장음표시 사용
61쪽
- 5T orientis ab Eratosthene Hermae insertam esse fortasse concludi potest') Sed accuratius quicquam non iam cognoscimuS. Ceterum unam rem allingam Macrobius VI 229 quandam similitudinem esse inter Verg. Georg. Ι 1 18 sqq. et Lucrel. 213 sqq. exponit. Quae Similitudo negari non potest neque vero est magna. Ratio aulem innii Mus Rhen. 58 p. 391 Sq.), qui versuS Vergili a me tractatos ad Lucretium et alios poeta refert, prorSuSest refelisenda. si enim sententias huius loci Vergilio e versibus uersili V 200, II 1156, V 450 t aliis fontibus luxiss0pulat. Quo modo veru poeta carmen non condit. Illam autem
de Jove seneficii auctore et commulatione vitae humanae Senientiam apud Lucretium non legimus . Sed nunc ad alium poetam transeamus, ad Manilium uel O rem carmini astronomici. Qui pro emio libri primi primum, quid sibi propOSuerit, Stendit scientiam astronomiae versibus Latinis explicare vult tum de origine cognitionis astrorum loquitur Mercurius primus homines de astris docuit v. 303, ii autem viri, qui primi astrorum cognitionem nacti sunt, regale animi atque acerdotes fuerunt V 41 sqq. . ,Per varios usus artem experientia peti v. 13. Ante illos reges et aeserdotes v. 66 vita erat rudis atque eum homine neque anni neque diei tempora cognorissent,
v. 3 necdum etiam doctas sollertia fec0rat artes terraque sub rudibus cessabat vasta coloniS. Illo igitur tempore rartes nondum irant inventae Quibus verbis initium lapidi narreatio, qua poeta quomodo arte paulatimoriae et homines gradatim sint provecti, demonstrat. Rudis erat
vita hominibus antiquissimis: V. 79 sqq. Sed cum longa dies acui morialia corda se labor ingenium miseris dedi et sua quemque advigilare sibi iussit fortuna premendo
cum Vergili verbis curis acuens mortalia corda sv. 123 c0nferri potest
trinam Zonarum a Vergili in libro primo v. 233 sqq. prolatam ad Eratosthenis Hermam Sse referendam ci Regel De Vergilio p0etarum imitatore testim0nia, Diss Gott. 1902, p. 30.' sane non negem Vergilium in carmine perficiendo interdum singulis verbis et l0cutionibus Lucreti usum esse; cf. Ribbeck, Gesch de rom. DichiungIU p. 39.
62쪽
Sseducta in varias certarunt pectora curRSel quodcumque saga templando repperit SuS, in commune bonum commentum laeta dederunt. Deinde originem linguae, agri culturae, navigationis, commercii,
artium belli pacisque poeta exponit:
v. 90 semper enim X aliis alia proseminal SuS. Eliam aries magica esse inventa poeta praedicat;
v. 95 omnia conando doeilis sollertia vicit. Ad posti senium mulem homines de rebus sublimibus atques de
De hoc prooemio et de eius onlibus multum est disputatum ). Nonnulli viri docti pro semium olum libri primi Ianili 0 Posidonii libris luxisse opinantur ). Sed quamquam Manilium Repissime in carmine suo sententias OSidonianas proferre negari non potest, poetam etiam in pro0emiis sententias Posidonii prae
Sed narrationem ipsam perscrutemur. Cum legimus VerSUS 79 Sqq. prorsus nobis cogitatione Democriti vel Epicuri, quas Supra raelavi, in animum reVOeantur. Oeta dieii , , Sed eum longa dies aeuit mortalia corda, et labor ingenium miseris dedit ;
y unam rem agile c0gnoscimus auctor carmini in hoc pr00emio componendi, permulta verba et locuti0nes e Vergili Mescriptione initi0rum generis humani prompsit et in usum suum c0nvertit quorum nonnulla praebet ramer,d Manili qui dicitur elocutione Diss Argent. 0l. VII) Conteras Verg. v. 23 curi acuens m0rtalia corda et Man. v. 29 sed cum l0nga dies acuit 0rtalia c0rda Verg. v. 133 ut varias usus meditando extunderet artes et Man. v. 83 et quodcumque saga temptando repperit Sus praeterea Verg. v. 145 lab0 omnia vicit et Man. v. b omnia conando d0cilis sollertia vicit. Etiam aliis poetis Manilius in hac parte usus est; ci Lucr. V v. 14b et Man. v. I, Tib. I 3, 39 40 et Man. v. 82-88. - Saepe Manilius Vergili 0cutionibus utitur neque vero t0tam illam cultus orientis descripti0nem e carmine Vergili haurire p0tuit.' ut 0li Jahrb. I. lass. Phil. Suppl. XXI p. 218sqq. GerhaeusSer, Der Protreptilios de P0seid0nios Diss. Heideib. 1912. Manilium saepe sententias Posidonianas praebere demonstrat dw. ueller, De Posidoni Manili auct0re,pec. I, Di Ss Lips. 904. et in Philologo 2 p. 6 sq.
63쪽
59 oεis 1εra Tob povou. Paulatim tempu ingenia humana acuit, ut homines artes invenire OSSenti Conferas quoque verba Vitruvi oeum . . . Sollertia ingenia Xereendo per eonSuetudinem ad artes pervenirent . Mandiu pergit , ,et Sua quemque, advigilare sibi iussi fortuna premendo fortuna igitur homines premit et sibi advigilare iubet hic egestatem atque necessitatem invenimust Atque eum in verSu 2 legimus seducta in varias certarunt pectora Curas , facile nobi in memoriam revocantur haec Vitruviverba II 1, 5 ocum essent autem homines imitabili doeiliqu0 natura, cotidie inventionibus gloriantes alius alii ostendebant aedificiorum effectus, et ita Xercentes ingenia certationibus . . . In Versu autem SM ,, et quodcumque saga templand repperit usus iconatum, πεψα inVenimuS. Animum autem allendas ad eam rem, quod uSu hie nominatur ,sagax . Seneca enim in epistula 90 10 dioens , omnia enim ista agitur de artibus sagacitas hominum, non sapientia invenit Posidonii de sapientibus cogitationem impugnat. Denique Versum quodcumque repperit usus, incommune bonum commentum laeta dederunt in eum his Vitruvi Verbis conferas: .homines igne cognito alios adducebant . . . Si solam igitur narrationem, quae versibus 73-90 continetur, perspicimus quin ad Epicuri vel Democriti sententias bene con-Venial dubitare non possumus. vita misera homines paulatim ad ullum meliorem ascendunt necessitate, usu, Xperientia viam demonstrantibus. Sed narratio versu 90 non es finita agitur autem versibus 9 1sqq. de artibus magicis, quae ab Epicuri doctrina valde abhorreni. Atque Versibus 96sqq. ubi Oela de rebus caelestibus disserit, alia enientia invenitur atque in parte priore ratio enim hominis, quae caelum ascenda et profundam naturam rerum atqueCRUSa capiat, praedicatur. Quae Sententia Sane non Epicuri,s0d Posidonii doctrinam redolet'3. Quomodo autem hoc est X-plicandum γQuam ad rem diiudicandam nobis est utile Versus, quo ante V. 3Sqq. legimus, examinare. Manilius primos de astris animos regales et sacerdote quaesivisse exponit v. 40sqq.) Quos ani-ὲ eum hac Manili parte illud pr0oemium bene c0mparari p0test, qu0d Seneca libro prim Quaestionum Naturalium praeposuit 0sidonii sententius secutus ei maxime Sq.).
64쪽
mos regales philosophos Posidonii esse, qui homines prisco regant, Bol pulat. Cui opinioni non assentiar, cum in eo plo initia astronomiae regibus attribula fuisse certum videatur. Sed ul- cumque haec res, quae minori est momenti, se habet, nimis audacter coneludit Bolt p. 222): 0rs di honighehen Hister de Philosophen ei inde die Gew0rbe. 0hren ekerbau . Hoc ex Manili verbis coneludi non potest. Manilium enim hoc loco
Sententia non accurate annexuisse apertum mihi videtur. TolumlOeum exseribo: V. 61 Sqq. per Vario usu ariem Xperientia fecit. eXemplo tonstrante iam peculataque longe
deprendi laetiis dominantia legibus astra
et lotum aeterna mundum alione moveri salorumque vices certis diseemere ignis. v. 66 nam rudis ante illos nullo discrimine vita in peetem Onversa operum ratione Carebat . .
versibus insequentibus homines nondum diei vel anni tempora
eo OSSe exponituri V. 1 . . nec Similes umbra iam Sole regi eSSO iam propiore suis Olerant diseernere cauSis.
Quaeri pol ses in versia 6, qui sint illi μ mea quidem sententia voce illos reges Sacerdotesque significantur atque cogitatio haec mihi esse videtur non prius quam rege Saeerdotesque RStrorum Cognitionem sibi comparavissent, homines tempora diei vel anni noverant. Sed continuali sententiarum valde est laxa. Tum autem pergit Manilius valde abrupte: v. 3 necdum etiam doctas sollertia iecerat artes. Deinde vita audi versibus J4-7ς deseribitur atque tum clegimuS sed cum longa dises aeui mortalia ordae labor ingenium miseris dedit . . . Tola aulem descriptio, quae versibus 73-90 continetur, ad
continuationem Senientiarum non solum necessaria prorsu non
eSt, Sed etiam seriem cogitationum valde turbat, eum et antea et pOStea de Stronomia agatur. Sed aliae res aecedunt. Ubi do
philosophis artium inventoribus in hac cultus orientis descriptione aliquid legimus Tempus longum hominum corda aeuit, laboreis ingenium dedit usquam philosophi vel viri singuli maxinie
65쪽
- 61 ingeni praediti commemorantur. Manilius, si hic ad Posidonii exemplum Se applicavit, cur non de philosophis, cum in versibus prioribus de sacerdotibus regibusque sit locutus, aliquid dicit 3Νeque philosophos neque rationem in hac descriptione invenimus ).
Narratio, quam a VerS 73 usque ad VerSum 90 legimus,deSeriptionem quandam plenam atque rotundam praebet. Incipit poeta a Vita rudi, e qua homine paulatim sint progressi. Bene autem haec descriptio cum Moschionis fragmento Sexto comparari potest Primum vita S misera Mosch. quoa ποτ' alae κεivos, ii πον vixu
odτε στεYqpq olao . . Man. necdum etiam doctas sollertia fecerat artes terraque Sub rudibus cesSaba vasta colonis. Tempus autem homines provehit Mosch. πε δ' o rixetho ardura ui pεiliae xpovoSuan. sed cum longa dies acuit mortalia corda.
Quam sententiam apud Moschionsem et Manilium descriptio artium initiorum insequitur. Narrationem autem poeia his verbis concludere videtur sv 90):ἡSemper enim ex aliis alia proseminat SuS. Tum autem artes
magicae ad quas Oela verbi sine vulgata canam transit tractantur; quem locum Manilius fonti addidisse mihi vid0tur 'in Artibus enim magicis raelatis rursus sententia quaedam univerSi generi profertur: Omnia conando docilis sollertia vicit μ. Quibus verbis Manilius Vergilium imitatur, qui narrationem in Georgicis illam concludi verbis: labor omnia vicit improbus et duris urgens
in versu 95 docilis 80llertia μ, sollertiam autem cum Sapientia posSe comparari. Sed 0X sollertia ad stoicam doctrinam non spectat; fullertia est Geschicklichheit. riindvngsgabeg. Velut Lucretius v. 1356 genus omne virile Sollertius quam muliebre esse praedicat.' arte magicae Summa auctoritate tempore Manili fuerunt; cf. Tib. I 2, v. 42sqq. tiam his in verbis Manilius aliorum poetarum versus ad usum suum
conVeriisse Videtur. Oeseras an V. 92 . . . et rumpere vocibus ungueS Cum Verg. ecl. VIII 1 . . . cantando rumpitur anguis μ; Man. V. 93 . . . imumque Acheronta movere cum Verg. en VII 312 . . Acheronta movere μ.
66쪽
Pro certo habeo uel orem Carminis hanc praelationem e Compluribus fontibus collegisse, Atque verba et Sus 1 , ne Vulgata canam, demonstrant antea sententia esse prolatas, quale undique hauriri possent. Insequuntur autem consideralio naturae et aSirorum cognitio. Qua in parte Manilius rationem premit neque quicquam de Sollertia, usu, labore profert. Quam dispulationem ad Posidonium spectare persuasum mihi est. Atque Manilium disputationi alleui Posidonianae narrationem ullus orienti in Seruisse opinor Mo enim erat Seriploribus, ut in prooemiis nonnullas universi generis sententias proferrent ). Nolandum autem est in scholis rhetorum antiquissimum generi humani latum, auream vitam, progressum cultu humanili aetata esse verisimile vid0ri . Atque scholas rhetoriam ad Manilium aliquid valuisse eertum mihi est . Relinquitur, ut unam seni ad Manili prooemium perlinentem iraelem Gerhaeus ser in disset alione Sua singulos gradus ullus
progredientis confert, quos Manilius in prooemio libri primi, Seneca in epistula 90, idero in Tusc. I 2 exhib0nt. Sed illae singulae res ut agri cultura navigatio alia nobis descriptioneScullus humani initiorum legentibus semper oeeurrunt iam apud Aesch3lum in Prometheo v. 44 sqq. in Moschionis fragmento seX10 lum apud uerelium v. 144 sqq. eas invenimus). Sed eum apud Senecam et Ciceronem philosophos artium inveniores fuisse Xponatur aut de lidosophia, Sapientia, alione agatur, in
illa Manili seseripli 0n nequo philosophi neque philosophia vel
sapientia ominemorantur. Atque Manili narratio Democrit passententia praebet, quae illis temporit)us plane sollemnes fuerunt et undique hauriri potuerunt. Vitruvius se Manilius hane ullus initiorum deseriptionem ad prooemia librorum suorum didaeli eorum adliibuerunt Vergilius eam Suo de agri cultura Marmini inseruil Quam rem facile in-y c0nfer Engel. De antiquorum epi 0rum didaeticorum historicorum prooemiis, DiSS. Marp. 1910. Ceterum iam versus 1 per Varios Su artem Xperientiam fecit paulum ad sententias Epicureas vel Democritea spectat. 0rtaSSeiam hoc loco ad Manilium descriptio illa cultus initiorum sollemnis aliquid valuit.' c0nfer ea, quae infra in pag. 25sq. disputabo. Seneca in Phaedra descriptionem Vitae aureae atque insequenti depravationis pr0Iert quam poetam, ut exemplar rhetoricae descriptionis praeberet, tragoediae inseruisse apertum AESt.
, qua de re agit Edw. uelle in Philol0go 2, p. 82sqq.
67쪽
ἡVolumina didaeliea Xiguam rerum copiam continere solebant, ne animi legentium aligarentur aut deterrerentur. Quamobrem certum spatium concedebatur ipsis prooemiiS, quibus lectores quasi per vestibula splendida ad argumentum exile plerumque et aridum perducerentur. Itaque etiam hoc Xplicatum habet, quod scriptores, imprimi poetae, hi prooemii sententia non neces- Sarias, Sed quae Ornamento Ssent, inserebant ε. A Si ea, quae
de Vitruvi0, Vergilio, lanilio disputavi, perpenderimus, eo facilius Eratosthenem in Horma similem ullus initiorum descriptionem ordini sententiarum inseruisSe intuemuS. Ssed salis diu in his ullus orientis descriptionibus versali Sumus. Resial, ut de libri quibusdam emporis posterioris, in quibus inopia aliis de causis laudetur, nonnulla disSeram.
Atque primum ad philosophos, qui disciplinas bene vivendi praebuerunt, nos onvertamus. Qui, si illas ullus initiorum deseriptiones exeipimus, pavea ad quaeStionem nOStram afferunt. Nam, ut iam Supra exposui p. ), philosophi, qui de recte vivendo disputant, veras pauperialis omnium bonorum magiSirae laude non praedicant Philosophia enim, quae de bene vivendo homine singulos doceat, quae hominibus singulis vitam beatam atque Se uram Comparare velit, non eam laudem pauperialis Praebere poteSt, quam ristophanes in agone tuli protulit. Laudant vllam, quae sit modica et ea de cauSa Seeura pericula, quae h0minibus divitia se eupiditas divitiarum iliciant, demon- Strant quam Salutari sit paupertas et corporibus et mentibus hominum Singulorum, describunt in universum igitur, qua via homo Optime vitam pauperem sustineat, doceant. Cuiusmodi Sententiae non solum apud bene vivendi magistros inveniuntur ut apud eletem cynicum, apud Epiclelum, Musonium, Sene ImStoicos)'), sed etiam aliis in illorarum generibus, ut in comoedia
in ea in re cynicus a Stoico distat, quod vitam mendici laudat, cum StoicuS, ut paucis rebus Sint 0ntenti, h0mine admoneat. cf. Senecae Verba epiSt. 82 40 non video quid aliud sit paupertas quam parvi 0SSeSSi0.
68쪽
Apud Stobaeum ecl. A XXXII 17, p. 84 Hi haec verba
Kaprεpi xui adoλου γυμvασio opετῆς parpaxro '), ei alio iobaeilodo A XXXII 1, p. 7S H): Aio Yεuq rq πεvia aurobibuKTOV, tori, Ivai 7rixoupilpa rpos illiλogo ita d a εκεiv v rei et rori 6Yois πεipdσθ' al, Tabτ' v pyois τη πεvia ova no eiu ') Quibus locis veras pauperlatis laudes habemus. Penia, ut homines simplices et validi fiant, efficit habemus quoque hic Peniam ad res bonas homines cogentem. Sed a Penias laudatione Aristophanea etiam hae Sententiae cum non de societate hominum, sed de singulis hominibus agatur, salis distant. Atque perraro in tot paupertatis tractationibus illam cogitalionem Aristophaneam invenimus. Accurale autem sententia quaeque est excutienda ). Aliter autem se habe fragmentum quoddam lepidum Anaximenis, quod Stobaeus, cui mulla ad quaestionem nostram perli
nentia debemus, praebel ecl. A XXXIII, p. 806 H): ri op
Τ qua de re conferas M. Ohlei . Charites, p. 83 sqq. Sententias eiusmodi semper e philos0phorum libris SSe hausta necesse non St. Confera quoque, quae de elegiis Romanis infra asseram p. 5'j.' quo de fragmento I. Goedechemeyer Geschi clite desuriechischen Sheptigismus. 190. p. 40.' Stob. A XXXII 19. p. 84 II legimus Aioxcutis ritu revia ἔλεγε auroὀi-δaκro cluat operi v. In nom0l. Vat. I Sternh. eadem sententi Xenophonti
tentiae valde dubitari poteSt.' non pauci viri docti, ut Xemplum afferam, sententiam agonis Arist0phane cum l0co quodam Tim0nis Luciane contulerunt c. 33ὶ Πεvia iὀθσκαλος Tae opimaev. Sed Si accuratius illum locum perspexeriS, sententia hic praedicari quae plane cum praeceptis philos0phorum ad hominum singulorum beatitudinem pertinentibus congruant, atque in capite 33 Tim0nis de bona mentis et corp0ris valetudine agi facile intelleges. Sed de h0 Luciani dial0go, cum quaestione complures graves neque iam pr0rsus persoluta praebeat, in fine0pusculionei paulo uberius disputabo.
69쪽
- 65 Toυς vstpωπους adisqσi. Paupertas homines ad artificia exercenda apliores facit hic denuo paupertatem cum artificiis coniunctam invenimus atque iure hanc Sententiam eum agonis Aristophane cogitatione conferre poSSumus. pSa aulem arteSutiliores homines ad vitam degendam reddunt cogitare hic nobis lice de gestate homines docente ei. Eur in 715: peia idoσκεκdu pudus is , olovi Forma autem Sententiae 4 θ πεvia . .)demonstrat haec Verba cogitationem generalem e Certo conexu disputationis evulsam conlinere. Quaeri an potest, quo in libro agimenis sententia sit prolata. Quam Anaximen Lampsaceno attribuendam esse certum videtur. Atque Usener quidem Quaestiones Anaximeneae, p. 20 fragmenta AnaXimeni ethica, quorum nonnulla Stobaeus nobis conservavit, in libris histori is et imprimis in orationibus his libris insertis prolata esse putat. Quod mihi valde arridet. Nam eos se more Isocrate Sententii univerSi generis ornatas utSse credere nobis licet. Non autem mihi placet
opinio Blassii Altissili Heredesami eit t. IV, p. 381), qui fragmenta illa ad opus quoddam philosophicum deleget'). Sed ea res non
magni momenti est ad quaeStionem nostram graviu autem Sthoc Anaximenis sempore illa de paupertate artium magistra cogitatio fuit sollemnis. Quam rem etiam comoediae quaedam fragmenta mediae et novae bene demonstrant. Ad quae nune
Comoediae mediae et novae, quod ad Senientias de paupertate prolatas allinet, in sententiis Euripidis permanent. Sed pro ratione illorum temporum et comoediae novae habitu maxime Vita modica atque expedita laudatur, ut ita dicam, vita diaerouoarpstyliovos Mullas sententias Euripideas denuo reperimus: divitiae Sunt Oniungiae eum ignavia' , i. r. adesp. 390 Kock IIIp. 482); Plutus est caecus , ei. Ir. 3 Menandri Kock III):y apud St0baeum praeterea duae aliae Anaximenis de paupertate Sententiae leguntur: ecl. A XXXIII 1 o Ya obris o πλουrobure se olocvrlTες Ους OTUxobvra OiκTipei εἰωθασι ὀεόiorες Ya Πεpi abres Ta Tae αλλω συμ iopst ελεουσι et 22α χαλεπῆ ap iόθοκαλος nevi Tob 1iκpo itpovciv. Quae Sententiae non Sunt coniungendae cum illa a me tractata. Animum autem attendas ad eam rem, quod etiam hic particulam a legimus iacile sententias ut 0llemne praedicatas fuisse opinamur l
70쪽
Pericula et curae cum divitiis coniuncta deseribuntur ei tr. 92 96 Philemonis, ock II, vel ir. 281 0nandri vel vita simplex atque beata laudatur. Divitiae facile homines corrumpunt ei Men. ii 666 ei ad malas res adducunt ei Menandri monosticha 300 1 702)'). Non semper divitiae et mens bona in eodem homine inveniuntur ei. D. C Menandri . Vi pecuniae, quae mulla divitum vilia occuliare possit, describitur, cf. fr. 90 Menandri
phane appropinquani Antiphanes in ira sentis 293, 29 dicit:
Antiphanes igitur paupertatem mullum ad hominum more valere praedicas. Sed hoc loco nondum veram enias laudem Aristophaneam habere videmur. Ceterum, uiuum illi duo erSus Oniungendi essent ne ne est dubitatum. Ego versus, cum alle prioriSeXplicationem praebere videatur, coniungam, Sed fortasse aliquid dubii restat. Animum autem allendas ad versus Secundi formam: Πεvla ap Mi . . Sententia inter omnes nola hic praedicaturi Fortasse etiam adhibere siet Men. Mon 309 λipii struxius Uri duo paeΠOl TExv l. Puto uim hoc modo verba interpretanda esse homo qui in res advorsas incidit, laborando et ariisicio aliquo Xercendo miSeriam eiiugere potest. Quam ad rem confirmandam illud fragmentum Antiphanis h. 123), quod in pag. 21 iam commemoraVi, denuo proferre mihi liceat ri 1εis δ' exovre oppapseva Til Texuqu
y m 0sticha quae dicuntur Menandri sed multas sententias non ad Menandrum pertinente praebent, non paucas cogitationes de divitiis et paupertate cori tinent. cf. einelie Fragm. Com. r. IV . . l00sqq.