장음표시 사용
461쪽
tio , quam vellem Ludovicus magnus audivisset quamquam
non fuisset is impensae mediocritate permovendus. Sed haec quae sunt facundiae, mittamus ad illa veniamus, quibus universa propositae dimensionis ratio continetur Ρroponebat sibi Eustachius ad metiendum , tractum quemdam satis longum , meridianae illi lineae, quae Ononiam Ω-Cat, perpendicularem qui tractus hinc in flaminiam ad ma re usque superum procurrens, ex alia parte in longobardiam irruit, ultra armensium fines protenditur . Atque hunc cum duobus tantum longitudmis gradibus terminaret, quas arcum circuli habere volebat, in quo gradum agnosceret unum aut alterum quod illi sane concedendum fuit propter tractus brevitatem . Hic tractus, sive arcus videba tur ad rem diiudicandam aptis simus Satis enim Onita breviorem eum esse deberes, si terra , ut Cassinus vult, sit ob longior longiorem, si, ut Maupertui sus, compressa . Si erugo de huius tractus longitudine per mensuram conitaret, vi
debatur quaestio solvi posse. Verum ut spes in mensuris esset aliqua , oportebat sane duo quaerereri primum quam longusis tractus vel ex Cassini, vel ex Maupertui si dimensione esse deberet, ut appareret differentia deinde an posset haec dis
ferentia in errorum, quos cavere nemo posset, ambiguitate delitescere. anotius utrumque ad calculos revocavit.
Ac primum quidem quaerere aggressus est hac via Cas sinus axem terrae posuit longum heXapedas parisienses 51 9368; diametrum aequatoris hexapedas uelo 96; quo illi visa est terra oblongior . Hinc apparet, subductis calculis, gradum
eum , in quo mensuras agere a notius volebat qui gradus scilicet meridianae lineae perpendicularis sit, latitudinemque habeat graduum 4 minutorum o quae ipsa latitudo bono niae esto longum esse oportere hexapedas 35324. Hunc hexapedarum numerum in illo gradu Cassini dimensio postu lat. Videamus nunc, quem postulet dimensi Maupertuisti. Maupertui sim meridianae lineae gradum, quem in aponia ad latitudinem graduum 5, minutorum a mensus est , he xapedarum posuit 7 38. Hunc gradum si cum eo conia ramuS, quem inter multos , quos Caslimus in gallia pertu stravit, medium habere possumus , quemque Cassinus ipse hexapedarum posuit ros in te illigemus axem terrae lon
gum esse debere e Eapedas 1 oo 336, diametrum aequatoris
462쪽
ris ues ig4. Huc a notium problemata deduxerunt sua His porro cognitis facile etiam cognoVit, gradum eum, in quo versari volebat, si Maupertilisiana dimenso attende retur, debere esse hexapedarum 3 426, qui idem cum sit e Cassini rationibus hexapedarum, Ut paullo ante monui, 35uer , manifestum est , differentiam esse heΣapedarum or;
quae differentia e duorum gravissimorum hominum dissensio ne in gradu uno oritur Verum non unum gradum sibi ad metiendum anotius proposuerat, sed tractum aliquant maiorem , tantum scili cet, quantus duobus longitudinis gradibus responderet, quem tractum subductis rationibus comperit gradum unum Yplere supra minuta viginti quinque. Quare cum duarum opinionum varietas differentiam uni gradui afferret hexapeda
rum Porci promtissimum fuit codigere , differentiam in uno gradu, minutis viginti quinque, ex eadem opinionum a xietate, fieri hexapedamna et q. Quae sane differentia tanta esse videtur, ut mensores fugere, nisi si turpissime labantur, non possit. Sed iam quatenus accuratissimis mensoribus labi liceat, videamus; quod ut melius intelligatur, propositae dimens; o nis ratio est adhuc diligentius explicanda . Duabus ergo re
bus dimensio illa tota continebatur. Nam primum in eo terixae tractu , sive arcu, cui mensurae adhibendae erant, eam longitudinis differentiam cognoscere plane portebat, quae inter extrema puncta intercederet; nam hac cognita alia facile comperiri poterant, quae ad gradus, minuta cognoscenda pertinerent. Deinde Oportebat, in eoque summa erat omnis hexapedas numerare, quibus totus hic arcus conia
Ac longitudinis quidem differentiam , quae inter X trema arcus puncta intercessisset, ea ratione metiri a notius
constituerat, qua Olim Picardum usum fuisse accepimus ad differentiam longitudinis cognoscendam , quae inter Uran Ohurgum mala iam interest: qui cum ingentem ammam in fastigio turris accendi iussisset, tum subito restingui ob servatoresque utraque an urbe locasset, qui statim ut fama mam restingui viderent, id punctum temporis Orologiis mtarent, ad lyrae transitum per meridianum circulum referrent, quid longitudines duarum urbium diste Irent, sic pla-
463쪽
plane ex illa observatione cognovit, ut ovi alium satellitum defectiones desiderandae non fuerines eamdem sibi rationem commodissimam iudicavit Zanottus, atque expeditissimam ac montem iam animo designaverat eum, Cui D. Lucae apud bononienses nomen est, in cuius vertice accensam flammana exstingui subito vellet. Prospicit enim mons ille in orientem atque Occidentem longissime ; a s observatores in duobus extremis punctis illius arcus, quem metiri opus erat, sedissent, ii facile flammae Ysti ne ionem animadvertere potuissent, horologiis conquisitissimis, quibus bononienses
Atque hic sane timendum erat, ne vel levissimo quopiam horologiorum vitio est enim in horologiis omnibus metus aliquis , vel etiam per cunctationem quamdam Observatores quid peccarent. Hos metus a notius dedugit ad calculos, cumque Observatores diligentissimos quales res postulat, esse vellet, errores Omnes, quos quidem in diligentissimis timere Oporteret, in summam conferens, eam
minutis secundis omnino tribus conclusit. Nam quod ad horologium spectat, consentiunt astronomi, si bonum sit, eum, qui illo utatur ad tempora e stellae cuiusvis per meri dianum transitu definienda, minuto uno secundo falli posse, pluribus non posse. Erant autem Observatoribus duobus o rologia duo adhibendaci fac igitur minuto uno secundo Utrumque aberrare, neque , quod plerumque fit, errorem alis terum altero compensari. Erratum omnino erit, horologiorum quidem culpa, minutis secundis duobus. Ad haec addaiamus quidquid observatores in flammam intuentes errare per imprudentiam potuissent. Hi autem quid errassent mundietur alter, neque statim , ut flammam exstinctam videt, tempus notet, sed paullo post Cunctabitur, credo, minutum unum secundum , haud amplius; si plus morabitur, non erit is ille diligens, quem volumus . At, quo longius errando abeant, nihil cunctetur alter, sed statim tempus Oret, Ut ex itinctio, ne in video erratum ergo ab his erit in minuto uno secun do. Quod minutum si duobus illis adiungemus, in quibus holologioTum vitio errari posse diXimVS , errorum omnium summa minutis secundis , Ut ma Xime, tribus continebitur Iam vero si minutis secundis tribus in tempore aberrabimus, minutis secundis quadraginta quinque errare oportebit in
464쪽
arcu circuli, quem aequatori parallelum ponimus, in arcu autem circuli, quem meridianae lineae ponimus perpendicularem, minutis secundis duobus Originta ; qui error, ut sunt rationes a Zanotio subductae, e Xapedarum non ampliussi errorem creabit. In constituendo igitur, ac terminando arcu illo, quem metiri volumus, illud teneamus, e Xa pedis omnino io, vel horologiorum vitio, vel observatorum incuria errari posse Iam vero constituto, terminatoque arcu videndum erat, quot exapedis is constaret. Res magni laboris, quam nulla alia ratione commodius X sequaris , quam qua praeitantissimos gallos usos esse legimus, qui oculorum, visus directionibus perpetuam triangulorum seriem circa lineam , quam metiri volebant, nectentes, cum cuiusvis trianguli angulos
cognovissent, aptata saepius e Xapeda unum latus dimensi sunt quo, reliqua triangulorum latera, lineam ipsam
quam inretiri Volebant, inter triangula XCurrentem , certo hexapedarum numero, ut trigonometrica fert ratio, defini Verunt. Hanc rationem in rem suam an Ottus transferens
facile intelleXit fallacias hic quoque sub eis non nudas , in quas incidere ψllertia posset vel summa. Igitur laas quoque
ad calculos revocandas esse egistimavit, ut omnem errandi
finem, modum cognosceret; quod quamquam dissicile
erat, triangulorum Orma numero nondum constitutis, tamen non se multum a proposito aberraturum esse putavit,
si rem totam non subtilissima, sed pingui, ut aiunt, Miner-Va Xpendi siet, ac plus etiam errori tribuiiset, quam ipsa ferret supputatio . Etiam Maupertui si exemplo calculorum auxit auctoritatem . Is enim, mathematicus sane magnus, cum suam illam linean in aponia mensus esset, triangula, ut diximus, alia ex aliis nectent; quo certium, quod vellet, obtineret, litari voluit, se in cuiusque trianguli binis an gulis viginti secundorum errorem admisisse , ut esset in ter tio quoque angulo secundorum error quadraginta putari etiam voluit, se ubique in eamdem partem peccavisse , ac lineam iusto semper fecisse breviorem , quod dissicile sane est , nemo enim peccare solet tam pulchre tamen cum haec Omnia putari voluisset, luculentissimis calculis o fendit,lae Xa pedis tantum quinquaginta quatuor falli e potuisse . Et Zanotius quidem longiorem sibi lineam, quam ii iam apo-
465쪽
COMMENTARIInicam , ad metiendum propositam esse intelligebat. Igitur he Xapedas alias viginti sex in errorem contulit, in quo quidem, a proportione iusta discedens non nihil errori plus dedit, quam opus erat idque fecit liberaliter. Sic ergo constituit in angulorum aestimatione nullum tantum mensoris
peccatum esse posse, si is quidem diligentem se praestet, ut hexapedae ipsum fugiant plus octoginta.
Faciamus ergo aiebat an otius rationem concludens Chorologiis mensores decipi, in notanda exstinctione flammae cunctari, cingulorum aestimatione falli, errores omnes in eamdem partem ubique trahi, nec alios aliis, Ut fere fit, corrigi, , ut omnia male vertant, repetita saepius dimensione , eosdem redire semperi nihilo plus tamen e care mensores poterunt, si modo diligentiam adhibeant, quam ut hexapedis quingentis decem fallantur supra octoginta . Erit ergo in hexapedis 39 errandi finis. Quod cum ita sit, ut ad initium revertamur, quoniam Cassini Maupertui si dissenso arcui, quem metiri volumus, differentiam affert e Xapedarum 274, Cum de e Xa- pedis p propter errorum ambiguitatem constare nequeat, de reliquis 684 constabit utique, in quas error non invadit; quo facile diiudicari poterit, utra dimensio Cassini, an au pertui si sit ad veritatem accommodatior Quod si forte for tuna contigerit, ut propositi arcus magnitudo cum abera di mensione plane, perfectissimeque consentiat minime putan dum erit, erroribus factum esse, ut dissentiat ab altera; dissentiet enim tot e Xapedis , quot supra in errorem non posse cadere , ostendimus Sic suam sibi dimensionem ad controversam marsimam, quoad eius fieri posset, dirimendam a notius animo infor maverat, quam cum longa, diligenti ratione Xplicasset, ac veluti in conspectum quemdam adduxisset, rum vero adoratorum lenocinia rediit. Invitavit rogavit Obsecravit Multos etiam commovit laboris socios sibi adiun sed Ludovicus Magnus in corona non adfuit. Tamen, etsi rem non perfecit, spem retinuit, voluisse non poenituit. Quod dicimus , ut qui talorum ingenio nihil tribuunt, voluntati certe , si quid Oluntas apud ipsos mereri potest , dent alio quid. Quamquam, ingenio tribuent fortasse non nihil, si Cassinum meminerint fuisse nostrum
467쪽
De turbine quodam ..MEteora caussas habent obscurissimas, explicatu
dissicillimas, ut iam physici plerique, cum ad hunc
locum venerint, satis habeant ea colligere , quae miremur . Curiosiores qui sunt, naturae leges in his quaerunt, ac cum meteora, de quibus acceperunt, in multa genera distribuant, eadem conferunt multis modis ut si quid constans sitis perpetuum, appareat atque hi, si observationes exstiterint quam plurimae , de praenunciandis aliquando tempestatibus non desperant. Praeliat haec studia DVere nec eorum tantum , qui pena habent, sed et1am illorum , qui res admirantur sine spe. Dicam ergo de turbine quodam , qui anno millesimo septingentesimo vicesimo Ono ferrariensem agrum, qua parte ad septemtriones vergit, ultra adum , male habuit. Lo cus ad Trecentam pertinet, quod oppidum inter adum , tartarum est positum , incolarum magis frequentia& rerum copia , quam aeris salubritate nobiles quippe cui stagnantes circum aquae caelum gravius faciunt. Hi prid. d. avg. an tu turbo exstitit, vi ut maiorem in hac memoria egit itisse credamus; nam, arbores evulsit multas, contortasque longissime abripuit domos deiecit, Vastavit agros, incolas non Paucos interemit eaque Omnia uno fere puncto temporis Heraclitus an editis, cum ea loca paucis post diebus adiisset, cladem illam tantam partim suismet oculis in
spectasset, partim ex incolis ipsis accepisset, physicorum stu dio dignam existimavit itaque sermonem de ea conscripsit scitum, doctum , quem anno poster in academia recitavio quo in sermone rem ipsam primum rei genus dili genter exposuit tum quaesivit, quid huic turbini cum ala mitosissimo illo commune fuisset, quem Montanarius olim descripserat, eleganti dialogo clarum fecerat, Singula perstringam paucis,
468쪽
Man redi vestigia illius cladis legenti omnia , visus est
turbo exortus esse inter masnam is altum , qui duo sunt vici, in laeva ad ripa , milliaribus paucis inter se dissiti. Hic dicebatur ingentis Riminaldorum domus tecta abstulisse, ac pistrina multa, in fluminis ripam infixa, evulsisse. Erum pens hinc ad laevam deflexit, maioresque , quibus eius iterest cognitum , strages fecit . E calto per cenesiae vicum tria ruens , in orianum se immisit hinc in trecentae territorium magno impetu invasit, lineam venti hic fere sequens Atrecenta, quod oppidum a callo abest millia passuum fere quindecim , visus est ad orientem detorqueri per agnoti agrum, candam ruens in castrum uillelmum quae loca sunt prope tartarum perVenit Paucis post milliaribus con sectis in ipso S. Bellini pago absumtus esse dicitur. Sunt tamen , qui illum in mare usque irrupisse testentur; quorum rumores ipsius turbinis vestigia nulla comprobant. Quod si illum , cum e calto venerit, in eo, quem dixi, S. Bellini pago dispersum esse credimus dissipatumque, apparet, eum millia passitum fere quinque supra viginti mira celeritate
confecisse. Haec fuit illius cursus longitudo. Quacumque vero perVagatus est turbo, passiis non amplius quingentos, quod ruinae strages docuerunt, in lati tudine occupavit. Quamquam anfredius in hac mensura non se se accuratissimum haberi vult, ut qui non Omnia perulustravit loca ac cum multa ex eminentiis conspexisset,
unde vastationis in longum patebat adspectus, ex his conte cit de aliis. Sed iam , quo modo hic turbo exstiterit Qqualis fue
rit, ut ex ipsis recentae incolis anfredius intellegit, videamus . Quietissimo dudum caelo utebantur, nisi quod eurus spirabat interdum sed lenissime. Spirare vehementius coepit prid. idus eodemque die ventus africus Xortus est concita tissimus. Hic tum coelum obduci nubibus, ut cum hora diei est et secunda iam, vicesima , tempestas maxima imminere videretur. Fulgurum tamen nihil erat. Inter haec ingens fra gor Xaudiebatur, non quasi caelum tonaret, sed ventus ipse africus horrendum in modum mugiret veniebat enim soni tus X ea parte . Nubes cum aliquanto appropinqua sient,
densissimi fumi speciem obscurissimi prae se ferebant,
surgentis e terra, . late caelum occupantis. His appropin
469쪽
quantibus grandinavit non nihil in pluvia. Cum propius accessissent, quid es ient, apparuit nam qui illas inspicere ausi fuerant, testabantur immensum se quasi globum vidisse
pulveris, folia intus, Cannas, tegulas, tigna , lateres gere n. tem, quae omnia pernicissimo Vento rapta , cum alia aliis alliderentur, fragorem edebant tantum, ut quamvis, arbores praeteriens turbo exstirparet, disicia passim everte ret, nihil horum tamen Xaudiretur. Neque quid in medio turbine fieret, tanta obvolvebatur caligine , cognosci poterat. Velocitate ferebatur tanta, ut qui illum adventantem viderant, Woculis , quoad longissime potuerant, prosecuti erant, minutorum sex septemve spatio e conspectu evasisse crederent Oidemque, cum Maias redi id assirmarent, osten debant agros non exstirpatis tantum arboribus , cassisque de
lectis , se herbis ipsis, satis omnibus absumtis , late a stos: huc, dicentes, adduxit nos punctum temporisci luguriabant hi modo necundis frugibus, frondescentibus planatis laetissimici puncto temporis delevit Omnia dirus ille tur bo. Sic illi praetereuntis turbinis vim atque impetum declarabant.
Quacumque incesserat, clades fecerat incredibiles. In trecentens dioecesi dicebantur tecta, mapalia permulta cum foenilibus ad centum quadraginta corruille innumerabiles pecudes partim ruina oppressae , partim terrore fugatae . HO-mines quoque supra fere ducentos saevus turbo male habuit; cum alios ventus magno impetu in terram egerit, alios ad lapides, tigna illis erit multos quoque labentium domorum
ruinae comprehenderunt. Quindecim subito interierunt. Increbuerat rumor, Ventum non ipsum per se , sed ingenti quodam igne, quem secum rapuister, tantas Calamitates intulisses; qua de re sermones , ut fit, erant Vari . Heraclitus, ne quid temere admitteret, testimonia colligere
voluit quae illi tamen , nisi rem diligentius Xpendilbet, fallaciam fecissent. Cum templum adiisset in trecentensi ter ritorio ad meridiem positum , custodem rogavit, quid id mali miliet. Respondit custos , se quidem , cum pulsandis campanis , uti in his casibus fit, intentus esset, fenestra tem pli de improviso patefactas id ille , magnamque flammana intemplum n vaderes ac tum dimidiam fornicis partem cor. ruisse Propius hinc aberat domuncula, quam turbo totam
470쪽
everterar Ad hanc quoque eraelitus venit. Hic illi mani festissima se praebuerunt incendii vestigia quippe circa do mum semiusti adhuc arborum trunci Visebantur; erat etiam inibi magna pars areae nigra fumo infecta , propterea quod impositum palearium, turbine adveniente, subito conflagra
Videbantur haec certum ignem Ostendere, quem turbo attulisset quod valde mirabatur anfredius, cum flammae atque incendii, quocumque adhuc se contulisset, indicia re perisset nuda . Admirationem illi mulier ademit, quae iuYta domunculam, quam dixi, sedens, lacrimansque, roganti Ηeraclito, quid tristis esset en , inquit, hae mihi ruinae virum abstulerunt; hae domus, quam simul incolebamus , subito lapsa, illum miserum interemit. Quaerenti autem, quo mo do salva ipsa esset, narrabat, se , cum turbinem adventaniatem vidisset, exiisse statim e domo, incensum olivae ramum manu tenentem, Ut certis precationibus adhibitis malum averteret; nam in ea religione spem habebat interim do mum corruisse. Hic Mans redius mirari incendia des 1t; cur enim non crederet, flammam , Uam mulier manu gesserat, pernicissimo vento abreptam palearium comprehend1lse, id que ipsum , eodem vento in diversa actum , incendi a Xci lasse unde, arbores aliquot crematae essent, flamma ingens per patentes fenestras in templum, quod supra dixi, proximum irruisset ut ignem non ventus ipse attulisse vi deretur; sed quem forte invenerat, dilatasse, alio a puisse . Hanc rationem ad aliud quoque incendium accom modavit anhedius, cum domum aliam in alio Xcidio con crematam fuisse ex accolis intelleYisset; nam huic domo fornacem implicitam fuisse ex iisdem cognovit, in quam rudentem ventus irruerat.
Sublata ignis opinione turbinis ratio magis apparuit;
hos enim cael impetus, qui flammas OlVunt non fere tur bines dicimus ut neque eos, in quibus unius venti sit cur sus. Quare ad meteor genus certius adhuc constituendum illud quaerendum supererat, an tantam Calamitatem Unus ventus fecisset, an plures nam quamvis in illo incursu uti que praevaluisset africus , potuit tamen cum frico ventus quoque alius conspirasse , Ut iunctis Viribus strages ederent. Mans redius, omnia pervestigans, facile intelleSit, eam suis spI-