장음표시 사용
31쪽
deseripti0nses illas pr0pronamUS. Et saepissim quid0m quin diei Cusanus infinitum sive maximitatem abs0lutam, maximitas enim ab80luta indubi ab innibus nati0nibus Deus creditur. De 00 ver infinit sive maximitat abs0luta, qua Deus creditur, haec Cusanus pinatur: Omnis hi inquisiti in e0mparativa pr0p0rti0ne existit, pr0pter qu0d ins nitum ut infinitum, cum mnem pr0p0rti0nem aufugiat, ign0tum St. . . Qu0niam' ex se manifestum, infiniti ad finitum pr0p0rti0nem Π0n 880, 8 et 00 charissimum, qu0d, ubi est reperire excedens et excessum, n0ti devenitur ad maximum simpliciter, quum Xeedentia et excessa nita sunt, maximum ver tale infinitum est n0cessari0 dat igitur qu0elinqlle, qu0d 0n sit ipsum maximum simplieiter, dabile majus est manifestum. Hae ita usanus de infinit0, sive maximitate abs0luta sive maxim simpliciter, quae V0eeSidem apud eum igniscant xp08uit, pp0nens deam infiniti generaliter deae niti. Sed quum jus plurimiam interesset, ut asseuratissim intelligeretur, quid de infiniti vellet exprimere, multis in l0eis perum SU0rum, U08 0n0mne p088umus asserre, id0am is sinit singulis niti generibus py0nit 00que m0d lueide ac perspicue natUram in-sniti eruit atque explanat. N0ny devenitur, inqdit, in
per per abstracti0nem dabilis min0r, sicut per additionem maj0r. . . t ε sicut ni bile tempus n0n 0test unquam
1 De 0et ign0r. l. 1. c. II. 2 l. e. e. 5. 3 l. c. e. 5. 4 de veni. Sap. e. 19.
32쪽
initiatum perp0tuum pot0st unquam aequari in principiato iaet0rn0. Neque igitur uni er0, neque tenip0ri subjacet infinitum, quia infinitum sive maximum simpliciter n0n est in pr0p0rti0n cum iis, quae numerantur, quae Sunt pertomp0ris momenta. Sed jam ex his allatis n0bis e0nsequi
videtur, seu p0tius Via n0bis m0nstratur m0dusque mani&- statur, quibus menti humanae, si stet sentire de De e piat secundum usanum est utendum. Deus enim, Θ eundum Cardinalem n0Strum, quum priueipium sit Προnium, quae Sunt, attara sua Super Iunia Innin elatus sit neeesse est. Hi enim et n0n alius Sententiarum, quas attulimus, sensus esse videtur. Nam ita legimus naturam
insititi, qu0 Deus reditur indubi ab innibus nati0nibus, disserre a natura niti, ut 0n 0ssit ex iis e0mp0ni r p0rti0 finiti naturam in 00 880 08itam, qu0d perfecti0r,
quam it, 088it seri, esse enim in e excedens et excessum Deum ver maximitatem esse abs0lutam, maximum
simpliciter, Deum videlicet, esse Inni indigentia expertem, esse eum tam perseetum, ut nihil esse et e0gitari p0ssit, qu0 088it carere Deum, Si temp0ris pectetur attara, Supra omne SSe tempu8, etiam supra id, qu0 tempus dieFretur in finibit sive perpetuum esse eum videlisset inpri
cipiatum, aeternum. Est igitur Deus phil080phi 0stri, quum illi infinitatis categ0ria sit tributa, en illud, qu0dita est, ut ejus m0dus essendi n0n 088it tangi neque tem-p0re neque pati0, nam ubi tempus et spatium sunt essendi m0di, ibi n0n 0test perveniri ad maximum simpliciter, nam tempus et spatium p0ssumus metiri et numerare, tempus et spatium c0gitamus per partes et particula8 ex V Sequitur necessari id, qu0d ens Vere, realiter, actu infinitum, ens perfectissimum e 0p0rtet sit mod0 qu multa rerum
1 Notissimam illam videmus hic a philosopho n0stro S pari distincti0nem aeterni a perpetuo et tempore.
33쪽
finitarum ess possit - 0d videlicet, qui a ment humana m0d evidenti et ada0quat n0n possit e0mprehendi. Quam igitur J0ng altius atque verius Nic0laus n08ter
cet, quid sit Deus, quam phil0s0phus Fielite et multi alii phil080phi, qui, quum Deum intellexissent 110n 0sse haberi
aliqu0d 0880 universale, luasi innium entium finit0rum sive bject0rum ut 0luit Ficlite, 0mplexum, Deum m-nin aliquid real esse negaverunt. Quant Ver eum tu- di quaesiverit explicare quantaque eum Sagacitate exp08uerit usanus n0ster Deum et revera esse et a mundo dis- ferre, 00 ptime ex e etiam e0nspiciemus, quum alteram categ0riam, vel quasi n0men, qu0 phil080phus n0ster De0 tribuit, e0gn0verimus, quum Videlicet Cusanum exp0nentem audiverimus, cur Deus appellandus it maximum ab80lutum, cum qu minimum e0incidat , Sive c0incidentia pp0sit0rum Vel 0ntrari0rum, qu0d jam sumus ex cripti ejus allaturi.
g. 13. Cusanus quum esset vir in rebus mathematicis maxime eruditus, exemplis atque imaginibus, ex mathematicis disciplinis sumptis, pr0p0siti0nes phil080phicas ' pr0-re Pythag0re0rum dem0nstrare 80lebat. Itaque et illam ideam maximi, cum qu minimum c0incidat', ut melius 0stenderet, eam ad Dei naturam describendam maxime esse c0nvenientem. ita Itudui, exp0nere et dilucidare, ut
1 De u Cusani more utendi mathematicis veritatibus ad exponendas veritates metaphysicas haec olim opinatus est octor Riess Bel alle dem a die Cusanische Philos0phie Confr. lib. Quartalschrist Jahrg. 1847. - Recension o Dr. Clemens J0rdano Brun und Nie0laus usa die gr0sse inseitigheit, das VerhalinissG0ttes et et vortierrschen quantitati aulaesaSS Z haben. . . . Spinoeta und Malebranche eigen inlanglich, das de Pantheismus nach einem metaphysischen Ursprunge aus inseiti quantitativerAussassun de Verhalinisses de Endlichen gum nendlichen her-
Y0rgehen ann. Hanc d0ctoris Bies opini0nem ideo non eram et accuratam putamus censendam, quia Cusanus n0ster relationem in-
34쪽
in litisition om institiistri ut 0rrimam se ratiotio, qua 0sset tutor indum infinitam et triangulum infinitum, ire ulum infinitum et phaseram infinitam. Has tam0n in suisitiones, quia latius sunt exp0sitae, quam quae paginis hujus dissertatiuncula nostra inseri
illis muthdinati eis inquisiti0nibus studuisse dem0nstrare, nihil diseri minis esse inter lineam infinitum et ire ulum infinitum, neque inter instam ius uitam et triangulum infinitum, ne tu inter lineam infinitam et sphaeram infinitam, si infinitas mathematista aetu, realiter es Se 08Set, quia infinitum uti infinitum reali videlicet 0d existens, unum tantum esse p0test. Quibus veritatibus mathematieis ita exp0sitis, nihil vid0lidet diseriminis et inter istas mathematicus ideas inveniri, si in mathemati eis infinitum reali 0d existens supp0natur, an Cusanus clarissimam
pr0p0nit sententiam infinit0 uti infinit0, id est in s nit0 qu0d realitas est i 0n de aliqua fetidia, id est infinit ex
parte omni infinit sive m0dum ess0ndi sive virtutes et perlaeti0ne ejus pectaveris . . . nihil uti e0ntrarium p-p0ni 088e, quia infinitum, ver realique m0d subsistens atque infinita virtutum et perati0num ind0l0 0llens, ita Supra mnia entia sit p0situm, ut nidum sibi tantum s0li statuat essendi et perati0nis genus et regnum illud sublime, qu0 nulla mentis humana acies nullusque vel maxime luter Deum et mundum non quantitati v m0do subsistere intellexit, sed mathematicis veritatibus, uti exemplis et imaginibus ad hanc relationem explicandum utebatur. Haec n0s enim maxime differre putamus idque adjicimus plus justitiae inveniretur in scriptis, iisque praecipue phil080phicis dijudicandis, si judices script0rum, qu0s critic0 dicere solemUS ae- curatius distinguerent inter ea, quae ab auctore pr0ponuntur uti Sententiae et pini0nes ipsius et ea, quae sunt tantum c0mparationes et exempla quaedam ad graves dissicilesque sententias dilucidandas
35쪽
cidiis et strenuus attingere p0ssit intellectus. Quapr0pter De0, qui lipe qui S0lus, qui a mnium principium liabetur, infinitus illa est vera et realis, ilii e0ntrarii pl/0ui40sse, per ' est manifestum P0stquam nunc influit de . ign. I. 16. Cusanus abse0ndita subtiliter serutans, manifesthim est, qu0m0d infinita linea est mnia illa aetu infinit0, quae in p0tentia sunt infinita liab0mus translative in maxim0 simplici parilarmiter, qu0m0d ipsum maximum Stactu maxime mnia illa, quae in p0tentia sunt simplicitatis abs0Jutae Deus enim, qui h00 pSum maximum St, 110nistud quidem est, aliud n0n est, nam leui mnia, ita quidem iliit mnium . . . simpliciter ab S0lutus ab uinibus
igitur maximum abs0lutum est mnia abs0lute videlicet
l0nge ab hac infinita virtute cadens, ipsa e0ntradiet0ria per infinitum distantia e0nneeter Simul nequit. Supra m-nem igitur rati0nis discursum ine0mprehensibiliter abs0lu-1 Hic lect0rem benevolum adm0nemus, ut hoc teneat animo diligentissime , Cusanum n0strum , etsi eum de infinitis figuris l0quentem audiamus, Omnino negare tales figuras esse posse. Haec enim ista in rati0ne pini ejus est futidamentalis: in mathematicalibus non potest ad maximum abs0lutum actu perveniri. De docta ingr. praeSertim eas. 5. l. I. et c. 12 l. I. - Αp0lg. d. ign. sol.
36쪽
tum maximitatem videmus infinitam esse, eui nihil opponitur, eum quo minimum e0 incidit'. Hactenus usanus de abs0luto, sive maximitate infinita, cum qua minimum e indidit. Haec pati eis exp0nsere conabimur. Et primum quidem hoc respiciamus, Cusanum mathematicis illis observati0nibus pr0p0sitis ita inquisiti0nes de maxim et minim0, in De e0nieidentibus inch0asse: postquam nunc manifestum est, qu0m0d infinita in0a est actu omnia infinita, quae inpotentia sunt infinite habemus translative in maxim Simpliei parilbrmiter te et . . . . Est hic videlicet ratio habenda illius translative h), qu0d lucul0ntissimum putamus esse d0cumentum, Cusan fuisse h0 maxime e0rdi, ut, quaecunque antea de mathematicis est praelatus, exempla tantum haberentur, quae dilucidare quidem aliqu0 0do et quasi viam m0nstrare p0ssent, qu0m0d de absc0ndita Dei natura menti humanae esset 0gitandum, quae tamen adaequat0, ut dicitur, m0d eandem Dei naturam non p088ent explicare. Qu0d quia pra0misimus, hic n0bis n0ntribuet crimini, qui seripta arguentium Cusanum pantheismi legens perspexit, mult08 accusat0rum hac re comm0tos fuisse, ut Cardinali 0str pantheismum objicerent, qu0dn0n satis accurate distinxissent eas usani sententias, quas per m0dum exempl0rum pr0p0suit, ab iis, quae uti pr0priae et verae de De asserti0nes ab ips sunt pr0p0Sitae. Jam ver in I explieandam rideam h χ0incidentiae Ῥpp0Silarum,
1 l. e. e. 16. diei Cusanus adhibere se transumptive mathematicales veritateS.
2 Ideam coincidentiae oppositorum in nonnullis systematibus phil080phicae sectae, quae dicitur alexandrina, inveniri nemo hist0riae phil0sophiae gnarus negabit. Hoc jam ex iis Plotini patet quae attulimus exemplum ex quo perspiceretur quod esset phil0sophi illius studium Dei definiendi. Loc h0 Proeli aliqua asseremus, ex quibus m0d directo patebit, ideam coincidentiae oppositorum philo-S0phis alexandrinis n0 fuisse ign0tam. Das UrWesen is dieiin-
37쪽
principalis illius l0giees legis rati0nem habens idem vide
affirmet, videri Cusanum c0incidentiam maximi et minimi in maxim abs0lut statuentem, pr0p0nere sententiam in m 0ntrariam, Sententiam, in qua subjectum excludit praedicatum; nam eadem res, quae h0 l0c est maximum absolutum, n0n Videtur p08Se simul esse maxima et minima. N0s tamen, etsi ita se haec habere v0lunt aliqui putare, affirmare audemus, Cusani 0incidentiam, e0ntradicti0nem in adjecto', 0n Ss inane aliqu0d verbum et mn in n0n aptum neque id0neum, quo aliquid veritatis p0ssit exprimi; quin etiam stendere stud0bimus, nihil SSe eaUSae, cur c0incidentiam pp0sit0rum st0eci saetamus et dem0nstraree0nabimur, ideam hane, si recte eam intellectam atque ex-p08itam c0nspiciemus, maxime e88 dignam, quae in the l0gia magia cum studi e0nsideretur. Sed ne videamur lis affirmati0nibus ali 0rum exp08iti0ne Subvertere et refutare, nihil pr0p0nente argumenti, H0, quae n0bi Videntur, Vera esse manifestentur, haec ad Cusani 0ineid0ntiae naturam illustrandam ejusque gravitatem pr0bandam asserimUS.CuSanlis Ulam ex e0, qu0d ab80lute maximum n011 0testheit die alter Viethei et Grunde legi, da Urgute, das alle Gute
38쪽
esse minus naxim0, 0ncludit, idem abs0lut maximum
esse simul et minimum, h0e 0n ita vult intelli: i, quasi in De0, tanquam maxima aliqua quantitate, 0ineiderent aliqu0 0d quantitates aliqua magnitudine diversae, aut quasi pr0prietates e0ntraria in De uti communi aliqu0 atque indisserenti unet e0njungerentur, qui enim ita de De0 pinaretur, non esset 0etus, qu0m0d de Altissim0
tiam usani 0stri det p0terit intelligere, qui punctum illud e0mmune, qu0d est utrique deae, perspexerit. Qu0d planetum id n0s esse putamus, qu0d utraque idea id in systemate phil0s0phi 0stri speetat, ut Dei natura Supra
di sibi ipsi et uini de De e0gitare studenti persuadeat, Dei deam ejusm0di esse, ut 0mney id qu0 Selatur,
110 sit Deus et mne id, qu0d 0neipiatur n0n Sit ei Simile, Sed quia ipse exsuperat , 0 est, ejusm0di esse Dei ideam, quam h0m neque adaequat m0d 00gitare neque el0qui p0ssit. Etsi enim seeundum phil080phum n0Strum
Sensu nanin eareret, si quis diceret, Deum n0n SSe ens
die0ndum, tamen id etiam arr0gantia esset 0eumentum atque imperitiae, si quis, quid Deus esset, evidenti m0d0
39쪽
c0naretur exp0nere. Qu0d si ita se habet, si videlicet intima est necessitud inter deam maximitatis absoluta sive insilitatis et e0ntradicti0nis pp0sit0rum in systemate phil s0phi 0stri, jam nulla n0bis erit dissicultas perspieiendi, quid de ista c0ntradieti0nis pp0sit0rum significet quidque habeat dignitatis ac val0ris ad Dei naturam den0tandam. Si 0mmune illud utriusque deae, qu0 supra diximus, inspexerimus punctum, quid aliud videbimus Cusanum n0strumc0ntradieti0n 0pp0sit0rum, quam De uti n0men tribuit, significare v0luisse, nisi id, qu0 Deus latus et exaltatus
sit natura sua genere atque ind0le supra mne ens finitum Id autem revera phil080phum n08trum, qu0d dicimus, idea c0ntradicti0nis pp0sit0rum assequi v0luisse, 0 ex iisl0cis lucidissime manifestum est, quibus altera dea cum altera qu0damm0d0 0mparatur. Ab80lutum δ), inquit, ut pulcherrimum l0cum hunc asseramus, - qu0 et Deum dicimus, n0 cadit in numer cum mni ali0, ut Deus et c0elum plura sint, aut du0, aut alia, aut diversa, Sicut nec c0elum est idem abs0lutum ut 0elum,
qu0d est aliud a terra'. Quibus verbis quis n0 videt 880 exp08itum, ab80luti naturam, qu0 Deum dicimus, in e0c0n8tare qu0d 0n 0ssit pp0ni ulli rei finitae, quid enim aliud verba illa: abs0lutum n0n cadit in numer0 cum mni ali0, 0lunt significare, Si res, quae Sunt, Vellet quis numerare, 0 p0sset h0 neg0tium ita perficere, ut Deum et res finitas in 00dem p0neret 0rdine et ut diceret Deum et c00lum esse du0, plura, diVerSa.
Qu0d si ita tantum intelligi 0test, jam patere en
1 De genesi praestantissima etiam hac de re in pere. de ign0to inveneris, quod fere totum in hac quaestione exp0nenda
2 C0nse Apol doctae ign. sol. XXXVII et XXXVIII. et hoc
Augustini revocemus in mentem: si incipis numerare, incipis erraret
40쪽
in systema suum induxisse, ut Dei naturam supra naturam 0mnium rerum finitarum esse 908itam ostenderet. Sed jam
ex his facillim quisque et h0 conjicere ac perspicere p0teSt, quam id0nea et quam digna sit de ista, quae ad Dei abse0nditam atque deuitam naturam vel aliqu0 0d denudandam et deseribendam adhibeatur. Et quidem hane, de qua dicimus ideae e0ntradicti0uis dignitatem et gravitatem in op0sitam esse pinamur, qu0d de hac ludulentissime n0bis persuadetur, Deum esse ibi si videlieet, quum de Deo est Serm0, hac v0ce ibi liceat n0bis uti qu rati0nis humanae ind0les, quippe quae discursivo, ut dieitur, m0d0,
sive discernens et distinguens singulas res ingularumque rerum c0nstitutiva', Veritatem assequitur, n0n potest ab tingere, quia Deus identitas est abs0luta. Ν0 enim, inquit Cusanus n0ster, est Deus parvus, quia parvum p0t teSSe majus neque magnus, quia magnum potest esse minus, Sed ante mnia, quae aliter fieri p0ssunt et ante 0mnia quae disserunt, est enim ante disserentiam mnem . .
ante disserentiam aliquid et nihil, ante disserentiam disserentiae et indifferentia . . . Abs0luta η maximitas n0 est magi maxima, quam minima, qu0niam in ipsa maxima et minima sunt e0incidenter Quem haec fere inter parad0Xa rep0nenda, sententia sensum haberet n0u tandentem n0stram mentem, nisi eam ita intelligeremus, ut maximitatem abs0lutam talem habere m0dum 8Sendi, eaque p0llere essentia diceremus, qualis nulli finitarum rerum e0ΠVeniat, et, quae, quid sit, vel accerrimum intellectuma manum fugiat. Jam de e0incidentiaipp0sit0rum finem facturi
remus, ideam istam, ita intellectam, quemadm0dum n0seam intelligendam putamus, pr0pterea etiam dignam 8Se1 De venati0ne sapientiae e. 13.2 De d ta ignor. l. I. c. 4. Sub finem.