장음표시 사용
311쪽
COMMENTARII. 9Thononiensem lapidem, si quod aliud, aptissimum esse adeo , quos vellet, halitus in adamantem inmittendos. Est enim hic lapis hosphorus inter omnes huius generis praestantissimus, quocum alii, quos adhuc novimus, minime sint comparandi. Principiis ergo conita luci am1cissimis. Dein de principiis etiam constat longe tenuissimis, ad compactissima quaeque corpora pervadenda, quod in metallis Hom-bergus comperit, apprime idoneis. Qua tenuitate cum sint, nihil erat magis exspectandum, quam ut adamantibus, quos
tanta caloris 1 torsisset, Commodissime Xciperentur. Rectis
sim procedebat ratio, sed Xperimentum fefellit. Quippe adamantes in bononiensis lapidis pulverem infixi penitusam mersique, Cum tantum ignem , Quantus maximus fingi
potest, horas ampli: Us quatuor, suit inuissent, sic inde educti 1unt, Ut maeqUe duri, Ut antea is minus nigri viderentur pol tulas habebant facies, ac si adverso lumine inspicerentur , opacitatis arietas nulla erat, sed pelluciditas per totum ea, color , Ut fragmenta eius 1licis videri possent eu chalcedonio nomen est. Ceterum calcinati pulveris, in quo adamantes condebantur, fuit nulla. Quod videns Beccarius, neque a proposito desistens, aliam inire viam constituit, ut, pulverem ipsum, si posset, calcinaret, Wis calcinatus suos halitus in adamantes statim immitteret. Igitur ex eo lapide pilulas fecit plures, compressitque in una adamantes reposuit duos tum Omnes eo, quem dixi, pulVere obteXit, Winter carbones in furno locavit quos accendit. Ignis constitit ad horam unam , dimidiatam . Quid indes damantes odorem trage runt sulphureum , ut bononiensis calcinati lapidis esse solet ceterum de trahendae lucis vi nihil mutarunt. Cum nihil in bononientis hosphori pulvere mutassent, nihil quoque mutarunt in maragdini; nam, hunc tenta vit Beccarius, non quod spem haberet; sed ut tentaret
Omnia , quae cum male Vertissent, nec lucis caussam satis
ostendissent, adamantes, ludium abiecit, ne quid velle invitis musis videretur. Sic illi caussa lucis dissicilis fuit, cui fuerat tu facit ma . Causiae ratus, rediit postea saepe numero ad lucem co gnoverat, in his , quae diximus, experimentis faciendis, cautiones eis quasdam necessarias ad tenuissima quaeque lumina T. Ii P. I. Pi cogno-
312쪽
a 98 COMMENTARII. cognoscenda, quas nisi contemneret, se aliquos invenire polle hosphoros sperabat. Haec curacillum diu torsit. Tan dem cum tempus haberet liberum , huic pervestigationi totum se dedit. Hic illi iterum commodis lima lux fuit; nam phosphoros, quocumque se verteret, sic postea paratos habuit, sic obvios, sic in medio positos, ut viderentur illi iniri , cum vellet. Illud vere a Trinare posse videor, physicum post memoriam hominum fuisse neminem a phosphoris
feliciorem. De tota inventi ratione cum academia paucis ante naensibus communicavit, commentariumque Uper hoc
paullo post edidit elegantem, nitidum rei, de qua agitur, similem; qui cum publice nusquam veneat, sed in
PriUata tantum amicorum domos, familiariter , nulla ambitione, introeat, videtur non editus. Hunc ergo reponam in opusculis. Non erit autem alienum inventionis modum summam brevissime hoc loco' quasi cursim X ponere. Animadverterat iamdudum Beccarius , res maXime duas
ad hosphoros dignoscendos requiri , primum ut hosphori
ipsi quam citissime a lumine in tenebras transferantur, nee mora lucem amittant deinde, ut qui de phosphoro vula cognoscere, is ante in tenebris diu fuerit, ne quid adhuc externi luminis oculis insideat. Quae duo quoniam physici nondum satis curarunt, hosphoros etiam fortassi multos praeterierunt Beccarius ne quos praeteriret, sibi de utraquere consuluit ad uni modum. Cellulam fecit, quae hominem capere is gestari, quoi vellet, verti posset introducto autem homine 1 Undique occludebatur, ut nullus lumini pateret aditu ; nam
quamvis e una parte pateret foramen , cui tympanum inserebatur circa axem perpendicularem mobile, sic tamen congruebant omni alae, fasciae ad oras foraminis ad figuram tympani sic erant accommodatae, ut lux Omnis interciperetur Tympanum fenestram habebat, quae, ut quisque vellet, modo extrorsum ad lucem, modo introrsum ad inclusum hominem, tympano ipso circumacto mira celeri tate verti posset. Idque totum eo spectabat, Ut res quaevis tympano per fenestram imposita primum lumini obvertere tur, tum statina ante oculos inclusi hominis poneretur . Is enim de eius nitore, si quem traxisset, iudicium ferre de hebat. Hanc sibi cellulam eccarius ParaUit, In qua Ucem
313쪽
COMMENTARII . 299 quaereret Diogenes olim felicitatem quaesivit in dolio. a. ius aliquid . Sed eccarius, quod quaerebat, invenit Dio
Solebat ergo, i dum somno solutus, cum esset oculis ad cognoscendos hosphoros paratissimis, per otium in hanc
se abdere . Praeceperat Zanon suo, ut adstaret, modo hanc modo illam rem, conversa X trorsum fenestra, in tym Pan poneret, quam apse deinde , cum in lumine manere 1atis diu si1visset, ad se converteret . anonus ossicio non de
fuit ac cum res alias, tum Ver permultas rariores e u
se suo huc contulit. Dici non potest quam saepe, quam multis in rebus eccarium, in illis tenebris inclusum, quasi clam lux adierit complexa enim res ipsas, eisque ad tempus aliquod adhaerescens, converso tympano sese illi mani festabat. Quam ille ut videbat, id statim exsultans animo Zanono suo gnificabat. Is autem , ne quid eXcideret, omnia an libellum memoriae caus a referebat. Quid plura phospho
xi tam multi in illis tenebris prodierunt, ut iam eccarius illorum ordines fecerit Qquasi in provincias distribuerit. Primum multos in Venit, qui natura lucent, adhibita arte nulla quos idcirco naturales appellavit. Horum pati cos numerabo, ne videar omnes praetermisisse sunt autem quovis genere fossilium , vegetabilium , animantium de promti, quamquam e Vegetabilium genere pauciores Te rarae multae, si praesertim colore minus Obscuro sint, lucent. Arena illa lutea, quam bononienses e vicinis collibus eruunt, si ochra spolietur, unde colorem habet, sit alba .phos phorum se praebet. In marmoribus quoque videtur color valere aliquid; nam candidiora, praesertim 1 molliora sint, lucem trahunt Cypsum praeclare nitet, si ustum sit, quod etiam Fayus notavit; sed nitet etiam non ustum, quod ille non notavit Calcarii lapides Omnes lucem ferunt albi maxime . Etiam hononiensis lapis, quem nulla ars para Veiaries etiam crystallus istandica Gemmae nequaquam . Me taliala, pleraque his assinia, Ut cinnabari, marchastae, alia id genus lucem respuunt arsenicum album, auri pigmentum fossile ab assinium suorum more discedunt. Sa
les quoque lucem complectuntur. Terrestres plantae, si viri des sint, .succo turgeant, lumen non retinent retinent partes earum aliquae, b aruerint, ceterum neque fructus, P a neque
314쪽
3oo COMMENTARII. Iaeque semina, neque farinae lucem trahunt ne gummi quiadem neque resinae Ex animantium genere hosphororum copia maior suppetit; namque is permulta marina Tum animantium testae quam plurimae lucem comple inuntur; in eoque humani dentes excellunt calculi quoque, lapides in animantibus geniti, hosphori numerantur necnonin putamina Vorum. Pennae avium , Ut candidissimae sint, tamen lucem recipiunt nullam his ergo color non prodest. Mitiato alios permultos hosphoros, de quibus Beccarium legi
Hae res omnes in maiori lumine fiunt illustriores ne que eas diu admodum manere in lumine opus est, neque iuvat ubi enim in luce fuerint minuta secunda paucissima nulla fiet e longiori mora nitoris accessito quem nitorem ad brevissimum tempus retinent, ac plerMque Intra muta secunda se , aut at maxime octo, Obscurantur. Diu multumque quaesivit Beccarius, quibus notis hi hosphori, vel sine experimento, dignosci possent. Nihil profecit; tantum in colore indicium elle aliquod suspicatus cit; nam in qu vis fere genere quae alba sunt, ea fere sunt hosphori; quod conitans quidem, perpetuum non it, sed plerumque sic accidit. Qui autem fiat, ut alba lucem avidius appetant atque alliciant, quam nigra , illi Viderint, quorum tententia res albae particulas lucis repellunt omnes, nigrae absorbent. Quamquam sunt in pthosphoro Vires duae con iungendae oportet enim , si particulis quidem explicanda sunt omnia ut, particulas lucis, quibus imbuatur, absorbeat, Measdem pellat, ut niteat . Sed id , ut dixi, illi viderint, quibus per attrahentes particula fiunt omnia. Ad
Naturalas hosphoros secuntur artificiales, in quibus il los mirari a Xime ConVenit, quos ars peperit, ali Ud agens; nam qui stirpes tanto labore in fila adducunt, hisque telas conte Xunt vel lineas, Vel cannabinas, quique iterum ex his diu maceratis, pinsitis , Contritis chartam Condunt, Uam vis non id agant, nobilissimos tamen phol plaOros sibi com parant quippem conamunia lintea , , quae vulgo circum ieruntur, chartae in eccariana cellula praeclare nituerunt. Ad plerosque autem hosphoros, quos ars conparat, ignis
adlaiberi iolet; idque duobus modis primum ut rei formam
315쪽
naturamque pervertat, rem ipsam penitus comburendo de inde ut relicta forma , eorum aliquid vix mutet, quae formae accidunt velut si rem siccet tantum , aut leviter Orreat. Atque illos quidem , qui primo modo parantur, Beccarius non attigit, eosque Fayo reliquit, qui in illis inveniendis summa cum gloria laboraverat. Quaesivit alios, qui cum levissimo ignis attactu fiant, plus habere videntur ad mirationis eaque Opera, multas res, quae hosphori non erant, fecit hosphoros, , quae erant, hosphoros fecit
nitidioreS. Harum paucas referam, ut Occurrent, nusso ordine. Ossa non uitulata lucis aliquid arripiunt, quod supra diximus;
plus etiam stulata Nervi toti pulcherrime fulgent. Item fulgent carnes ais , praesertim si albae sint, ut gallinaceae nam in aliis , quarum color spem nullam faceret, experimentum eccarius non sum sit ovorum quoque vitelli arripiunt lucem , si modo duruerint, Moleo Ypresso in solidam .exsiccam massam abierint .vel levissime ullulati
fuerint Pennae , etiam torrefactae, lucem respuunt ustulatae ungulae item . Recip1unt lucem Ummosa quaeque , si modo apte, leniter torreantur, itemque UCum omne genUS, legumina, frumentorum grana, farinae Panis quoque manifestum nitorem contrahit; di bracteae, quibus in sacro faciendo pro holtiis utimur , in eodem sunt numero Nimius sim, si omnes hospia oros recensere velim , quos praeclara illa Beccari cellula effudit . Satis sit , hos numera is .
In his porro hosphoris, ad quos ignis adhibetur, videndum ell, quemadmodum adhibeatur nam neque nimium oportet rem Uri, neque non satis. Quapropter non nisi experimento saepius facto eum ustionis modum eccarius inve nit, qui in rem quamque Conveniret. Neque ero, Cum
res ab ignis ardore discedit, lucendi statim vim promit; sed X spectandum est, usque dum refrigescat quod idem
hononiensi lapidi accidit, qui neque tati i a praeparatione nitet, neque, si caleat. Ei autem inter naturales hospho Ios , Osque, qui igne comparantur , differentia haec magista quod hi vim nitendi ad tempus retinent, illi perpe. tuam habent ac si qui sunt naturales hosphori, quoruna claritatem ignis vis augeat, hi quod igne CCeperunt, Vetustate tandem amittunt ad nativum nitorem redeunt. Porro
316쪽
COMMENTARII. Porro acquisita semel nitendi facultas, ubi interierit, conve nienti calore rursum excitatur idque non semel . Quoties autem id fieri in eadem re possit Qquam saepe revocata
calore tu redeat, nondum satis experimento constat. Haec secum eccarius considerans, in eam opinionem
delapsus est , ut lucendi facultatem multiplicem esse crediderit, Win genera posse dispertiri; nam quamvis origo lucis ultima una sit, valeatque unum, regnet in rebus Omnibus tamen hoc unum innumerabiles formas recipit, unde haec tanta, rerum qualitatum exsistit varietas. Quod idem, in luce suspicari pos umusci ut quamvis lucendi vis una sit, non unam tamen habeat formam in Omnibus, sitque idcirco in species dividenda . Subtiliora haec for lasse videbuntur, quam ut ab istis μιπειρικοῖο ferri possint Tamen Beccarius suam hosphororum divisionem sic explica vit, ut videatur ad hae subtiliora respexisse. Ceterum divi
si ipsa tam brevis est simplex , ut subtilitatibus hisce nobilior fiat, non clarior est enim ipsa per se clarissima
R X perimentis praeterea firmatur tam Ulti. Ut μοιρικοῖς
etiam possit satisfacere Vult ergo in his hosphoris, qui igne fiant, omnem nitendi vim ab oleos principio petendam esse, in aliis a calcari, quare illam oleosam nominat, an calcariam easque ut nomine, sic etiam redisserre utar. Sic lucis formas, thosphororum species i. singuit, quae erunt ipsum legenti manifestissimae Altiora haec ingressus eccarius , veniam sibi dari voluit, ut ingenio aliquantulum indulgeret, eaque pisoponeret, quae si minus probarentur nam ne ipse quidem omnino
probabat placeret tamen dubitatio. Inter cetera, aiebat ille, cur cum tot naturales in quovis genere hosphoros invenerim, non multo plures esse putem , quam quos invenerim Θ Cur non etiam gemmas in hoc numero esse velim non etiam metalla, non alia Θ quae si nullam in tenebris lucem videntur promere, non illorum fortasse obscuritas, sed oculorum tarditas est accusanda . Eoque serpebat haec ratio, ut iam res Omnes Vel ite hosphoros suspicaretur,
vel facile posse fieri se ipsum quoque Ad haec addebat, nihil fortast esse in natura, quod
luce careat, atque ut Omnia, multorum opinione, orahunt, .calent, sic etiam niteres suamque Iebus ram prope
317쪽
COMMENTARII. 3o 3 singulis atmosphaeram lucis assignabat. Quae proponenda sunt timide; sed non idcirco contemnenda. Quid enim iam physici assirmant, quod non antea timide proposuerint P
De thermometris montonianis con sciendis.
ANno millesino septingentesimo trigesimo secundo Gus
manus Galeatius de thermonae tr1s conficiendis multa diaeit, quae hic paucis referam ; nam legi poterunt in pu Tsculis; irationem nostram non admodum requirunt. Initium autem hinc capiam Multa sunt thermometrorum genera, quod omne norunt. Sed illud praecellere iamdudum visum it, in quo ex globulo conclusus, dum calore laxatur hydrargyrum per adlaaerentem inflexumque canalicui una sursum pellit. Hoc primum excogitavit vir magni nominis montonius alii postea studio adhibito perfecerunt. Sunt autem huius hermo metri incommoda neque levia , neque pauca. His accedit diliensi, nam si thermometra huius generis multa in eodem Calore Onantur, non eamdem in omnibus altitudinem hydrargyrum tenet, sed in aliis alias, easque non parum inter se illentientes dissentientibus autem hydrargyri altitudinibus, dilatationes inclusi aeris varias esse oportet, mensuram caloris dubiam Eam dissensionem Vitrorum diversi talibus, globulorum tuborumque proportionibus variis multi tribuunt. Galeatius cum in hanc rem animum intendisset, aethermometra haberet multa , in quibus, globuli, o tibi pares essent, proportionesque plane similes , neqUe tamen hydrargyri altitudines, aeris dilatationes consentirent suspicatus est, dissensionis caussam esse aliquam in illo aere qui primum thermo metro includitur. Etenim qui thermo
metra Construunt, communem , atque Ut tum est , aere ny
globulis concludunt, nihil interesse putantes, UO OCO, Ut tempore id fiat quem aerem postea bullientis aquae calore
318쪽
dilatantes altitudinem notant, ad quam usque hydrargyrum
evehitur, atque hic deinde referunt Omnia . Eaque ratio rectissime procederet, si aer eiusdem semper modi esset, ubique eamdemque dilatationem a calore ferventis aquae quem calorem constantem perpetuum nunc esse volumus acciperet. Verum Galeatius aperte id negat, vult, aerem , qui primum thermometro includitur, varium esse pos se , atque , ut varius est , varias quoque a calore ferventis aquae dilatationes obtinere Hanc illi cogitationem iniecit primum diuturna theria momet Iorum multorum Observatio. Nam quamvis similia plane viderentur, illa tamen inter se longe dissentiebant, quae diversis temporibus confecta fuerant, quaeque nihil dissi mile habere posse videbantur praeter quam inclusum aerem, qui pro temporum arietate, Uibus ac lusus fuerat, varius quoque esse poterat. Illa vero satis Consentiebant, quae cum eodem loco, tempore On1tructa futilent, nulla varietatis suspicio cadebat in aerem Huc accedebant Stancarii experimenta, quae eccarius saepe , multis modis confirmaverat . Hae docuerant, aerem, globo quopiam contentum, propter ferventis aquae calorem , laXari magis , maiorique vi X ire largius , instillata in globulum aquae , aut liquoris alterius facile rarescentis guttula, quam si liquo Omnis abesset quamquam minus multo a Xaretur , si Oleum tartari , aut alius salinus liquor fuisset iniectus . Qua sane re videbatur bulliens aqua non eamdem afferre semper aeri dilatationem , sed variam pro varietate humorum, qui aeri admisti sunt. Quod cum hi praestent, quos nos aeri de industria admiscemus cur non idem praeitent, illi, qui late per atmosphaeram dispersi admiscentur aeri, consociantur sponte sua P qui quoniam in thermometris simul cum aere includuntur, di latationes aeris in bullientis aquae Calore varias taciunt, ut ipsi sunt varii . Hinc ergo dissensio quam globulorum , U-borumque formae, proportiones diversae interdum faciunt; non id enim negaverimus sed est a quid etiam aeriori
Q hiam vis coniectura probabilis admodum videretur, a me Galeatio non satisfaciebat, propterea t C est et coniectura malebat enim rem ipsam Speriri, quam coniicere.
319쪽
COMMENTARII. Quapropter globum vitreum paravit tubo commodissime ad nexum , qui infusis, Ut fit, hydrargyro, interclusoque aere, sibi esset pro thermometro in eoque Uno Omnes aeris qualitates voluit experiri. Interclusum quippe aerem pro voluntate mutabat. Igitur modo sudum introduXit, modo hu mi dum terdum gravem , alias levem , calidum , frigidum, densum , rarum, ut loci, temporis ratio ferebat atque experimenta in qualitatibus singulis capiens, diligenter nota vit, qui esset in unoquoque Xperimento a calore ull1entis aquae hydrargyri adscensus, , quae inde Colligebatur, in clusi aeris dilatatio. Dici non potest, in hoc uno thermo metro quantum laboraverit. Res autem cessit ex opinione etenim cum immissi in globum aeris qualitates pro varietate locorum , ac temporum variae essent, Variae quoque dilatatio nes fuerunt, variaeque hydrargyri adscensiones. Sed singula persequi longum est Galeatius ea tantum in sermonem con tulit, quae constantiam habere aliquam visa sunt. Et primum quidem dilatationes aeris , adscensonesque hydrargyri maiores sunt, si aut aer humidus introductus in globum fuerit, aut rigidiore frigore adstrictus, aut gravior; quamquam nullius aeris dilatationes tantae sunt, quantae hi midi. Sunt autem vel maXimae, cum qualitates, quas dixi, omnes concurrunt, aut pleraeque. Dilatationes fuerunt mino res in sudo aere, levi. Animadversum etiam ess aerem diebus ventosis globo inclusum dilatationem habuisse pereXiguam quamvis pluvios dies illi essent, atque humidi,
vere novo tepescerent. Has arietate tempora attulerunt.
Alias afferunt caeli regiones, e quibus aer in globum in troducitur. Et sane si in depressioribus locis globi aditus aperiatur, erit introductus aer densior, si in editioribus, rariori; quare , ut physicorum fert ratio, oportebit illum calore ferventis aquae, plus dilatari, hunc minus nisi si vapores admitti aeri, aut frigora, aut venti physicorum ratio nem perturbent. Dissicile est autem, caullas huius miodi abes se omnes is quoniam in dies, atque adeo horas, mutantur, dissicile item est , experimentorum Attum non perpetuo variare quapropter vi ulla esse potest in his certa a tio. Velut aleati e X perimentum in eisdem atmosphaerae altitudinibus ter capienti usu venit. Id qualiter se habuerit,
320쪽
3os COMMENΤARII. Prid hal. an in vinariam aediuna Instituti cellam de scendit, in eoque aere egperimentum cepit tum statim ad
mediam speculam adscendens aerem mutavit, CXperimen tumque iteravit. Fuit eo die dilatatio utriusque aeris a ca
lore ferventis aquae prope eadem sed pauli maior in vina xia cella III Non. an ad experimentum iisdem in locis Galea tius rediit. Fuit utrobique 1 latati aeris maiori, quam antea. Quodque magis admiremur, dilatationem hoc die a buit aer maiorem in media specula, quam in parte ima maiozem quoque in summa , quam in media nam ad sum mam quoque speculam Galeatius hoc die se contulit, ut idem in illo laXiori aere Xperiretur Tandem ad eadem loca rediit VII id martias, Xperimentumque rursum fecit. Fuit hoc die dilatatio aeris tum in vinaria Cella, tum vero etiam in media specula multo
maior, Uam . non ianuarias fuerat; non multo maior.
in vertice sed maior utique sic tamen, ut minor in summa specula hoc die fuerit, quam in media . Has arietates Galeatius explicans a vaporibus non discessit. Ac cum primum experimentum feneitris clausis fec1f-set, facile credidit, aerem , quem globo in media speculacScepisset, non multum ab eo differre debuisse , qui in vi naria cella versaretur, ideoque ne dilatationes quidem inferre debuisse multum . Post vero cum X per maentUm duobus aliis diebus cepisset fenestris apertissimis, non dubitavit, maximam vaporum vim, quippe dies fuerant nebulo si is mi intra speculam invectam esse, Unde dilatationes illae tantae exstitissent, quas etiam die terti augere frigus potuit; fuit enim dies ille frigidissimus. Quod si III non. ian dilatatio in summa specula maior fuit, quam in media, Contra quam accidit 11. d. martias id fieri ex eo fortasse potuit, quod primo die vapores in Vertice speculae
insedissent nimium multi, eosdem die altero sol dissipas
Hoc modo aleatius caussas effectibus accommodabat; quae etiamsi minus respondissent, illud tamen manebat, dis sensionem in thermometris montonianis, nisi si eodem to coo tempore facta fuerint, propter aeris diVersitates, i