장음표시 사용
201쪽
18 6 D IS OVIS IT IONES PLINIANAE LIB. V. lectio videatur: opposita ex iis Pater mo oritur sententia, nempe VIII. Kal. Novembr. tanti viri morte illuseratum, cum pridie Miseno solvisset Pandulphus Collenucius in Neapolitana historia assirmat Plinium prope Turrim Octavii mortem invenisse, idque communi eruditorum sententia, alii ad Turrim Graeci ῖ'. Utrumque miniis rite. A tumulo, ubi nunc Graeci Turris assii git, initia Herculanensis urbis petenda esse, multa ostendunt, ct communis illa eruditorum sententia ipsius Collenucii aetate a doctissimo viro improbata apparet: ab Hermolao nempe Barbaro, qui Plinium Stabiano in agro extinctum docuit . Et sane si Pomponianum Stabiis degentem invisit, si apud illum mansit, si in litore egressus periit: non alibi quam circa Stabias docti stimi hominis obitum accidisse fatendum erit ; gaudeoque Anonymum Neapolitanum huic sententiae concinere, qui etiam a Vesuvio in Stabias lapidum, & flammarum vim illapsam ex ruinis testatur M. Arguendus igitur iterum videtur Pellegrinus Ortandus, qui naturalis historiae auctorem Vespasiani temporibus in Vesuvii montis voragine periisse affirmavit, cum inibi multiplicis erroris reus apud Chronicos, & regionum descriptores assursat Non igitur Vespasiani temporibus, sed Titi imperantis anno primo, septimoque hujus consulatu, Vrbis Conditae tricesimo primo supra octingentesimum, CHRISTI septuagesimo nono obiit circa Stabias a Neapoli XVI. M.
passus dissitas Vir, qui seculi sui primus vel infesti Gellii testimonio habitus est 3'. Hunc pulcherrima clade terrarum sublatum puerilibus verborum lusibus Iesu ita Recupitus, indignisque conviciis Iaceilivit Mitius sane locutus est Joseph Ma
ANNOTATIONES. i Ex eodicibus Palelmo notis, qui primae adhaereat lectioni r VII. Mat. Septembri, qui alteram amplecteretur: nidisp&η. MismM. Plinium obiisse statueret. Mintis rem apud Ioseph Blanehinum virum Clariss. huiusmodi Kalendis Novembris aecidisse scribitur te , uti apud Bellicardum, & Coeinum e ubi etiam Hereulanii in fortunium ad annum Christi 6. reiicitur, quod ultimam calami, vel typographi vitia irrepsit, cum ex annotatis hoc loco, atque ab ipsa sanputatione annus Christi 79. emerstat d). 1 Hane nomen ex VIII. ab urbe Neapoli lapide aliqui invenisse credant, unde Octava potilis, quam ollavii esset
aporbanda. 3 ione δει Grere. Catrovius, eum de Herculanio loqueretur, hare haud satis rectὸ vulgavit se r is Fut υηe de plusis antiennes Vnus de Ia Campanie. Hercule, disent quelquer anciens Ere ius, en fui te Fondatων, . Hi doma sonis nom. Strabori dii qu elis Noli plactis fur uu petiι promontoire, qu on avellem au urdui Torte di Greeo. ,, Neque enim immoror, qubd neotericam appellationem eorrumpat. Id enim persaepe accidit; sed quM iundatorem Herculanensibus in dubium revocare videatur, eum omnes id honoris Herculi attribuant. Ostendit eleganter 1eipio Ma salua Dionysii Halicarnassaei testimonio Hereulanium inter Neapolim, & Pompeios extitisse ; id etiam ex Plinio evineitur. Coniecturis tamen nimitam indulget eruditus Eques, eum Pompeiorum situm a Graeei Turre Torre deI Gre- eo Oeeupari assirmat γ , quod itidem Belli cardo videtur se . Patet nune intra Resinam. Regiamque Portieorum villam Herculanium, & signanter theatrum emersisse; inde Graeei Turris II. M. passus distat: a Resinii parum ulistra mille numerantur, unde haec Turris extremum Herculanii suisse colligit Anonymus Neapolitanus h . Maxima istitor laus debetur Clarissimo Hospitalio, qui rebus adhue obseuris protulit Herculanium saltem a Turre Gra ei usque ad Portieensem Villam processisset cum parum latitudine gauderet urbs intra vesuvium ,& mare posita ι . Neque enim in tumulo, ubi Turris Graeei assurgit integrum Herculanii oppidum extare poterat, & Reg:o omnis eoilibus sparsa Straboni dictis inserviet. Hine Martianus Capella conditum asserit h) ab Hercule Herculanium ad tridisem Vesuvii, a quo haud praeui Pompejos : quos Turris Nunciationis Torre deU An miata, & vieinia eontegunt.
ι) Aliqua de stabiis alti stimus superiore libro, quae iam bello seciali in villas abierant. Inibi tamen portum, seu stationem adhue suisse illustrata Plinii Caeeilii verba ostendunt. Loci descriptionem habes in amiel Μietaehii tabula ιὶ, atque ex laudata Aegyptii epistola : unde apparet neotericum Castellamare Stabiarum situm oteupare ni , qaod usque in hane diem Castellam ne di Stabia appellari plures tradiderunt n). In erudita Vesuvii historia eonjieit Iohannes Maria a Turre Casellamare parum ab antiquis Stabiis distare, & sanὸ duo eirciter mille pallas ab hoe oppidulo vieulus extat, cui nomen Stabia. Neapolitanus Anonymus asserit inter Neotericum Castellamare, & Stabia emersiis Stabiarum urbis rudera, indeque Carolum Regem, Pium, Felicem pretiosa antiquitatis monumenta eduxisse so , qua de re agemus breviter libro IX. 1ὶ Minlis igitur exacti suerunt Chronici, qui Plinii memoriam, seu mortem anno Christi go. , & siqnenti adaptarunt. Post hos arguendus est Aegidias Tschadus, qui Plinii ad annum Christi M. meminit sp , post Tsthudum Bal. latinus q), Gordonus G, Bueeelinus s), Proustius t , Chevravius eti), Primus Tatius κγ: pleraeque tamen ininde oriuntur diserepantiae, quM hi Seriptores uulgui Aer1 ad Christi annos supputandos usi sunt: a qua biennio DOMINICvΜ NATALEM praeoecupari ignorarunt. εὶ De Iulio Caesare Recupito consule, quae libro VII. reseruatur.
202쪽
D1sQZISITIONES PLINIANAE LIR. V. 387
crinus, qui ipsissimam Vesuvinae conflagrationis narrationem attingens : haec aviditas, inquit se seniori Plinio audacius, propiusque hujusmodi arcana observare cupienti exitio fuis sulphureo alitu fu jocato, quasi indignata Natura tam sedulum sui scruta' rorem eas temeritatis poenas ab eo exegerit si . Stillatas hujusmodi ampullas irridendo elapsi seculi genio relinquentes, ex Vesuvii ruinis ad intolerandum Iohannis Mansionarii Ueronensis, Achillis Statii, Andreae Theveti, & Isaaci Casauboni errorem accedamus, a quibus Plinii mors, dc casus uuice ignoratur, cum proxime narrata omnibus constent; illum siquidem eruptione favillarum ab Aetna profluentium , cum in Sicilia legiones duceret praefocatum interiisse anno aetatis suae LVI. scriptitarunt. Vbi vitae terminus rite a plerisque non tamen a Theveto allatus dematur, quae de Sicilia, atque Aetna proferunt, adeo salsa sunt, ut nihil magis, & tamen omnia in Plinii elogio a Suetonio allata testatur Achilles Statius, eique insigni negligentia adhaesit Casaubonus u). Haec a Veronensi Mansionario primum vulgata libro I. & XIII. ostendimus. Eodem aetatis anno quinquagesimo sexto Plinio, & Uirgilio doctrinae luminibus mori conti3it, ut eleganter observant Beroaldus, atque Torrentius M ;& hoc iterum de Plinio mirandum, quod cum avunculum non ultra id temporis vixisse sororis filius testetur, illum quasi senio consectum describat Coessetaeus N; unum
vitae annum addat Thevetus, alterum adimat Gaulterius Uin, atque integro decen
nio Plinii vitam protrahat Scipio Mastejus M. Corpus Neapoli humatum scribit
Polentanus; quod ubi verum esset, id etiam Virgilio, ac Plinio commune accidisset, ut eodem aetatis anno extincti, eadem in urbe tumulum invenissent. Caeterum cum neque Plinius sequens, neque alius antiquorum, cujus memoriae ma- nibus terantur, hujusmodi exequias memoraverint, illas probabili tantum conjectura ad Neapolitanam urbem deductas a Polentano conjicerem. Nemo enim,
ut puto, Ioh. Mansionario adstipulabitur, qui inter reliqua Plinium in Sicilia
humatum ex Tranquilli somnorina auctoritate assirmavit. Neque enim ossiciet cogitare Misenensis Classis Praesectum suorum cura, dc classiariorum pietate justis exequiis fuisse prosecutum, cum haec & gregariis militibus redderentur ν ; atque utinam cum tot tantaque magnanimis CAROLI REGIS INUICTISSIMI coeptis nostro aevo faverint; dc veneranda antiquitatis monumenta in dies emergant:
PARENTIS, ET FERDINANDI REGIS FILII gloria, Plinii elogium in
Iucem erueretur. Hoc enim ejus tumulo suisse inscriptum ex haeredis indole, utique credere debemus. Neque enim minori plausu a bonis, doctisque omnibus ac
cipiendum esset, quam Virgilii, Varronis, Livii, Ciceronis, vel alterius cujusve
alius monumentum, cum iis omnibus Plinius certe aequiparandus,&mea quidem, Tom. I. A a a alio-
ANNOTATIONES. i Andarem, iis impadentem fuisse Plinium a Vesuvio praesorarem stribit Leander Albertus, additque una eum
Saleio Basso periisse . Miror in ignotis rem Belo, rem histori 1 nihil eueullatum literatorem protare, unde similia desumpserit. Futo illum ad Bassam Poetam respirere, euius meminit Hermolaus in annotaerionibus ad mlebrem Plinii Camilii epistolam. Nemo tamen sanae mentis huiusmodi aecedit, de quibus nulla apud adoptivum filium memoria, neque apud vetustum seriptorem. a Μansionarius, Aehilles statim, & Casan nus utramque Plinium agnoverant. Thevetus redigiosa halineinati ne de naturalis historiae auctore haec habet: se u Forisis Rus P Emperein Traian, ei si emit intime amm , mis moinis en e age de eisquame δεμ ans Envison e an de salus cent diat, aprὸs mus συσπ Lisse pluseura tremes refmoissis da A d - . is ρὶ Casaubonus Iosephi Maligeri opinionem sieeurus Plinianum elogium Suetonio indignum indieantis ἔ eum aliqua &ipse vellet adderer seripsisse quidem Suetonium de viris illustribus, & Plinii vitam, sed ab allatis diversam affirmat. probationis testem affert Aehillem Statium, quem a Μansonativ annotatione irretitum ostendemus. 4 esto lib. V. Ce grand gente da. la narum Pline , qui Ninis eneor I qui de fistune eroit alara a Misene Villa vo με de crete di sere. Non pauca hie emendanda.
203쪽
188 DISQUISITIONES PLINIANAE LIB. V.
aliorumque sententia praehabendus, assurgat. Ferunt Alphoniam Regem incredibili gaudio affectum, dum illi prope Formias Ciceronis sepulcrum'inventum fuisse nunciarunt. Illuc enim morae impatiens statim accessit, quam vis eventus spem frustraverit,& Ciceronis loco Μ. Vitruvii Pollionis summi Architecti epitaphium inspexerit μγ. Quae porro nostra esset laetitia, ubi aliqua ad Plinii vitam, res gestas, & deperditas historias conducentia hac in vicinia reperirentur Tali ego im
pulsus fiducia, & CAROLI REGIS OPTIMI favore, atque munificentia quidquid in lucem editum erat Anno CIDIDCCXLVIII. ad illum ab AUGUSTA GENETRICE missus, & duobus postmodum lustris attentissime inspexi; & quam
vis nihil ad rem nostram inserviens adnotaverim: nihilosecius cum elogia ad Imperatores , Caesares, Augustas, Virosque nobilissimos spectantia , tabulis etiam aeneis demandata effodiantur: non adhuc spe decessi, quod aliquid vel scalpello incisum, aut voluminibus commendatum inveniri possit, unde Plinii nomen, Patria, & labores, ceu postliminio reviviscant M. Utinam manca saltem Taciti volumina supplerentur, cum ipsi historias scripturo, hanc ob caussam avunculi obitum narraverit Plinius Caecilius: nam quae ad nos ex tanto auctore pervenerunt, Titi imperium minime attingunt; & niti horum temporum historia intercidisset, absque dubio Plinii elogium appareret, cum Tacitus neque juvenis obierit, & Plinii obitus notitiam ab amico enixe petierit, ut cuncta verius posteris demandaret. Nicolaus Faber vir optimi judicii adnotavit M: verisimile non esse Cornelium Taciatum exactae diligentiae seriptorem, quod in caeteris alicujus nominis executus es, clarorum hominum, prioresque partes in Republicd babentium, patriam, parentes, vitae rationem,
progressumque omisisse. Si haec igitur de aliis, quanto magis de Plinio erant praedicanda, cum vir dignitatibus conspicuus, & scientia incomparabilis evaserit; &initio Historiarum ab ipso mei Tacito memorentur attingendae Musae, aut obrutae urbes fecundissimae Campaniae orae pHorrendam Campaniae cladem Titum humani generis amorem, atque delicium incredibili moestitia affecisse ex praeclarissima illius clementia, & eximiis animi dotibus licet arguere. Haud levi pariter dolore ex amici Plinii casu perculsum judicamus, quod virum adolescens in castrensi contubernio suspicere incipiens, illum ubique singulariter amaverit. Titus raro Principibus exemplo tantum florentissimae regionis infortunium sibi propius noscendum duxit; ideoque Roma prosectus in Campaniam venit, ut populos rebus, quibus maxime indigerent, inexhausta levaret munificentia; indeque cum omnia propriis oculis dolens lustras
set IANNOTATIONES. i Iaeobns Μasnaras vir humanist. & doctiss. dum Comensi praetur1 isngeretur anno I sq. eruditam latinam epist tam auctore Fratre Desiderio Lignamineo mihi eommodavit. Data haec est anno a 347. ad Iohannem Baptistam Pti- vitellium, multisque argumentis ostendit Marei Tollit Cieeronis eiaeres detectos in Zaeyntho insula anno i 344. αὶ Anno 1 s.. PHILIPPUS HISPANIARUM INFANS qui singulari propensione iludia, & politiores artes eois lit epistolas ab ossunti Marchione Galliarum Regis legato acceptas mihi legit, ubi eentum & quadraginta volumina in lueem eruta nunciabantur. De iis antiquarii longὸ meliora, quam de paucis antea inventis eoniiciebant. Puis. thrant siquidem ineredibili in eodieibas expandendis adhibita diligentia, quod intus scriptum erat, legi posse, seeusae prioribus aceiderat, quibus evolvendis eum operam navarent studiosi in minutissima frusta, ae pulWerem abierunt. Vidimus inclusa seliniis volumina, filisque undique suspensa, illa immensio labore explicanda eurare virum patienistissimum Antonium Plagium. Hisce de eaussis non adhue desperandum videtur, ut eastigatiora, & erimigenia naturalis historiae. eaeteroriamque Plinii laborum exemplar a fortasse appareant, & multa ex Romanis denique, & Gra eis, quae deperdita, vel manea ludolemus, infinita CAROLI, & FERDINANDI REGUΜ flori restituantur. Ita etiam de reeentioribus voluminibus siceo magis, ac concamerato in loco repertis sperandum videbarer; & 3uamvis huensque inventa ad Musteam, Graeeorum vanitates, & res miniis utiles spectent; alia fortasse emergent bona, atque optima medioeribuq immixta. Cinis enim a Vesuvio eiectas longὸ terrae humiditatem salinarum partieulatum praesidio repellens, legendos e iees ad nostrum usque aevum servavit, illosque alia ratione perdere non potuit, eum
repulsus a cubieuli lamice, scriptis minimε ineumbens, temporis tractu nec mordere, neque attenuare valuit. o Vide Guillandiu. do parare in praefan ad Bapti'. GH M-ν. Commmtari ad bissae. unu I. Par. I. CV. v . pag. 3ς. O VM. Fabiae. BM. iasin. Tom. I. 37. co in praefati ad Iaros L. Seneca .
204쪽
DIsu VISITIONES PLINIANAE LIB. V. I 89set, Duumviros Consulares Campanis misit grandi pecunia instructos, ut colonias deducerent, oppida, & villas instaurarent Hucusque quanta potui diligentia Plinii res gestas, munera, &scripta comprehendi. Caetera, quae ei insuper attribuuntur, tanquam commenticia resecamus.
Augurem supremo Collegio additum nonnulli Veronenses assirmarunt. Qua de caussa satis constat; nempe ut mancum, minimumque elogium naturalis historiae scriptori adaptarent, & Plinium in monumento ingestum, Augurem fuisse inte pretarentur. Vidimus notas illas neque ad illustrem Romani Collegii auguralem dignitatem, neque ad qualemcumque auguratum, neque ad Plinium nostrum spectare. Parum igitur caute Rollinius veterum errori adhaerens Plinium seniorem Augurum Collegio adscriptum assirmavit ; notiones, ut puto, a Iohanne Albe to Fabricio desumens, cui nostrum nescio quo malo fato Augurem fuisse excidit M. Eadem ratione hujusmodi constant, qua Xicconi Polentano visum fuit Plinium hunc Romanis Consulibus annumerare, cum ait Equestribus autem bonoribus functus es primum, deinde urbanos quoque magiseratus adeptus, tandem ad consulatum ascendit: unde similia cudat Polentanus, mirandum sane, cum utrumque Plinium rite agnoverit, & nihilominus aereum avunculo consulatum aExerit.
Plinium conjugio nullam operam dedisse statuunt eruditi ; quam ob rem inse-lici conatu Pan vinius uxoratum dixit, qui in hoc etiam sibi parum constat. Valeriae Secundae genitorem agnoscunt Pantheus& Rufus, quod pluribus quam so
lasse opus erat argumentis resutavimus; unde mirum semper evadet Thomam
Re inessium virum utique doctum coelibi filiam imposuisse, ut hac de caussa inter primos a Iohanne Massonio accusaretur. Fuisse statura praegrandem innuit soro- ris natus: qui autem oris aspectus, haud facili negocio assirmabo. Vtriusque Plinii essigies , quas hisce in Disquisitionibus exhibemus in nostro Μuseo extantes invenies. Multis ab hinc annis desumptae suerunt ab antiquis Corticellarum ta
bulis s λ, hasque majori diligentia, atque elegantia depictas boni, & studiorum
amatores fatentur. An tabulis potius, an marmoreis statuis adhaerendum, ii d cernant, qui veriora possunt adstruere. Tabulas enim uti & statuas ) posterioribus seculis conflatas minime ignoravit doctus & omni ubique dignus veneratione parens meus Comes Iohannes Paullus Verum si aliquid ingenio concedendum; tum studii, tum majoris vetustatis gratia nostris magis quam reliquis accedent
ANNOTATIONES. t Iohannes ranaras asserit Titum Campanis illorum Fennias praesertim destinasse, qui sinε haeredibus demssissent in Habes ex evra viri Patrieti Ignatii Comi telebre Titi elogium te . Ex hoe e stabit Neapolitani Gymnasii teEla restituisse, ubi Grineis literis T TOΣ ΚΑΙΣΑR,& reliquis tres restantes laimi versiculi addantur:
NI F. UESPASIANUS . AUG. COS. VIII. CENSOR. P. P., BUS CONLAPSA RESTITUIT.
Hospitaliat, & Artenaeus ecimplendas truncax voces inis
Ultimum fortasse voeabalum Vesuvii nupti-RVS adseriis bendam suspiearer. 1 De Cortieellarum tabulis, & Pinaeothee1 eonsule inintilium Lueinum Passataquium se . Iohannes Paullus Comes a Turre Reetroniei natus Genuae anno ID . Comite Carolo Aloysio Patrieio Comense victoris Amadet Sabaudi Cypri Regis ad Gennensem Rempublieam Procuratore, & Μaria Aurelia Naseia ex a liqua Cogumensium Comitum stirpe, fratrem habuit uterinum Iohannem Baptistam CLEMENTIS XIII. PONT. OPT. MAX. genitorem . A prima pueriti1 in nobilium Taurinensi, & Parmensi Collesio educatus singularia edidit ingenii speeimina, quae elatilis in Romano Seminario emtenerunt. Anno x OI. Mariam Gabriellam Regis Victoris filiam Honorarius Cosmeta in Hispaniam domitatus est, eum Philippo U. nnberet. Anno I m. Comensis Deeurio. Ira . in patria provineia, & Laxio laeu militum Tribunus . t ' ad Carolam Emanuelem Sardiniae R Eem Legatus. Obiit summo omnium moerore Mediolani XUI. Kal. Martii anno i 43. Parenti optimo. editis v luminibus, laeundia, pietate toti Insubriae notissimo, hoe grati animi testimonium exolvimus , ut morem geram ornatissimo Catheriniani Seminarii Praesecto Garula Bettolio, qui illius elogium Me loco ponendum exoptavit. M in M. μιiq. rom. XL par. II. lib. 24. DI Bibl. tariati seJ Virer. Illor. Iibr. VIII. NI Lib. II. DL 13. in Tito. ted Vid ago bes aeurator. pag. Cc xlli. o. sn Naion. Herculan. pag. s. sga Epistit. Irasis.
205쪽
1yo DISQUISITIONES PLINIANAE LIB. V. dent antiquarii; quamvis non ignorem calamariae thecae figuram, & ipsum scriptorium calamarium a Pliniana aetate satis distare. A Corticellarum tabulis toto diametro differt Thevetus, qui Plinii elogio illius figuram praeponens, hanc ipsissimam e Sicilia deductam testatur in: a qua parum distare addit alteram in Creta insula a se visam. Quamvis Theueto parum fidendum sit, essigiem tamen ab ejus libris desumptam in lectorum gratiam subjiciam, quae est hujusmodi.
Iacobus Stoerius atque Elaevirii naturaIem historiam invulgantes p imo solio Plinii vultum ea ratione proposuerunt, ut Heracliti potius dolentis imaginem, quam tanti, comisque hominis lineamenta exhibuisse videantur. Marmorea ef gies, quae Comi in fronte Aedis maximae a dextra valvarum naturalis historiae Icriptorem exprimit circa annum vulgaris aerae CIDCCCCLXXX. a gratis civibus posita exornato hieroglyphicis cubili excipitur in hanc formam. TH
206쪽
DISQVISITIONES PLINIANAE LIB. V.
Elogium longe majori diligentia, ac secuta versuum habitudine hoc loco invenies, quam apud Abrahamum Ortellum Carolum Stephanum M, Baliari num & Tatium in. Subscriptionem extanti jam statuae addidit Benedictus Iovius anno nonages mo octavo supra millesimum & quadringentesimum, ut libro I. ad notavimus. Magnae subinde obortae sunt controversiae, cum plures Pliniorum &senioris praesertim ) memoriam eo loco amovendam suaderent. Gravius ultimo emersit periculum, cum anno CIDI DLXXIX. Iohannes Antonius Bon homius Vercellensis Antistes in Comensi Christianae persuasionis supremus quaesitor indictus utrumque elogium ab Aedis fronte deturbandum censebat. Pium Episcopum inter primos obtundere non destitit Basilius Paravicinus, qui statuas antiqua possessione spoliandas clamitabat; quod etiam in opusculo de Plinii patria edito retractavit. Neque enim Plinium unicὸ tanquam ethnicum, sed uti impium Dei hostem, atque uno verbo Atheorum principem accusabat. Verum quid horum opiniones ad Christianorum dogmata 8 Moris erat quingentis ab hinc annis, &posterioribus etiam seculis illustrium virorum imagines ornamenti gratia in sacrarum Aedium frontibus collocare. Tali pacto nobilissimi Romanorum vultus extra Ticinensis Chariusiae muros, atque Aedem cernuntur. Fortasse C. Iulius Caesar cujus spirans imago ibi visitur)diversa a Plinio de animorum immortalitate opinabatur Z alteram Benedicti Iovii epistolae partem ad laudatum Castil
ANNOTATIONES. t Concitas dictionem idoneis seriptoribus ignotatam suo loeo ostendimus. DJ TMαν. orbis utram fri Dictis.. Histori seJ Far. IV. pag. 3 . bid Decia. I. H . .
207쪽
191 DISQUISITIONES PLINI LIB. V.
lionaeum subjiciam - . Guod autem senior in Platonis' pbilosopbia peccaverit, oe Epicuri
decreta secutus sit allatis propriis ipsus rationibus, num adeo vir improbus, ct nequam censendus es' Nam arcanum istud neque Aeraptiis ab aliquo Deorum suorum, neque Judaeis ius ab eodem legi latore palam factum est. Primus Pbere des de animae immo talitate disputavit. Mus discipulus Dibagoras eam rem ambagibus involuit, a quibus non multum abfuit Plato. Apud Latinos Cicero id totis viribus contra minutos, ut ait Philosopbus, propugnavit. Caeterum Cato C. Caesari, quas secus oe ipse sentiret, apud Sallustium veluti infamiam quandam objecit, ut Deilὰ constet ea tempestate liberum bominibus fuisse utram vellent opinionem sequi &c. Vt verum fatear animorum immortalitatem unice firmant, atque ostendunt post Hebraeos Christiana imbuti persuasione, qui genuinam hominis originem noverunt. Caeterum Aegyptii, Graeci, Romanique sapientes sempiternos dicentes animos omnia involucris & cavillationibus pariter corruperunt. Qua enim ex caussa Uticensis Cato , dum aeternos praedicabat
animos injustas sibi manus injecit uia Plato in libris de Republica, & totis voluminibus animae docuit immortalitatem sed quanta inibi permiscet deridicula.
Uanissimas animarum conditiones affert in Phedro M, animarum in bestias transmigrationem so, & Astrorum parem, atque animarum numerum definivit M. Neque meliora adducunt Thales, Anaxagoras, Diogenes, caeterique animarum immortalitatem docentes. Stoici animas diu mansuras, semper tamen negabant. Mortalem animam Homerus, Democritus, Epicuraei, Alexander Aphrodisaeus, Hippocrates, Galenus, uterque Seneca assirmarunt. Iis igitur adhaesit Plinius ea praesertiin ex caussa, quod irridendam Pythagorae metempsycosim agnoscebat. Franciscus Floridus Sabinus Plinianam de animae interitu opinionem irridet, cum de naturalis historiae scriptore agens: dignus, ait - , propter sngularem eruditionem,
cui sanior mens in ea parte fuisset. Sed velim mihi diceret, num meliora adstruerint qui animarum transmigrationem, & vanissimas fabulas circumserebant, quique Deos immobiles, lares, lenones, adulteros, impios praedicabant λ Cui enim in
mentem potest venire, ut immortalem animam agnoscens optimum atque immo
talem illius auctorem minime fateatur Hac de caussa Plinius de animorum immortalitate potius dubitare voluit, quam iniquos adeo, & malos Deos statuere. Hinc est quod Divus Leo, cum de Roma loqueretur: magnam, ait sD, ipsi Udebatur afumps se religionem, quia nullam respuebaifalsitatem. Antonius Forestus postquam allata tanti Pontificis verba exscribit, Plinii auctoritatem subjecit, qua hanc Deorum multiplicitatem omni jure irridet crin. Et sane quidnam elegantius excogitari potest Pliniano argumento, quo infinitam Deorum turbam perstringit shi λ effigiem Dei, formamque quaerere imbecillitatis bumanae reor. Muisquis es Deus s modo es alius )oe quacumque in parte totus es sensus, totus visus, totus auditus, totus animae, totus sui. Innumerossquidem credere, atque etiam ex virtutibus, viri que hominum, ut Pudicitiam, Concordiam, Mentem, Spem, Honorem, Clementiam, Fidem, aut ut Democrito placet, duos
omnino Poenam, oe Benescium, majorem ad soccordiam accedit. Vbi Plinius verba illa
omisisset s mora es alius ) rectius de Deo quam ethnicos omnes loquebatur. It
etiam de Diis, & animae immortalitate tractantes parum sibi constant, & ipsemet Tullius contraria non uno loco evulgavit. Eos, inquit si qui Pbilosophiae dant operam, non arbitrari Deos esse: quibus sane verbis insignes viros Atheis annumera
ANNOTATIONES. 3 Hae de re agemus in annotationibus ad libms Bened. Iovii de Human1 Meietate. rat Via. lib. I. pag. ro. llo. IbI Par raa . DJ Ub. X do legib. me. 76s. NI Ps. ros DI LAE . subris. lib. III. 4. 0 Semmon. I. de varaia . vos an sc iab. XV. p. pag. i M. γ Do. thJ Lb. H. r. m
208쪽
DISO VISITIONES PLINIAΝAE LIB. V. Is gbat. Ex Dei existentia immortales animae, supplicia reis, & bonis praemia consequuntur : haec sane rejecit Tullius pro Cluentio - quae s falsa sunt, id quod
omnes intelligunt, quid ei tandem mors eripuit praeter sensum doloris p Oppositum po ro tenuit Philippica XIV. Impii - etiam apud inferos paricidii poenas luent i- qui extremum spiritum in victoria ubi is piorum sis sedem, oe Deum consecuti. Qui pa ce ex antiquis locuti sunt, justitiam aequitatemque a Graecorum, Romanorumque Numinibus auferebant. Quid enim absurdius excogitari potest Lucani verbis, ubi cecinit se . Felix Roma quidem, civesque babitura superbos, Si libertatis Superis tam cura fuisset, suam vindicta placet; Poetae subscribit gravissimus historicus monstruosa plane sententia M nee enim unquam atrocius Romani Populi cladibus, magisque jusis judiciis approbatum est, non esseeurae Deis securitatem noram, esse ultionem. Hos tamen mitissime locutos dicemus, ubi Romanorum persuasionem de noxiis Numinibus attingamus. Atae erat in dein
liciis homines in majora semper discrimina praecipitare M: Uejovis, Febris, Dis
cordia Atae provinciam dividebant o: Μania dementiam inspirabat: Laverna furibus auxiliabatur; quaeque foedissima dicenda erat pulchram appellabant. Antheron inhonestis cupiditatibus gaudentem, & impiam etiam Volupiam Virtutes horrendis pedibus proculcantem pingere non horruerunt M. An Plinius magis, qui do Dei ossicio dubitavit, an qui nequissima adorabant numina, eorumque Operam ad scelera perpetranda implorabant, arguendi sint, aequus lector dispiciat Nos opposita Plinio de Deo, atque animorum immortalitate ineluctabiliter credentes, illius sapientiam in reliquis studiis omnibus suspicimus. Neque enim in
hoc Antonio Bruciolo subscribam , qui Plinium de Anima quantum homini
ethnico licebat bene locutum assirmavit. Optime locutus esset, ubi a Pythagoricis, & Platonicis ambagibus discedens sempiternas animas sere docuisset. Pro illarum immortalitate stetisse inepte statuit Camillus Marijus w: Plinii tamen locum haud fatis opportune affert, cum Mast ejo omnino opposita sentiat, ubi cel bratam attingit quaestionem sD. Miniis pariter ad rem Thevetus rerum divinarum humanarumque notitiam a Plinio hauriendam statuit u ; cum ultimum verum quidem, primum undique falsum appareat, ubi de Dei natura, potentia, ossicio omnino dubitavit. Nobis interpretes omnes subscribunt, atque ii etiam, qui refragantibus naturalis historiae codicibus verba irridendum vero agere curam rerum humanarum mitigare cogitarunt. Atque utinam Vir doctissimus, qui aut unicum, aut nullos effe Deos assirmavit, priorem unice partem illustrandam suscepisi
sit; quod utique secisse sperassem, ubi aliqua de Christianis dogmatibus attigisset. Illa tamen nostro auctori undique ignota, profundum de sanctissima lege
silentium ostendit. m. I. B h DIS-
ANNOT ATIONES. I Consulendus omnino est Plinius Iibro II.
209쪽
DE TITULO, ORDlNE, DIVISIONE, AC FIDE,
Quibus ΡLiuius Naturalem myloriam vulgatat. siter res omnes, quae Plinii memoriam ex oblivionis injuria subduxerunt, cum nihil illustrius naturali historia inveniatur: de iis v luminibus post absolutam doctissimi hominis vitam illico agemus, cum opus di susum, eruditum, nec minus varium qu ipsa Natura a s roris filio appelletur. Μirandum semper evadet auctorem tecta arte immensi laboris pondus ita digessisse, ut omnia, quae in caelo,& sub caelo fiunt facili quadam, nativaque successione primus, & unicus Romanos inter, Graecos, Barbarosque scriptores assequeretur. Cum enim hos thesauros potius quam libros Tito Caesari dicaret: in ipso statim operis initio consilii sui rationem aperuit, ut faciliori via quidquid luberet, in operis corpore posset invenire. Duo igitur potissimum in primo naturalis historiae libro erunt considera da: I. Plinii ad Titum praefatio, II. Rerum, quae in reliquis voluminibus continentur, Auctorumque, unde scribendi materiam acceperat, brevis notitia. Utrumque sane prudenter, commodeque factum, ut aurea epistola hominum optimum libi devinciret; Principemque paterni imperii consortem ad omnia delibanda snminus ordine successivo legenda) adduceret iis temporibus , quibus typographiae subsidio destitutus, frustra auctorum syllabum, & rerum indicem a bibliopolis expectasset. Tito opus suum dicasse jam satis in Plinii vita, & secluenti volumine comprobatum judicamus. Quae praecise verba operis fronti apposuerit, exscriptorum audacia potius quam inconstantia dubium relinquere intentavit. In Regio Parisino codice, qui olim ad Coibertinam bibliothecadi spectabat, legitur de naturis rerum, cui accedere videtur Caesareus Vindobonensis Hisoriae Mundi libri XXx VII. Erasmo γ, Gelenio M, Caesario M, Pineto , Lugdunensibus, Franc surdiensibus typographis, & quandoque etiam Frobentis placuere : ab iis demum minus recte naturalis historiae Mundi & bisoria Mundi naturalis a Feyarabenio appellatur In primigeniis so, recentioribusque editionibus csin naturalis hisoriae libri XXXVII. recensentur, quam epigraphen ab auctore positam plerique con
t De fis ealamo exaratis e teibus eonsule librum X. a Aviolae M Pinet Digneis de Nore'. Pineto eonvenit Dalmampius. Consule impress. Lugdun. 1387. &α
210쪽
jiciunt, cum Plinius praefationem hisce verbis adortus sit. Libros naturalis bisoriae notatium Camoenis uuiritium tuorum opus &c. & sane Suetonius, Gellius persaepe, Macrobius, Servius, Philargyrius, Divus Hieronymus, ac Beda ad naturalis historiae libros provocantes, parem titulum legisse utique fatentur. A Plinio Caec1lio appellantur naturae bisoriarum libri XXXVII. qui titulus in idem collineat In plerisque calamo exaratis codicibus primo limine occurrit C. Plinius Secundus Novocomen is T. Vespasiano Suo Salutem. Auctorem tamen patriae suae nomen apposuisse minime credendum est; illudque a Ρliniani seculi, & Romanae dignitatis more abhorrens amanuenses ingessere. Quamvis enim naturalis historiae scriptorem, Novocomensem fuisse credam: se talem in operis initio dixisse parum caute assirmaretur in homine, qui juxta temporum morem Romanum se undique profitebatur: cum potius ad civitatis, quam ad originis patriam respiceret. Praefationi quid singulis contineretur libris, & auctorum nomina addidisse ipsemet Plinius testatur; neque id circa eo loco voluminum capita adnotavit, cum nulla divisione scindantur libri, imo receptis sectionibus vulnerentur. Has tam diversas insuper, & pugnantes dicere possumus, quanta sunt naturalis historiae exemplaria, ut suo loco ostendemus. Ad Titum igitur epistola, digestionis ratio, nomina auctorum quos in suos, & externos divisit quidve singulo libro contineretur, primum naturalis historiae volumen conficiunt, ubi multa adhuc veniunt emendanda, quae amanuensium corrupit incuria se . Mirabili subinde, & nunquam satis commendanda successione opus ipsum aggressus, mundum, sidera,& reliqua ad caelorum machinam, solis & lunae desectus, mundi figuram, dierum inaequalitatem, aeris tempestates, ventorum, nubiumque originem, fulgurum genera, terrae stum,
eclypses, terrarum, & maris miracula II. Libro complectitur. Hujusmodi volumine quidquid veteres astronomi tradidere augusto styli robore, & eximia dignitate perstringit: neque hac in arte excellens nostro seculo evadet, qui ad Plinium non provocet. Antiqui Orbis geographiam subsequentibus libris ita absolvit, ut frustra ab aliis excepto Plinio ) veterum regionum, oppidorumque nomina, pOsitiones, bella, historias requiramus. Huic sussicient exemplo, quae neoterici Ge graphi Cluverius in primis, Paullus Merula, Holstentus, atque Cellarius tradunt, quaeve antiquarii,& rei lapidariae collectores suis in thesauris adnotarunt . Subinde hominis historiam aggressus, ab ipso conceptu miserae vitae rationem, vicissitudines, mores, sensus, fortium doctorumque virorum laudes usque ad sepulcra, & clarissima inventa VII. libro conclusit. VIII. Terrestria animalia. IX. Aquatilia. X. Volatilia. XI. Reptilia & insecta tantis sapientiae, atque ingenii luminibus digessit, ut cum ipsa natura certare videatur. Hinc est quo a Morhofius Plinium mirabili brevitate,& stylo ad summa rerum capita recensenda tot tantaque, & pene innumera complecti fatetur; quam addit M ob caussam Rotandus Mare- Tom. I. B b et susANNOTATIONES. i Consiale antiquorum de Plinio testimonia libro IV. allata. Invenies ibi Gellium ubiqoe ad naturam hi riae voluismina provocasse. In prooemio Noctium Attiearum ad Plinium proeuldubio respexit, eum illam ineptissimε arguit, eo quia himriae naturalis titulum sibi feeisseir modica inscriptionis diversitas, cui eaeteroquin acetait Symmaenus,& seeundis euris Harduinus se): aliqua exemplaria habent de naturali hi νιd M: In aliis naturas historiaram e , qui titulus Plinii meellii dictis inservit. Κὶ Alii habent Vespasiano, alii Domitianor praeter annotata in Plinii vit1 eonsule lib. VIII. & X. 3 Clarisi. Muratorius haud fatis in orbium nominibus Plinio fidendum asserit γγ. Salva tanti viri pace, mili magit quam naturalis historiae seriptori hae in re standum pronuneiamus. Plinius Romanorum doEtissimus meliorem Romani orbis partem peragravit. Muratorio tamen concedimus Plinianos thesauros exscriptorum incuri 1 vitiatos, ut ipse rectE in annalibus indoluit O . Sed ubi nulla librarii erroris suspieio adest Plinius unus pro eunctis susticiet.