibus vero solide comprobandis vires omnes impendendae . Accidui: tamen nonnum
quam, ut principiis dubiis , aut etiam falsis dati tuto liceat, quando videlicet congredie dum nobis est cum determinato quodam adversario, qui ea in certis, ac evidentibus ha
213쪽
Ero nys III. Cv. n. - cimus6 sic ueteres Christiani ex agisti, bybillarumque oraculis potem suppositis idololatriam ii quod ad ea veluti genuina , ac ipsi gentiles provocaTurat is
CXCVIII. Demonstratio e Si a principia , ex quibus ea petitur, strandam vel actu, vel sal rem coistra antecedunt ; ut si ex sue iachumanae ejus incorruptibilitatem aedposteriori vero , cum principia r
Stranciam consequutitur, qualis est tio Dei exsiste, sit ex rebus er atis . CORom. 1. Causa ante effectlam ,: rei ante attributa , haec ante reliqi- Conveniunt, concipiuntur: igitur
. monstratio ex his principiis ductae' quales sunt pure geometricae, &metaphysica'. COROLL. a. Demonstrationem a posb bis. si ab affectu ad caussa is, Veli tis' ad essentialia argumentaris, & iquoties per experientiam aliquid de nam experientia non nisi de effecit g. asty. . Quid diis CXCIX. Demonstratio dicitur dire ς 'Ri ost is ιυa cum ex ipsa idea subiecti
eidem convenire , vel repugnare praeut cum sic arguis : ens necessarium num sed Deus est ens necessarium I er6ὶ ternus. Quomo. SCHOL. Demonstratione directam eo. Con - primo ideam distinctam , ac comete
subjem, quam praedicati, propo iti. monstrandae animo insorinet, e qugitimam definitionem exprimat; nurinde axiomata, aut recepta alioquin ad praesentem materiam accommodata
214쪽
De Prosint. Ο D manstr. mi, propositioues, si quibusdam egeat, alias demonstratas conquirat: haec denique omnia ια polysyllogismum coordinet. Ita si demon, trandam habeas hanc propositionem : Mnimo fumana est μαπνumibuis: secundum instra
Sionem datam sie progredieris: quod cogit- ωost eus simplex propos. demonstr. suo loco in ἔδεου anima εω-aoa cogitar desin. animae ri ergo anima hum/na est ens simplex. ι βmplex non habet p-rter defin.ὶ ; sed anima humanis es ens Imple conclus. praec. : em εο anima humana usu habet partes ; quod non habet partes, non potes resolvi in partes s axiom. s Dd anima humana non habet di, tes
potes roseisi in parara: quod non potest re-μιυi in partes es incorruptibile desur. incorruptibilia) . sed aut ma humana non potes refotai in parret conclus. praec. : ergo
anima humana est incorruptibilis, quod erati demonStrandum. J CC. Demonstratio indirecta, sIve Vogogica, Quid Inoi vel deduHio ad absurdum fit , cum contradi- dirnct . . propositionis demonstrandae interea ut eris assumitur , atque ex ea te itime argum condono I mentando Onclusio denique manifeste absur. 4 t43 deducitur; sic sit demonstranda indirecte 'aec propositior Deus es aeternus; primum e las contradictoriam pone esse veram ; De a ou est intornus; tum vide , quae conclusiones hac legitime profluant ; igitur Deus non Pt aeremus : eran non fampis fuit: ergo εabui mitium Οὐηὸncii: tus p rictus : ergo Nei μ, υel ab alior utrumque vero est eviden absurdum ; nam si a se est productus, a
215쪽
uia Pars Cap. II. conclusio salsa , & absurda legitime deducatur
ex contradictoria propMitionis demonstrandae g. . praec. , necesse est, ut ea contradictoria sit salsa s. 123. cor. ἐ. can. 2. I porro ex ist-sitate unius contradictoriae certo insertur alteis .etius veritas f. I 36. schol. l. r. col. 1. ' igitur vi demonstrationis indirectae modo prorins non
fallibili elucet veritas propositionis demon.
quod SCHOL. In eo tamen haec demonstratio a prae- i virius- stantia directae deficit, quod intellectum veri-τα. 1 tatis percipiendae avidum non satis illuminet ; . Ρ' ' neque enim ostendit, quare, aut quomodo ressit vera; sed solum salsam non esse irrefraga-' hi liter evincit, atque adversatium eas in m- gustias coniicit, ut aut evidenter absurda ad- i. mittere, aut veritatem pertinaciter adhue ne- gatam fateri cogatur. Atque inde est, quod . eiusmodi demonstratione non facile utamur, ubi directa in promptu est, aut illam cum hac consociemus, ut maius veritati pondus accedat; quando praesertim de rebus majoris momenti quaestio instituitur. γ. 4 e; - CCII. Circulus vitioset, vel eir Ius in decuὲus in monstrando committitur, cum una propositio ψφm'R- per alteram demonstratur , ita videlicet, ut un3
''μ' alteriug principium agat e & vicissim ; ut iquis ex DirituHitate animae lumanae eius immortalitatem , & deinde eπ .immortalitate ejus Gm Apiritualitatem demonstrare niteretur.
. iScΗov. Cum demonstratio brevis est, hoc ub. tium facile in omnium oculoS incurrit, atque inde grande periculum non est, ut illud prae- isertim ab eruditioribus committatur ; at vero ubi longiori ratiocinio opus est; ubi quaestiones suis in locis separatae pertractantur, per ' Saepe contingit, ut viri etiam doctiores post: multas demonstrationum ambages rursus eo re deant,
216쪽
Do Probat. Demonstr. 4eant, unde primum exorsi sunt. Quot enim i. infallibilitatem sensus communis a summa Deir ly bonitate, veriloquio, ceterisque ejus perseditio-
i. viibus deducunt, & tamen ubi deinde de ipsa
'ii Dei exsistentia demonstranda agitur , senSus i. communi tamquam insallibili veritatis argumento utuntur qui Cartesium ab hoc vitio .h: immunem pronunciet, cum primum ex idea . clara, & csistincta Deum exsistere ; tum vero ex Dei exsistentis bonitate ideam claram , & . distinctam fallere non posse demonstravit λ sed
si haec alias: nunc res tironum exigit, ut ea ad-la ' .ferantur, quae ad demonstrationes legitimaso' condendas scitu sunt necessaria, quae quidem iusiusdi sunt uti vi ea , quae adhuc a g. I98. de demonεtratione nominatim diximus , ut mullo negotio, paucis solum mutatis, ad quam-xis in genere probationem applicari possint .
a. Status quaesionis quam aecuratissime ἐμrorminetur , Secum enim in incerto omnis v gabitur oratio. Sapientissime Tu Hiου s. M om-m uis enim , quae a ratione suscipitur de re
ibi ri aliqua institutio debet a definitione profi-- cisci, ut istelligatur, quid sit, id, de quo
se disputetur. Id vero Obtinetur I. accura ta vocabulorum definitione; a. divisione quae s . stioniS propositae In suas partes , si quas habeat 9 3. resecando ea , quae aut certo falsa , i aut Certo vera, aut huc non pertinere , aut prorsus inutilia esse perspiciuntur ; 4. his prae- ..i StitiS corrigendo quaestionem propositam , &simplicissimis, quantum fieri potest , terminis exprimendo ; I. Subordinando , si plures remaneant, quaestionis partes, ita ut eae prae cadant , quarum demonstratio aliis evincendis iraservit, Singulaeque seorsum , ac suo in ordinae pertractentur . Proseramus exemplum GOrcormpu Log. que,
217쪽
ΣIq. Pars IIL C ip. II. queritur in metaphysica, Mirum anima humana sit immortalis et definienda igitur primum
immortalitas , quod sit perpetua non tantum exsistentiae, sed etiam vitae duratio, tum di videnda in egistiatem, na uralem , di gratisiosam . Iam ulterius examinando facile depre. hendes, essentialem immortalitatem animae humanae certo non competere ; num vero mere ratuita eidem conveniat , ex sola Dei revelatione certo sciri posse: re ecabis igitur has duas eartes, illam, ut per se certam ; hanc ut au metaphysicam non pertinentem , ac suaestionem simplicissime sic enunciabis e mrrum anima humana spectaris suis proprietati.
O ' En statum quaestionis , in qua cum cisae adhuc partes remaneat, singulae seorsum demonstrandae erunt, & priori quidem loco ex- - sisentia ρ γ rua ; tum denique vita , quae abs- que illa esse non potest. Summi hec lex momenti est, proptereaque altissime omnium meu- Q. etibus infigenda , frequentissime enim Solum iob ejus neglectionem ad veritatem non Per Ue-' initur, litesque inanes longissimo tempore inter philosophos aluntur. Exemplo est quaestio illa Cartesianos inter, ac PeripateticOS tanta animorum , laterumquo contentione agitata num calor in igny st, an in nobis vid. g. 83. ξt
a. Gonstituto quaesionis statu attente eveU- ii Eςndum, quid fortass ipsa in re jam nutiamst, atque ab eo inchoanduin ut enim testa. εTullio is, Admirabilis quaedam est continuaia l4. tio, Seriesque rerum , ut alia ex aliis ne-. lM xa, & omnes inter se aptae, colligataeque lis esse videantur': ita veritatum tam arcta Mest inter se colligatio, ut ex una , etsi prima lsronte levissima videatur , complures gravio- lxis momentis successive profluant ; quare eo-xum, quae an quaestiona jam nota sunt, habi- γ
218쪽
De P=ο . it. est Demonstrietudo , Telatioque ad incognita diligentissima indaganda est. Praeclare hanc in rem monet Cartesius: se Plurimum interest cogitationes .f D nsistas certo ora ine promovere . incipien- . do scilicet ab iis rebus, que cognitu u o bis sunt faciliores, utque ex his pau latim,ri,. ac veluti per gradus ad difficiliorum , immi D gisque abstrusarum investigationem progre-
qui tamen clemonstrationis finis est .is ιcor. ra. ), cum QR ex principiis evidentibus. e.
l videnter profluit ; id quod seri nequit , si ,
t antequam ad ultimam conclusionem, perveniamtur, aevidentiae dilum Tumpatur. Opera igitudidanda, ut mens in quolibet paSSu , quem ram tiocinando facit, 'simplici finiuitis convenie itiam, aut repugnantiam ideae mediae cum evii tremis pervideat . quin Mecesse Sit ad novam Semper, & novas ideas medias recurrere ut ea palam fiat. sHoc qui negligunt , sin err res gravissimos facile praecipites eunt; ubi e- , Rim evidentiam securissimum viae comitem di-- miserunt, tenebris involvuntur & veritas quandoque de tedia non tam industriae, aut in genio, quam casui sortuito debetur Id persei
culi subeunt illi ut de iis taceam , qui sebit as propositiones Gubrepere patiuntur qui ux- , mio verborum ornatu delectari , stiloque co- ' pio 0, ac prope declamatorio uti solent ; fit mini hac ratione , ut mens speciosis Verbo xum phaleris distracta id, quod maxime deberet, Non videat, ipsumque ei evidentiae tu 2'nen prorsus dispareat His illud Tullii di, i Quin velim: M Omne , quod de re bona di . l ,se lucide dicitur, mihi praeesare dici videtur . t i, istiusmodi autem .res dicere omate velle ,si 1, puerile est ;. plane autem , & perSpicue .
219쪽
se expedire posse, docti, & intelligentis vi.
. . Demonstratio tentanda non est , ubi fue-ceor prudenter sperari nequis; secus enim oleum perdes, & operam , Accidit id r. cum
quaestio resolvenda postulat scientias, in quibus quis i versatus non est I sic actum agit . qui geometriae expers ad resolutionem astronomicorum , aut physicorum problematum aggreditur. v. Cum desunt ad)umenta , ac necessaria ratiocinandi principia, ut in rebus physicis, naturalique corporum constitutione investiganda nobis frequenter usuvenit. Atque inde non continuo in falsis habenda sunt, quae demonstrari nequeunt, neque res ideo duntaxat negari potest, quod modus, quo ea fiat, ignoretur; tenenda potius est in his, ac similibus decantata S. Augustini regula: tene cemrtim , dimitte incerium. Quo & illud spectat, ut non exigatur maior demonstrationis certitudo , ae evidentia , quam obiectum , circa quod ea versatur, admittat; sic utique in rebus naturalibus non oportet certitudinem , ae evidentiam metaphysicam quaerere, cum eae rell. per naturam suam non sint nisi physicae capaces . 3 Cum res pertractantur, quae limitatas inmani intellectus vires excedunt, qualia Sunt mysteria a Deo nobis revelata, quae propterea a nobis quidem insallibiliter credi possunt, sciri non possunt i quare insignis temeritatis reum se facit, qui in iis evidentiam, ac demonstrationem postulat. In his, ut rurSum sa Pienter monet S. Augustinus: tota ratio facti si potentia faeientis, renendumque certissime , Deum efficere plus posse, quam nOS brevi nostro intellectu assequi ..Errant proinde gravis.
sime profani illi, qui rationem humanam adae.
quatam rerum credendarum regulam consti. tuunt , noluntque inter sacrosancta religionis
mysteria locum concedere iis rebus, quas . lu-
220쪽
m pro a t. oe Demonstr. 217 rei ne solum naturali investigare, ae perspice
CCIII. Polysyllogismus duplici modo con-
tituitur g. 34 . : cum igitur in demonstra tione potissimum polysyllogismus adhibeatur I96. schol. , patet eam quoque duplici modo confieri posse. ScHOL. Nimirum vel propositio demonstranda est conclusio primi syllogismi, ejusque praemissarum una fit conclusio sequentis, idque eo usque continuando , dum denique ad primcipia universalia , & per se evidentia perveniatur: vel ab opposito principia illa unl- versalia primo loco collocantur , eaque fit progresio, ut semper conclusio praecedentissγllogismi fiat praemissa sequentis , donec tandem ipsa propositio demonstranda in coninclusione ultimi syllogismi inseratur. l CCIV. Demonstratio primo modo consecta propositionem singularem , di compositam, cu- a ius veritas quaerit , resolvit in sua principia, ideoque anui tisa: altera ex principiis unive salibus, & simplicissimis componendo descendit ad propositionem compositam, & spetialem demonstrandam , ideoque Dothmica appellatur. . ι. SCHOL. Exemplum demonstrationis syntheticael habes 3. 1yy se hol.ὶ, quam si inverso ordirine legas, obtinebis analyticam. Ceterum res Iola eleganter illustrari potest duobus illi mentis actibus, quorum unum abstractionem 3. 6 r. , alterum compositionem 3 62. , compellavimus ; sicut enim per abstra monem ab idea singulari ad universalem ascendimus, atrique hac ratione ideam singularem in suas partiales, ex quibus ea coalescit, resolvimus; &Sicut per compositionem vicissim ab idea Mi- versali ad singularem descendimus: ita cum