Commentarii de Bononiensi Scientiarum et Artium Instituto Atque Academia

41쪽

BORONIENs L. numerandae res videbantur, ut fit in catalogis, sed reis rendae potius, describendae. Itaque librum componere instituit , quo singula diligenter explicaret. Opus magni laboris, quod ab ipso inchoatum perfecit tandem 1 lvester

Bonfiolius bononiensis, homo ab omni arte instructissimus, quem os pius, Legato mortuo, nauseo suo praefecit, cum eumdem Senatus Aldrovandico praefecisset. Is cum librum ad summum nitorem expolivisset, anno tandem millesimo

sexcentesimo septuagesimo septimo typis edidit, ius eum Cospianum inscripsit. Fecit autem Cos pii studium, ut inchoata a Legato, absoluta a Bon folio descriptio rudis brevi atque imperfecta sit

habita adeo multa vel natura, vel arte praestabiti a musto suo post adiecit, quae descriptionem aliam requirerent. In his fuerunt numismata plurima cum antiqua , Una nova; cochlearum mirabili una ordines ex India usque advecti mos Cospio Cosimus II dono miserat anno circiter millesimo seXcentesimo octogesimo quinto. Harum quoque rerum Catalogus post exstitit, ut nihil in tanto mus eo esset, cuiUs cognitio non ad omnes litterarum studiosos manaret. Anno pestero os pius mortuus, Win D. Petronii ad suae gentis aram sepultus; cuius tanta adhuc est gloria, ut paucissimos illi pares ponam US. Tandem cum mustum utrumque, Aldrovandi cum Cospiantina in Instituti aedes Senatus transferre decrevisset, Aldrovandi cum quidem anno millesimo septingentesimo quadragesimo secundo eo migravit. Alterum, Cum de ei V migratione adlixi consuleretur, in privatam Ospiorum domum , quas ad Uos , se recepit ubi cum annum fuisset ipsum quoque Instituto adiunctum est in conclavia plura, ut res quaeque postulabat, dispertitum. Res autem singulae notas liabent sibi adiunctas , quibus unde venerint, significent, seque Ospianas esse profiteantur. Nobilissima hac adiectione mirum quantum disciplinis prope omnibus, unquidem in Initituto excoluntur, accesserit. Et militaris quidem architectura ope Usque adeo creverunt, ut iam ad eam ingredienti rerum copiam admirari magis liceat, quam lae.

Vinum,in idinem s locus enim tam multas vi capit.

42쪽

De rebus ad 0sicam pertinentibus

CAP. IIII.

HAec enimvero pars non aucta, nec instaurata videtur . sed potius condita adeo multa huc contulit Benedicti decimi quarti Pontificis Maximi liberalitas. Res ergo repetenda altius est, .caussae aperiendae. Neminem latet, eam opinionem, apud exteras gentes diu primum pervagatam , pol etiam manais ad talos , ut plerique iam putent, philosophiam omnem ad physicam esse contrahendam ; non quod dialecticen, eam partem, quae ad mores spectat, quaeque in cogitatione rota versatur, aperteis palam Ontemnant; sed quia physicam sic arripiunt, eamque unam docent, praedicant, ut partes alias contemnere videantur; atque hanc ipsam physicam ab omni subtilitate amovent, nec ultra proferri sinunt, quam quo experimenta possunt progredi. Itaque experimentorum etiam curricula instituerunt, quae qui absolverit, hunc philosophum esse putant. Atque hi certam machinarum rationem, certumque numerum conitituerunt, quibus universa philosophia contineatur. His machinarum ordinibus carere Institutum non debuit nam ut in his non sint omni quod multi dicti- tanto tamen est aliquid in his etiam ; neque vero quidquam est ad Instituti rationem accommodatius , neque ad vulgares artes promovendas utilius , quam haec, quae sensu, experimentis acquiritur, naturae cognitio. Id cilicet pro singula xi sapientia sua iam tum viderat Prosper Lambertinus, cum esset Bononia Episcopus, cinititutum bene fi iis aliis quana plurimis complexus esset. Idem, Pontifex Maximus subinde factus , ad physicam praecipue adiecit animum, eamque rebus omnibus instrui voluit, quae ad Sperimentorum cursu naconficiendum essent necessariae. Ita uti ad atavos quoslam, egregios harum rerum artifices, Pontificis uisu scrip. Una eli, ut instrumenta in machinas Omnes pararent, UIbus Gra-

vesandus, philosophus magni nominis , universam physicana compleSus ij quae cum essent a sollerti,simis hominibus1tudio

43쪽

BONONIENSI. Istud1o, atque arte perfecta, in taliam importata sunt , in bononiense Institutum per maximam Pontifici liberalita tem invecta. His aucta physica splendidior postea fuit, ornatior. Sed iam instrumenta ipsa, machinas decla

Ex architectura militari ad physicam introeunti ubi

electrici statim occurrunt quamplurimi, thermometra exqui sitissima ustoria specula, prismata, Mentes nobilissimae, &omnia demum, quaecumque ad praeclara Nevioni Xperi menta capienda opus sunt. Haec iuXta adversum parietem in propriis armariolis sunt reposta . Ad dexterum machinae ad servantur eae, quibus statices elementa exponi solent, eaeque, quae vim elasticam vel fibrarum, vel laminarum osten dunt . Propter nistrum parietem ad fenestram seposita utrimque sunt armariola duo; quorum unum tubos Ontinet, Canaliculos, globos, χXcipula varia e lectissima crystallo confecta, Walia ingenia quam plurima, vel ad machinampneumaticam , vel ad hydrostaticam libram pertinentia cinaltero machinae sunt duae comprimendo aeri aptissimae, aliaque omnia, quae ad experimenta Boyleana praeter ea, UECin altero armariolo esse diximus, requiruntur. In medio conclavi machina neumatica est posita, tubis duobus instructa, ad usum commodissima, ad speciem pulcherrima Haec in primo conclavi inveniuntur. Conclave alterum , quod proximum est, Neutono, idest luci, datum est. Namque totum , haec nobis adhuc scribentibus , ad illa e Xperimenta instruebatur, quae Neuton US in luce fecit ei atque iam foraminis locus ad meridiem constitutus, qua tenuissimus solis radius in Conclave exciperetur beneficio prismatum in multos, variosque distrahendus, itaque, telae parabantur nigriores, quae facile, lacunari obductae parietibus , Obscuritatem, ut quisque vellet

tantam parerent, quantam pericula illa postulant. Sic rebus aliis amotis omnibus hanc sedem uni sibi optica vindi

caverat.

Conclave tertium, antiquorum monumentis, lapidibus antea nobilitatum, his reiectis, physicae facultatis instrumenta recepit IuYta parietem , qui ad illud etiam conclaves, unde huc ingressi sumus, pertinet, machina servatur

ad prosilientium liquorum celeritatem vim, variamque

quam

44쪽

quam pro vario impetu assecuntur, altirudinem metiendam utilissima. Ex adverso machinamentum insigni magnitudi ne forma inter fenestras duas est positum , quo quantum res quaeque retardentur, si Variis celeritatibus per liquores varios Xcurrant, cognoscitur . Ad laevam foruli sunt tu tes. In uno globi aliquot, eaque Omnia inveniuntur , quae ad auxbeanum hosphorum parandum, lucemque multis modis gignendam pertinent. In alter ea Continentur,

quae ad percussionum vires aestimandas adhiberi a physicis solent cin aliis adminicula allia, ea in primis, quibus en tralium virium ratio ostendi, quasi oculi s stib1ici possit. Ad dexteram visuntur, libra hydrostatica, machinae aliae plures, quae vel ad liquorum oblique prosilientium

vias, vel ad pendulorum retardationes Varias in variis liquo ribus cognoscendas, usui esse possunt. Donata a Benedicto

ot rebus Physica vix aliud potis desideravit.

45쪽

BONONIENSI

De rebus ad naturalem historiam pertinentibus

CAP. V.

EPhysicae spatiis in Anatomes cubiculum ingredimur.

quod libris olim refertum fuit his nunc alio transla ris, mortuorum Ossa, cereas cadaverum imagines exspectat; itaque, armariis ornatur pulcherrimis; sed res ad huc perficienda . De hoc ergo infra dicam , ut illa prius, quae perfecta iam sunt, Xpediam. Ex anatome cubiculo in atrium redeunti ea pars aedium adversa est , quam hi1toria naturalis tenet. Hi vero si or namenta Omnia recensere velim , quaecumque sibi haec facul tas vel a mus eo Cospiano comparavit, vel ab Aldrovandico exspectat, quasi postulat, longus sim . Haec igitur, quibus singula rerum genera incredibiliter vel augebuntur statim, vel iam sunt aucta, transiliam , ut sit aliquis libri mo dus. Accessiones alias, dona, quae in hunc locum collata sunt, quasi cursim numerabo, non ut illa numerem, sed ut eo nolaminem , a quibus illa manarUnt. Anno circiter milles mo septingentes na sexto trigesimo mallensium, 'arrarensum Dux pro ea, qua fuit in bonas litteras voluntate triginta fere lectissimorum marmo-Tum frusta, aequali magnitudine,, politissima huc transtulit quibus alia latis multa, neque minus insignia addidit anno circiter millesimo septingentesimo quadragesimo Monotecucculorum liberalitas. Haec in primis Institutum deside rabat ad una erum illorum marmorum lapidum, qui in ipso iam adservabantur , complendum Anno fere millesimi septingentesimo trigesimo octavo Sigismundus alvetius senator amplissimus, cum Unam e o. stis maYimi cuiusdam et domi haberet, hanc in Institutum contulit; quae fuit gratissima tum per se, tum Vero propter loci, in quo cetus captus fuerat, novitatem . Scimus enim pisces tales in toto mediterraneo mari nudos esse ille au tem in pisaurensi ora subsidentibus aquis paucis ante annis T. II. P. I. E iacue-

46쪽

34 INSTITUTO

iacuerat. E remotissimis ergo regionibus piscis advena initaliam usque delatus fuerat, ad nstituti rem amplificandam malvetiorumque nomen ornandum Anno millesimo septingentesimo supra trigesimum septimum armaria quaedam conlaeta sunt elegantiora , nitidissimis vitris occlusa, quibus admirabiles illi lapides contine rentur, qui olim fuisse plantae, Wanimalia propter formam dicuntur, post in lapides transiisse non enim, si plantae animalia non fuerint, videtur similitudo potui is gigni tanta Horum lapidum non pauci in Initituto iamdudum adservabantur, sed in ligneas capsas recondit minus erant in Conspectu. Hoc anno armariis, quae supra dixi, excepta in luce esse coeperunt. Anno millesimo septingentesimo primo quadragesimo Benedi sti XIIII enituit liberalitas. Is enim praeclaram amethystum misit, insigni magnitudine, forma rotunda, intus caVam , totamque exiguis eiusdem quasi gemma crystal. lis adpersam . Huic pateram adiunxit pulcherrimam ad naviculae similitudinem praelongam, rhinocerotis cornu confectam, cui duae sunt ansae duarum viperarum formam perbelle exhibentes, quibus pro oculis adamantes sunt. Pes quoque totius paterae adamantibus ornatur omnino videntur natur Wars in hac re una certasse Neque minus anno postero, aliisque insequentibus egregia eiusdem Benediet voluntas eluxit. Quippe tria antiquissima aegyptiorum cadavera in Institutum contulit, aromatibus imbuta, , ut illius gentis mos fuit, ad aeternitatem condita Horum unum quasi feretro impositum, animalibus quibusdam aegyptiacis sustinetur alia duo thecis ligneis con duntur, quarum una aegyptiaci cadaveris formam, ipsa refert. Sunt autem, haec theca , , quae dixi, animalia , feretrum non pessime expressa, sed adeo duriter, ut aegyptiacam antiquitatem ipsa quoque redoleant. Atque his quidem in rebus aegyptiorum magis, quam naturae tu dium miramur; vix ut locum in ea aedium parte obtinere pol se videantur, quae tota naturae est. Alia quae pariter Benedi eius misit, huc accesserunt iure su fossilia omne genus, montanae crystalli lectissimae, coralloides praeterea is i scium exuviae, quibus rasilium mare est nobile. His addita sunt metallorum , argenti, atque auri insignia stulta, qualia

47쪽

BONONIENSI in subterraneis ven1 inveniuntur, quibus naturalis res non tam ornatior in Instituto visa est, quam ditior . Sunt quippe in magno pretio vel apud eos, qui pecuniae magis student, quam litteris. In his unum ex illis est putissimis pretiosissimisque, quae hispani epitas aureas nominant; qua voce uti non dubitabo, propter illius linguae dignitatem

Est autem ex auro usque adeo puro, eoque pondere, vix ut videatur excidi tale e terra potuisse. Hoc paucis mensibus antequam haec scriberem, furem illexerat; qui rem cum vidisset, audissetque tanti fieri, non dubitavit noctu cuna maximo vitae discrimine se per fenestram clam immittere, ut epitam auferret quod cum illi prospere cessisset paucis post diebus poenituit hominem naturalis historiae studia violasse. Itaque ut furtum redderet, neve ipse se proderet, per virum fide, dignitate spectatissimum

pepitam remisit salvam, atque integram ac pretium recu-1avit, quod illi fuerat, si rem vel ex occulto per quempiam remisisset, cum impunitate constitutum . Videor somtasse ad Ievia delabi. Uerum ut pericula Instituti omnia , fortui . Cognoscerentur, non fuit praetermittenda furis huius liberalitas.

48쪽

De rebus ad geographiam, artem nauticam

pertinentibus

MArcus Antonius baralea, quod etiam in priore libro

diximus, cum gratia atque opibus inter cives praecelleret, neque minus litterarum amore exarderet, tantum de suo in Institutura contulit, quantum ad duas a X ima fa- Cultates, geographiam, Martem nauticam, excolendas, conis

servandasque requireretur. Has ergo iam enatotum Perin

missu in Instituti aedes introduXisset, ill uitrissimaque in parte domus locasset, huc omnia attulit, globos , tabulas , circinos, formas alias, libros, quibus illa Opus habent. His adiecit armaria elegantissima, mensas summa arte perfectas, ut nihil neque ad usum deesset, neque ad venuo natem. Ad X tremum utriusque facultatis professori stipen. dium satis amplum conitituit. Atque haec fecerat, antequam priorem librum ederemus. Post haec visae sunt geographia ars nautica aliorum liberalitate minus indigere. Tamen nonnulli navigiorum formas addiderunt pulcherrimas, in quibus nautica suas Commodius praeceptiones explicaret Qui has attulerunt, non admodum voluisse videntur, Ut eorum Umina cogno sceremus quo illos magis mirari oportet quippe quibus res ipsa nautica potior fuit, quam nominis claritas. ba x alea quoque alia subinde adiecit atque alia, nullum libe xalitati finem faciens. Quare libros alios perquirere , commodiora instrumenta comparare numquam destitit, qui bus facultates ambas, quasi alumnas suas, Oleret, atQue Or naret. Sed recensere singula non est opus; nam catalogunt non conteximus Tamen donati illa communis praetermitti non debet, quae una omnes ei comple XL. Res sic a huit. Donationes sngulae, quibus barate Institutum auge

iat, stimulinice aut illa quidem sed sic tamen valebant, ut

49쪽

ut ex eius morte futurae essent firmiores. Id hominem sol licitabat; nam hoc genus donationum perturbari facile potest forensium dolis , iudiciorumque subtilitatibus praeterea nolebat ipse , quidquam a sua morte X spectari, neque moriens liberalior videri, quam vivus fuisset. Itaque res Omnes, quotquot adhuc in Institutum Contulerat, donatione una complecti, eique tantum pondus addere decrevit, quant una inter vivos habere posset nullamque ansam ad litigandum relinquere. Res confecta anno millesimo septingentesimo quadragesim quarto, quo anno haec scribebamus. Ex hoc tempore geographiam, nauticam habere nititutum coepit, tamquam suas; nam antea, Cum propter Onatio .

num pericula amittere eas posset, Sceperat quasi hospi

50쪽

De rebus ad astronomiam pertinentibus

HActenus illa exposui, quae partim publico, partim pri

vato aere confecta, superiorem domus partem nobili- tanta nam de bibliotheca, cui me adhuc scribente, conclave aedificabatur novum, satis amplum, quoniam res nondum perfecta, dicam alibi. Nunc ad speculam ferar eminentissimam super omnia, & pulcherrimam, quam tenet astronomia ; cui speculae quoniam cubiculum adiunctum est non inelegans, magnitudine tanta, quanta ad astronomi-Cum opus faciendum plerumque satis est, de hoc etiam di-Cam . Huius vero tanta mutatio accidit, Ut non refectum sed factum potius esse videatur. Rem totam ordiar ia hunc modum Clemens XII Pontifex Maximus; cum esset in bonas litteras, quae communis Corsiniorum laus est, egregie animatus, non mediocrem pecuniam civitati ea conditione remisit, ut si quid opus esset, in Instituti aedes ornandas insumeretur. Erat iamdudum de instrumentis , quibus specula instructa ab initio fuerat, astronomorum querela non levis; quod cum ab initio fuissent non satis bona , post usu trita, manibus imperitorum saepe contrectata, Diri amplius non possent: curandum esse, idque ma Xime ad Instituti decus, & gloriam pertinere, ut instrumenta alia Om- Pararentur praestantiora, omnino ex sententia Placitum est, his in primis, quorum laus ex instrumentorum praestantia maxime pendet, satisfacere. Quapi opter litteris in ritanniam missis, egregio artifici mandatum est, ut instrumenta , quae Opus essent, quam maxima industria elaboraret. Quod fecit ille per summam diti gentiam, ut angium decebat. Tandem anno millesimo septingentesimo quadragesimo primo, Clemente iam mortuo Bononiam importata sunt sumtu magno, sed qui propter instrumentorum Xceliantiam videretur non magnus. Haec