Helvetia antiqua et nova, seu Opus Describens Helvetiam ...

121쪽

gis Hatu AT 1 A ANTIQuΑ Ei Nova, undis emensus, in subjesitos ex aliis rupibus scopulos

tanto stemitu praceps devolatitur, ut nocte, ventis nubibus1 libera , ad quatuor leucra exaudiatur: ct quod idem timen clementius sit ripa Gallica, periculosiius verὸ turbis lentiusq, Germani a. De Rheno hoc mirabile narratur , nempe

quod hic fluvius Celtarum infantes, intra sinum suum coniectos, ii polluta matris pudicitia suscepti essent tanquam impuri lecti vita.dex rapidis vorticibus suffocare consuesceret, quos autem legitimo & impolluto matrimonio natos sensisset, in portum placidis aquis deferret; reserente Iuliano in Epist. ad MaXL, mum, & post hunc N ariame eno hoc versu: Celtae quidem explorant, prolem Rheni fluentis. Videre quoq; hoc est, eX quodam epigrammate Graeco , ubi inter alia hoc dicitur; ipsiescuto imposivit novum puerum. Sic Claudianus innum num lib. 3.

Et quos nascentes explorat gurgite Rhenus. . Idem quoque testantur Nonnus lib. 23.& 5

Theophiluctus , & Eustathius in Dionys Alex. Sed cuni vox Celtae generaliter Gallos, Germano in designet quaeritur, de quibus hoc intelligendum ς I. Non de Germanis intelligendum esse credit Clura quodTaci rus,eXactus Germanicorum morum descriptor, istiue rei non meminerit. II. Hoc de Gallis accipiendum conjecturae ex authoribus exce

piae magis probant , imo de Helvetijs & Seo quanta

122쪽

in Rhenum immersiisse ad eos indurandos, ut suo Ioco dicemus, ex Strabone de Galeno patet, sed ad discernendos a legitimis spurios, non ita certum, cum Iuliam non dicat se hoc vidisse, sed audivisse. Nos cum Cluperio figmentum esse vercmur. Si quis super hoc argumento plura quaerat, videat Cluver. lib. I. c. 2I. item V dianum in Mel. lib. 3. Qui etiam hujus rei ante Cluver. mentionem fecit. De Salmonibus Rheni sic Fre', cap. 7. Salmones viatiles licet in Gallia multi, maxime tamen in Rheno proveniunt, non ut vulgus arbitratur, quod in marinati adresumsumen petant, sed postqttam inRbeno, jam biennes mare petunt, se feste carent; at post quam mali ita sunt satiati, saginatique, ut libras

liquando vel δο. pendere accola Rheni noverint, Rhenum repetunt, se cum cataracitas superare nequeant, ingenti multitudinς capiuntur. Atque haec de Rheno Germanico , quem ita nominamus ad differentiam, alius Rheni a Paul. Merula par. a. lib. 6. cap. II. Parvi nominati,&in Apennino infra Pistorium nati, ut notat

CAPUT XII.

De Rhodano. R IJodanus, ρο νος, antiquioribus Grariacis dicitur is amnis, qui in Vistula apud

123쪽

88 Hs LunTrΑ ANTIQUA ET NOVA. Gedanium oppidum defluens, vulgo dicitur

Re daune, vel Redone, unde maxima apud illos horum trium fluviorum, Rhodani, Ei Idani, seu Padi, atque V stulti confusio referente Cl.-ver. lib. S. cap. 9. Merula fluvium Eridanum Dominasse Oppianunian Halietit. lib. . & phialostratum in vitis Sophist. memorat. Plinius lib.

3. cap. l. ab Rhoda, Rhodiorum in illo tractu

colonia nomen impositum scribit. Sic D. Hieronymus in ep. ad Gal. de Lugduno. Oppidum Rhodani coloni Rhodiorum locaverunt, unde omnis Rhodanus nomen accepit, in hac sententia sunt later. lib. 3. & Sabellic. En n. lib. I. Nomen fluvio, inquit dedit Rhoda oppidum in Narbonens Gallιa, a Rhodiis conditum. Sed hoc obscurum satis: potius Rhodanus a rodendo dicendus ser, quod ripas suas rodat. Muns . lib. I. cos.

Diade etiam saepe sine aspiratione scribitur, dicitur quandoq; Rhodanum in genere neutro. De istius fluvij sontibus varie scriptores. Mela lib. r. cap. s. Rhodanus non longe ab Iuri, Rhenique fontibus jurgit; idem in Hannib. virascribit Plutarch. Marcellin lib. i . A Poeninis A pibus estosiore copia fontium Rhodanus suens, O proclivi impetu ad planiora digrediens, proprio agmive ripas occhitat, videatur & Plinius lib. 3. cap. . Item Strabo lib. 4. Rhodanus ab Alpibus magnus, magno demit impetu. Polybius eum tribus fontibus oriri supra intimum maris Adriaci re

124쪽

ortum consti tuunt,non longe a Danubi j, Rheni, Arolae, Ticini,&c. Fontibus, circa fines dioecesis Sedunci assis, prope montem, cui nunc brua nomen est, sed non ita accurate: mel ius Munsterus, Stum us& Ingenereus, illius fontes

in monte Furcae collocant.

Sed ut aliquid specia I ius super hac re dicamus ; notandum Varios esse fontes, unde Rhodanus oriatur, inter quos maxime conspiciuntur tres in extremis Valle sanorum finibus, in convolatu Gomesano: a sua origine procedens, occidentem Versis fertur, atque totam

Vallesiam irrigat, donec varijs xivis auctus, paludi sese ingurgitet nomine Lemano, Ut loquitur Marcellinus. Quidam ex liquatis nivibus originem habere dixerunt cum Silio: Aggeribus caput Alpinis is rupe nipali Prosilit Vallesiani ramen Iimpidissimum in meridionali loco e terra scaturientem fontem, pro vera Rhodani origine demonstrant,vide Sim-Ier. Destr. Valles. lib. I. fuse. Porro audiendus est Ausonius qui de Rhodatio sic loquitur.

Oua rapitur praeceps Rhoda ingenitore Lemanno, Interimi premunt squitanica rura Gebenna.

Sed decipitur bonus ille Poeta, nisi valeant

Merulae excusationes. Sic loquitur susonius, inquit Merula par. a. lib. 3. cap. IO. non quod

125쪽

po HELVETIA ANTI A ET NOVA. Rhodanum generet lacus ,sed quod Rhodanus lacu egressus fiat quasi racilior, ejin' aliquantam auferat,

cum suis aquarum vim, ut tumidior pleniorq procedat. Pomponius Mela lib. 3. c. 3. Germania

fluvium videtur agnoscere, forte quod, ut ait Merula, fons illius apud Germanos, potiusquam Gallos sit. Idem tamen lib. a. c s. disertis verbis inter Galliae flumina describit; unde putant quidam priore loco, apud Melam, Rhenum pro Rhodano reponendum. Plinis slib. 3. c. l. Galliae Narbonensis fluvium facit. Sidonius Apollinaris inter Galliae flumina collocat. sic quoque Tibullus lib. I. eclog. 7.

Testis Arar, Rhodaningi celer, magnuFI Garumna. Nos originaliter Helvetiae fluvium asserimus,

imo & illius ad Lemanum lacum usque progressus respectu , a quo Gallis eum ro-l inquimus ; unde Mela ; Amnium in alias gentes exeuntium Danubius se Rhodanus. Varro unum ex tribus maximis Europae fluminibus esse arbitratur. Volaterr. lib. 3. omnium Galliae maximum nominat; Marcellin. maximi

nominis flumen. In summis caloribus miri in in modum, ex liquefactis Alpium nivibus augetur , ita ut multa terris damna infer t: fertur impetuose, imb furere videtur, unde non seu stra Silius vocat. - Rodant 1 furentem. 8c lib. 3. sic canit - - Tumidii minaces

126쪽

D κ RHODANO.' praecedit Rhodani sesino milite ripas. Tibullus, celerem, Volateranus rapidisiimum, Muniter, impetuosunt, dicunt, Faustus vero silc loquitur. Rauci seno Rhodanus fuit AEgmine praeceps.

Solinus c. 8. Amnis praecipitarius Alpibus primo per Helvetios ruit. occursantium aquarum agmina secum

ahens. Rhodanum fluviorum Gai l ise fertilissimum ex Plinio vocat Simier. De sic. Vall. lib. I. Alit enim, intur aIios pisces, maXimas

Truttas. De hoc fluvio, apud veteres narratur mirabile. Mel. lib. 3. c. 3. Rhodanus Lemano lacu acceptus tenet impetum, sth per medium integer agens, quantas venit egreditur. Marcell. lib. i . paludi ingurgitat nomine Lemano, eam nter-ymeans, nusq am aquis miseetur externis. Idem quoq; asserit Plinius lib. a. c. 1o3. Id se vidis se testatur Merula par. r. lib. 3. c. '. ubi ita loquitur. Lacum Levianum apud pagum Flovam

rillam Νοville ingressus servato fere colore quem ipse qui tacum sepi me navigavi, O familiarissime

etiam cum periculo meo novi, viridiorem animadverti, aquam autemsuvij limpidam pellucidum 1: cumqtra erat ipsius lacus crassor esset, ct a terrena seceimpurior θ permeat.

De reliquis Helvetiae: Dvi'. AT que de duobus maximis H et vetite fluaminibus actum; de minoribus agendum :

127쪽

HgLvETIA ANTIQuΑ ΕΥ Nou A. dum: hi omnes velim mediate vel mediate istillos diffunduntur. Inter Quos praecipui nominis est si ola, vel si uia, Germanis sar, vel Are; tum quod longum habeat cursum, tum etiam, quod infinitos fermeri vos cum illorum nominibus absorbeat; & diversias Helvetiae oras irriget: unde etiam regio ipsa, , multaq; oppida nonae trahunt, veluti Argovia, Zrbirgi rivata geli an iii gl Zaramlic. Ejug origo secundum quosdam est in monte Grinasset,a8. Gotthardo non longe dis ito, supra locum dictum vital, in summa valle Hastensi vulgo Da glisandr) ubi post aliquod intervallum

duo iaculi in Arulam influunt. Alijejus fontem, in montibus, ad vallis Frutingensis ori. entem sitis quaerunt, Sc quidem ad radices montis Vocati Schre horn. Recipit autena di versos rivulos in valle Hastensi, quam praeter fluit Arula: postmodum lacubus Brien retensii

cns, alios fluvios iterum recipit; praecipu0rum quorundam mentionem faciemus. XCI.

vulgo nuncupatur) ortus ex montibus, thenmis Leucensibus, Vicinis Frutingensem va Iem alluit: cum hoc fluvio confluunt, servam tamen suo nomine, Engylen, infra Erutingens dc Simne ι, vallem vulgo dictam Simia enthat,

vel Sibenthat, infra Vinimis: tandem hi omnes fluvij Arulae immiscentur infra oppi

dum.

128쪽

DE RELIQE HEL v. FLuvII s. 03dum Thun. Recipit quoque Arula fluvium Girben supra Bernam : postea fluvium Sanaum ita clicti, quia Sanensem vallem, Saneriliat, praeterlabitur, & in illius montibus oritur)supra Arberg, in quem prius influxit fluvius Sensa, Vulgo die Belisent infra Laupon : Deinde si. Thelani, GaIl. La Thicle vel La Telle: Germ. die Zil per quem lacus Ebrodunensis, Murat ensis & Nidoviensis in Arolam se exonerant, apud Meyenried, supra oppidum

Emma aut Ama, major ad minoris disserentiam, lacu apud Enilibu ochanos orta, infra Lucerna se in tUrsam exonerat)oritur in superiori Ementhat, supra T schan gnavu in montibus lacui Brientiensi vicinis, Habcheren Versas, per mediu Argo vi et sita perioris suit & infra Solo durit Arola influit. Sabuli auri ferax est, teste Sirulero com. de sip. idque maxime ubi rivusas υ φορος vulgo Goldbach et se na i scet supra oppidum Burgitor annotante D. Gaudardo.

Inde etiam a dextra recipit rivos, butet , I stus: iubat, Eoot, Psasseris, O miser, qui sit pra π1Ilis ivv ortus, Tostingam alluit, & supra Aa burg, Arolam intrat: ubi sere ab altera parte, paulo infertilis etiam f3. Dinheren in monte Jura ortus, se Arolat miscet. Mox s. Sur , supra lacum ejusdem nominis vulgo Sursee, vel Sempa chersee ) ortus, recepto prius ad de

129쪽

yη ΗaLvETIA ANTIQUA ET Novgόὶ regione castri Biberstein, etiam in Aroiani se praecipitat. Huic moX succedit fl. sa. quisii pra Bal dech in Sem pachianis montibus, Lucernam Versus, ortus, duobusq; lacubus, Ruchensi & Ι allvvylen si Ruchensee dc Hallvvyllersee egressus, de Lentaburgum praeterlapsius, recepto prius etiam ad dextram n. Bimet, supra millech in Arolam influit.

tria, aut etiam Rι 11st, Ger n. Rii . oritur ex palude vel parvulo lacu, qui est in valle pervia, inter duo suprema S. Gotthardi juga, ut obse=νapit idem D. Galli lard) unde septentri Oraelo versus effluit, ac per Uranios cursum suu dirigit, donec lacum Lucernensem vel Sylvaniensem vulg. der ilicetncisee I vel der Tiermaldflati en See ) ingrediatur. Simi ero MS C. dictus videtur hic fluvius, ab U rsarijs populis ubi Ursei en ad radices fere S. Gotthardi)qui pro insigni biis habent ursum ; unde vulgus

pet meta thesin literae Ru si mr vocat. Egressus ex lacu Lucernensi &in sinum suum receptis fluviis Emma minore infra Lucernam, & rivo Tugiensi infra Meyen bergam, tandem se infra oppidum aeriit in Arulam dat praecipitem. Testatur Ursam aurum fore, unde Lucernates multi studiose auri ramenta colligunt, maxime quando imbribus aut nivibus solutis vicina prata inundat, tum enim sabuli ahixi ramentis deserre solet. Liviii

130쪽

timui vi, vel Linuigin, vel Lindem in & Liuiademacim, ut ex Ueteribus actis refert Guill inj. in Habsp. Otthoni Fritigenisi Lemanus, sed vitiose, Germ. timmath, timet, di Limat. lnGlaronensium territorio oritur, lacum Ne seniunt praeterfluit, postmodum etiam Tigurinum, ex quo effluens Tigurum bipartitur,

Badam alluit, & tandem etiam in Arulam diffunditur. Sed haec dicta susticiant de amni bus notatu dignioribus in Arulam influentibus ; sunt quidem alij maximo numero rivi& fluviosi, de quibus omnibus loqui opero sum nimis, is ab taediosum esset: de illis in peculiari locorum descriptione , si Deus dederit. Thaurus, aut Durus, Germ. Thur aut Dur ori.

ginum habet in montibus Uerdem bergis i-bus, aut in Tota ijs,se pra pagum qui sylvcstris domus nominatur , & Zuinglij patria

fuit. A sonte septentrioneni versus decurrit, Turgoviam, cui forte nomen dedit, irrigat: a Finibus Plin) in occidentum curvatur, donec ad Schellem bergani in Rhenum influat. Recipit quoque Thaurias plurimos amnes de quibus nunc aliquid dicere non multum ju

vat.

1 Ua Germ. Toss. non eum hic intelligimus, qui ex Sempronio ortus Italiam versiis decurrit latitie Athiosa j in Glaronensi uni confinibus nascitur , in monte qui a c orna apud