Commentarii de Bononiensi Scientiarum et Artium Instituto Atque Academia

51쪽

Hae cum essent, visum est cubiculum astronomicum quod paucis ante annis speculae adiectum fuerat, cuique instrumenta anglica parata fuerant, non his satis dignum Venerat etiam astronomis in suspicionem nescio quam nam cum observationes in ipso varias inivissent, neque hae satis supputationibus responderent, idque conitans iam esset, vix aliter fieri id posse videbatur, quam cubiculi ipsius vitio quod scilicet inclinantes se se paullatim parietes instrumenta quoque ipsis infixa aliquantulum commovissent. Quod erat facile in parietibus non antiquis suspicari. His de caussis visum est, cubiculum totum ita reficiendum, ut instrumentis par esset, neque suspicioni locum relinqueret. Igitur mense malo, eo, quem supra posui, anno refici

coeptum est, confectumque celeriter, vel supra exspectationem. Id postea ad summam elegantiam ornatum, instrumentisque anglicis apte instructum, iam sic enitet, ut in toto Instituto nihil sit illustrius. De cuius apparatu foram paucis dicam, ut simul, cubiculi ratio, instrumentorum appareat. Cubiculum quadrati formam habet. Medium secat transversus paries inter duos adversos angulos iuxta meridiani circuli planum deductus. In lacunari secundum hunc parietem ex utraque parte rima est satis ampla, qua aperta longissimus caelestis meridiani circuli tractus appareat nudum ut corpus caelo labens attingere meridianum

possit, quin is sentiat, qui ad parietem sederit, oculosi ursum converterit.

Transverso, quem dixi, parieti quadrans circuli ex una parte, duabus maximis cochleis , assigitur idemque ad alteram partem transferri potest , ibique similiter assigi labore nullo Quadranti adiunctum est telescopium , quod entro ex una parte adhaeret, ex altera circumferentiae adnectitur, per quam ultro citroque duci potest adeo molliter, ut nihil offendat; quare, cum sisti oportet, non id fit premendo illud validius, sed libramento alterius ponderis sustinetur. Ego autem quadrante, ut diximus, teles copiiaXis numquam non totus per meridiani circuli planum protenditur. Quadrantis diameter bononienses pedes quatuor, quartam unius pedis partem aequat in longitudine. Ceterum tanta est instrumenti huius praestantia, .nobilitas, ut anglicum opus statina agnoscatur.

52쪽

In eodem, quem dixi, transverso pariete ianuae sunt duae, quibus ex una parte cubiculi ad alteram fit aditus Harum una fulcrum excipit e silice. marmore firmiss-mum , horizontalem hastam sustinens, cui mediae adnectitur telescopium pedes tres bononienses cum dimidio longum Hoc circa hastam facillime, ut quisque vult, volvitur, sic quidem ut axis a meridiano plano numquam discedat. At que ut rimae, quam dixi, subiectum est, hac aperta caelum prospicit, .est ad meridianas siderum traiectiones notan das aptissimum eoque aptius, quod cum fricatu fere nudo volvatur, minus timendum est , ne quid ipsum a meridiano detorqueat. Quo nomine quadranti, quem supra diximus, antecellit; sed quadrans divisione graduum praestat. Instru-anentum hoc totum habetur praestantissimum namque elescopium perfectissimum est, numeris omnino omnibus absolutum , fulcrum vero ea firmitate atque elegantia, ut elescopio dignum videatur. EX anglicis instrumentis unum reliquum est, quod certum locum recusat, quadrans mobilis, cui telescopium adiunctum est ad cuiusvis deris altitudines dimetiendas. UnCad quamvis plagam vertio circumferri oportet. Di ametro est pedum duorum supra dimidium . Praestantia vero se inci ab instrumentis aliis ritannicis non sinit. In ea cubiculi Parte , Uae occidentem spectat, horologium iuXta parietem positum est pendulo instructum, Lestantissimum, ut adhuc se praebuit, absolutis imumque Ac ne quid vel ad usum desideraretur vel ad ornatum, meridiana quoque linea confecta est marmoreis regulis in pavimentum deinceps infixis, quibus Odiaci signa utrimque ex ordine sunt apposita , egregie in Orichalco incisa. Supra

extremam lineam foramen est parvum in argentea lamina insculptum, quae lamina marmoreo fulcro per cochleas qua

tuor adnectitur, idque parieti infixum est, ut nihil hoc opere sit firmius Ad firmitatem elegantia accedit tanta, quanta ab Ledio, id est ab artifice summo fuerat ex spe et an da . Quamquam a notius astronomicae rei praefectus me ridianae huius lineae forma delectari magis videtur, quam uti nam etsi pulcherrimam videt, tamen de constantia du-hita de fides; quod scilicet, cum sit ma Xime Xposita, torqueri ad latera multis de caustis pollit, Mastronomos de

53쪽

BONONIENS L. Imeridie fallere . Fecit ergo, ut ad lineae extrema laminae super exstarent duae , quibus incisis leviter, si limi incisuris imponeretur, id solis speciem accipiens, mediam secans, meridie signum esset certissimum . Fit quoque utebatur

Manhedius ad meridiem cognoscendum, antequam Ubiculum reficeretur. an Ottus marmoream lineam adiungi vo

luit ad ornatum , consuetudinem fili retinuit ad usum Iam vero a cubiculo astronomico, quod mediae fere speculae applicitum est, ad speculam ipsam Veniamus. Quam quam videtur cubiculum omnium animos ad se convertisse, adeo pauca speculae ipsi adiuncta sunt. Tamen, armilla rem sphaeram nobilissimam in hanc modo contulit Benedi ctus XIIII, organa alia non nuda , quae . cum ipsa per se sint nobilia , videntur etiam recordatione tanti ontificis nobilior . Eodem pariter instrumenta haud pauca e nauseo Cospiano invecta sunt, quibus fortasse astronomia Vetus con tenta esse potuit recens ista accuratior est in requirit meliora

T. II. P. L

54쪽

De rebus ad hymicam pertinentibus CAP. VIII

ΡRincipio hymica praeter locum, qui in inferiore aedium

parte contra Xystum positus ad impluvium pertinet, furnos quosdam, vulgaria vasa non nuda rebus aliis omnibus caruit. Anno circiter millesimo septingentesimo vicesimo tertio supelle eius lautior nobiliorque esse coepit. Victoria Caprara , mulier nobilissima, avum habuerat Carolum Franciscum illius Aeneae fratrem, qui a Ximorum Xercituum imperator saepe fuerat, militari gloria prae ceteris

enitebat Carolus mitiora studia secutus hymicam excolUexat quam cum animi caussa, per otium Xerceret, e tamen provectus est, ut iam, omnia, quae docti hymici solent, essicere per se posset Malia etiam , quae non solent, periclitari; in quibus cum studium sine exitus spe poneret, multo magis credendum est , ea studuisse , quae spem haberent aliquam . Omnino oder chymicus atque indulti ius ferebatur. Is cum decessisset, incredibilem vasorum vim , quae sibi magno pretio comparaverat, reliquit praeterea ingentem librorum numerum, qui ad artem hymicam pertinerent; quosque ex omni parte in dona Una suam congrega Vexat nolebat enim desiderari in hoc genere apud se quidquam. Erant autem libri lectissimi vasa egregio opere, ad certos fines confecta. Mortuo Nicola Caroli filio, hereditas omnis ad Victoriam Venit, quae cum mulieres alias divitiis longe superaret liberalitate etiamin magnificentia praecellebat. Hae ut amicis& familiaribus numquam non praelio fuit, sic etiam hymicae, quam domesticana habuerat, opem tulit eamque , Ux in VI domo floruerat, in Instituto inopem esse noluit. Huc ergo quidquid habebat vasorum , librorumque ad id pertinentium, liberaliter afferri iussit maluitque liberis suis munifi centiae exemplum, quam hymicae nitrumenta relinquere. Quod cum fecerit, visa es his rebus melius etiam uti, quam avus. Sic mulieris lectissimae, aetate .gratia inter

55쪽

BONONIENSI.

Omnes X splendescentis, benignitas artem hymicani suble vavit; cui bene vertit fuisse inopem, adiutricem talem cum habuerit. Huius exemplum secuti alii Furni exstructio clibana plura , adiectis vasis omne genus de instrumentis quoque aliis provisum est ad hymicum opus aptis. Quibus rebus Comparatis, commeatuque non mediocri ad hymicorum in cendia excitanda advecto, Xerceri in Instituto haec disciplinaccepta est , ut loci quidem dignitas, disciplinae ipsius ratio postulabat. Iam enim omnia agi potuerunt, quae ad cursum conficiendum,' iuvenes ad hanc eruditionem formandos satis essent. Quamquam cum hic domum Chymicus nullam habeat, ea plerumque foris praeparat, quae post in Institutum delata iuvenibus ostendat quam in rem numquam non ei patet Iacobi a non domus rebus omnibus, quae ad id spectant, instructissim . Hic iuvenes etiam pro humanitate sua excipit, ut, cum res conficiuntur, videant, abeant doctiores. Libros, quos supra dixi, a Caprara in Institutum invectos, quamvis hymicae artis caussa invecti essent, tamen

bibliotheca sibi vindicavit, nam nulla disciplina in Instituto, praeter nauticam, suos apud se libros habes sed omnes in communem bibliothecam conseruntur.

56쪽

De anatome in Institutum introducenda C A P. IX.

CVm artes prope omnes, disciplinasque, quae his magi

me temporibus vigent, bononiense Institutum iamdudum complexum esset, magnopere Optandum Videbatur , Ut anatomes quoque studium complecteretur quod cum initio ab illo Instituti auctore ac parent Aloysi Ferdinando Mar- filio fuerit praetermissum , credo id illum fecisse , ut alique nilaudis locum posteris relinqueret . Hunc locum occupavit modo Benedicti XIII liberalitas. Res sic gesta Ρros per Lambertinus Cardinalis, cum esset Bononiae episcopus, Wad Institutum , quod saepe faciebat, venisset, forte accidit, ut renes duos e cera ductos super quamdam tabulam viderit, usque adeo ad verum Xpressos, ut similio-aees esse non possent, si veri fuissent. Quaesivit statim quis esset, qui illos tam scite fecisset curque non omnes humani corporis partes eodem finxisset artificio. Roganti responde-Tunt qui aderant, Herculem Lellium hos fecisses, eumderiaque facthrum esse partes alias, si qui mandasset. Audito Lellii nomine, cuius hominis excellentiam Cardinalis iamdudum cognoverat, ac re praesenti CommotUS , cur, inquit, artificem tantum nacti non ius eum quoque

anatomicum senatores hic apparant P Sermonibusque super ea re variis cum praestantissimis medicis, eccario praesertim, collatis, Lellium ipsum paucis post diebus convenit, rem composuit, in ad senatores instituti praefectos tandem de tu. Iit. Hi quod impensas per eos dies fecissent maximas rebus in anguitum adductis, e tantum opus suscipere posse nega-xunt , probare se quidem rem vehementer , sed ii te 13 po Tibus serviendum . Hac re audita, Nicolaus Aldrovandus eques nobilissimus, episcopo in primis carus, vel ut huic placeret, vel ut laudem sibi pareret, se ultro obtulit, mandavitque Lelli , ut opus inchoaret quidquid fecillet sum tuum, Me Opere iuste pollulasset, pr elliturum . In te rim, dum omnia aguntur lente, Aldrovandus moritur mar

dinalis

57쪽

BONONIENSI. 3dinalis Romam ad creandum pontificem arcessitus, Creatur ipse . Id accidit anno millesimo septingentesimo quadragesimo a

Lambertinus creatus ponti se Cum tantum romanae rei consuluisset, quantum calamitosissina tempora aut postulabant, aut ferebant, animum tandem ad Institutum revocavit. Scripsit ergo anno millesimo septingentesimo quadra gesima secundo ad aullum Magnanum primum, tum ad alios senatores Instituti praefectos, ut de re tota cum Lellio agerent, negotiumque Conficerent impensas omnes se re cepturum interim cubiculum rei anatomicae in Instituti di bus assignarent, Warmariis, ut opus esset, Ornarent. Egerunt statim cum Lellio. Is quae petebantur, annorum sex spatio confecturum se recepit easque adiecit Conditiones, quibus appareat ipsum amore laudis adductum magis fuisse quam lucri Petebantur autem varies; sed ea fere ad musculos an tum ossa pertinebant. Mandatum est in primis, ut statuas duas faceret, quibus virum, mulierem, nudos ambos Vivosque repraesentaret, e consilio, ut qui uti proxime subiiciuntur musculi , sic in his manifestarentur, quemadmodun in vivis solent. Deinde ut duabus his statuis alias plures adderet, quibus quid in homine appareat, primum detracta pelle, tum aliis aliisque deinceps musculis usque ad ossa, ostenderet; demum ut musculos errarum parti una oculi, auris Garyngis, pharyngis , eosque , qui ad naturalia spectant, separatim fingeret, in tabulas triginta distri

bueret.

Ad ostium vero compagem universam X plicandam haec pertinere visa sunt primum ut sceletos componeret duos virilem unum, muliebrem alterum, ut quid hi differant , differunt enim in quorunidam ossium forma non nihil apta pareat eorumque partes omnes sic necteret, ut, separari pro voluntate possent, essent ad motum accommodatae. His adiiceret tenerrimi humani foetus sceleto . Ad extre inum ossa singula seorsum Xprimeret, membranasque iis adhaerentes , Ur neque sanguiferi abessent Uctus, neque ner vi, neqUe glandulae , neque illa , quae ad Commi iluras perti nent, Cartilagines . Multa etiam diisecta apparerent, ut

quod in extremis spongiosum est interiores sinus , medulla

58쪽

D IusTITUTO medulla in conspectum venirent; quae apte, atque ordine codocata tabulas postulant plus viginti. Placuit autem haec omnia ad magnitudinem eram fingi, e cera pleraque aliisque rebus admistis, quae .colore, forma quasi cum natura certare, Win longissimum tempus constare possent. Ac iam, haec nobis scribentibus, ellius urgebat opus

strenues statuasque fecerat duas, quarum una virum nudum, altera mulierem repraesentabat tam scite, ut quas cum his Comparem, non habeam. Nam quod ad symmetriam spectat, tanta est partium convenientia' consensus, ut hoc

ipso oculos mirifice capiant; sc autem partes singulae, in vix praesertim , duetae sunt, formataeque , ut prominentes hic leviter , illic subsidentes, modissimae , verissimaeque videantur, α, quod non nisi peritorum est intelligere, de subie

ctis musculis, eorumque positu actione , ut corporis status fert, praeclare moneant quam tantam veri similitudinem qui contemplantur, exclamare solent, esse iam al1quid, in quo veterum sculptorum industriam aemulemur. Huc illa etiam accedunt, in quibus ratio anatomica nulla est: oris forma, totius corporis dignitas ut neque viro venustas,

neque mulieri, quamlibet nudae, pudor absit,is decor. His initiis si cetera respondebunt, nihil erit venustius in Instituto, nihil nitidius, quam anatome cui cubiculum insuperiore aedium parte iuxta physicam positum elegantis imis

armariis iam ornatur , ut videatur locus instrui non ad homines, sed ad musas ipsas, si anatomen doceri velint, Iudiendas.

59쪽

BONONIENSI

CAP. X.

BIbliotheca iam inde ab initio non unam scientiam, ut

partes aliae, complexa est, sed Omnes ; nec eas tantum, quae ncinstituto Xcoliantur, sed illas quoque, quas Instituti ratio non fert nam libros recepit Omne genus, de religi ne de morum disciplina , de legibus, de rerum antiquitate , de historia ; neque oratorum contentioneS, neque poetarum contemsit fabulas quae quamvis ad ornandos homines formandosque apprime sint necellaria, tamen vix aliquid habent commune cum his studiis, quorum caussa Inst 1 tutum est conditum . Hanc rerum immensitatem Complexa , numquam librorum satis habuit quae nunc absolutissima videri posset, essetque , si , quod erat meo iudicio melius, disciplinis fuisset contenta paucioribtis eisque , quas Institutum praecipue colit. Quo minus mirari oportet, quod magis magisque a U-cia, eodem semper loco contineri non potuerit, sed alio atque alio per Initituti aedes migraverit . Novissime cum esset in xysto illo locata, quod ad Malvetiorum domos spectat visus est locus neque dignus, neque satis amplus. Itaque anno millesimo septingentesimo quadragesimo primo conclave tantum aedificari coeptum est , quantum ad libros, UOtcumque essent, capiendos satis esse videretur aedificatio an no millesimo septingentesimo quadragesimo quarto ineunte confecta . Sed adhuc plutei desiderantur , qui interim, uiri fiunt, libri iacent sine ordines; nam ne in Xysto teneri pos sent, ipsa aedificandi occasio fecit. Conclave est in superio re aedium parte iuxta illud , quod geographia, ars nautica

occuparunt.

Quae porro quant librorum accessiones factae sint,

non dicam , nam esset catalogus. Ua tantum Commemora

bo longe maximas. Harum altera facta est anno millesimo septingentesimo trigesimo quarto libri omnibuS, quos cuna que olim Silvester Bonfiolius X omni parte Odegerat, magno emtis quamquam ille, uti constat, multo pluris me

rata

60쪽

rat . Hic ille est Bon solius , qui, ut supra digimus , mufei

Aldro Vandici custos fuit, mos planum, cuius pariter Curam gessit, libro edito ornavit . Fuit me ceteris dives medicinae laude floruit . Bibliothecam sibi comparavit lectissimorum librorum numero spectatassimam, quam cum heredes domi permultos annos habuissent, privatam 1utius esse senatores Instituti praefecti non verunt. Emtam ergo in Insti tutum transtulerunt . Hic tum locus , qui dudum antea an gustior videbatur, visus est angustissimus. Omnia ergo in Xystum translata , quo essent latiora Huc pariter eodem anno delati sunt libri omnes, quos Aloysus Ferdinandus Marsilius ab egregiis atavis , quibus suam danubii historiam edendam miserat, pactus fuerat Voluerat autem hos quoque ad Instituti bibliothecam adiun gi . Hos cum atavi pro sua fide, diligentia misissent, se aratores cum libris aliis omnibus in Xystum tandem contule runt . Hae adhuc fuerunt adiunctiones ad bibliothecam nobi Ιissma H. Quam tamen magna laude fraudarem , si libros tran sirem, quos Benedictus XIII vel postquam pontifex maXimus factus est, vel antea , cum esset cardinalis, ad Institu tum detulit . In his illud est sane memoria dignum volt menamplissimum , quod Parisis paucis ante annis editum Univer sam Consecrationis regiae rationem pulcherrimis tabulis reprae sentat . Hi enimvero, sive magnitud1nem libri spectes , venitorem , sive etiam chartarum neXIam, OtUmque compactionis modum atque Ornatum , nihil agnoscas non regale

Volumen hoc scilicet a Ludovico XV gallorum rege ad pontificem primum missum, tum a pontifice ad Institutum illustri loco adservatur , ut vel regiae liberalitatis, vel On tificiae , memoria maneat apud posteros . Volummi magni fi centissimo aequum est illa addere , quae pontifex ipse , cum esset cardinalis , de his , qui in Sanctorum numerum ab Ec clesia referuntur, emisit opus laboris summi, mni do et rinarum genere refertissimum tritis argumentum ab Inlii tuti artibus videbitur alienissimum sed nihil est, quod cum ad Benedictum pertineat, non etiam ad Inititutum pertinere videatur. His tam magnificis donationibus propositis, X spectari nolo , Ut alias referam praesertim cum In hac Inllit uti hilioris, quod intelligi ab omnibus etiam atqUe etiam Holo, multis de caussis brevissimum me est Oporteat. Iam