장음표시 사용
451쪽
ac perihelium die decimo septimo mensis iunii, holis unde cim , minutis quadraginta tribus exactis traiecisses illud pasum iter fecisse videbitur, de quo Observatio nos monuit;
modo errores observatoribus concedamus levissimos, nec Umquam non concedendos . Sic Cometam altronomi duo a
notius matteuceius per parabolam sine ulla offensione de
De solstitiorum tempore definiendo.
AD Eustachium anhedium saepe redeo. Fuerunt enim haec illi polirema spatia , in quibus, cum ludia alia
abiecit set, ad altronomiae inventa properabat. Mors hominem rapuit in hoc cursu; qua de re alio loco questi sumus. Nunc eius monumenta , quaecumque possumus , colligimus Quod dum facimus, occurrit modo inter cetera academiae nartas sermo elegans de solstitiorum tempore definiendo quem ille Eustachio a notio recitandum dedit anno fere
millesimo septingentesimo trigesimo quinto , cum Venire ipso in academiam non pollet. Res est scitu digna. Nihil magis astronomis necessarium est, quam solstitio rum tempora definires; sed res nondum satis X pedita . Et primum quidem , quoniam solititia tunc incidunt , cum sol magimum in suo cursu ab aequatore distat sunt qui solsti liorum tempora deprehendere se posse putent, si 1es illos, atque adeo momenta invenerint, in quibus distantia solis ab aequatore sit maxima ; neque errant, si 'do emciant quod volunt. Sed est id dissicillimum, erroribus patet quam plurimis Etenim cum sol per Clipticam se convertens modo propius ab aequatore absit, modo longi as, eamque distantiam perpetuo mutet, differentia circa solstit 1 orum dies exigua valde est , nec fere patitur, a Xinaaria illam, quae quaeritur, distantiam cognosci. Huc accedit, quod refraetio num magnitudinem , Waltitudinem poli vi umquam satis habemus cognitas; has tamen cognoVisse eos oportet, qui solstitium hac ratione quaerunt. Quid quod ipse eclipti-Cae motus nescio qui potest istos decipere Acutiores astronomi viam aliam inieiunt. Hi ergo multo
452쪽
ante quam solstitium sit, tempus notant, quo sol certam ab aequatore distantiam obtinet; deinde X spectant, dum sol, solstitio exacto, ad eamdem distantiam redeat; ad quam cum redit, tempus iterum notant. Est autem duo haec puniacta temporis definire non dissicillimum; nam differentiae distantiarum, cum solstitia longe absunt, maiores sunt, observationibus magis Ypositae . Duobus porro his punctis notatis, intermedium tempus bifariam dividere nihil nego tii est ac si qui putet, solstitium in id punctum cadere, in quod cadit divisio, nihilo plus errabit, quam quantum X inaequali solis cursu errari potest. Quod cum homines acuti vi derint, diviso, ut dixi, bifariam tempore, errorem hunc ipsum dimetiuntur,is corrigunt, ac tum denique solstitii tempus compertum sibi esse , existimant. Atque horum ratio tutissima esset, nisi tabulis indigerent, quibus solis inaequalitates osten duntur; sed quoniam his indigent, periculosam methodum
inierunt. Quae enim tabulae usque adeo accurate Confectae sunt, Ut errorum aYimorum metus non subsit Θ Velut an De
dio accidit, qui cum solstitii tempus e Cassinianis tabulis in
venisset, non idem invenit ex Hireanis, sed distabant te mi pora minutis decem vel potius undecim . Quis autem me liores tabulas vel postulet, vel X spectet PManfredius haec tabularum incommoda non tulit. Ita que rationem aliam pervestigavit, in quam neque a tabuli sirrepere error posset, neque metti ullus caderet, quem aut eclipticae obliquitas , aut poli altitudo, aut refractiones in
certae facerent. Praecepti autem Omnis huc spectat Tem
pora notabis duo , quibus vel ante vel post solstitium eam de ab aequatore distantiam sol habeat iisdemque diebus notabis tempus, quo stella quaepiam meridianum circuluni transibit, ut distantia scilicet temporarias, quas stella eadem binis diebus a sole habuerit, distantiarum differentiam cognoscas, simulque intelligas , quae distantia sit media in ter duas. Non est dubium , quin quo tempore solatilium erit, stella a sole distantiam temporariam habitura si eam , quam mediam inveneris. Si igitur cum solstitium prope fuerit, di stantias temporarias , quas stella singulis diebus a sole obii nuerit, observatas habeas, solstitium ipsum in id tempus in cidisse intelliges, quo stella distantia meaia fuerit. Mediam hanc stellae a sole distantiam vocat anhedius
453쪽
COMMENTARII . 43' distantiam solstitialem, quam quoniam invenire oportet ex
eadem stella in meridiano circulo saepius Observata fieri autem potest, ut hunc circulum stella interdum non noctu at tingat sed diu commodissimum erit stellam eam ad obser vandum sumere, quam teles copia ostendant diurnis etiam horis Fecit an Dedius hac methodo plus quam volebat; nam
praeterquamquod commodissimam solstitiorum definiendorum Tationem attulit, novam quoque aperuit viam ad theoriam
solis illui randam. Etenim solstitiali cuiusvis 1 ellae dili latia cognita, facile etiam eiusdem ascenuo recta cognoscetur qua cognita cognoscetur etiam ascensio recta , quam sol habuerit in dies singulos unde etiam longitudo solis ex si tet certissima si modo in constituenda eclipticae obliquitate non multum erretur quamquam si vel minuto uno errabitur, erit in longitudine solis coniti tuenda secundorum error metuendus non plus duodecim . Sic Manctedius progrediens Oniagius, non id solum, quod quaerebat, sed etiam quod non quaerebat, invenit. Sed ad Olltitia redeamus. Suam hanc methodum excogitaverat an Dedius anno millesimo septingentesimo trigesimo quarto. Commodissimae per id tempus accidit, ut Andreas Celsius vir clarus Bononiae esset, meridianas solis altitudines in Cassiniano nomone maximo, qui in D. Petronii ii, quotidie notaret Eodem tena pore an fredius quotidianos vel syrii vel solisper meridianum circulum transitus obtervationibus diligentissimis prosequebator Quapropter facile potuit multa Observationum paria habere, in quibus sol eamdem habens in meridie altitudinem , eamdem quoque habuit Iet ab aequat Ore distantiam ; similiterque solstitialem syrii dista ratiam e uia quoque pari cognoscere . Hanc comperit horarum O. 33. 22 quae solstitium aestivum illius anni reiecit in diem vicesimum primum mensis Unii, horas T. et . in tempore apparenti Umerandas. Distantia eadem solstitialis gradus circuli sibi vindicat . I . et , quae partes si gradibus nonaginta addantur, quae fuerit syrii per id tempus ascensio recta gnoscetur. Idem Xperiri Mani reditis voluit in solstitio quo que illius anni hiemali. Fecitque sed nubes multae: observationi fidem ademerunt itaque incertum Semplum praete
454쪽
COMMENTARII. Hanc solstitiorum inveniendorum Mansredius spem a buit, quam cum sermone elegantissimo declarasset, Megem
plum, quod modo posui, adiunae isset, fecit illud, quod
Oxatores boni solent, iique omnes, qui rectam disputandi rationem tenent, Ut quae contra afferri possent, codigeret, Chrevi oratione vel infirmaret, vel tolleret. Quod utinam multi facerent, vel potius omnes. Quae enim quae itio explicata videri potest, aut quae omnino res satis probata , issi obiecta diluuntur Pod videns anfredius, cum Vereretur, ne methodus, quam proposuerat, in dubitationes quasdam incideret, occurrere his voluit Primum Veritus est, ne qui physicus dubitaret, an lentissimus ille stellarum motus, unde praecessi aequinoi,iorum est,
huic methodo ossiceret non nihil . Hunc physicum , si quiesset, monendum putavit, nihil hoc qui dena stellarum o tu turbari posse; quidem nihil interest, an stella, quam
observandam susceperis, aequabilem motum habeat, an nullum ac si motus ille stellarum non sit aequabilis, eum tamen esse, qui in paucorum mensium spatio pro aequabili haberi possit.
Erunt etiam, qui metuant nonnihil a stellarum aberratione annua . Hi tamen si animadverterint, aberrationem stellae maximam, quam se ipsi menses afferunt, minutis secundis paucissimis contineri, anfredianae methodo minus timebunt, quae Observationes requirit minori temporis spatio conficiendas Omninoque in tedigent, errorem , si qui inde manaverit, plane esse contemnendum . Quid, quod aberratio illa, cursusque stellarum annuus est iam cognitus, ut qui inde errores profluunt, possint facile emendari. Non ergo methodus reiicienda , cum errorem admittat, qui& contemni potest, . corrigi ,
455쪽
SI qua in re commendatur novitas, in ea a XI me Comia mendari debet, quae inventu sit facilis. Quid enim mi rabilius, quam haec , quae facile inveniri poterant, tot ho minum studia praeteriisse, ut adhuc nova elle possint Idiu stachii an otii caussa dicimus, qui id in micrometro inve nisse se putat, quod quisque fortasse invenisset, si animum
Micrometrum , de quo agitur, est illud simplicissimum, quod filis quatuor constituitur , se se in uno puncto intersecantibus, quod punctum micrometri centrum appellari solet. Hoc nitrumentum teles copio in sextum aperturam in spatia octona dividit, ut lorum positus esse solet, aequalia,
semirectis angulis contenta Scire autem convenit, astronomos micrometro hoc uti ad stellae cuiusvis locum constituendum ; nam stellam quam
libet ad stellam aliam , quam habent cognitam , quaeque pariter per telescopium labens fila traiicit, referentes , facile eius locum designant; quod exsequi tamen non possitiat, nisis tempus diligenter notent, quo centrum utriusque stellae appellit ad la Hic labor. Distinguere enim centrum in iis
stellis, quarum diameter est maior, vix possumus commo dissime distinguuntur margines. Os ergo notare OnVenit, atque ex his de centro coniicere . Fac verbi gratia lunam , cu ius facies tanta est , in telescopium incurrere fila traii cere . Dissicile est eius centrum , quod nulla nota insignitur, internosceres tamen si notentur tempora, quibus lunae mariagines ad hoc vel illud filum appellunt, cognosci quoque tempus poterit, quo centrum pariter ad certum filum appua terito praeterea quam longe fuerit ab illo filo, quod lunae cursui parallelum positum est; nam semper filum quoddam sic ponitur. Quae duo si in stella quavis constituantur, erit
stellae situs cognitUS. Quo autem haec certius constituantur, observationi sup putationes adiungendae sunt quaedam , ad quas geometria a cit aditum . anottus ergo theoremata aperuit, unde supputationes ipsae ducantur , facilia inventu, neque minus bre-
456쪽
44 COMMENTARII. via, utilia, quae exposuit in academia anno millesimo septingentesimo trigesimo septimo, sermone brevi, dilucido, non quidem ut nomen compararet, fatebatur enim levem rem esse, sed ut astronomis prodesset, quantum postset, etiam in re levi. Sermonem reiiciam in opuscula rem autem ipsam referre hic praetermittam: nam dissicile est paucioribus verbis exponere ex illis esse videtur, quae 1emel scriptae cum fuerint, se scribi aliter non patiuntur. Supputationibus e geometria ductis, utilitatem etiam mi- Crometri anottus amplificavit. Nam astronomi quidem inobservandis solis defectionibus micrometrum usque adhuc contemserunt, quasi ad id opus nihil conferre posset ille ergo, conferre aliquid hoste docuit, quo modo in his etiam Observationibus adhibendum sit, demonstravit. Ad extremum communis micrometri formam non nihil mutavit, quo esset supputatio ex omni observatione commo dior . Nam micrometrum, ut fere sit, sita habet sic posita ut semirectos octo angulos essiciant, in quibus angulis nulla exspectari supputatio potest , quae non aliquibus radicalibus signis implicetur . Ille vero fila aliter poni iubet; quae fila si Observatores sic ponant, ut ipse vult , radicalium signorum vitabunt incommoda . Ac de his omnibus sermonem, quem
supra diaimus , licebit legere in opusculis.
AStronomiae iniuriam facere videar, si quaestionem gravissimam de forma terrae alio transferam quam Ux-stionem, quoniam sine caelestium observationum adminiculo solvi nequit, astronomia fecit suam. Hic ergo illam paucis tradam, exordium in Capiens. De forma, non quam re habet terra, sed quam haberet, si fluida tota esset, suisque ex omni parte brata ponderibus, ad quam sane formam, maria , lacus, ta gnantes liquores omnes componi necesse est, tanta est inter philosophos cum veteres, tum recentiores dissensio, ut nullus locus in physica sit illustrior . Ac formam quidem sphaericam plerique veterum, quorum princeps est Aristoteles, ter-
457쪽
ne imposuerunt vel quod forma illa videretur nobilissima idest simplicissima, suique ex omni parte si millima vel etiam quod labente ad idem punctum ex omni parte materia os enim tum credebatur aequari undique omnia ,
Recentiores cum veteribus is inter se pugnant. Nam cum Observationibus adducti suis , quibus, rationes adiungunt nonnullas, formam sphaericam repudiaverint, ellipticam statim complexi sunt, ut, si illam , quae esset omnium
praestantissima, tribuere terrae non possent, eam Certe tribuerent, quae esset proxima se maΣime Videretur regularis . Adeo omnes allicit nobilitas formae, pulchritudo. Hi ergo eam terrae formam esse volunt, quam ellipsi essiceret,
Sed quoniam duo sunt Xes cuiusque ellipseos, unus longior, alter brevior duplex quoque conversionis illius
est ratio unde formi oriuntur duae inter se longe diversae. Nam si ellipsis circa longiorem axem con Vertatur, forma essicitur in medio astrictior, utrimque oblongior; sin autem convertatur circa axem breviorem , forma fit e utroque a tere compressa , assurgens in medio . Sunt autem , qui formam terrae oblongam esse velint, quas e ellipseos conver sione circa Xem maiorem orta sit ut axis ille, qui polos iungit, diametro aequatoris sit maior . Alii e contrario for mam terrae compressam esse contendunt, qualem ellipsis a
Ceret circa minorem a Xem rotati atque his aXis terrae dia metro aequatoris minor est.
Cum ergo ellipticam esse terrae formam consentiant de quo disputari iam nolunt tamen cum possit esse duobus modis, utro sit modo inter se disputant eoque studium omne dirigunt, ut intelligant, si possint, quam habeat axis terrae Cum diametro aequatoris proportionem ; etenim si ille maior est, terram oblongam esse necesse est; sin autem mi nor, compreisam. In hoc uno quaestio vertitur; ad quam solvendam sit aditus ad hunc modum. Non est dubium, quin notari in superficie terrae ac definiri possint quidam arcuum tractus , quos si binos ad heXapedas, si ve ad mensuram aliam talem , redegeris, a sit forma terrae et liptica, per geonmetricam demonstrationem sine ulla dubitatio ne intelligas, uti formae conveniant, oblongae an compres-
458쪽
sae. Haec tractuum paria plura sunt; nam si in meridiana linea, qua ad alterutrum polum protenditur, duos gradus definiveris , id est tractus duos duobus caeli gradibus responden tes, eosque ad heXapedas revocaveris, formam terrae mathematica ratio tibi ostendet. Quam similiter codiges , si in duabus lineis ad meridianam perpendicularibus, quarum distantia ab aequatore nec eadem sit, sit cognita , gradus duos eodem modo metiaris. Neque minus quaestio confecta erit, si unum gradum in meridiana linea cognoveris, alterum in una ex eis lineis, quas modo dixi. Inquisitio igitur tota duabus omnino rebus continetur
quarum prima est, ut certos terrae tractus mensuris certis definiamus altera ut his definitis, Utri formae, an Omia pressὰ, an oblongae accommodentur, quamque ostendant inter Xena terrae, aequatoris diametrum proportionem, mathematica ratione colligamus; quarum rerum alteram
metiendi labor, alteram ingenii vis praestat, geometrica contemplatio . Etenim illis , quos diXi, tractibus cogni tis, non illa statim apparet proportio, quam quaerim Us, quamque habet agis terrae ad diametrum aequatoris sed et primum ad evolutas nescio quas, normale progre diendum , ut inde ad eam proportionem aperiatur VI . Haec autem consectari, nisi geometri , ut ita dicam , facem prae ferat, nemo potest Cassinus astronomorum huius memoriae facile princeps, cum ea sibi praesidia , quae ad hanc quaestionem satis elsent, ex geometria quaesivisset, etiam metiendi laborem suscepit Etenim meridianam insistens lineam , quae Parisios secat,
longissimeque, quoad gallorum imperium patet, progrelius septem ipsos octove gradus, quod nemini antea poli homi
ne natos tentatum eis accepimus, subtilissimis mensuris, ,
quod caput est, ubique sibi respondentibus, Ludovici magni iussu, atque impensa , est persecutus. Regale sane opus,
Borboniorum genere dignum. Hic axem terrae proposuit aequatoris diametro aliquanto maiorem terram oblon gam fecit; sic enim ferebat dimentio illa . In quam pollea invaserunt multi Womnes Vel minimas metiendi fallacias colligentes, errores notarunt UsqUe adeo SigUO , tantoque studio ac labore conquisitos, ut gloriosum videatur sic erra visse mitto nonnullorum cavillationes, quas Ietellendas ego
459쪽
quidem non puto, ut appareat, ne proponendas quidem fuisse. Cassini labor desiderium auxit rei cognoscendae. Igitur cum gradus in meridiana linea ab aequatore ad polos sensim augeri debeant, si forma terrae compressa sit minui, si oblonga eamque ob rem terram oblongam Cassinus posui flet, quod gradus singulos deinceps minui comperisset, dictitare
Coeperunt non nulli sibi hanc graduum imminutionem suspeetam illaci Cassimum gradus perlustrasse admodum inter se ProXlmos, quorum differentia esset perexigua, in qua sidertissimus quisque falli posset commodiorem X pedienda quaestionis viam fores, si duo disiunctissimi inter se gradus , quorum differentiam oporteret esse maXimam, Compararentur.
Quae cum saepe dicerentur, is multis, missiones duae factae sunt, quibus adhuc nihil illuit rius. Oudinus cum aliis in per uvium missus, Maupertui sius in apolatam; quorum alter gradum metiretur, qui aequatorem prope ipsum Contingeret gradum alter, qui ultra potarem Circulum se m mytteret, ut si vel ambo hi gradus inter se, vel alteruter
cum Cassiniano compararetur, rei Veritas innotescet et . CGoudini quidem reditum , haec scribentes, Aspectabamus adhuc vel potius nondum 4Yspectabamus, ritanni maria omnia turbantibus . Maupertui sius dudum e lapOnia redie Tat, easque attulerat mensuras, quibus Ostenderet a poni cuni illum gradum multo, quam Cassinianum , longiorem esse; quod argumento est, agem terrae aequatoris diametro esse re viorem omnino terram compressam facit. Quam opinionem permulti iam complexi sunt, qui praeter certissimam Maupertui sit dimensionem, rationes etiam afferunt nonnullas, quas illi ipsi prope contemnunt, qui afferunt: tantum in dimensione ipsa censent esse ponderis. Haec adhuc in hac quaestione externa sunt studia Ad nostra Veniam US. Pervaserat dudum talorum scholas dissensio ista, multisque fuerat in bononienti academia, WVariis tractata sera monibus. Atque alii quidem alia attingebant. Eu1 achius Ea notius, ne quid praetermitteret, cum illam partem , quae in contemplatione sita est, considerandam suscepit tum vero ipsum metiendi laborem, si quos nactus estet socios peris, atque adiutores, non recusavit . Magnum consilium atque anceps; sed voluntas commendanda Primum igitur, quod erat contemplationis, omne teris
460쪽
COMMENTARII. rae tractus sibi proposuit, quos supra commemoraV1mus. De inde, quemadmodum, binis cognitis, modo evolutarum radii, modo normales ad ellipsin, cuius rotatione formaretur terra,
pertinentes , codigi possent, studiose perquisivit atque his
demum constitutis ad eam , quae caput est, Xis terrae cum diametro aequatoris proportionem pervenire contendit. Lo cus supputationum plenus, quem multi antea illustraverant,
quorum exemplo ab aliis quoque illustrandus videbatur; non enim qui aliquid declarare ingrediuntur, praecludunt aliis viam; sed potius multos excitant, ut declarare Wipsi idem velint, si possint, melius . Quod sibi putat a notius contigisse quippe rem eamdem versans o torquens modis omnibus, vias sibi visus esst aperuisse , quibus eodem, quo alii, perveniret, sed 'revius, commodius. Elegantiam quoque, si quid id ad rem facit, rebus addidit nonnullam nam mathematici quidem hanc minus student, ut videantur
etiam contemnereri sed contemnant quantumlibet, amant tamen ne umquam , si possunt, non amplectuntur. Tantus
est in rebus omnibus amor venustatis. Quemadmodum autem Zanotio haec ceciderint, illorum iudicium erit, qui eius serumonem legent, quem in opusculi: reponemus; ubi summam omnem problematis quatuor, nec dis admodum longis, complexus est quae referrem , si aut res postularet, aut di
ci possent aliter. Ad opuscula igitur lectorem de hac re
tota allegabo Restat, ut de metiendi ratione dicatur, quam ille, seria monem suum scribens, praeterivit quamquam in frequentissima academicorum, nobilissimorumque hominum coronaeam diligenter adeo exposuit, ut multos rei novitate, praestantia commoverit. Adiunxit etiam ad compellendos au ditorum animos oratoriam vim quamdam , turpe esse , inquiens, in tanta litteratorum Omnium contentione nihil dum tentasse talos rem adhuc esse integram neque X spectan dum esse , dummoudinus e america usque solvens ad nos rediret quaestione confecta: a Simarum quoque nationum, Cregum e Xempla adduxit, qui rem tantam laboribus, atque impensis maximis inchoassent, quam nos, si vellemus, sum tu possemus absolvere vel mediocrici in hoc agi talorum
gloriam , quam acceptam a maioribus nostris augere deco rum esset, turpissimum non retinere. Magnifica sane ora tior