장음표시 사용
401쪽
COMMENTARII. 387tionem sequerentur. Vix credo potuisse Martinum sic labi. Novi ingenium hominis, diligentiam . Sed quid tandem metitur ille, profunditates, an foveas P Neque enim proportio est eadem . Ad haec Franciscus a notius ego quidem Trinare nihil possum; nam id Martinus scit utique, aliam esse prO- funditatum rationem, aliam fovearum is ramen ad me scribens, modo profunditatem dicit, Maodo foveam, Ut videatur suspicioni nescio cui locum relinquere. Quam saepe,
inquit Balbus, ea, quae scimus, non tamen in tempore advertimus t Videtur id , Balbe , inquit Zanottus , doctis illis tuis accidisse. Cum haec inter Franciscum anottum Balbum dis
sererentur, Eustachius Zanottus, Cuius usque adhuc vox de siderabatur, quoniam , inquit, de excellentissimorum hominum diligentia dubitare coepimus, a Martini Xperimentum in suspicionem vocavi natas, cur non etiam suspicemur de
aliis vel potius quid suspicatur Martinus ipse Non enim,
cum X perimentum aliis secus cesserit, putat, credo, voluis
se hos decipi, sed potius deceptos fuisse , cum minime vel lent . Quid ergo putat accidere potuisse , quod nolentes deciperet Dies, mi patrue , si quid ad te scripsit. Ego enim
eius litteris dudum Care . Dicam inquit Franciscus Putat ille, neminem horum, qui Xperimenta in cadentibus corporibus usque adlauc fece a int, experimentum fecisse umquam in uno tantum demisisse eos plura, atque e foveis, quas plura fecissent, de lalis coniecisse , quas unum faceret, si saepius e altitudinibus variis deinceps caderet quod cum sibi satis recte coniicere viderentur, Xistimarunt se id experimento comperisse, quod coniectura tantum fuerant prosecuti. Ceterum si ingenio dissidentes, experimentum in uno eodemque Corpore, demisias saepius, sumsissent, fovearum proportionem reperissentaliam is coniectare melius didicissent. Sic athi videtur Martinus suspicari quam suspicionem ego quidem reiiciendam non puto, nisi prius caussa afferatur. Est enim hoc
quas commune vitium, ut ea non solum X perimento com
perta esse dicamus, quae X perimentum ipsum per se docuit, 1ed illa etiam , quae ab reperiment per coniecturam sunt ducta quod quamvis concedi possit, si coniectura dubita. Cc a tione
402쪽
COMMENTARII tione omni careat, tamen, si dubitationem quamdam habet, non est ferendum nisi me fefellit a rotalus, a quo logicam didici Cadunt ergo experimenta haec Omnia in suspi Cionem non modo necessariam , sed etiam iustam quam tuum est, mi Eustachi , pro amicitia, quae inter te, martinum intercedit, si qua potes ratione, tollere, Vel certe minuere . Sperat enim Galeatius fieri id posse. Immo vero , inquit Eustachius, nihil minus meum est Quo modo inquit Franciscus. Qui , ut fatear, respondit Eustachius , vehementer dubito, an haec, quae in cadentibus corporibus Xperimenta sumi solent, quidquam ad quaestionem pertineant; nam Utcumque succedunt, videntur mihi in neutram partem afferri posse. Quid ergo ait Franciscus
an tu nihil momenti in his esse censes Non dicam, inquit Eustachius , me id censere, sed valde dubito. Mihi quidem , respondit Franciscus, etsi de rebus prope omnibus dubitare in physicis dicor, numquam tamen in
mentem Venerat, ut de hac dubitarem. Itaque gratum facies, si quam habeas dubitandi caussanies, nobis explices Morem geram, inquit Eustachius sed illud iterum declaro, idque omnes intelligant, etiam atque etiam volo, me nihil nisi dubitanter proponere ne qui postea dicat, me hoc vel illud negavisse. Non enim nego X perimenta illa , quae in cadentibus fiunt , quidquam ad rem pertinere ς tantum uiabit, an quidquam pertineant. Ut autem dubitem , hoc facit. Qui argumenta e casu corporum ducunt, quorum sane muliatos audivi, globos duos proponere sibi solent, qui inter a dendum vires aequales acquisiverint; deinde ut has Xpri mant, quadrata velocitatum in massas ducunt, quoniam a et ex his inveniunt aequalia duXissent cubos , si facta e cuia bis aequalia invenissent. Cur ergo velocitatum quadratis vi Tes Xprimunt Nempe quia gravitatis te ea est, ut in illis casibus, quos sibi proponunt, si velocitatum quadrata in mas a ducantur, facta sint aequalia ; sed poterat gravitatis
lex esse alia. Quid si fuisset Iam physici iidem non quadratis
velocitatum vires Yprimerent, sed alio modo. Non ergo argumentis istis ostenditur , vim vivam quadrato velocitatis natura sua Sprimi, ut hi volunt; sed casu fieri , ut interdum eXpri matur. Nam infinitae aliae gravitatis leges esse potuissent; quae
ellcnt, pon euet vis viva quadrato ςlocitatis eSprimenda.
403쪽
COMMENTARII. 389Hic Franciscus, dixisti, inquit, mi Eustachi, aliquanto
pressius, quam vellem, quasi festinans. An obscure, respondit Eustachius, diXL dicam clarius, si potero; sed me piget in his rebus oratione uti perpetua . Sine, quaeso , te rogari Globi sint duo A, BQ sit globi A massa quatuor , isque descendat e altitudine, quae sit unum . Sit globiis massa unum, isque descendat ex altitudine, quae sit quatuor
An non vires inter cadendum acquirunt aequales P Ita sane Tespondit Franciscus, nam foveas, si in molle quidpiam in currant, faciunt aequales. Nec solum foveas, inquit Eusta chius, aequales faciunt; sed etiam vim ambo acquirunt, qua possint ad eas altitudines iterum evehi, unde deciderunt ;quae vis in utroque eadem esse debet, quippe quia quantum vnium requiritur globo , cuius massa est quatuor , ut ad unius pedis altitudinem evehatur, tantumdem Virium requi ritur globo B , cuius massa est unum, Ut evehatur ad altitudinem pedum quatuor. An non hoc praedicant, Wquasi in
principiis habenis Utique , inquit Franciscus, sed perge re. Siqua nam aveo scire, quo haec spectent. Sunt igitur Eustachius inquit, globorum A, B aequa les vires , quippe quia sua uterque vi ad altitudinem , unde decidit, revehi potest. Quid hic physici cum velint has vi
Tes, quas aequales esse sciunt, facto quopiam ex velocitate, di massa exprimere, velocitatem multis modis versant, do nec ad ea facta perveniant, quae sint aequalia . Cum sciant
ergo velocitatem globi A esse unum, globi B esse duo, quod
praesens gravitatis te sic ferat citatim vident, e velocitati hus .massis facta non esse sequati: velocitates ergo abii ciunt; ad quadrata se conferunt; quoniam facta ex quadratis, mastis aequalia inveniunt, in his tandem consi stunt, velocitatum quadratis exprimi vires docent. Quod vere docent, quia facta ex quadratis is massis in praesenti gravitatis lege aequalia invenerunt; quid si alia gravitatis ex esset nam aliae utique si possunt facta ex quadratis, massis non aequalia invenissenti Non quadratis profecto vires Xprimerent, sed potestatibus aliis. In praesenti ergo gravitatis lege velocitatum quadratis vires fortasse recte ex primunt, in aliis Eprimerent non Tecte. Hic Galeatius, magno, inquit, metu postrema haec ver
va me libet runt; verebat inim , ne O speectaret Zanotti seris
404쪽
O, ut experimenta, quae in cadentibus fiunt, omnino tot teret quod si faceret, illud etiam conturbaret, quod ego, WBalbus in conclavi nostro molimur. Nunc illum video experimentis locum dare , si id quidem quaeramus, quo modo vires in praesenti gravitatis systemate possint exprimi. Quod cum dec sibi sumat quidlibet, a Leibnitianos in se etetur quantum vult hos sequemur in illo systemate, quod est , sequemur ipsum in illis, quae non sunt. Tunc Balbus, vide, inquit, aleati, ne te hic capiat, qui dubitare de rebus omnibus a patruo suo didicit; nam si dederis,
in praesenti tantum gravitatis systemate velocitatum quadratis
vires recte exprimi dubitabit hic statim , quod si praesens
gravitatis systema . Nam nos quidem, Galileum secuti, ii Iud ponimus, ut velocitatis incrementa in cadentibus aequa lia semper sint. Hic insistet, non ita esse, nisi in minimis casibus,, ad sensum , quod molestius est, Neuton auactore utetur. Quid quod gravitatum, sive attractionum mulata sunt genera , neque unum est omnium systema aliae enim accelerationis modo habent alios. Quod si in uno tantum systemate conceditur, ut vires per velocitatum quadrata X-Primantur; quam multa erunt systemata, in quibus id non concedatur Vide ergo, ne dubitatio isthaec serpat longius, de in ossicinas nostras per quamdam modestiae speciem irrepens, experimenta huius generis subvertat omnia ; etiam ii
Iud nostrum , quod meditamur. Tu quid ad haec ais, Eu
Ego vero, inquit Eustachius, nihil. Nam nolo Xperiumenta vestra subvertere; quae etiam audire vehementer cupio, etiamsi a Le1bnitianorum sententia fuerint; non hos enim,
ut Galeatius putat, proprie insector, sed artesianos pariter aeque premo ; qui si experimentis in casu corporum factis sententiam suam tueri velint, mihi videntur in easdem labidissicultates. Sed Cartesiani experimentis hisce non multum confidunt Leibnitiani haec adhibent, habent pro suis; itaque contra hos soleo libentius disputare. Tu autem Epe vimentum istud profer, quod cum Galeatio moliris Id nisi feceris , putabunt hi, dubitationem nostram , qualiscumque est , studia vestra deterruisse Proferam , inquit Balbus, ne tu id putes; sed ante scire portet e Xperimentum nos quidem Scogitasse, sed
405쪽
COMMENTARII. nondum fecisse diligentia tanta , quantam aut res postulat. aut Galeati studium requirit, aut meum; ubi fecerimus, de eo statim ad academiam composito sermone referemus nunc, quando sermo incidit anotius me provocat, id quale sit, nam maleatio placere id puto, paucis aperiam . n. plano quodam inclinato oblongam foveam fecimus, per quam labi posset pitula, Min terram tandem decidere. Eratremum foveae asserculo occlusimus levissimo, mobili, Totulae cuidam adnexo, eo consilio, ut pilula huc perveniens, Masserculum propellens, rotulam in gyrum ageret; etenim dimissa ex altitudinibus variis pitula, scire cupiebamus, quam gyrorum magnitudines liaberent inter se pro portionem. Id numquam sic fecimus, ut nobis satis diligentes fuisse videre muri sed tamen quotiescumque fecimus, eam fere proportionem gyrorum magnitudines habuerunt, quam habuerant altitudines, unde pitula demissa fuerat; quod eo recidit , ut gyri sic fere fuerint, quemadmodum
quadrata velocitatum quod si vim pilaeae gyri magnitudine
aestimamus, Xperimentum fecimus Leibnitio commodissimum eiusque sententiam quodammodo confirmavimus. Gaudeo id
tibi, inquit Eustachius, per Neutonum licuisse . Scis, respondit Balbus , controversiam apud quosdam esse non levem, utrum, quae opinio Leibniti fuit de vi corporum viva , eadem, Neutoni fuerit, martesii, quamvis hi nominibus uterentur aliis ut possim iam a Leibnitio esse, nihil a Neutono discedens. Cum haec essent dicta, Flaminius Scarsellius, qui controversiam laan omnem moverat, mihi videris, inquit, albes, Sperimentum proposuisse , in quo anotius idem dubitet, quod in aliis. Quis enim id illi eripiat inquit Balbus; sed dubitet ille quantumlibet , nobis satis est experimenta
semper sic cedere, ut Leibniti sententiam confirment. Tamen, inquit Carsellius, dubitationem illam tollere debemus , si positum hic quod cum naodo mecum ipse cogitarem, venit in mentem non nil ait ab Eustachio quaerere , vel etiam ab eius patruo Francisc, nam valde vereor, ne ii quoque eadem dub1tatione implicetur. Non erras fortasse , inquit Franciscus, rogare potes utrumlibet nihil enim facere pro amicitia O tra gratius potes, quam si me Eusta.
cinum launc meum omni dubitatione liberes. Non tanti sum
406쪽
Scarsellius inquit, sed faciam tamen, ut voluntatem vobis declarem meam . An non globos duos Eustachius ponebat, quorum prior massam haberet quatuor, decideretque ex altitudine unius , alter massam haberet unum, de eideretque ex altitudine quatuor P ta sane, inquit Eusta Chius . An non etiam dicebas, globos hos duos eamdem in ter cadendum vim acquireres Id isti, inquit Eustachius a Lseverant. Idque tu etiam assumebas, inquit carsellius,
Winde dubitandi caussam trahebas . Quid ergo si id ipsum nihil sit, an non omnis dubitandi caussa nihil erit Θ videa mus, an id ipsum nihil sit idest videamus, an globi ill1
duo, quos diximus, aequales re vera inter cadendum acqui-Tant vires
Ac mihi quidem videntur non alias acquirere posse 1- res, nisi quas a perpetuis gravitatis ictibus accipiunt, qui
tectus quo sunt plures, eo maiorem vim faciunt. Iam vero si globi ambo idem tempus cadendo insumerent, eademque essent massa, non est dubium , quin ictus pares a gravitate acciperent, vires acquirerent aequales. Quid si alter, puta B, tempus insumat cadendo duplo maius p an non ictus
etiam accipiet duplo plures non enim cessat gravitas, sed Corpus semper urget, pellit , ut eius ictius longitudine temporis rectissime aestimentur. Igitur si globi eadem sint massa, alter vero B tempus insumat cadendo duplo longius quod utique in eo casu, quem posuimus, facit; cecidit quippe ex altitudine quadrupla' erit ictuum summa in B dupla Quid iam si alter globus A massa sit quadrupla, idem
que tempus cadendo insumat, Quod globus ν an non ictuum summa erit in A quadrupla Θ Etenim si globum A in partes quatuor aequales dividas, erit unaquaeque aequalis globo B unaquaeque pares accipiet ictus. Igitur si globi duo Q idem tempus cadendo insumant, sit autem A quadruplus, erit ictuum summa in A quadrupla. Igitur cum ictuum summa in B si dupla, quoniam tempus cadendi est duplum , in A quadrupla, quoniam massa globi ponitur quadrupla , consequens est , ut ictuum summa in illo sit duo, in lao quatuor . Quid autem sunt globorum vires , nisi ictuum , quos a gravitate acceperunt, summi Non ergo equales sunt vires, uti ponitis. Quid ad
407쪽
haec , Eustachi, respondebis P Ingenium tuum res postulat. Immo vero , inquit Eustachius, quid Galeatius respondebit , quid Balbus P uos haec ratio magis petit, quana nos. Id ipsum , inquit Franciscus, cum te modo audirem O Scar selli, mecum ipse cogitabam videbaris enim mihi disputatione is hac tua Leibnitianos mirum in modum irre tire. Nam si te sequimur, dicendum sane erit, vim globi esse quatuor globi B esse duo quam ipsam proportionem Cartessiani ponunt, vim Omnem velocitate in massam ducta metientes , etenim cum globi A massa sit quatuor, velocitas vero sit unum, Velocitate in massam ducta et vis quatuors eodemque modo cum globi B massa sit unum, e locitas vero duo, velocitate in massam ducta siet vis duo. Videant ergo Galeatius, Balbus, quemadmodum hoc se
Quas vero, Galeatius inquit, Leit,nitianum me esse profiterer . Sed si Leibnitianum eum dicis , qui Xperimenta faciat, in singulis quid accidat, notet, Leibnitianum dicinae patiar ; si, eum, qui Certae se addiXerit sententiae, ne quaquam quc idem pro Balbo etiam possum dicere nani quamvis Leibnitianorum amet sententiam , tamen rationes, mihi credes sunt quaedam , quae Wipsum conturbent idque ipse fatetur. Utique inquit Balbus nam nullam alliam quae ilionem , praeter hanc nam , in Veni , in qua si quid demon straveris, sit tibi statim propter aliam rationem , de eo, quod demonstraveris, dubitandum . Itaque inter Cartesii Leibniti sententiam interdum dubius haereo. Cur non etiam, inquit Franciscus, inter communem hanc, quae in scholi: vi get, Pignatellae opinionem ' Ego quidem cum demonstra tiones tam multas, tamque Varias mecum ipse considero, teneri non possum , quin verear, ne qua sit obscuritas in nominibus. Qui enim fieri posse putemus, Ut tam contrariae sententiae tam clare demonstrentur, nisi ambiguitas subsit aliqua ' Itaque etsi opinionem non plane sequor, me trahit tamen , nescio quomodo, Pignatella, atque allic1t. Hic Scaria sellius, si hoc, inquit, dubitari vis, an de re quaestio sit, an de nomines ouam ego utiqUe dubitationem non repre hendo quin illud etiam dubitamus , quod modo Eustachius tuus proponebat, an X perimenta in cadentibus facta uid
quam huc spectent Quod si facimus, iam videbimur ut T. ILP.L Dd tum
408쪽
COMMENTARII. tum laborasse, ut de omnibus dubitaremus. Atqu1 laboranodum erit, Franciscus inquit, ut dubitationes has Omnes tot
lamus . Recte tu quidem , inquit Scarsellius , nam ut physi cos dubitare decet, sic etiani decet eos niti, quantum possunt ne dubitent. Sunt ergo ad hanc quaestionem suscipiendam nuda quippe est maior in physicis, hortandi excitandi quam plurimi. Quod de his dico; nam te , ut ideo, ignatella satis excitavit. Cum haec carsellius dixisset, ac iam constitutum academiae tempus praeteriisse , surreaei praeses , academici discesserunt Multo post tempore, cum sermo de hac quaestione iamdudum in academia fuisset nudus, Gregorius Castalium, adolescens nobilis eumdem revocavit . Venerat is in acade
natam is de quadrilateris figuris , ut qui geometriae dabat
operam, subtiliter atque ornate disteruerat. Fecit figurae ipsius ratio, ut academici inter se disputantes per Varios fermones, ut fit, ad motum compositum delaberentur. 1 cnescio quis vim vivam commemoravit Casalius, Ut erat quaestionis huius cupidus, quam vellem , inquit , sermonem quonian mentio incidit, de vi corporum viva institu Au divi enim ex atteuccio praeceptore meo, hac eadem de re cum esset olim in academ a disputatum, Franciscum Mariam Zanottum dixisse, habere se non nuda, quae , quod Viderentur nimis dialectica , aperire- noluit. Ista me rapiunt dialectica Quid enim P An que vere dicuntur, dialectice nimis dici possunt Nam quae non vere dicuntur, ea reiiciuntur , non
quia dialectice dicantur, sed quia non Vere Mihi ergo gratissimum , a nolle , facies, credo , aliis si dialectica stadeclaraveris: nisi forte nos putas , inimicitias cum dialectica gerere . Neque id puto, a notius inquit, valde mihi persuadeo, gratum id aliis futurum esse , quod tibi fuerit; sed est dissicile , rerum illarum , quas dicis, me re Cordari
nam Veniunt in mentem , cum dii putantus ubi disputatio deferbuit, statim excidunt . Hae audiens Marte Uccius Diaciam ego , inquit, si possum , ut recorderi. nam disputa tionem dam totam memoria teneo. DiXeram ego illud praecipue a Cartesianis adversus Leibnitianos solitum esse tor
quuri, quod globi duo, si durissimi sinat, iique velocitati bus sibi occurrant, quae sint allis reciproce proportionales, sisti debent in occursu. Non enim sisterentur, nisi vires a
409쪽
berent aequales neque ires haberent aequales, is hae velo citatibus in massas ductis aestimarentur. Illud praeterea adiun Σi, quod saepe audiveram, Leibnitianos hoc argumento facile elabi, dicentes globum durissimum nudum esse posse . Hanc tu scilicet responsionem non probabas , es aliam tamen esse existimabas, qua Leibnitiani uti possent; sic videbaris horum rationem reiiceres, Opinionem retinere . Ex illo die numquam non vehementer cupivi e te audire, cur illa tibi Leibnitia norum responsio non placeat, quae sit alia, quae placeat. Idem essderat Casalius, quocum hae Omnia Communicavi. Idem quoque alii de quibus si dubitas, non contendam rem ad suffragia deferamus. Non patiar, inquit Zanotius scio enim, in his gratia quantum possit; sed mihi credite nihil habeo Ciam enim illa, quae Vultis, satis recordor ex spectatione ista dignum Rationes mihi antum in ea dispu tatione occurrebant, Paratissim atque obviae, quas ego, quoniam experimento nullo nuda obseTVatione, supputatio ne nulla nitebantur , idcirco dialecticas appellavi. mas, quando iam prope me cogitis, Sponam dicam, quae interdum ipse vi probo. Interrogantibus Cartesianis quid durissimis globi fiat, si velocitatibus' massis reciproce proportionalibus sibi oc currant, an istantur in Occursu, an non respondere sunt soliti Leibnitiani durissimos globos nullos esse posses. Istuc est quidem declinare interrogationem , non respondere. Sed primum qua ratione negant durissimos globos esse posse Θnam si quaeratur, an sint Te tamen erit dubia . Verum non hic, an sint, quaeritur; quaeritur, an possint esse nec illud quidem quaeritur, an praesens rerum natura durissimos
globos esse patiatur illud quaeritur, an possit globi tales omnino a Deo condi. Qii ratione id negabunt si esse durissimi globi possunt, quocumque tandem sint modo, ne que absurda est interrogatio, quid his fiat, si sint; est honi philosophi respondere . Sed faciamus, si vultis, duris simos globos nullos esse postea tamen mihi videntur Leibni tiani nihil agere in quo erro fortasse, sed vestrum erit,
Interpellari igitur non Vis, inquit Casatius . Ego vero inquit Zanottus, interpellari etiam cupio, a te praesertim sed spero Iariora fore omnia, ubi finem dicendi fecero; Dd a tu
410쪽
tu tamen dic quaeso, si quid ad haec habes . Hic Casal iug,
cum modo, inquit, Contenderes, durissimos globos ratione aliqua eis posse, dubitationem interposuisti nescio quam,
utrum etiam stat. Quaero ex te , an Oratorie id feceris, ut
videreris plus posse ditare, quam diceres; an potius, quod illa tibi videatur iusta dubitatio . Ego quidem , inquit Zanottus, durissimum corpus ullum esse in natura, numquam assirmaverim , sed valde miror, id nunc tam constanter negari. Quid enim mihi Epicurum adeo praedicant, tam saepe ad eius atomos relabuntur, si durities summa nulla esse possies Quae enim sunt atomi non durissimae P articulas tu cis eas multi sibi fingunt, quae in corpora immissae, ubi illa attigerint, statim stantur quod fieri non potest , 1 si et modissimae ipsae sint vel durissimae, Win mollissima vel du rissima incurrant. Quis autem mollissima haec omnia est putat Quamvis ergo durissima esse corpora in natura, non utique assirmem, negare tamen, propter istorum systemata. non ausim; in quo, ut vides, nihil est oratorium Sed faciamus, durissimos globos nec ullos esse , nec es se posse. Quid tandem P an non licebit Cartesianis hos sin gere, ut his fictis, leges motus rectissime ponant, ad veritatem in proposita quaestione perveniant An non haec quae esse nullo modo possunt , proprietates tamen habent verissimas, certissimasque, quas qui cognoscat, alia ex aliis apte colligat , ad quaestiones pulcherrimas dissolvendas deducatur P inarii numeri radi nulla quadra esse potest
tamen eam habet ad unum proportionem, quam diagonalis linea ad latus. Quot, quantas attulit num hoc theorema, geometriae , trigonometrii, astronomiae utilitates tot in quies, binarii numeri radi nullo modo esse potest quid ergo attinet de ea quaereres Utique attinet. Nam quamvis esse non possit, iuvat tamen proportionem cognoscere , quam haberet, si posset. Atque hoc argumenti genus quam late Tegnat in omnibus A mathematicis non discedam. Ostendunt interdum cor pora duo solida aequalia esse , quia si alterum in alterum penetret, plane inter se congrUunt. Qui fieri potet , ut
corpus in corpus penetreo tamen rectissime argumentantur; nam quamvis penetrare corpus in OrpUs non possit, nihilo
minus contat interduna, ea, si se penet cent, plane congrue-