장음표시 사용
211쪽
re 6 DISQUISITIONES PLINIANAE LIR. VI.sue Plinii mures de animalibus libros pluris facit quM GUneri, o Ald, ovandi de iis tonitos, quod Plinius omnia oe egregio ordine complous sit, o sngula in suas classes apte disribuerat, quae verδ ab aliis decerpsi, digesa, o Ibis gaas concocta, sua quodamodo feeerit. Ad arbores subinde conversus exoticas praesertim libro XII. & sequenti attingit. XIV. Vites vineasque: XU. Frugiferas: XVI. Sylvestres plantas: XVII.
Arborum culturam: XVIlI. Frugum, hortorumque: XIX. utilissima agricolationis praecepta tradidit, ut rusticos inter auctores bisellium omnino mereatur. Sequentibus vero libris usque ad XXVIII. herbas , caeteraque suas in classes ita distinxit, ut omnium ad omnes morbos medicina , atque utilitas appareret. Hinc postquam rerum singularum naturas inter caelum & terram nascentium dixit, de-1umpta ex homine, reliquisque animalibus remedia contexuit libro XXIX.; proximo ipsius medicinae originem ex aquatilibus, & circa aquam emergentibus complectitur. Libris vero XXXIII. & XXXIV. metallorum naturam & usum .
Quanta ubique Agricolis, Medicis, Philosophis messes λ Uolumine XXXV. pict
rae honorem, celebriorum artificum tabulas, undeque colores emerserint: XXX UI. lapidum naturam,& marmorum diversitatem, celeberrima toto orbe sculptorum nomina, sossilia &c. elegantissime persequitur; quae sane omnia picturam, architectonicen, statuariam exercentibus evadunt necessaria M, cum pinacothecam, Λ mustum non alibi inveniendum hisce libris literariae Reipublicae, & artium cultoribus aperuerit. Gemmis demum descriptis gemmea sane coronide immensum opus absolvit, unde nobis iterum liceat Divi Hieronymi verbis uti: in opere puia oberirimo naturalis bisoriae trice um septimum librum, qui ct extremus es, lapidum atque gemmarum disputatione complevit: atque alibi: post multiplicem rerum omnium scient amia gemmis, o lapidibus disputat. Recte igitur Plinius a Divo Augustino dom1 υ homo, atque a tot neotericis M appellatur; omnique jure illi Lipsius Magni cognomen adaptavit, cum omnia quae in naturali historia inveniuntur ad acutissimum philologum pertineant, qui incredibile studium in auctorum emendatione, & judicio sibi proposuerat. Hac de caussa Iacobi Bellogradi viri celeberrimi, mihique longa familiaritate noti judicium summopere improbabo, cum tanta minus ad rem in Plinium congerat , a quibus tam docto seculo utique erat abstinendum . Hujus
publiearet, in nane speetem Plinium extollit, deprimitque d). Tandem Plinius apparuit, euius opus maxima habeων in preeio, eum antiquorum obfemationes omnes, atque experimenta breuiario persi in σι, quorum autographa , . melior pars ad nos minimὸ pervenit. Caeteroquin Plinius magis Stoicus, quam herbarius dis scitur. Collectiones mιlisnu fossitatibus
repletae . oe confusissimae. Homini nihilominus Dane scientiam possismi perutιlas madent. Viri docti, & viventis bona venia illum subsecivis tantam horis naturalem historiam volutasse erediderim , eum Plinium Stoicorum hostem se , atque ab eorum Naeitis ubique reeedentem, stoleum faciat. Quae salsitatem in naturali historia redolent, nam Plinio, an auctoribus, unde desumpta, attribuet Sι Plinio gratias agit, quM tanta e communi naufragio subduxerit, eur illum arguit ex partium dispo.itione Id non aequo seram animo, eum in tam dissitis materiis nil magis analogum possit inveniri ; mihique, ut puto, eruditi lavieem suffragemur. a Eiusdem auctoris italica verba ponam, ne omnia latinδ reddendo eum Plinii sententiis attumulentur si Non solsi tenne seirorme d' Aristotile Plinio, maeon pi8 piu franeo s'aeeinis a battere nucive vie, e a propagare i Lu-- nari influm a uantaggio d' infiniti viventi, e vegetabili. Nel libro secondo mole, ehe tuit' i testaeei seno sogeetti,, at dominio dispalico della Luna; e da ella dipenda it erescere, e ii dimagrare Potestite Lunari ostrearum, conch se tistrumque, o eo charum ometium empora augeri, in ri sis minui. Nel libro 9. appliea la itesta viriti a tuiti i eroisis stacti Omnia eius generis Deme laeduntur : autumno, . vere pinguescunt, . plenilunio maeis ; quia noctem sidiasis tepido fulgore mitificat. Ma se io dirb, che la maggior parte della Storia Natur te di Plinio ἡ una eomplaetioneis di notietie prese da autori Latini, e Greei; e che egit quasi altro non v' ha messo dei suo, ehe l'oldine, e ii meia is lodo seneta etitie , e seneta es me di molle cose; e se agglugnetb, ehe in infiniti pasti di tat' Istoria ε stato eo is vinto di manifestissimi errori, non dith altro che eib ch'esti stella diehiara nella sua presia ione , e eib ehe hauis dimositato Filosofi valent i is mi nella distustione delle siue opinioni, e nella pruova delle mollissime seoperte contraddiis etioni. In quoi 36. si ii ἐὸ da nes inferito rid che ais mo raccolio da cento selli autori, e villa letione di dueis miti
212쪽
D IS s VIS IT IONEI PLINIA NAE LIB. VI. I97Hujus igitur, atque Hilli objectis respondentes, aliis subsequenti Disquisitionum
volumine faciemus satis, cum in praesentiarum in id praesertim nitamur, ut pri
o miti volumi. Ex lectione duum militum Hrciter voluminum , ex exquistis auctoribων rentum, inclusimus volumini is bus. Non dubita egii stella elle la sua opera sta diset tota, e imperistia , per esset parto d'uomo : Nec dubitamurti multa esse, quae ει nos praeterierint. Hommes enim sumus. Apporta ancora un altro titolo ehe alui lo stula, cio , , la dili aetione de' suoi impi hi politiei, militari, e civili , eli' non gli laseiavano altre ore libere alle lettere , is ea agit studi, ehe te nolturne fiartivamente sottratie alia natura , ed at sonno. Da eid si scor , ehe un' operari composta alia lucem a non pati contenere osservationi deli' autore, che raurebveto obbligato a ine learsi tali' erteis roceie de' monti, a penetrar negli strepoli, a precipitar ne hurroni, e final mente navigare fino ali' ultima Tule peris raeeor dopo un Leolo la materia appena d' un solo, no a the di 36. volumi. Pare the Plinio abbia prelo it testois di sopra addoito da M. Tullio a , ove egli colle flesse parole et primendoii dice ra ostreis, conchstlii que omnibus
is eontingere, ut eum Luna crescant pariter, pariserque deerascant, non come chi apporta una osservaZ3on lisa, ma e
is me elii prendela dagli Stoici, i quali vole vano uti non se quale simpatico commereio tra tulte te cose, che comis pongono ii sit lema delia natura. Quindi sieeome Plinio verisimit mente da Aristotile, e da M. Tullio, quelli da-- gli Stoiei; cosi essi dat te memorie d' altri pili antichi Filosofi avranno tali notiate traserit te; onde latendo alla sorgenteo non si troveranno accreditati osservatori, o si ridurta la eosa alia voce dei volgo tempte credulo, e suis peritiχioso. Mella cena satia da Anniano Poeta b csuoi amiei, tra' quali eravi Agellio, litto vandosii l' ostrielie,, apposte smunte, e mure, ne se la eagione attribuita ait' inveechiar della Luna e ne in addotta la sinia autor ita diis Lucilio Poeta Luna aliι estrea oe implet Echims, muribus fibras ', Et pecui addit, it quale da altro Poeta di lui piliis antico avra sorse imparata, o intesa l'aetion della Luna nelle obielie, come da esso Manilio, e Gradio per avis ventura avranno fatici acquisto d' una tal cogni ione ce): α Sie submersas eris, concharum, in earcere clausa ' Ad,, Lunae motum υariant animalia corpus: d) briea nascemes implent rench ia Lunae. Penso, che dat fin qui detio rimarran persiis si i saggi, e disereti nomini, non esset ancor dimostrata la vetita deli is sitio da Aristotile, da Plinio, e da altri prodotio eirea i'aetion della Luna ne' testaeei, erostaeei, ed altri viven- ti: e restar tuoso a dubitame, fine hὸ s' aggiungano nuove olservationi. ,, Huc usque Bellogradus torrenti, ac meditata oratione teriorem blandiens in Plinii seripta debaeehatur. quamvis ea tractet, quae a tantis nostro aevo iam tradita, adhue inexplorata diei pol Iunt; sed ubi etiam haud dubiis eoniuret argumentis nullam in testaceis Lunae potestatem dignosti, qu1 ratione magis in Plinium, quIm in Aristotelem vehemens sertur De hoe Plinius ce) Alexandro Muno Rete insammato cupidine animalium naturas noscenssi, delegatisque hac commentatione Aristoteli, summa in omni doctrinii Giso aliquot millia hominum in totius Asiae, Graeciaeque tractu parere iussa, omotum quos Wuσιus, au-evia , piscat que alebant: quibusque viυiaria, armenta, alisaria, pis ae , oiaria in cura erant, ne quid usquam g nitum ignoraretur ab eo quas percontando L. ferme volumina illa praeclara de animalibus condidit , quae a ma collecta in artium, cum iis quae ignora rat, quaeso tit legentes boni consulant, in uriiversis naturae operibus, medioque clarissimi Regum omnium desiderio, evra nostra breviter portarinames. Non igitur Plinio necesse erat m ntiam rupes conscend
re, rimulas scrutari, sele praeeipitem, Nili exemplo , exesis vallibus committere, atque ad ultimam Thulem navigare, ut post Gntum annos uni eum non XXXV i. ederet volumen: quando illius verba qui sapientum magister a pellatueὶ ob oculos h bebat; euique omnia physicis observationibus innotescebant. Uerum quando alia Aristoteli iguota addidit, se Cl. Belloetiadi desideriis maxima ex parte seeisse satis ostendit, neque loea Plini omastix ignoraret . ubi maiori diligentia peregrinans naturalem historiam intravisset. Plinius nivosa alpium iuga, reconditas arborum fibras, rimosas insectoram latebras, praeruptos vallium sinus attentissima indagine consideravit; & quamvis ad Thulem usque minime pervenerit, insulam tamen sex dierum navigatione a Britannia distantem Pytheae Massiliensis auctoritate rite affirmat; atque illa de eontinuis diebus, ae noctibus reddit, quae Bellogrado in Matheseos studiis eximio plaeerautique deberent. Cui enim e contrario persuadet nihil tulit, eriti eique judicii in Plinio inveniri, qui tanta ex Latinis, atque a Graecis praesertim vulgata reprobavit Cum modeste dixit in operis praelatione non dubitare multa ei aufugitae, quia homo erat; non hae de caussa maneos, & erroribus scatentes labores suos indigitavit; imb iter habuisse non trita aultoribus via, dc neminem apud Romanos, sui id quidem tentaverit, neminem apud Graeeos , qui unus haee omnia tra tauerit, eadem epistolli profitetur. Minus etiam ritὸ laudatae praefationis verba interereta. tur Bellogradus, tanquam politieae, &. militares curae, non aliud linquerent studiis tempus, praeter naturae, & mno ablatum. Dum subsecivis horis illa curaret Plinius, diurnae quoque veniunt supputandae; praeterquamquod quanistas naturalis historia notiones exposcebat, quas auctor coli erat, antequam Flavia domus rerum potiretur neque enim tune Principum familiaritate, neque urbanis ossietis distentus a studiis vel miles, vel res Caesarum proeurans arcebatur; quamvis omnia scientiae eupidis tempora inserviunt. Ρlinii igitur verba iis ae eommodet Bellogradus, quae sororis filius de avuneulo reeitavit, poliquam naturalis historiae libros opus esse diffusam, eruditum, nec minas varium, quam i psam naturam tellatus est f). Miraris, M tot volumina, multaque m his tam se putis homo occupatus absoluerit. Magis miraberis, se scieris, illum aliquando caussas actitasse, decessise anno sexto, . qui Detesmo. Medium remeus di tintum, impeditumque qua osciis maximis, qua amicitia Principum egisse. Sed erat acre ingenium, incredibile
suarum, summa vigilantia. cubrare a vulcanalibus incipiebat -- Statim a nocte multa , beme Dod ab iars septimd , vel cum tardissime octa , saepe freta Ante lucem ibat ad Goasanum Imperatorem, nam ille quoquo nombus uteba.
ur, inde ad deligatum sibi incium. Reisinus ddimum QUOD RELIQUUM ERAT TEMPORIS STvDi Is
REDDEBAT liber legebatur, adnotabat, excerpebat e - Mox quasi riso die debat in coenae temptar . Super hanc liber legιbatuν Hore inter medios labores, urbisque fremitum - in itinere quas solutus eaeteris euris huic uni voeabat. Ad latus notarius eum libro, in pugillaribus, cujus manus hyeme manicis muniebantur, ut ne caesi quidem a eritasVLLVM STUDIIS TEM RUS ERIPERET, qua ex causa Romae quo θ selia vehibatur, nam perne omne tempus arbitrabolaν, OUOD STUDIIS NON IMPERTIRETUR &e. Uidetur Bellogrado Plinium ea, quae de testaceis retulit, a M. Tullio acce eisse, atque hunc a Stoicis: mihi itidem videtur huiusmodi Bellogradam ex Harduino exeri here la): cuius etiam eonjecturis i quamvis sodalis nomine dissimulato adeo indulget, ut pro nocte legat noctem tepido fulgore mitificat h , qua de re suo loeo. ut ad praesentem revertar quaestionem, Bellogradus post tot in Plinium comestas iniurias, suffragia prudentum eatorumque hominum reeolligens, non adeb elara affirmat ab Aristotele, & Plinio de testaceis tradita, ni in iis, erustaceis, aliisque viventibus lunarem agnoseamus potet atem. Si dubia igitur adhue sunt, eur ex hoc,& similibus infinitorum errorum . manifestarum, pluriumque eontradictionum reum unice facit Plinium, quem cum caeteris au stoistibus ad usum Delphini illustratis compararet Harduinus, omnibus praemisitὶ At qui nihiι, inquit i , in iis isti
213쪽
198 DISQVISITIONES PLINIANAE LIB. VI.mum Plinio librum vindicemus, quem auctori suo parum caute Harduinus abripuit. Haec eo libentius agenda censemus, quod lucubrationum nostrarum specimen in Disquisitionibus promitur, & Plinii ad Titum epistolam antiquis collatam
exemplaribus, atque emendationibus adauctam, novaque italica interpretatione o natam exhibemus. Haec utpote res admodum dissiciles, graecas voces, & sententi as complexa, ab interpolatoribus, atque amanuensibus defigurata infinitas aerumnassuerat perpessa; nam pleraque vitiaverant, attextumque indicem prout lubebat, modo auctum, modo truncatum exscripserant λ. Permulti medicas primo natu
ralis historiae libro manus adhibuerant quos inter Barbarus, Perotus, Regius, Vitellius, Benedictus Jovius )cum plurimis postmodum exastis annis integro
Plinio repurgando suam navavit operam Iohannes Harduinus, eamque praestitit anno COIDCXXCU. aureum opus notis atque emendationibus illustrans . Ne
que enim tum dubitavit, quod alteri praeterquam Plinio hujusmodi ad Titum praefatio esset adscribenda: quamvis naturalem historiam titulis, seu capitibus interpolatam rite agnovisset. Aliquot post annos quam ob caussam ignoro ) vel ris testamenti chronicam digerens historiam 3λ, inconsulto calamo inauditam antea sententiam profudit,& Plinio praefationem, & auctorum elenchum surripuit. Similia in posteriori naturalis historiae editione anno CIPI DCCXXIII. refovit;
sed erroribus errores addens, cum Secundi cognomen Plinium a matre accepisse conjectans ἰ quam obrem, ait, Pomponius Secundus vates astris ei fuit, natus similiter ex Pomponio patre, oe matre Secunda Plinii Secundi matertera. Et ea causa fuit, cur Plinius Pomponii Secundi vitam retulerit, ut ipse prodidit libro XIV.sem G. Allatis conve
niunt, quae subjecit, ut patriam Pliniae gentis prout Pomponiae Romam fuisse affirmaret; aliqua demum ex naturali historia exhibet loca, quibus Plinium se R manum profiteri, & villam ei in Campania fuisse assirmavit; sed cum adhuc μ-
ANNOTATI ONES.minibus, quae tibi dicata ante hune diem, sparsum oecunii propemodum, quod non is ino praeditate rerum omnium penu, uem in praesenti Assimus, multo sit uberius olendidi que collectum . Sise Latini sermonis elegantiam , siue fementiarum majestatem, sis Itili acumen, seu rerum denique tiberem copiam desederes, unus omnium vices praesare Plinius iure posi,t. Quamuis isitur Plinio eirea Lunarem in testaceis potestatem Rohauit ius, & neoterieorum plerique res agentur; alios in contraria abeuntes, & oppositis innixos experimentis ad seeundum Plinii Ithrum eongessimus, quae fortassis publieam lueem aspicient. Lunari potestate maris aestus accedere, & reciprocare, & ipse fatetur Beli radux, & admirabilem adeb maris eum Luna connexionem asserit Harduinus, ut caecum esse necesse sit, qui non ansmadvertat b . jumentorum morbos eum Luna increscere, ae minui, omnibus in consesso eis; idque Equis meis contigisse non unieli Oiee indolui; & seio. igitur, eum portentosam Lunae vim in mari, ac terris agnoseamus , s Luna in omnibus in tempore suo cst operetur: cur eius vis in testaeeis, aliisque in animantibus his tantum seculis evanestet Quia id neotericis placet, aliis diversa arrident. Jacobus Beretia hortulo nostro praepositus, cuius in alendis floribus , plantisque, & frugibus peritiam Bellogradus ipse extollit r hoe anno nobis ostendit lactucani erestente Lun1 terrae comis inlisam semen longe eitius, quam decrescente emittere: pullos itidem Ovis eductos erescente saeilius quam deeresten te Luna moveri ex villiearum observatione adnotavi. in1 vem ratione huiusmodi eontingant, haud facilε homo explicabit. I earat teri seu chiaή, Mu iι linguauio λ troym secum. Hare igitur eontra Clarissimi Bellogradi scribendi methodum magis. nn m eontra illius sententiam dicta sint; nam a Plinii dithis utique poterat recedere, dummodo in virum de natarali histoli1 optimὸ meritum iniurius minimὰ suisset. Cum noster omnium rerum me norabilium eo lector, iudex ingeniorum 6mmus, aes alis acutus, admirarer disertus a Politiano, atque Ochi vio celebretur, dὶ & mahnum opus teste Nieolao Heinsio nobis reliquerit se , Pliniuinque in rebus enarrandis diligentillimum, Italiae deeus Joh. Marchio Polenus proximis annis nobis ereptus praedicaverit 1 Horum plerique in priresa: ione emendanda operam colloearunt, ut suo loco memorabimus. 1) In prima naturalis historiae editione Plinium ex eommuni eruditorum sententili Veronensem dixerat Harduinus rde quo mihi retulit Scipio Marehio Malleius termutatae sententiae originem ex subortis eum Henrieo Noriso diis sputationibus habuisse; ideoque ut purpurato Veronensi rem minus gratam faceret, illi tam illustrem eivem ademisse. Haee ubi vera sint, ad puerorum ineptias accederent. χὶ mytie enim, ait sεὶ, uuam fidem meretin, qui primus Usius Plinii liber nuneupatuν praefationem complexus scilicet, His 'ditem a capitum, in auctorum. Esse quive pannum subdititium, attextum ab interpolatoribus trames ille nobis ipsiςD- cum fecit olim ut ceteris nune ais eamus argumentis, vel uua Riai praefatione incredibilis a reliquo opere dissimilitudo admonet. Neque viro hunc ιibrum ipse laudat Libro XVIII. pag. 3os. ut alias opinati sumus, sed ipsius veluminis seu tubji VIII. Sect on. V. dum ponro Plinius ratio που e urbis dicit, se palam aperte Romanum profitetur , Ver
214쪽
DISM VISITIONES PLINIANAE LIB. VI. 199 voeomeno vocabulum in Plinii elogio, quod Suetonio tribuitur, aliquid negocii
faceret ; illud a vetustioribus libris expungendum voluit, ut sibimet ipsi statim refragaretur, cum ab hoc vocabulo Divum Hieronymum deceptum fuisse collegit: progressus subinde ad ipsius praefationis interpretationem, ubi ad conterranei vocem accedit Conterraneum, inquit is, ex eadem teria o patria. Veronensem fuisse Plinium colligunt ex boc verbo, Polyearpus Palemus .singulari opere de Plinii patria, oe Scaligeν in Eusebii ebronico iisdem tamen haud assentior, neque rimebo, Pellicerio,
Passeratio, aliisque, qui secuti Camertis indieulum Plinianum, re baud sane satis expensa,
pronunciant illud Conterraneum, esse quod Plinius vocet coirense verbum. Tum novitas autem vocis illius, aliarumque smilium, tum vero multo magis ingens ae manifesta siti ingeniique disparitas, o sat frequens pugna sententiarum cum ipso corpore bisoriae natura lis, etiamnum suadent - non esse bane Praefationem vere Plinii fetum, se unositum p aeque atque adtextum et Indicem subsequentem, de quo id ipsum in priori ipsa jamdudum editione pro-Mτimus. Novissimam hanc Harduini opinionem illo adhuc vivente rejecerunt Matthaeus Crosius ,& Ioli. Albertus Fabricius : intactam tamen reliquunt hanc manifestam ingentemque styli differentiam, & frequentem sententiarum pugnam, cui praecipue in veteris testamenti chronicis tabulis, & in naturalis historiae limine inniti videtur Harduinus. Illustris Massejus nihil Plinianum magis toto in opere inveniri assirmat se , quod ex diametro Harduini verbis opponitur; additque illum multiplici contradictione implicari, cum annotationibus exornet, quae vix
ante supposititia judicabat. Haec ultima , quae Harduini asseclis levia videri possunt cum aliqua licet subdititia interpretationem extorqueant ) validiori ratione firmare satagam, ut Harduinus suo veluti gladio confodiatur. Omissis igitur, quae in illum Funcius congessit -: quid aequo lectori statuendum videretur, ubi Harduinus ereptam Plinio statim redderet praefationem Z Postquam
Gelenium arguit, quod vetere neglecta scriptura ut objicere moliar Catullum insigni licentia excuderit, ut obiter emolliam Catullum conterraneum meum, ille enim,
ut scis, permutatis prioribus Bllabis duri cuIum se fecit, quam volebat existinari a Veraniolis, ct Fabullis o ut allata verba genuinae restitueret lectioni, haec addit M. In bis igitur vitium omne, s quod es, latere necesse es, non in illis: in quibus tamen unis obstinato omnes fere animo haerent . Sed setabis eerte, non syllabis Plinius scripsit ,, Si igitur de sae
tabis Plinius sermonem habuit, hanc praefationem scripsit, & non scripsit. Si
Catulli verba, prout a vate edita, mutuatur: ad ipsum allata epistola spectat, &non spectat. Si Plinius teste Harduino Neque mero ita sui, neque ita decori oblitus es, cum Mec scriberet, ut in primo flatim episeolae limine, in ipso salutationis aditu, Grammaticum ageret, in eoque esse ibi vellet, ut duriusculum emendaret vesculum, O' ad normam legesque reduceret, ac in nugis ejuscemodi Principem detineret: ad auctorem in operis
pro legomeno Vulgata pertinent, & non pertinent. Praefationem Plinio adimens
ronymo Eusebii Chronieon ad Constantini virennalia dedueente, in Suetonii Pliniano elogio auarebat, ear illam in melioribus eodicibus desiderari ammat Harduinus Fortasse exemplaria quarto, & quinto Christiano seculo vetusti ra invenit, qui annorum ut creditor IDCCC. vetustius non vidit Consule insta libram XIII. a La Crine. Vindieiae veterum scriptorum pag. 49. 3 Quamvis Haesuinus praefationem Tito inscriptam, auctorum & rerum eleuehon, legitimum Plinii opus minimὸ iudiearet e nihilotamenminus in quadam neeessitate positus videbatur, ut allata illustraret, eum adhue Primum naturalis historiae librum constituant; mi iuxta Harduini opinionem genuini voluminis loeo successerunt. Quod e dit inexpiabile, est eodem contextu Plinio epistolam eripere, atque reponere, quando illam ignoto seriptori assuere utique debebat. 4 Ita enim non setaba seribendum ostendemus libro VIII.
215쪽
etoo DIS MVIS ITIONES PLINIANAE LIB. G. Harduinus procul dubio obliviscitur, se in ipso vigiliarum suarum limine edidisse
menses rerum naturae opes tibi ossero, SERENISSIME DELPHINE: quas eum Vespasani filo majori natu Plinius Secundus olim dicaret, dignum Imperatoria patris maje
siste, dignum utriusque fasigio donum dedisse visus es. Plura subinde a Pliniano proo
mio desumpta Ludovico Delphino adaptat, ut pugnantes adeo sententiae unico contextu ad notatae satis indicent commenticia curtis pedibus incedere. Mirandum
semper evadet, iis Societatis suae censoribus quorum castigationem libri in publicum emittendi subeunt) insignes adeo contrarietates, vel latuisse, vel typis ci dendas permisisse. Post epistolam Plinio ademit Harduinus indicem capitum,& auctorum huic u lumini annexum. Haec licet Harduinum sugillantibus minus placuerint, non a sque aliqua ratione ab eo peracta sunt: imo ita facienda existimo, ut e naturalis
historiae corpore omnino capita amoveantur: rerum vero, & auctorum notitia
collatis invicem probatis exemplaribus Plinianae epistolae subjiciatur. Primus indoctam capitum divisionem in naturali historii observavit Coelius Calcagninus illustre apud Ferrarienses gentis suae decus, & antiquae lectionis investigator o . Zei glerus vero ad laudatum Coelium ex plusquam indoctis inscriptionibus, At capitum sectionibus a nativa dispositione naturalem historiam detortam testatur; Sabeadem quoque indocta audacia primum librum a sua legitima facie exclusum indoluit M. Hos igitur tanquam faces Salmasio, Ioh. Laetio ῖ , ac subinde Harduino iuluxisse credo, ut ineptissimas capitum sectiones amputarent: quod ultimo in naturali historia tandem peractum debemus. Consilium fuerat Laetio de tollendis capitum lemmatibus, unde voluminum ordo,& textura deformatur; sed nescio quo malo fato sciolorum metuens quaerimonias ab illa destitit mutatione, quae viro docto necessaria caeteroquin videbatur M. Tali pacto homo Belga indicato neglectoque itinere metae gloriam Harduino reliquit, ut monstruosas, & pugnantes persaepe lacinias invicta forcipe resecaret. Et sane cum harum nusquam Plinius
meminerit, qui ratione contra auctoris mentem, atque elegantissimam incorruptam connexionem admittentur Ῥὶ Gellius qui tot vicibus ad naturalem historiam provocavit, Iunius Philargyrius, Priscianus, aliique nullas in naturalis historiae libris capitum sectiones agnoverunt Isi Quin etiam Isidorus Hispalensis Beda M,& Uincentius ipse Bellovacensis qui Plinium quasi transcripsit 3 unice ad naturalis historiae libros accesserunt. In sititiam denique hanc voluminum sectionem ostendunt infinitae partitionum discrepantiae, quae tum in penna exaratis, quam
1 Consule epistolarum lib. IV. nbi legimus : nec enim Arsoteles, sicut nee Plinius in capita sua volam na di xerum e .iαὶ Hujusmodi ostendunt quantum lolii, & spinarum occurreret in naturalis historiae praefatione , & annexis primo libro, eum sua Miglerus uulgaret eommentaria anno 133r. ιo Quidquid igitur in hae epistola floridam Plinii ingenium, & stylum relucere Maismo eoneedamas; adhuc multa cubant I quae Daelio indigent natatore, ut pristinae,atisque ab editis divellae lectioni reddantur.
3ὶ Hie ab aliis Latius dieitur; ipse etiam latinε de Laet scribere gaudebat. Consule praefationem historiae naturalis raepositam anno I 6ῖ .lii allata ad Hieronymam Bignonium Pliniana praefatione, sive epistola hare legimus e Confisium fuerat lemmata
capitum tollere-mtitatio haec mihi necessista videbatur. 3 Aquilonis, ait Plinius se , stum, sentorumque reἰiquorum nos diximus secundo inlumine, item at nost misee libra imbres, flatus emendos frugum cauised, fructusque praemonebamus f reperiuntur is nidis Aquilarum, sicut in deciamo volumina diximus O --- maximam huius loci partem fler N:i ιs obtinet ratis, de qud em priori diximus volumine fi Imentores auri, sicut metaliorum sese omnium septimo volumine disimus si &e. Uel ealami igitur, vel mem riae lapsu legitur apud Nicolaum Heinlium ch Plinius libro primo naturalis hi riae cap. XXVII. cum provocet alseeundum magni operis volumen. o) Praeter hos eonsule reliqua auctorum testimonia, quae libro quarto proseruntur, & multa alia exempla videre est apud Plinium, quae nimii ne simus, lectori relinquimus; qui cc Salmasium rogare potest in protegomenis ad Solinum. saJ OνDin. Iib. XII. a. 6. Ge. tbJ De ration. tempori seJ Viri fol. 48. e r s3. sdJ Commeis. in Plin. lib. II. pag. 38 seJ Lib. XVIι. 4. LD Lib. XIX. muto. sel Lib. Axxm. M. fhJ Lib. VII. a 3. Db. XXXιII. 3. - res. r. δελ ιιι. cap. VIL pag. I.
216쪽
DISQVISITIONES PLINIANAE LIB. VI. 2o I
in cusis exemplaribus inveniuntur, quod ea ratione contigit, ut interpretes, &typographi, codicis, quem prae manibus habebant, fidem secuti, amanuensum improbae opinioni accedentes, tam diversas capitum sectiones, & titulos triginta lex voluminibus inoculaverint, quantum unus ab alio exscriptor distabat. Hanc perpetuam sane capitum pugnam videre est in Caesareo Vindobonensi, in Regiis Taurinens bus, Escorialensibus, Toletano, inque Ambrosanis codicibus, & maxime in chartacea Plinii historia, quam Lucae apud V. P. Franciscum Mariam Florentinum conspexi; ubi si capitum divisio esset amplectenda, rectius quam in caeteris exemplaribus materies distribuitur. Uerum nullas capitum sectiones ab
auctore appositas, praeter continuam rerum seriem, evincit celeberrimus membranaceus Codex eadem in urbe asservatus, qui Canonicorum, ut ajunt, in Divi Martini Ecclesia degentium bibliothecam exornat. Hic Magno Κarolo imperante exscriptus ideoque quasi ad millesimum annum accedens, ex multorum Operum collectione componitur. Visuntur ibi quaedam ex Plinii XVIII. libro successiva progressione mutuata, cui titulum amanuensis praeposuit: De divisione temporum. Per ea incipit verba. Autumnus a Miculae occasu ad aequinoctium, quae in editis exemplaribus tricesimo primo hujus voluminis capite assignantur. Supposititiae partitionis ne vestigium quidem in Lucensi codice apparet, nullaque alia addita sectione ad supremam decimioctavi libri coronidem incorrupta serie pervenitur. Patet igitur, caeteras divisiones asciolis uti priores) in naturalem historiam inductas, cum edita ante Harduinum exemplaria in quatuor adhuc partes hocce Vol men discindant, quodve typographi trigintaquinque capitibus absolverunt. Hujusmodi comprobant, quam recte Salmasius non uno loco, & praesertim in prole-gomenis ad Solini polyhistora suum proserat judicium, ubi exemplum, ait, hujus rei praebet bifloria Plinii , quae in antiquis is, melioris notae eodicibus singulos libros
continenter scriptos, nec ulla capitum, aut titulorum interruptione distbeiatos, aut dissectos profert. Nec secus eontextam bisoriam oportκit, ut inscriptio eam nuncupat. Etenim varias quidem res bisoria, oe multiplices tractatus comprehendit, sed omnes ita invicem connexos, c ' narrationis serie copulatos, ut nullum pateat intersuium, O transtu fallente non alia, quam librorum disinctione censeatur.
His, ut puto, satis superque comprobatis, facili negocio diversa assirmantibus
occurremus. Neque enim innumerorum auctorum dicta nos urgent, qui resecanda omnino capita in Plinii voluminibus receperunt. Plerique enim pecudum more, non quo eundum , sed quo itur, caeteros eis priores subsecuti vix mentem Capitum contrarietatibus apposuerunt. Leo Allatius, qui magnum inter eruditos
sui temporis occupavit subsellium, nostrae quidem opinioni refragatur; sed dicta infirmis argumentationibus vallavit, dum Capitum sectionibus favens: banc, ait , Plinii fuisse mentem a nullo alio praeterquam ab ipso Plinio resimonium sumam e ipsesquidem, qui libros operis in capite subdivisit, i, compendio capitum argumenta complexusem capiti illam tantum summam praemit si De generibus chartarum, & quomodo es chartae fiant, & de chartarum probatione, & vitiis, & glutino earum - ,, ad- m. I. C c ditque
ANNOTATIONES. r Laudatum exemplar diligenter inspexi apud immanissimum, doctissimumque virum Dominieum Μanlium e Congregatione
Matris Dei mense Septembri anni i sa. illo siquidem ex Dominorum faealtate utebatur Mansu . qui etiam de insigni eodice commentariolum vulgavit. Notandum hoe loeo imperitum amanuensem exeerptis a naturali historia titulum iecisse . De Dinia ne temporum Pleni Secundit quὲ epigraphe tum in lemmatis additione, tum in Plinii nomine peccavit. χὶ Paullas Galeardus vir optimus, & elarissimus per quem ego toties profeci amanuensium institiam culpabat quidem in eapitum sectionibus: vertim aliam in naturalis historiae voluminibus amplectendam coniiciebat bὶ: .Subinde . post vulgatam huiusmodi opinionem argumentis nostris adhaesit. sd Mimaaures: num. II. pag. ras. tri Viri tonii Sambiaeae collιῶ . de an ιρ. Cenoman. sed. pag. 88.
217쪽
dio et DISQUISITIONES PLINIANAE LIB. VI.
ditque statim Allatius eapitis titulum non ab aliis, sed ab ipse Plinio concinnatum com
probat tiber proximus, quem ille operi praeposuit Praef. ad Titκm Vespasanum ,, Quid se singulis contineatur libris huic epistolae subjunxi. ,, Bona eruditissimi viri pace, dum Plinius, quid singulis contineretur libris praefationi addit, libros ipsos in capita sectos suisse minime assirmavit. uare rerum indicem, & auctorum syllabum subjecisse quod ab Harduino negatur) omnibus praefationem recipientibus conia stare debet; in capita vero hujusmodi summarium distinxisse, neque in hac secunda primi voluminis parte credendum est: et potissimum ex caussa, quod naturalis historiae volumina nullis interjectis sectionibus voluit separare; idque ex connexa verborum dictione, fluenteque rerum textura facile dignosci potest. Iure igitur,
meritoque ad tollendam incongruam capitum scissuram Salmasius exscriptorum commenta e naturalis historiae corpore expungens, Plinium materiarum indicem
singulis libris comprehensarum universo operi praeposuisse,&epistolae subjunctum
totis artubus contendebat. Inde lector omnia subinde tractata facile inveniens: alterius, S incompositae texturae minime indigebat Hoc sane pacto rerum, & ain.
torum indicem Plinius operi praeposuit; itemque verosimile videtur quod alibi
conjecimus auctorem imprimendorum librorum usu destitutum ingentis operis solia numeralibus quibusdam notis signasse, ad quas provocans Titus, de rerum veritate, de nominibus scriptorum, atque testimoniis posset judicare, & omnia in naturalis historiae libris descripta invenire. Argumentum fulciet Vaticanus codex arabico numero I9s3. distinctus, & caeteris Pontificiae bibliothecae vetustior, ubi rerum capita nullis distincta Arithmeticae notis, sed ipsis unice voluminum soliis accommodantur Hinc licet suspicari tantam capitum, & sectionum differentiam es. fluxisse, eo quia amanuenses, qui naturalem historiam exscripsere, hanc divisionem suorum exemplarium secuta habitudine interpolaverunt, & subinde in ipso operis corpore, prout libuit, inocularunt Id etiam videntur indigitare diversi omnino codices, & ipsae etiam primigeniae editiones. Exemplo sit Romana, quae anno CIDCCCCLXX. prodiit, ubi absque numero capita, sive sectiones in tabula praefationem subsequente intuemur. In ipso demum opere nullis sectionibus volumina distinguuntur; in altera vero, quam iidem typographi anno CIDCCCCLXXIII. recudere, numerabilibus notis hujusmodi imaginaria capita distinguere maluerunt.
Hucusque dicta satis superque Calcagnini, Zeloeri, Salmasti, Laetii, & Harduini
argumentati0nem firma ot, ut a naturalis historiae corpore male ingesta capita summoveamus. Ut illa demum una cum praefatione ad primum operis librum
flatur. Νυ Wopterea putandiam futuis heis in criptos eosdem titulos, quos in summam collector vestibulum operis ostri debat. Immo vel ob id in limina praefixi omnes, σuia in tota voluminis tenuia nulli forent. Haee velati συνοψις erat, quae tino obtutu cereiorem faceret lectorem d. omnibus rebus, quaa tractarentin in uno quoque votamine.
1 in primigenia editione anni I 69. Capita exhibentur, quae subinde in aliis impressionibus, uti typographis libuit, ap
posita. Indieio sit Sicetianum exemplar anno I so I. eusum. Naturalis. historia in tria volumina distribu tur, & eniisque Iibrorum titaei aceommodantur : nempe summatim haec insunt libris singulis. Primo tomo usque ad XII. libram. Seeundo Tomo usque ad XXVII. exempli caussi: XII. libro Hamae odoratorum pag. 3. XIII. Plantae arborium perireminarum pQ. II. & se de eaeteris. 3ὶ Nescio, an in tota naturali historia eontra auctoris mentem pugnantes rapitum sectiones inductas fuisse, melliis ostendatur, quam ex vicesimo septimo libro, uti Plinius de Panthera loquens in simila eoneiditur tali pacto: At illas flatim tib ari mo te, excremammum hominum gustu, de Whatum. Quod certὶ easti rueniam quia dubitu δ ει quoties at etνam nMuc, ωι novum nasci, quoreiam feris ratis, s usus in s tradi non possit. M omnium cieaturarum conditor si Deus. Cap. III. His ereo eanus, bie es uis, quiplurima in vita invenit, Deus &e. Institium eapitis titulum refragante Plinii sententii indutioin omnes intelligent; nam scribentis verba Atheis faventia casu omnia, & naturae attribuunt. Leetendum eis
nimis quoniam ueris ratio, S inus in se tradi non possit. Hie ergo casus, his est ille. qui plurima in ista lineuit, Dρώsr&e. Qua gitur ratione opi mum lemma, sed oppositum auctori, non ab antiquis tantum typographis, sed a Manu Mo , & Daleemplo reeipitur
218쪽
DIIQVISIT IONES PLINIANAE LIR. VI. χοῖ
stituendum recipiantur, contra Harduinum scriptum animadverto, quod ubi allata foetura auctori adimeretur, naturalem historiam triginta sex voluminibus coercitam haberemus, quando ex Plinii Caecilii testimonio triginta septem fuisse comprehensam innotescit M. Sed hujusmodi parum fortassis Harduino negocii feci Lsent, cum ille assirmaverit quidem, praefationem, auctorum, & rerum indicem ad Plinium non spectare; sed eorum loco alia extitisse minime negavit, quae ab
auctore exarata primum Volumen constituebant, quaeve saevo temporis morsu postea interciderunt. His mihi apud Colurnum objectis reddidi, nihil a praefatione, rerum, auctorumque indice diversum primo naturalis historiae libro inesse potuisse, cum allata tanquam prodromus, ad reliquum operis inserviant, & primi libri vice sungantur H. Quisnam unquam negare potest hoc ipsissimum Plinii prooemium ab Aulio Gellio in Noctium Atticarum praefatione imitari Θ Graecorum librorum titulos a Plinio allatos, & naturalis historiae inscriptionem ea ratione Proseri, ut non aliam praeter memoratam ad Titum epistolam ob oculos habeat. Miror hujusmodi Crosio, Fabricio, & Marchioni Mamjo minime succurrisse, cum non solum caeteris longe meliora, sed Harduino indissolubilia evadant. Cuncta suo loco reddam M, & Salmasii verba in praesens lectoribus sussiciant. Colarem hune , inquit Nin, e Plinio mutuatus es Agellius L in , qui in praefatione sua ad Vespasianum L Graecos eo nomine obfrigiliat, quod in titulis conquirendis festivioribus miram curam ponerent. Praefationem igitur, & connexa primum volumen constituisse, &subsequenti naturae historiam coepisse vel pueris constabit; atque hunc librum fuisse ordine secundum, ut notavimus, ipsemet Plinius testatum reliquit o Aquil nis stum, Ventorumque reliquorum nos diximus secundo volumine M. Item de Lunae a Dpectu ad rusticas operationes disserens: neque, ait facilior es obsereatio, ac jam dicta a nobis secundo volumine. Nullam igitur in Plinio librorum luxationem invenimus, cum omnia eodem numero, & loco, quo ab antiquis allata, appareant in naturali historia, quae verius triginta sex, quam trigintaseptem voluminibus comprehenditur , . Nihilo tamen minus primum ab operis corpore resecare non debemus, cum istud reliquis veluti fax illucescat. Hinc Christophorus Landinus trigintas ex libros naturalis historiae Plinium scripsisse testatus is , praefationem, auctorum, & rerum syllabum inventori nequaquam ademit. Libenter igitur ab Hamduini advocato scirem , qua ratione de prima naturalis historiae parte dubitari possit 8 quia id F arduino excidit leve admodum, imo nullum argumentum. Hac de caussa doctissimo Iacobo Facciolato nunquam sine honoris praefatione nominando pluribus epistolis ad eum datis sortiter obstiti, cum in criticis observationibus ad magnum Petri Danesi Dimonarium, Praefationem eruditos Plinio abj dicare assirmaverit φ . Η arduini novam opinionem nemo, quod sciam, secutus est. Et sane cum in omnibus omnino codicibus, qui temporum injurias effuge-
I Salmasas in eorum opinione fuit, qui Gellium pro Aulio Gellis dioere maluerunt. Vir antiquarius, & de Romanorum appellationibus petitus seire utique poterat, Aulium praenomen, Gellium nomen esse gentiliciam. Neque enim hie auctor praenomine earere debet. Disputationis locum feeit exsicriptorum negligentia, eum in aliqnibus penn exaratis eodiei bus Oeeurrat Gellius, quando reddendum erat A. Gellius : & tune pet A. Aulius, sive Aulus emergit. In optimis exemplaribus invenitur AV. GELLI Us, unde dubitandi ania de medio tollitur. Praeter ea, ouae de Coraeli Celsi praenomine adnotavimus libro II. eonsule P ustium cri se in praelatione ad Aul. Gellii Noctes Atti eas. Caleatum igitur redueere possunt ii omnes, qui etiam nostro aevo improbandam methodum sequuntur, quos inter Bellogradus mullo ante memoratus . .
a) Intellige Titum Vespasianum filiam, atque hune denotat Salmasius; docti hominis seribendi rationem minimε se. quar, eum Vespasiani unieo e nomine, ab auctoribus Titi, ae Domitiani pater reddatur. 3 Plinius ipse in praelatione ad Titum naturalem historiam XXXVI. Voluminibus inelusisse testatur.
219쪽
lo DIS OVIS IT IONES PLINIANAE LIB. VI.
runt, haec Plinii praefatio appareat M, quanam ratione operis initium auctorigbjudicabimus 3 Styli manifestam disparitatem, & frequentem cum operis corpore pugnam sententiarum nemo praeter Harduinum invenit. Ego certe Plinianum prooemium sublatis Librariorum mendis inter curei seculi reliquias repone dum censeo; itemque libenter scirem, quonam tempore tam grandis in naturali historia immutatio contigerit; num iis fortasse, quibus viri, a caeteris uti docti res culti, omnia Graecorum, & pleraque Latinorum scriptorum nomina ignor bant λ uis enim saequiori aevo miranda apophthegmata apte , & concluse ingerere, & tanta varietate a Romanis, & externis scriptoribus poterat desumere Hinc praepositum operi auctorum indicem etiam post Harduini cavillos ab omnibus receptum invenimus, quos inter a sapientissimo Morgagno Patavini Lycaeiphosphoro Fatemur in hoc multos amanuensium errores cubare. Verum cum id omnibus constaret, nunquam de adulterina operis inversione dubitarunt. Nemo in evolvendis Plinianis codicibus Salmasio toties laudato diligentior extitit,& primum quoque hunc librum sibi emendandum proposuisse innuit: aliquando,
inquit, avebam eum, qui totius operis primus est, atque indicem continet, quid sin sis
ιibris eaeteris contineatur Ofendentem resisvere multis partibus mutilum, mendosumque.
Hujusmodi sane probant indicem ipsum ad Plinium spectare, quamvis ab exscriptoribus truncum, & deformatum, quodve magis est, praefationem, & reliqua per Salmasium inspecta, qui universam Germaniam, Daniam, & Sueciam peragravit. Hinc est , quod Plinianam praefationem nemo ubi Harduinum excipimus supposititium pannum judicavit ex iis omnibus, qui vetustiorum codicum praesidio naturalis historiae illustrandae provinciam suscepere. Neque ab iis distat illistris Pincianus, qui Divae Mariae Toletanae exemplari praesertim usus, restit tiones a secundo Plinii libro exorditur, cum id sibi agendum unice proposuerit. Pluribus enim locis ad Plinii praefationem provocavit; utque aliquo utamur exemplo, illa suificiant, ubi pro Democriti obiracmeta, in Toletano codice bime-
metu legi adnotavit: addens nota illa Graecorum in inseribendis libris felicitate, quae prooemii verba attingunt: Inscriptionis apud Graecos mira felicitas. Verum neque
doctissimi viri calculo indigemus, cum in celebratis membranis integra Plinii praefatio appareat, atque exemplar juxta Pinciani calculum IX. seculo descriptum tantis ignorantiae temporibus neminem adeo doctum esse potuisse ostendit, ut ea naturali historiae praefigeret, quae nemo nostra etiam aetate supplere intentaret M. Gallorum, Germanorum, Hispanorumque exemplarium auctoritatibus subscribunt Italici codices, & praesertim Riccardianus, qui mille circiter abhinc annis descriptus, primo quamvis folio destitutus, ultimam praefationis pamtem, & auctorum syllabum comprehendit. Quare cum praefationis stylum, &frequentem sententiarum pugnam in secunda editione unice agnoverit Harduinus,
sese irridendum praebuit, dum hujusmodi in prima naturalis historiae recensione neque leviter attingit. Nos styli, & verborum convenientiam cum reliquo operis suis locis ostendemus. Postrema Harduini anchora videtur, quod cum Pomponiae itidem, ac Pliniae
1 Nos praefationem omnibus praefixam exemplatibus ostendemus Lib. X. illamque recipiunt Barbaras, Gelanius, Erasmus, lecampius, Salmairus, Laetius, Nicolaus Heinsius o, aliique permulti, qui ad optimas membranas provocarunt. a Iohannes Paetus a Castro Plinium ad antiquissima exemplaria conserens, quum Toletanum inter alia uolui inviti Praefationis. & rerum in ea extantiam, cum reliquo corpore optimam eonnexionem agnovit d . t J Epistol. in mori. olf pag. VIII. sbJ Ad librum Plia. IRI . DJ Viae Nicia. Mius O d-σ. lib. I. P. Xm. mg. Is
220쪽
DISQVIs ITI INES, PLINIANAE LIB. VI. nos gentis patriam fuisse Romam assirmet, praefationem de medio tollere hac ratione intentaverit, cum inibi Catullus Plinii conterraneus appelletur. Novitate igitur vocabuli insistens, & Plinio, qui se Romanum undique profitetur adhaerens, maluit illum clarissimae Terrarum urbis alumnum facere, quam Veronensibus adscribere, tum magis quod villam in Campania possedisse assirmaviis in. Antequam Harduini objectis respondeamus, serventem inconstantis ingenii aciem juvat perstringere, cum paucis abhinc soliis Conterranei vocabuli novitate oblitus, auctorum patriam, S scripta inquirens, qui vel in elencho, vel in naturali historia appellantur, haec scribat w: PHILOSTEPHANUS, CFrenaei eontem eus , &-sive aequalis, ct eidem familiaris fuit, ut auctor es Albenaeus lib. VIII. Quis enim aequo animo sustinebit, ut ea adoptet, quae paullo ante repudiaverat P Ut missa haec saciamus, ubinam eruit Pliniae, & Pomponiae gentis eandem patriam suisse Romam λ Pomponium vero, & Plinium sororum filios unde novit, & quanam ratione utriusque matres Secundas fuisse appellatas comprobabit 8 Patriam Pomponiae gentis Romam Harduino proculdubio concedendum, cum manca Ueronenses a gumentatione Pomponium Secundum sibi adscripserint, eo quia a Plinio vates, civisque clarissimus appelletur. Ubi enim hujusmodi verba non ad civitatem juris, sed ad Plinianae patriae originem essent reserenda: eodem saltem argumento, quo Veronenses utuntur, Pomponium municipes mei sibi vindicarent: sed non exinde quod Romanum se Plinius ubique profitetur, illi veram & originis patriam adimemus; muΙtoque miniis concedendum est Harduino, quod Plinius ex Pomponii matertera natus, hanc ob caussam consobrini vitam posteris demandaverit. L vem admodum primam Harduintanae argumentationis partem allati Crosius, Fabricius, & Mast ejus rite judicarunt. Neque enim aliunde Romani immensae potentiae incrementa deduxere, quam quo a devictis itidem, ac dediticiis populis jus civitatis ab urbis exordio ad extrema usque tempora communicarunt. Id m ris pulchre attingit Guini sius, dum Iulios Alba, Coruncanios Camerio, Portios Tusculo, caeterosque Etruria, Lucania, omnique passim Italia virorum apices in civitatem accitos, non in Senatum modo, sed etiam in nomen coaluisse Romanum adnotavit M. Imo Quirites rerum domini non Italos tantum, sed caeteras Gentes quae a Graecis Barbarae appellarentur) Romanas fieri voluerunt: in hoc longe Atheniensibus, & Lace demoniis sapientiores, qui ex eo praecipue in servitutem redacti sunt, quia tam dissiculter peregrinis jus civitatis communicabant M. Hinc est quod Cicero Arpinas: omnibus, inquit - , municipibus duas censeo esse patrias , unam naturae, alteram civitatis, ut ille Cato cum esset Tusculi natus in Populi Romani cisitatem susceptus es; itaque cum ortu Tusculanus esset, civitate Romanus, babuit alteram Dei patriam, alteram juris Non ne Romam veluti communem patriam
dici posse eleganter innuit L. Seneca M; illamque communem nostram patriam vocat Iurisconsultus, atque ex illo Dionysius Gothos redus sa) ὶ Allatus Cicero
ROAM NOTATIONES.cr Deteriorem Comensium caussam hoe loco saeit Hardainus , eum silentio involutos munieipes meos Ueronensibus posthabuerit: illi tamen non subiit avaneulum Plinium non unieam villam, sed praedia in Comensi, & quidem peris multa possedisse, uti ex adoptivi filii epistolis eonfiat. χ Moris suit, ante, & post Plinii aetatem, ut etiam extra Italiam nati non una, sed pluribus civitatibus donarenistae, Inod de Archia Poeta tellatur Cicero, & de C. Calpumio Asclepiade lapis ab Ezechiele Sphanem D, d ab aliis allat s. u Eleganter hune Romanorum morem persequitur onaphrius Alsanus , dum Clementem XIII. in solemni Quiri.