장음표시 사용
221쪽
etos D ISM VISITIONES PLINIANAE LIB. VI.
Romam patriam suam ubique appellat, & de Terrentio Varrone sermonem in
Academicis ingerens, illum aetatem patriae, nempe Romae aperuisse assirmabat.
Omnia igitur, quae Η arduino magni ponderis, aliis nullius visa sunt, ut Plinii originem ad Romanos reserrent. Raphael Regius Matthaei Rufi, Iohannis Calpurnii, & Beci chemi objectis occurrens: Plinium, inquit , Novocomensem esse, ω
Romanum se fer/ prosteri, citra ullam tuemur contradictionem. Hanc methodum ante
Regium adnotaverat Christophorus Landinus N, & Regio posterior Caesar Caesarianus celebratissimi nominis Architectus, a quo primum Vitruvius italica intem pretatione, & annotationibus donatus lucem vidit in. Caesarianus majora etiam praecavisse ostendit, cum Plinium Novocomensem agnoscat, quidquid juxta illum Romanus in libro de aquae ductibus a Frontino praedicetur . Legimus
apud Alciatum': nam oe Plinius Romanum se dicit, qui tamen procul dubio mel Veronenses, aut cert/ ex Novoeomo Insuber fuit L in. Dictorum rationem habemus apud Laurentium Pignorium scriptorem accuratissimum, ubi hujusmodi occurrunt M: Sandui ait auctor quidam eruditissimus, qui urbem incolebant, majestati Romanae hoc deferebant, ut aliam patriam non prosterentur, ct haec ait idem scriptor ratio, cur apud Cornelium Nepotem, nilusium, Livium, Plinium nulla patriae mentio, cum ille Circumpadanus, alter
Patavinus, Veronenses alter, Me Novocomenses. Quod si de plerisque allatis scriptoribus diversam originis patriam habuisse novit Harduinus, de Plinio autem ignoravit : hujusmodi illum non latuissent, ubi meliori fide Suetonii verba naturalis historiae codicibus inscripta retulisset, & servata in latino chronico temporum luxatione patriam Novumcomum seniori Plinio reliquisset, quam redolent tot tanta-oue apud illum invenienda, ubi Comensium originem minutissime inquirit λ, &fontis miraculum recenset Uin, qui ab illo adhuc Plinianus dicitur. Unicus inter antiquos, quorum extent memoriae, Orobiorum, & Licinosori, oppidi intra Comum,&Bergomum positi, meminit. Unicus Eupilii lacus Lambrum emittentis no
titiam ingessit quem ab urbe Como XII. mille passus distantem ipsissima montium juga a Lario separant Vnicus piscium clavorum caligarium essigie in
deduxissent; eum identidem sequioribus temporibus praeter Romam & aliae civitates communis Patria fuerint nunia
i) Landini uerba sunt huiusmodi: oe dare opera eis Plinio di Latmo disenti Thoseano, e di Romam Fisrentino. χ) Caesar Ciseranus, qui iuxta aevi sui morem latine Caesarianus diei maluit, Vitruvium Benedicto Iovio auxiliante,
italita manu aemulati, & eommentariis illustrare aggressus, operi supremam manum minime imposuit. Legimus enim apud Jovium i . Cum ad aures meas non semes perlatum fuerit, re mihi visio venere, quod in opere Vitruviano preficiendo, quod tu superistribus di bus imperseelum reliquisti, non nihιι opis contulerim me. Hane ob rem Angullinus Gallus, qui editionem curaverat, & Gothardus Ponticus, qui librum impresserat Comi anno IIII. pactam Caesariano meris cedem eum diserreat; ille in tantam animi aegritudinem ineidit, ut oeeursus hominum vitans miserrimo salo obiterit.
Hine est quod Caesarianum uti bruta assolent periisse, in Bramantis vita scripsit Vasarius. Laudatur Caesarianus a Seeundo Lancellotto it . A Kirehero in Phonurgia, & Fabricio I, De Caesariano habes Μorigiam, a quo italita Cia forino m , peiusque a Paitono Caesario n appellatur; a Pelle rino oriando Cesariam so . Erat Ciferam. De illu siti hoe Geometra, Arehitecto, & Pictore plura eommunicavi baxio υ , atque Argelato ρ , & proferam in ann lationibuς ad Benedicti Jovit epistolas. Johannes Marchio Polenus aureae aetatis viris quibuscumque comparandus Cae-0rianum in suo Vitruvii prodromo eximiῆ eelebravit. Poleni iudieium, & gravissimam auctoritatem tu omnibus, hae autem in scienti extra aleam positam quis ignorat Non bitur fidendum Bernardino Baldo, qui Caesarianam parum doctum amrmavit. Memoratam Comensem editionem minimε ignoravit Potenus; unde eorrigendi sunt Pleunellus in Athenaeo , & omnes, qui diversa de satis rara impressione vulsarunt. Iohannes Suvartus, & Petrus ab Homio, qai Hulsianae Bibliothecae syllabum passim eorruperunt, hane Vitruvii impressionem Mediolani prodiisse
perperam assirmant tr). --- φ .
a Insubrum nomen hoc loco, & praesertim ex Turrianorum, & Ulceeomitum principatu ad uicinaeΜediolano urbes prolatum est. Caeterum Plinio naturalem historiam tondente Comenses ab Insubribus separabantur o.
Eupilis in vallis Astinae exitu laeet, quem Lamber interfluit. A Monte Nessium ineumbente quique hodie ab aedilia Divo Primo saer1, summoque in vertiee posi1 nomen invenit Larius, & Eupilis, imb penε omnis Cisalpi
222쪽
D IS OVIS ITIONES PLINIANAE LIB. VI. 2o 7
Lario, & Uerbano sucirca Uergiliarum ortum apparentium rarissimam historiam γ: Vnicus in Comensi lapides cavari, tornarique in vasa coquendis cibis utilia retulit, &quod notandum, id sescire assirmavit . Unicus Larium amoenum arbusto agrum, ad quem Ciconeae non permeant, uti nec octavum circa lapidem examina Graeculorum Sc. . Unicus in Comensi serraria metalla desiderari posteris tradidit μι Quae porro Veronensibus, nobisque communia sunt, nempe exactissimam Trans. padanae Italiae notitiam, quam caeteri Romanorum, Graecorumque Geographi minime affecuti sunt, & quae scire Plinius retulit, illum hujus Provinciae at mnum satis ostendunt. Ex tot igitur tantisque eruitur, atque infra manifeste constabit, non ideo Plinium Transpadanis eripiendum, quia sese Romanum ubique praedicaverit. Quae demum profert Harduinus, ut Plinium, Pomponiumque consobrinos tamquam sororum filios somniaret: humani ingenii imbecillitatem satis ostendunt, cum vir antiquitatis,& omnigenae eruditionis conscius, sese intolerandi erroris reum fecerit, ut supra adnotavimvis, ubi Veronensium antiquiores δε- eundi cognomen gentilicium judicantes Plinium ad Secundorum familiam pertinuisse assirmarunt, quod quam falsum sit, omnes norunt, & singulari volumine comprobavimus ; unde hac praesertim de caussa minus recte Scipio Massiejus tradi
dit observatu dignas Panthei, Becichemi, & Avogarii dλ sententias, quibus Plinium ex illustri Secundorum progenie lucem vidisse testantur γλ. Hujusmodi non
alia indigent observatione, nisi ut falsos omnino asseramus eos omnes, quibus excidit, Plinium aliqua ratione Secundorum familiam contigisse. Quamvis enim hanc Harduinus extitisse innuat, & quam alii Plinio agnationis, ipse cognationis originem attribuat; nihilo secius tamen multiplici argumentatione falsa omnia ostenduntur. Monuimus superiore libro Plinium honesto quamvis loco natum, ita tamen ut illius pater Equestris ordinis confinia minime excesserit, cum ipsemet Plinius Equestribus muneribus functus sit. E contrario Pomponii fratres Consulari, & Principi familia orti, quique suprema Romanae Reipublicae dignitate illustres evaserunt se , matrem e Consulari, vel Senatoria familia habuisse liquet assirmare; cujus sororem non Plinio alicui, sed pari facultatibus, ac dignitate viro traditam,
credendum est. Vnde enim Harduinus accepit, et ratione Pomponii Secundi vitam a Plinio exaratam, quia Pomponius matre Secunda,& Plinii matertera natus erat; cum ex adoptivi filii verbis ostenderim, hoc non consobrini, sed memoriae amici, quas debitum munus exsolvi δεῖ Iterum, ubi Secundae cognomen Pomponii, Pliniique matres gessissent, ex hoc ipse cerneretur, quod sororio vinculo sese invicem minime contingebant. Numquam enim Secundi, aut Secundae cognomen a
duobus sive fratribus, sive sororibus gestatum invenies . Nullo igitur sanguinis
na Gallia e spkitur. Vallis Astina . & Eussis laevs in quorum finibus multae Pliniorum memoriae inventae ab utroque Larii cornu. quasi expansa forcipe concluduntur. Non uno loco Eupilis a Plinio memoratur, ut nono volumine in emendationibus ostendemus. i in Italici voee dieitur Piso, & sustis haee in operis eorpore retractabimus. χ) Quando Plinius utitur hae voce, scimus, ea refert, quae tibi certὸ, & de visa eonstabant. Petram Donarum Avogarium edidisse libellum de viris illustribus Veronensibus asserit Palemus O . De illo nonnno loeo Maiseius in Verona illustrata. Videtur tamen quia Ad emium sese inseriberet. Consule eruditisti Iohan. Comitem Maranehellium ch), ubi illum elaea anaum I 4 . floruisse ostendit. 4 Insignes ex Pomponia gente nummos habemus, atque inter alios profert Ioseph Μaria Suaresius i . 14 Seeundo libro illorum errorem ostendimus, qui dum Plinium ad Secundorum familiam spectare contendebant, La lios, Aquilios, Laetibios, Solliost, Valericis proserunt; quorum nonnullos uti in plerisque gentibus eontingebat Seeundi eognomine reeensitos invenerunt . Cum igitur neundi eognomen ordinis sit, ut secundus ab alio fratre seceris natur; Q. Pomponium Consulem anno V. Cone. 793. Christi r. Lucii Pomponii Seeundi fratrem, & ipsam S
223쪽
dio 8 DIS .QVIS ITIONES PLINIANAE LIB. G. nexu Pomponius, Pliniusque jungebantur. Veronenses porro , qui Plinium sbi
adscribunt, eo quia hunc civem clarissimum Plinius vocitavit, invalida usi sunt a gumentatione, ut secundo Volumine comprobatur. Neque meliori jure pro patria pugnavit Scipio Maisejus, cum olim in naturali historia vatem, concivemque clarissimum scriptum fuisse conjecit φλ. Haec enim restitutio contra omnia omnino, seu calamo, seu typis exarata exemplaria induceretur quodque magis est Plinianae officeret lenitati. Suffragantibus sibi invicem omnibus codicibus, nunquam lectionem immutandam reor, nisi manifesta adeo ex caussa, quae a nemine possit reprobari; vereorque nimis Maisejo convenire, quae Dalec amplo Scaliger objecit, quia quod multi Jolent hoc, illudis non arridet, statim immutat, ac saepe in deterius M. Maximam demum in conciῬis dictione haberem difficultatem, quam a scribentis
aurea puritate abesse teneo; quidquid a Masse jo pro latina venditetur, eo quia in
semifracto lapide occurrere credit, cujus tamen antiquitatem ex tot tantisque lacunis nemo valet arguere Iis addendum, me vehementer dubitare, an notati in Ueronensium monumento characteres unicam dictionem conficiant; ideoque ad
CONCIUI UM vocabulum minime detorquendi. Utcumque tamen CONCI VIVΜlegeretur, ignoti Lapicidae testimonium quisnam Varronis, Ciceronis, Livii, Sal
lustii, caeterorumque omnium Plinii, ac superiori aetate viventium auctoritatibus praetulerit, ut contra ipsius, & idonei cujusvis scriptoris usum in naturali historia inoculetur Hinc est, quod in optimis antiquorum elogiis eidem patriae addicti Ciυes, non Concives appellantur, ut ex inscriptionum thesauris colligitur: hinc, quod civica corona ob cives servatos; hinc leges, & adagia, quod melius sit civem servare, quam hostem occidere a Plinio celebrata M: hinc salutem Cio Romanorum vetustiores in precio esse noluerunt in. Dictorum probationem a Plinio Caecilio petere possumus, qui domestico impulsus exemplo toties avunculi discipulus, atque imitator assurgere gestiebat. Hic enim cum illustris viri mortem
describeret, qui pluribus functus consulatibus summum privati hominis fastigium
impleverat ,, Post aliquos annos, ait se , insegne, atque etiam memorabile Populi Roma-
se ni oculis spectaculum exbjbuit publicum funus Verginii ISὶ Rufi maximi, ct Hurissimi en
is vis. ,, Duo hoc loco veniunt notanda, quorum primum si eadem voce civis
clarissimi avunculum, & sororis filium uti, unde Pomponium, Verginiumque Romanos cives indigitarent; quamque urbem eandem sibi esse patriam intendentes, minus Iatino Concivis vocabulo nusquam usi sunt. Adde maximum, & clarissimum civem Verginium appellari, quem tamen Mediolanensem suisse constat F . Hunc Plinius Caecilius adhuc Romanum civitatis jure profitetur,cum origine ex municipio Comensibus finitimo satum eadem epistola affirmaret f. . Ex iis enim patet clarissimi civis vocabulum ad Romanam unice civitatem utrumque Plinium adaptasse 3ὶ:
quod ipsemet Uerginius Mediolanensis me situs es Rufus, qui pulso Vindice, quondam egit, cum tumulo sic jussit inscribere: Imperium asseruit, non sibi, sed Patriae . .
tundum suisse eognominarum minimἡ eredimus, quamvis a plerisque tali appellatione donetur. Constat enim utrosque fratres in unum connitos, & praenomina non uno loco vitiari. i Naturalis historiae editiones penh omnes, & quamplurimos codices manu exaratos contulimus , ubi ne indietum quidem imaginatae a Masseio lectioms apparet . . Σὶ Libro XV. allatum a Masseio elogium ad tratinam revocamus.
33 Aldinus Codex, & Medieaeus habent Virginii; reli3ui Vergines. G.isule hoc loeo Cortium, & Longotium pag. or. 4 De Uerginio Ruso plenius agitur in Plinii Caeeilii vita. Mille locis sese Plinius Caecilius Romanum profitetur, & quidem quas inde originem deduxisset, ut ritὸ Massis
224쪽
DISQVISITIONES PLIΝIANAE LIB. VI. 2 9 Ex allatis Maskj sententiae oppositis iterum constabit, quam vana sit Harduini opinio, quando ea recepta Verginius unice Romanus agnosceretur, utpote qui in exarato sibimet ipsi elogio talis apparet. Si demum Alsiensis Uilta ubi tumulus) in Etruria extabat 0: majori ratione ex Thuscis possessionibus Verginius, quam ex Campanis cerasis senior Plinius, Principi Italorum civitati esset adscribendus. Sed haec ultima quoque oscitanter in naturali historia observavit Ha duinus. Vnde enim illi certo constitit, Plinio villam in Campania fuisse, ex eo quod duracena cerasa a Campanis Pliniana appellarentur P Cerasos quidem in Italia ante Mithridaticam L. Luculli victoriam non fuisse, atque ab illo anno V. C. IDCLXXX. primum advectas tradit Plinius indeque annis C. & XX. quod in U. Cond. IDCCC. incidit) in Britanniam usque pervenisse affirmavit . Hinc
varia cerasorum genera enumerans Aproniana, inquit γ, maximis rubent, nigerri
ma sunt ut, Actia si) , Caeciliana verδ ει rotunda, Iulianis gratus sapor: sed penὸ tantum
sub arbore sua, adeo teneris, ut gestatum non tolerent. Principatus duracenis, quae Pliniana Campania appellat. Ex allatis huc usque verbis mihi certe liquido non patet, villam a Plinio in Campania fuisse possessam. Primo, quia non ab ipso Plinio, sed ab aliis etiam hujusmodi poma cognomen accipere potuerunt. Secundo, quod ubi certam ab ipso nomenclaturam accepissent, origo inde potius manare Videretur, quod a Uiro naturalium opum, & totius agricolationis studiosissimo, hujusmodi cerasa in Campania suerint advecta, quam quod apud illos villam, seu praedia possideret. Campaniam siquidem incoluisse scimus, cum Misenensis classis praefectum ageret, & a prima juventute beatistimam provinciam lustrasse credendum est, cum maritimae militiae, neque ad breve tempus nomen dederit. Illum in Campania etiam anno U. Cond. IDCCCX UIII. fuisse supra conjecimus M. Novissimae opinionis specimen a Palermo Harduinum detorsisse suspicor, cum Uer nensis Iurisconsultus collegerit, quod Plinia familia apud Campanos aliquando
existens cerasis nomen indiderit M. Hac in re parum sane prudenter agit Pater-mus, cum in provincia Latio finitima Pliniam gentem ante naturalis historiae scriptoris tempora extitisse fateatur. Cum Pater mum tutari nobis minime sp fiet, dixisse sufficiat, illum levissima uti argumentatione: neque enim Beatus Rhenanus, cum Pliniana cerasa Campanis nota recenseret , de Plinia familia ii, agris tribuenda cogitavit; multoque minus Misenensis classis praesectum unice Romanum agnovit. Quod vero villam ultra Lirim habuerit , omnino ignoramus , imo contrarium potius eruitur . Plinius Caecilius avunculi ex adoptione
ius eontra Harda innm adnotavit. Allatis addere possumus: Si quando urbs nostra liberalibus studiis floruit, isne maxim floret se . Desii ramus a lege parentum f . Permulta m uile nostes , juria quae urbem non oculis movi , sed ne auribus quidem novimus la . si Alsiensem villam in Etruria suisse ex eomparatis Tullii, Valerii Μaximi, Plinii avuneuli, aliorumque auctoritatibus colleait Joh. Maria Catanaeas. Contra Mediolanensium plerique illam patrio in agro constituunt , qu1 de re in Plinii Caecilii vita disceptandum. 2 Corrigendus ex hoe Plinii testimonio videtur Ariopaeus, qui Laeullum aliquot annis post, Mithridatim adhue bello implieitum deseribit, quando illum in Italia redueem anno U. Cond. 68o. Plinius teliatur . E eontrario Art paeus anno U. Cond. 68r. Lucullum victo Tigrane ad Anti hum Regem salutandum proseeisse , indeque Μithridaticum bellum gessisse testatur th . 3 talia restituit Harduinus: in ediiis legitur ut ae i. ; dubito qubd etiam in sequentibus Caeelliana-- ω retunda , ubi Harduino adhaereas, aliqua veniant corrigenda. Allatas Harduinns Iunianis ovoque pro Iulianis legit. 43 Villas suas, & praedia Plinius Cisellius minutissimὸ, & eletanter deseribit, uni de Campanis neque verbum inia venies. Laurentinum commemorat si , in quo nihil, praeter tellum, & hortum, possidebat h , Thuscorum vjllam, & ingentia praedia u), Tusculanum , , multas ei rea Larium possessiones sm, & villas co), ad quas ultimas.
225쪽
lio O DISQUISITIONES PLINIANAE LIB. VI. pania sibi villam suisse describit, cum ad eam provinciam valetudinis caussa illius uxor Calpurnia divertisset De ipso etiam epistolarum auctore, cum bis apud Campanos moraretur, bis in aliena domo habitasse compertum habemus O ;quae omnia satis indicant, nullam sibi in Campania villam ab avunculo fuisse relictam . Neque enim licet imaginari, quod aliquod inde prosectum distrahere potuerit, ideoque nullus de Campana villa utpote vendita sermo in epistolis occurrat. Hujus sane indolis Caecilius non fuit, & quamvis munificus, & liberalis,
a commessationibus,& luxu maxime abhorruit; atque novis acquisitionibus,&augendae rei familiaris studio ubique intentus apparet M. Praeterquam quod constat, bona omnia, quae in illum ex paterna, maternaque successione pervenctrunt,
aliarum successionum vinculo fuisse adstricta; idque eo magis notandum videtur, quod nunquam filios habuisse discamus. Hinc est, quod gravissima, imo necessaria tantum ex caussa illum agros, S praedia proscripsisse intuemur s33. Quorum testimonio esse possunt Corelliae vendita in Comensi, non ex alia ratione, nisi quia seminae primariae desideriis obtemperandum duxit: Corelliam si quidem summa reverentia diligebat, utpote Corellii Rufi sororem,& matri suae familiari L
simam. Haec, ait silicavit miri, cupere se aliquid circa Larium nutrum possidere. Ego illi ex praediis meis quod vellet, O quanti vellet obtuli, exceptis paternis, maternisque s bis enim cedere ne Corelliae quidem possum. Igitur cum obvenisset miri baereditas,
in qua praedia isa, scrini venalia futura. Cur allatis modo verbis speculationis suae aciem non direxit Harduinus 8 potiori enim ratione Novocomensibus, quam Romanis senior Plinius attribuendus videtur, cum illum ingentes in Comensi possessiones habuisse constet quae subinde in sororis filium pervenerunt. Quid enim aliud sunt praedia materna, quae ne Corelliae quidem cedere poterat Caecilius, quam agri, possessionesque permultae ab avunculi haereditate in illum prosectae Ubinam haec omnia extabant, in
Campania , an in Comensi 8 Si igitur hujusmodi Rufio, Beci chemo, Palermo, aliisque objecta, nondum diluta sunt, ex eo quia nihil in Veronensi seniorem Plinium possedisse, nihilque ex eo in juniorem circa Athesim pervenisse colligitur:
caussatius profecto Harduinum urgebunt, cum vero minus consentaneum appareat, Plinium ut ipsi placuit) origine Romanum, sororem Comensi viro nuptam, seu proprio, seu genitorum placito voluisse; atque etiam tot, tantasque possessiones in extrema Italiae parte habuisse. Quae scribit Plinius Caecilius, mea quidem sententia, ostendunt, avunculum suum in Comensi agros, itemque villas
possedisse; quas illi apud Campanos spectasse Pliniana cerasa ab Harduino allata
utpote aded dissitas, eum ipsi urbanis officiis distentor divertere perraro liceret, Laurentinum reliquis viei ius, subinde Etruseam rusticationem amavit, quam eum latissimὸ Apollinari describeret is Habes, inquit e , ea as , cur ego is Thuscos meos Tusculanis, Ioburrinis, Praenestinisque meis praeponam is quibus sanὸ verbis cum nihil de Campani addat, nihil in ea regione possedisse colligimus. Sermonem enim tunc habuit de praediis suis omnibus, quae haudita ab urbe Romi distabant. I Apparet, qudd Calpurnia exilis suerit, & exucear ait enim maritus ut oeulis meis crederem quid taribus, quid commetuo pares. Tane Calpura iam in avi sui paterni Calpumii Fabati Camilianensi vilia quam in Campania posilidebat degisse eoniicio: nam inibi Fabatum villam vetustate vexatam, sed ut pretiosiora aut integra, aut levitet laeta manerent, haboisse eerth scimus is . Haec vero de utroque Plinio minimε constant; imb quae ad Pontium scribit epistolarum aietor suadent nihil ipsi in Campania bonorum, villatumque adsuisse th . Homo fingi ubique apparet, & praesertim libr. s. is. & lib. II. 6. ρὶ in iundis, qui Plinio Caecilio obvenerant, ei qui unx tantam spectabat, vieesima porrb aliis eohaeredibns. 4ὶ Iohannes Antonius Panthaeus illustranda Plinii Caeeilii verba dissimulare non potuit . , eum aperta adeli sint, atque in Larii lacus litore plures ribuerit villas, sed illam daeae praesertim, ut maximὸ delectabant, ira exercebant i ). Alibi queritur, quod praedia materna illam parum eommodε tractent 0. Polyearpus Patermus hujusmodi eavillis
226쪽
DIS OVISITIONES PLINIANAE LIB. VI. 2II minime evincunt. Et sane illustres,& indigenae Campani, qui nobilissimam provinciam scriptis illustrarunt, & de ipsis Plinianis cerasis sermonem ingerunt
nunquam ad invertendam avunculi Plinii patriam cogitarunt. Fortassis non omnino vana protulerim, ubi laudatis cerasis potius a Plinio nomen, atque auctoritatem datam assirmarem, tanquam e Comensi territorio in Campaniam adductis.
optima enim cerasa,& Campanis longe praeserenda nostris in finibus gignuntur, S praesertim duracena, quae in hanc usque diem Pliniana appellantur. Palma datur iis, quae in meo Caiati rure, & praesertim in Thebaidis colle unascuntur. Haec enim gustu suavissima, minimo nucleo, solida, odorataque carne constantia magnitudinem ovi columbini exaequant. Sed minora haec,& similia ad Plinii patriam ostendendam judicamus; valida tamen satis, ut ab Harduino recedendum sit, qui hac etiam ex caussa Plinium Romanis attribuit, quod duracena cerasia apud Campanos Pliniana appellarentur. Absolutis argumentis, quae Harduini opinionem in tradenda Plinii patria; suoque auctori abroganda praefatione convellunt: reliqua propositi ad secundam primi voluminis partem exequemur. Monuimus hanc ex rerum, historiarum, &auctorum omnium notitia constare: titulum praesesert. C. Plinii Secundi Hisoriarum Mundi elenebos librorum omnium triginta septem liber unκs, qui primus. I. Praefatio operis ad T. Vespasianum Caesarem, item auctorum nomina, ex quibus δε- sumpsi ea, quae persequitur libris sex cI' triginta in, capita rerum singularium attingens Libros OII. De Mundo, Elementis, ct Sideribus, &c. . . . Mundum is
Hac ratione tertium, & reliqua indicat volumina usque ad ultimum ; lectoremque methodo brevissima, ac simplici instruit de librorum distributione, & quaenam in ipsis tractanda susceperit; mox ad ipsos accedit libros, & praecipuas res
suo quoque loco ostendit: nempe Libro II. eontinentur de Mundo, oe caelesibus, oe terres, ibus, ct aeriis. An Mundus sit unus 'De forma ejus.
' Exposita rerum secundo volumine tractatarum synops, librum claudit ex omnium collectione: Summa, Res, oe Historiae, oe obsereationes ----- CCCCX UII. Summam consequuntur eorum nomina, a quibus accepit; & primo loco, Latinos, secundo Externos quorum melior pars ad Graecos pertinet pulcherrimo ordine recensuit, exempli gratia Ex auctoribus M. Varone, Sulpicio Gallo, T. Caesare Imperat. , et Tuberone, Tullio Tirone ,&g.
Platone, Hipparebo, Timaeo, Sosigene, Petosiri, Nec se , Pythagoricis , Posidonio, Sc. Tom. I. D d et Eo
ANNOTATIONES. x In Breeeiae paroelia seeundo circiter ab albe Como lapide, eo in eoile, quem indigenae appellant si Romo della
Tobatis. 2 Animadvertendam satis explieare integrum opus XXXVII. librist quae velli ad naturalem historiam spectant XXXuI. eomprehendi . . . 3 Hoeee vocabulo exorditae epistola ad Titam. Ita incipit secundum volumen. a Viri camilii Peregrini Campaniam Feliram ctrc.
227쪽
111 DIS VISITIONES PLINIANAE LIR. VI. Eo pacto, quo secundum volumen, sic & reliquos libros apposito indice legem
tibus ostendit. Ex breviter annotatis multa percipient eruditi; & primo quidem historiarum Mundi elenchon occasionem amanuensibus praebuisse, ut naturalis historiae titulum inverterent, neque omnino extra chorum, cum Mundum, O Me, quod nomine alio caelum appellamus, omnia complecti, quae ad naturalem historiam pertinent, ipse auctor testetur . Secundo loco venit titulus ex antiquis exemplaribus deductus; quem Harduinus resecatis librorum primis indicibus in hanc
formam exposuit: C. Plinii bisoriarum Mundi elenchos. Labro II. eontinentur de Mundo oe Elemenus. I. An snitus mundus, ει an mus. II. De forma eju . III. De motu. Cur Mundus dicatur, &c.
Neque hac sola amputatione contentus addidit M. Index se is nullo exemplari manuscripto es integer : oe qui locupletissimus ex iis repertus es, a nobis nihilominus augendus multis locis fuit, id quod italico obaractere fecimus. Ex eo autem indicio apparet, iure non videri esse hunc Plinii, Mes, scriptoris perquam ac rati fetum. Quod integer in nullis calamo exaratis codicibus appareat, non mihi sane persuadet Harduinus, cum oppositum proxime ostendam; imo pene omnes ea habent, quae novissimus Latinus interpres indoctorum typographorum secutus errorem inconsultus resecavit. Barbarum audiamus, qui CCLXXI. ab hinc annis: In omnibus, inquit, vetusis exemplaribus continuo pos praefationem verba Mee leguntur ,, C. Plinii Secundi
historiarum Mundi elenchos librorum omnium triginta septem liber unus, qui se primus se M autem elencias graecὸ idem fere quod ,, Verissima Barbarum
protulisse, plura a nobis inspecta testantur exemplaria. Vaticanum Isso. ,& Ambrosianum I 1. titulum a Barbaro allatum exhibent, nisi quia loco qui primus habent quas primus. Id effluxit ex falsa contractae notae st intereretatione. Per stenim pronomen qui in vetustis libris exprimitur M, in alias subinde voces ex amanuensibus detortus. Hoc igitur, nempe suo, loco elenchus incipiet; notandumque ab exscriptorum ignorantia in pluribus codicibus assutum inveniri illius elogii extremis verbis, quod Suetonium de Plinio vulgasse comprobamus, ut videre est in Vaticanis I9s I. I9s3. I9sq. I93s., &Passionaeo. In aliis alia ratione, ut in Toletano, Vaticano Issa. , Carbonarino, tanquam primi libri vicem praestet: sed ubique reliquis praeponuntur de Mundo, o Elementis, unde initium secit Harduinus. Tanta porro, quae in digerendis sectionibus occurrit varietas, & ipsa ostendit, quod nullam voluminum in capita divisionem auctor receperat: nam cuncta non intermisso ordine, & filo in libros rediguntur. Quae vero praecipue tractasset, non in operis corpore, sed hoc indicavit loco,& pagellarum numerum Tito potius adnotasse, ut quaerenda nosset, haud incongrue suspicamur. Hujus restitutio magni evadet laboris; neque tantum ex collatis invicem vetustis exemplaribus; sed ex attenta ipsorum voluminum lectione petenda, ut inde oppidorum, gentium, clarorum fluminum, montium, insularum, rerum, historiarum, obse
228쪽
Ninnulli Naturalis Historiae cavillatores
Vst fide, dignitate, & scientia Plinius naturalem historiam digess
rit praetexta operi, &sngulis etiam libris accommodata scriptorum nomina: pingue, ac floridum dicendi genus quod cum iesanatura contendere videtur: eruditionis thesaurus, quem admirando sapientiae ordine promens a supremis caeli regionibus ad infima terrae viscera lectorem deducit, omnibus sanae mentis utique contestantur. Nihilo tamen minus illius labores plerisque sciolis, vel partium studiosis displicuisse animadverto, quidquid in Plinio nihil culpandum censeam, neque fabulosis adscribendum, quod ipse vidisse, vel scire astirmaverit k . Quae si periore libro in gemini attigimus annotationes lassicere ubique deberent, cum eruditorum consensu Plinium aetate nostra ab inepti alicujus Aristarchi vindicatum calumniis minime ignorem . Molestissimae sectioni sortasse parcendum erat, nisi indoctus quidam cucullatus dum proderem haec Plinium mendacis argueret, quando ipse totius expers eruditionis, nec de grammatices tricis, & apinis judicium serre possit. Ne hujus igitur orationes verae laudis ignaras sinam praetemfluere: alios in Plinium suisse iniquos ostendam, ne cum in praesens ignota aliquando resciverit, iterum in naturalem historiam excandescat . Quare nonnullis obiter occurrendum, ut inde appareat, quam modicis viribus cum Romanorum doctissimo luctentur. Aliquorum igitur, qui nugas garriunt, objecta soIvere contendam, cum omnibus facere satis impossibile evadat. Initium ab Aulio Gellio desumam, qui antiquorum primus in Plinium invectus est, quamvis illius pluribus locis cum honoris dignitate meminerit; di praesertim ubi sapientissimum aetatis suae suisse existimatum fatetur. Qua autem ex caussa Plinium arguat, audiamus. Librum, ait esse Democriti nobilissimi pialosopborum de vi ct natura Chamaeleontis , eumque se legisse Plinius Secundus in naturalis bisoriae libro XXVIIL, multaque
vana , atque intoleranda auribus, deinde quas a Democrito scripta tradit, ex quibus pauca hisee inviti meminimus, quibus pertaesum est. Accipitrem avium rapidissimum a Gamaeleonte humi reptante, si eum forte supervolet, detrahi, or cadere v= quadam in terram, caete
D Multorem molas Plinium retulisse nil mirum. Id enim operis institutio poscebat ad auctores tamen legentem rein legavit, eosque de dubiis rogari voluit. Hae ratione ridendas multorum superstitiones, & infinita Magorum placita amputavit. ab Consule, quae adversius Hillum, & Bellogradum viros Claristi Oeearrunt pag. I . & seq.
229쪽
214 DIS UTIS ITIONES PLINIANAE LIB. Vit
risque avibus laniandum sese sponte sed objicere, ac dedere. Item aliud ultra humanam βdem ; caput, oe collum Chamaeleontis, s uratur ligno, quod appellatur robur imbres πxonitrua de repente feri, idque ipsum Uuvenire o jecur ejusdem animalis in summis regulis uratur. Item aliud, quod bercule an ponerem dubitavi, ita est deridiculae vanitatis; nisi iccirco plas posui, qu)d oportuit nos dicere, quid de istiusmodi admirationum fallaci illa,cebra sentiremus, qua pleraque capiuntur. -- ingenia maximd solertia, eaque potiismum, quae discendi cupidiora sunt. Sed redeo ad Plinium. Sinis, in pedem ait Chamaeleontis furno *ὶ
ex igne calefacto torreri cum berba, quae appellatur eodem nomine Chamaeleon, ω utrumque macerari unguento, colligique in modum pastilli, atque in v mitti igneum, oe eum,
i ad vas ferat, etiamsi is in medio palam versetur, a nullo videri pose. His portentis, praesigiis a Plinio Secundo scriptis, non dignum esse Democriti cognomen puto, vel illud quisle es, quod idem Plinius in decimo libro Democritum scripsisse adseverat, quasdam esse certis vocabulis, ct egrum avium confuso sanguine gigni serpentemo eum siquis ederit, linguas avium, ter colloquia interpretaturum. Multa enim videntur ab hominibus male solertibus bujusmodi commenta in Democriti nomen data nobilitatis, auctoris
risque ejus perfugio utentibus Ai molestum fuit Gellio Plinium accusare, & deinde vana, ct auribus intoleranda illum assirmasse asseruit, quasi veros Democriti foetus a supposititiis minime distingueret: piget de nobis vanissimas Gellii objurgationes oste dere, quod tamen breviter agendum est. Protervo sane argumento libri sui sectionem cubi titulus ad auctorem spectet) incipere ausus est. De portentis fabularum, quae Plinius Secundus indignispmd in Democritum Philosopbum confert. Bona tamen Gellii pace, quisnam unquam sibi persuadere potest Plinium auctorem oculatissimum apocrypha pro genuinis Democriti voluminibus accepisse, qui hujusmoditam scrupulosa cura, atque ad curiositatem usque investigavit In promisso, ait 'in,
herbarum mirabilium oecurrit aliqua dicere, oe de magicis. Duae enim mirabiliores sunt, primi eas in nos, o orbe celebravere Dibagoras, atque Democritus consectati Magor. Inde
cum de Pythagorae libro ab aliquibus dubitaretur, an ad ipsum esset referendum: nee me fallit statim subdidit) boe volumen ejus a quibusdam Clempora Medico adseriabi agorae pertinax fama, antiquitasque vindicant id ipsum auctoritatem volumianibus affert, si quis alius curae suae opus, illo viro dignum judicavito quod ferisse Cle porum cum alia suo O nomine ederet, quis credat 2 Democriti ceνtὸ obira eta ῖ Oeon stat. At in his ille pos Dibagoram Magorum sudio Usmus quanto portentosora tradit 'Sussiciat hoc loco plura a Democrito vulgata perstringere, ut illum tot ineptias
de Chamaeleonte lcripsisse non dubitemus, qui magicis artibus obtorpens, detestabili vanitate portentosum caeteroquin ingenium conspurcavit. Aglaophotine Deos a Magis evocari, Achemen idone noxios per cruciatus omnia per varias Numinum imaginationes confiteri. Adamantide Leones cum hiatu laxo resupinari The-
AM NOTATIONES. i In id praeeipdὸ en am intendisse Gellius videtur, ut ipsissima quidem a Plinio allata, sed nou iisdem vocibuς, imb
diversa quandoque verborum textura subiiceret; qua in re, ut alibi saeit, optimas liniones deterioribus velavit. Neque enim de iis, quae diversi ratione proseruntur, vitilitigo, sed aliqua attingam, quae Plinianae offieiunt narrati ni . Quis enim laudet: s uratur ιiguo, quod appellatur rebis, quasi arborem a Seris; atque ab ultim Trapobane petenda n exhiberet Caput ejus, oe guttur, inquit Plinius ib), se ruboreis signis areendantur, imbrium . . tonitruum c cuinus Derea Democritus narrat, irem jecin tu tetulis inum. Reliqua ad veneficia spectantia, tanquam suda existimam
a Hoe loeo inepta apud Gelimm legit Prous ius, sive Typographus feres ex seni, ab eius seriptur1 igitur , ut alibi passim, reeedendum, quod Ambrosanorum e leum auctoritate egimus Plinio etiam sueragante, apud quem βῶ-
3ὶ Gelenius legit ebiremita, idque ex diveria graeci pronuneiatione, quae aliquibus Eta, plerisque Ita latin sonat. Daleeam pius chirocinera, inquit, libri nome et, ideo se dicti, quod assi Θ manibus tractari aebeat. Pintian ut ex Tot tano eodice non chirocinita , sed hiroemeta adnotavit, quas saeros labores dixeris nota iud Graecorum in inscribendis ope stibus felicitate. Cum Romana Plinii editione aso. , re vitruvio suffragante lege Chirocmeta c . aJ Lib. XXIV. a . sbJ L:b. XXIMI. 8. DI R.e tiaraΜm. m. II. μου. s , I.
230쪽
D ISQUISITIONES PLINIANAE LIB. VIL et is
Therio narca seras torpescere: Ophiusa terrorem, minasque serpentium obversari:
Thalassegle ne homines lymphari: Thean gelida Magos divinare: Gelotophyllida
ridendi finem non fieri λ. Hestiatorida primatum apud Reges obtineri, Hermosiadis compositione , liberos pulcros, bonosque generari. Cur igitur hoc loco mordacem pugillaris sui aciem non direxit Gellius, & Chi
rocmeta quoque Democrito abstulit Z Cur Plinium in Germanis Democriti recensendis operibus oscitantiae arguit, cum diligens adeo fuerit, ut Chamaeleonem ab illo dignum peculiari volumine existimatum, ut per singula membra desacratum assirmaverit se Certe Plinius insignis Graecorum hostis addit, non μὰ magna volu
ptate nostra cognitis, proditisque mendaciis graecae vanitatis, qui alibi has ipsas Democriti vanitates elegantissima oratione persequitur : Nam quae, ait, apud eundem Democritum invenitur compossis medicamenti, quo pulcri, bonique, cs' fortunati gi
gnuntur liberi, cur nunquam Persarum Regi talas dedit Z Nunquid & hujusmodi falso objecta Democrito Gellius assirmabit; nunquid ipse, qui magis a Graeco Philosopho, quam Plinius distavit, autographis, aut venerando aliquo exemplari Democriti usus est, ubi de Chamaeleone libellus minime inveniretur λ Plinio igitur opposita Gellianis commentis scribenti potius accedendum erit, cum XX. millia rerum dignarum in naturali historia complexus , exactissimam habuisse biblioth cam ostendat; Gellius e contrario literis ad occasum tendentibus Antonino Pio Imperante claruerit. Debitam Abderitae Philosopho laudem Plinius minime eru
puit, qui toties illius cum ingenti honoris praefatione meminit M; & praesertim ubi utilis Astronomiae parentem Graecis illuxisse tradit, ideoque primum fuisse,
qui intellexit, ostenditque eum Terris Caesi societatem se . Sed cum noto Pythagorae
exemplo peragratis Persidis, Arabiae, Aethiopiaeque Magis istorum vanissimis
ANNOTATIONES. 1 Gelotophylliden in deliciis a Demoerito habitam ut iocosa seriis iungamus ) eredendum est utpote qui ad omnes
Fortunae, & inopinatos eventus in risum solvebatur, unde Gelatai cognomen invenit. Risas enim v. a Graecis appellatur . De harum herbarum nomine consule Dalmam pium , & Harduinum, ubi fortasse adhae aliqua emendanda sunt. 1 Ru 1 ratione praepararentur idem Plinius ex Democriti sententia refert, atque alibi attingit. 3ὶ Maximopera demiror, Antonium Valliseeriam, eum & ipse librum de Chamaeleone vulgaret, multa in Plinium congessisse, ut Demoetito faveret. Verum stupor decrescit, cum Vallisaerium Pliniano operi ubique insensum invenerim, & naturalem historiam vix salatasse, oc obsoleta Daleeampii impressione fietum animadverto. Hoe etiam v lumine haud satis diligenter usus, illius editionem decennio praeoccupavit d . Ibi postquam Plinium ineundillimum irrisorio ealamo, & mirandarum rerum ubique cupidum vocavit, sectionem patrio eloquio in hane spretem absolvit. Vehementer tamen ego suspicis, quia tibi imicem comparamus fassa a Plinio tauEata, rum de ipsi Chamaeleone , de tot
aliis animalibus , m de quamplurimis naturae miracutis, an magis Romanus graecas, an Graecus romanas vinitates aequo
iure valeret desidere. Quin etiam summopere dubito, quia per ram inro Democrito hujusmodi inuantur 3 quodque fortε ejusdem nominis aιιus graecus scriptor extiteris, stique uti compertum is bisatὸ habemus multos fuse Hippocrates , quorum opera omnia Coo eres tributa fuere, pari ratione multos en tio Democritos . Ast, Dii boni, unde nam alios elaruisse Democritos praeter Abderitam novit Uallisterius Democritus nescio quis, non tamen Abderita inter Chemisos reineensetur adnotante Georgio Agricola. Vti Ars priscis ignota Scriptoribus, ita & huius opera. Uide Boethaavium. 4) Quant1 sententiarum maiestate, & aureo verborum flumine Glaecos, & Democritum praesertim urgeat hoc Ioeo Plinius, ostendere non gravabor , siquidem Asclepiadem medicum iis addictissimum in seictabatur is μνεν omnia, ait,
adjuvere eum magicae vanitates in tantum evectae, Mi abrogare herbis fidem euiatis possent. Aethiopiae herba amnes, oesogna secaνἐ revectu, tactu clausa omnia verisi. Achaemenida conjecia in aciem hostium trepidare agmina, ae terga veris rere. Lataeen dari solitam a Persarum Rege ιegatis, ut quocumque venissem, omnium rerum eopiti abundarent, ac multa μmilia . Vbinam uae fuere, eum Cimbri Theutonique terribili Marte ulularem ' aut cum Metilius tot Reges Massopum pau- eis legionibus Remeret ρ Curae Romani duces primam se re in bellis raιionem commerciorum habuere ' Cur cercule Caesaris miles in Pharsaliη famem sensit , δε abundantia omnis contingere unius herbae felicitata poterat ρ Non sativis fuit
AemiIianum Se ionem Carthaginis pcinas herba patefacere, quam machinis clauina per tot annos quatere ' Siccemur δε- Aethiopiri Pontinae paludes, tantumque agri subumanae reduatur Italiae.
s) Floruit Dem ritus annis 436. ante C isti nativitatem iuxta Lengleti in tabulis temporum supputationem. Ab illo Plinius senior mlloeatur anno Christi 74. Gellius anno i4r. Hic ultra tamen vixit, quamvis a multis de vero mortis tempore disputetur. Iuxta Proustiam Proin Hadriano impetante florere eoepit, teripisque anno Christi r 3.& morte intereeptus Noctes Atticas ultra vicesimum librum prodacere non potuit ; quo veri, tempore obierit, allatus Gellii enarrator meertum profitetur e . Rieeiolius f , & Iota Albertus Fabrielus is , illum prima in Antonini imperantis i atione finitia credunt. lis omnibus refragatur Camillus Silvestrius ad Apostolum ranum scribens; unde eruitur: Gellium post Hadriani mortem quae contigit anno Christi i 8. editis operibus Haruissa, vi nec imperium Antonin; praeeedat, nee post M Aurelii mortem longe Morrahatu/ h . Gellius Romae natus Graeeis eraeter modum addictus a Gaspare Seioppio in infima, ferreaque aetate reponitur, eui refragatae Franeistus Uavassorius ii . saJ Lib. XXV. 4. Π,J Ub. XUIIL, Lib. XX. t scJ Lib. XV N. as. sdJ . 3 t. pag. 4oo. DJ m. de se. GIL uom ua . uua. LfJ CMMOL RGormati sila Βιb. iat. ιib. Ill. r. shJ Via. ομβM. Caturno. Tom. VI. pag. a s. sit De Luatera ata.