C. Cornelii Taciti opera omnia

71쪽

tivum militi, congiarium plebi. Et ludicro Circensium, quod adquirendis vulgi studiis edebatur,

Britannicus in praetexta, Nero triumphalium veste transvecti sunt. Spectaret populus hunc decore imperatorio, illum puerili habitu ac perinde fortunam utriusque praesumeret. Simul, qui centurionum tribunorumque sortem Britannici miserabantur, remoti fictis causis, Walii per speciem honorisci etiam libertorum si quis incorrupta fide, depellitur, tali occasione obvii inter se Nero Brisamicum nomine, ille Domitium, salutavere.

Quod, ut discordia initium, Agrippina multo questu, ad maritum desert sperni' quippe

adoptionem; quaeque censuerint patres, jusserit populus, intra penates abrogari ac nisi pravitas tam infensa docentium arceatur, emptura in publicam perniciem.' Commotus his, quasi criminibus, Claudius, optimum quemque educatorem filii exsilio ac morte adficit datosque a noverca, custodiae ejus imponit. XLII. NON Du tamen summa moliri Agrippina audebat, ni praetoriarum cohortium cura exsolverentur Lusius Geta, Rufius Crispinus, quos instilinae memores, liberis ejus devinctos credebat. Igitur distrahi cohortes ambitu duoriam,&, si ab uno regerentur, intentiorem fore disciplinamV adseverante uxore, transfertur regimen

72쪽

6 C. CORNELII A cITI cohortium ad Burrum Afranium, egregiae militaris famae, gnarum tamen cujus sponte praeficeretur.

Suum quoque fastigium Agrippina extollere altius, carpento Capitolium ingredi, qui mos sacerdotibus, sacris antiquitus concessus, venerationem augebat seminae, quam imperatore genitam, sororem ejus qui rerum potitus sit,is conjugem, matrem fuisse, unicum ad hunc diem exempliam est. Inter quae praecipuus propugnator ejus Vitellius, validissima gratia, aetate extrema adeo incertae sunt potentium res accusatione corripitur, deserente Junio Lupo senatore.

Is crimina majestatis .cupidinem imperii objectabat. raebuisssetque aures Caesar, nisi Agrippinae minis magis quam precibus mutatus esctet, ut accusatori aqua atque igne interdiceret: hactenus Vitellius voluerat. XLIII MULTA eo anno prodigia Venere. Ιnsessiim diris avibus Capitolium : crebris terrae motibus prorutae domusci ac dum latius metuitur, trepidatione vulgi, invalidus quisque obtriti. Frugum quoque egestas, Morta ex eo fames, in prodigium accipiebatur. Nec occulti tantum questus; sed jura reddentem Claudium circumvasere

clamoribus turbidis, pulsumque in extremam fori partem V urgebant, donec militum globo infensos perrupit. Quindecim dierum alimenta Urbi non amplius superfuisse constitit magnaque deum

73쪽

ANNAL Ity LIB. XII. benignitate, modestia hiemis rebus extremis subventum. At hercule olim ex Italiae regionibus longinquas in provincias commeatus portabant: nec nunc insecunditate laboratur, sed Africam potius, AEgyptum exercemus, navibusque QCasibus vita populi Romani permissa est. XLIV. ODEM anno bellum inter Armenios Iberosque exortum, arthis quoque ac Romanis gravissimorum inter se motuum causa fuit. Genti Parthorum Vologeses imperitabat, materna origine ex pellice Graeca, concessu fratrum regnum adeptus. Ibero Ρharasmanes vetusta possessione, Armenios frater ejus ithridates obtinebat opibus nostris. Erat Ρharasmani filius nomine Rhadamistaeis, decora proceritate, vi corporis insignis, patrias artes edoctus, claraque inter accolas fama. Is modicum Iberiae regnum senecta pa- tris detineri' ferocius crebriusque jactabat, quam ut cupidinem occultaret. Igitur harasmanes juvenem potentia promptae, studio popularium accinctum, vergentibus jam annis suis metuens, aliam ad spem trahere, 'Armeniam' ostentare, pulsis Ρarthis, datam Mithridati a semet' memorando sed se vim disterendam, potiorem dolum, quo incautum opprimerent.' Ita Rhadamistus, simulata ad-Versus patrem discordia, tamquam novercae odiis impar, pergit ad patruum multaque ab eo comi-

74쪽

C. CORNELII A cITItate in speciem liberum cultus, primores Armeniorum ad res novas inlicit, ignares ornante insuper Mithridate. XLV. EcONCILIATIONI specie adsumpta, regressus ad patrem, quae fraude confici potuerint, prompta' nuntiat, cetera armis exsequenda. V Interim harasmanes belli causas confingit proelianti sibi adversus Regem Albanorum, Romanos auxilio vocanti fratrem adversatum eamque injuriam excidio ipsius ultum iturum. Simul magnas copias filio tradidit. Ille inruptione subita territum, exutumqUecampis Mithridaten compulit in castellum Gorneas, tutum loco, ac praesidio militum, qui Caelius Pollio praefectus, centurio Casperius praeerat. Nihil tam ignarum barbaris, quam machinamenta wastus oppugnationum. At nobis ea pars militiae maxime gnara est. Ita Rhadamistus frustra,

vel cum damno, tentatis munitionibus, obsidium incipit. Et cum vis negligeretur, avaritiam praefecti emercatur, obtestante Casperio, ne socius rex, ne Armenia, donum populi Romani, scelere, pecunia Verterentur. Ῥostremo, quia multitudinem hostium Pollio, jussa patris Rhadamistus, obtendebant, pactus inducias, abscedit ut nisi Pharasmanen bello absterruisset, C. Ummidium Quadratum praesidem Syriae doceret, quo in statu

Armeniae forent.

75쪽

ANNALIUM L1B. XII. 6 XLVI Dion Essu centurionis, velut custode exsolutus praeseetias, hortari ithridaten ad sanciendum foedus conjunctionem fratrum, ac priorem aetate harasmanen cetera necessitudinum nomina' referens, quod filiam ejus in matrimonio haberet quod ipse Rhadamisto socer esset Non abnuere pacem beros, quamquam in tempore validiores; satis cognitam Armeniorum perfidianari nec aliud praesidii,

quam castellum commeatu egenum ne dubitaret armis incruentas conditiones malle.'

Cunctante ad ea Mithridate, .suspectis praefecti consiliis, quod pellicem regiam polluerat, inque

omnem libidinem venalis habebatur, Casperius interim ad Ρharasmanen pervadit utque Ιberi obsidio decedant,' expostulat. Ille propalam incerta, saepius molliora respondens, secretis nuntiis monet Rhadamistum, oppugnationem quoquo modo celerare. V Augetur flagitii merces QPollio occulta corruptione impellit milites ut pacem' flagitarent, seque praesidio abituros' minitarentur. Qua necessatate, Mithridates diem locumque foederi accepit, castelloque egreditur. XLVII. Ac RiΜ Rhadamistus in amplexus ejus effusus, simulare obsequium, socerum ' ac

'parentem' appellare Adjicit jusjurandum,

non ferro, non veneno vim adlaturum: V simul

76쪽

C. CORNELII TACITI in lucum propinquum trahit, provisum illic sacrificium imperatum' dictitans, it diis testibus pax firmaretur ' os est regibus, quotiens in societatem coeant, implicare dextras, pollicesque inter se vincire, nodoque praestringere mox ubi sanguis in artus extremos se effuderit, levi ictu cruorem eliciunt, atque invicem lambunt id foedus arcanum habetur, quasi U- tuo cruore sacratum. Sed tunc, qui ea vincula admovebat, decidisse simulans, genua Mithridatis invadit, ipsumque prosternit simulque conchirsuplurium injiciuntur catenae ac compede, quod dedecorum barbaris, trahebatur Moxque ulgus, duro imperio habitum, probra ac verbera

intentabat. Et erant contra, qui tantam fortunae commutationem miserarentur. Secutaque cum

parvis liberis conjunx, cuncta lamentatione complebat. Diversis contectis vehiculis abduntur, dum Pharasmanis jussa exquirerentur. Ilii cupido regni fratre, filia potior, animusque sceleribus paratus visui tamen consuluit, ne coram interficerentur. Et Rhadamistus, quasi juris jurandi

memor, non ferrUm, non venenum in sororem,

patruum expromit sed profectos in humum, &veste multa gravique opertos necat. Filii quoque Mithridatis, quod caedibus parentum inlacrima-

Verant, trucidati sunt.

77쪽

ANNALIU LIA XII. 69XLVIII. AT QUADRATU cognoscens proditum Mithridaten, Wregnum ab interfectoribus obtineri, vocat consilium, docet acta, an ulcissiceretur consultat. Ῥaucis decus publicum curae: plures tuta disserunt Omne scelus externum 'cum laetitia habendum. Semina etiam odiorum jacienda, ut saepe rincipes Romani eamdem Armeniam specie largitionis, turbandis barbarorum animis praebuerint. Ῥotiretur Rhadamistus male partis, dum invisus, infamis; quando id magis ex usu, quam si cum gloria adeptus foret. In hanc sententiam itum. Ne tamen annuisse facinori viderentur, & diversa Caesar praeciperet, missi ad Pharasmanen nuntii, ut abscederet a finibus Armeniis, filiumque abstraheret.

XLIX ERAT Cappadociae procurato Julius Pelignus, ignavi animi, deridiculo corporis juxta despiciendus; sed Claudio perquam familiaris, cum privatus olim conversatione scurrarum iners otium oblectaret. Is Pelignus, auxilii Ρrovincialium contractis, tamquam recuperatUrUDArmeniam, dum socios magis, quam hostes, praedatur, abscessu suorum .incursantibus barbaris, praesidii egens, ad Rhadamistum venit donisque ejus victus, ultro regium insigne sumere' cohortatura sumentique adest auctoris satelles. Quod ubi turpi fama divulgatum, ne ceteri quoque Peligno conjectarentur, Helvidius Priscus

78쪽

o C. CORNELII A cITI legatus cum legione mittitur, rebus turbidis pro

tempore ut consuleret. Igitur propere montem Taurum transgressus, moderatione plura, quam

vi, omposuerat; cum redire in Syriam' jubetur ne initium belli adversus Parthos exsist-

L. NAM VOLOGEsEs casum invadenda Armeniae obvenisse ratus, quam a majoribus suis possissessam, externus rex flagitio obtineret, contrahit copias, fratremque Tiridaten deducere in regnum parat; ne qua pars domus sine imperio ageret. Incessit Parthorum, sine acie pulsi Iberi urbesque Armeniorum Artaxata, Tigranocerta jugum accepere. Deinde atrox hiems, seu parum provisi commeatus Worta ex utroque tabes, perpellunt Vologesen omittere praesentia: Vacuamque rursus Armeniam Rhadamistus invasit, truculentior quam antea, tamquam adversus defectores

in tempore rebellaturos. Atque illi quamvis servitio sueti, patientiam abrumpunt, armisque

regiam circumveniUnt.

LI. ΝΕ aliud Rhadamisto subsidium sitit, quam pernicitas equorum, qui seque, conjugem abstulit. Sed conjunx gravida, primam utcumque fugam ob metum hostilem, mariti

caritatem, toleravit. Post festinatione continua, ubi quati uterus, Qviscera vibrantur, orare Ut morte honesta contumeliis captivitatis exime-

79쪽

ANNALIUM Li κ. XII iretur.' Ille primo amplecti, adlevare, adhortari, modo virtutem admirans, modo timore aeger, ne quis relicta potiretur. ostremo, violentia amoris, facinorum non rudis, destringit acinacem, vulneratamque ripam ad Araxis trahit, flumini tradit, ne corpus etiam auferretur. Ipse praeceps Iberos ad patrium regnum pervadit. Interim Zenobiam id mulieri nomen placida illuvie spirantem, ac vitae manifestam, advenere pastores dignitate formae haud degenerem reputantes, obligant vulnus, agrestia medicamina adhibent cognitoque nomine, casu, in urbem Artaxata serunt unde publica cura deducta ad Tiridaten comiterque excepta, cultu regio habita est. LIL ΑυsT Sulla, Salvio Othone consulibus, Furius Scribonianus in exsilium agitur, quasi finem Principis per Chaldaeos scrutaretur adnectebatur crimini Iunia mater ejus,' ut casus prioris ' nam relegata erat impatiens.VPater Scriboniani Camillia arma per Dalmatiam moverat. Idque ad clementiam trahebat Caesar, quod stirpem hostilem iterum conservaret. Neque tamen exsuli longa posthac vita fuit morte fortuita, an per venenum exstinctus esset, ut quisque credidit, vulgavere De mathematicis Itali pellendis' factum senatusconsultum, atrox irritum. Laudati dehinc oratione rincipis, qui ob angustias familiares ordine senatorio

80쪽

sponte cederent,' motique qui remanendo impudentiam paupertati adjicerent 'LIII. INTER quae resertur ad patres de poena feminarum, quae servis conjungerentur.' Statuiturque ut ignaro domino, ad id prolapsa, in servitute sim consensisset, pro liberta haberetur. Pallanti, quem repertorem ejus relationis' ediderat Caesar, praetoria insignia, centies quinquagies sestertium' censuit consul designatus Barea Soranusci additum a Scipione Cornelio, grates publice agendas, quod regibus Arcadiae ortus, veterrimam nobilitatem usui publico postponeret, seque inter ministros Principis haberi sineret. Adseveravit Claudius, 'contentum honore allantem, intra priorem paupertatem subsistere.' Et fixum est aere publico senatusconsultum, quo libertinus sestertii ter

millies possessor, antiquae parcimoniae laudibus

cumulabatUr.

LIV. AT No frater eius, cognomento Felix, pari moderatione agebat, jam pridem Judaeae impositus, cuncta malefacta sibi impune ratus, tanta potentia subnixo. Sane praebuerant Judaei speciem motus, orta seditione, ' postquam,

cognita caede ejus, haud obtemperatum esset: manebat metus, ne quis Principum eadem imperitaret. Atque interim Felix intempestivis remediis delicta accendebat, aemulo ad deterrima Ven-