Helvetia antiqua et nova, seu Opus Describens Helvetiam ...

91쪽

εό HgLvEri Α AN Tinu A ET Novg. tremat, sed quod montem ascendentes viso prarsenti periculo, tremere incipiant. 2. Ex altera parte, visitur vallis infernalis ubi supra

Sillinium, pagum Uraniorum, juxta uisainst.& prope Ursarium vicum , pons est, quem Diaboli aut inferni pontem vulgo die Teu Lfelsbrug) nominant: hujus meminit Platina, in vita Pij a. dicens eu ante pontificatum, tempore Concilij Basileensis ex Italia , per

Instrui pontem , Lucernae lacum , Helvetiorum campos, Basiluam tandem pervenisse, de his vide Iovium. lib. 13. Simieri com. de Alp. Vige

Hic mons S. Gotthardi, multis Verticibus constat, inter quos habetur, Mons Dircie, Germ. die Furchen, a bifurcato, & in duos vertices

diviso summo iugo, nomen habet. Hic mons asper est valde, nec inhabitatur, limes est inter Uranios & Vallesianos, & ex eo Rhodanus Oritur. Mun ter. co . lib3. refert olim Vocatum Iuberum, is Coatra viam siecundum alios

et i sellum. Non longe ab hoc est mons Grin et aut Granisula ; continuus est Furcae, &sib Lepontijs quoque comprehenditur : Vallem Haselam sub ditione D. D. Bernensium, . Vallesianis dividit, iter admodum arduum Sc asperum est per Grim sulam. Inter Lepontias quoq; numeratur mons Liscumonis, s Germ. Luchmani er) hoc nomen a quodam Lucumone I usto accepit: dicitur etiam Mons S. Bam

92쪽

DA A Lyrsus IN S pECIE. I nabae, ubi est rupes Cadelin, de qua postea cap. XI. hic mons Rhaetos a Lepontijs distinguit. De Alpibus Rhaeticis.

Succedunt Alpes Rhaeticae, a Rhaetis populis eas incolentibus, dictae: de his apud veteres frequens me trio. Tacitus hist. lib. I. Rhaeticorum jugorum meminit, hos montes Merula, a Como Veronam usq; extendit. Riati

s inquit Strabo lib. .) ad Italiam flectant stupra

Veronam ct Comum. Dicit Martianiti, Alpes Rhaeticas agro Tridentino adjacere , ut&Veronensi , quibus ex Italia in Sueviam & Austriam iter est. Plurima autem sunt Rhaeticarum Alpium juga, interea principem locum tenet, secundum plerosque, mons Adula. Str bo lib. 6. αδε υλυώ Alpium partem facit: Guarinius in Strabonem vitiose legit Diaduellain. Ex hoc monte Strabo & Ptolomaeus Rhenum deducunt; illius summitas Vocatur Germat nis der Hogel, aut Rogesberg, Rhaei is coimen delolcello aut ocello, vel Monsed des recello, Italis monte dei Vccello, ut annotat D.Gaudard. secundum alios mons S. Bernardini, per quem a R haetis Belligonam itur , Bralium vocat simplicitas vernacula,ut ait apud Simi. Alciatus. millis in Tacitum accolis dici, Elzel, refert; non Oportune in lacus Larydescriptione, Grajas appellari yopius scribit. Sprech. Pall. Rhaet. lib. 7. montem spiculam vocat, unde Rhenus posterior

D s oritur

93쪽

38 Hstva IA ANTIQUA ET NovΑ, oritur: in loco scaturiginis quondam sacel Ium fuit Nymphis dicatumi cujus adhuc vestigia cernuntur, reserente eodem Sprech. Sunt

de alij, qui μι-n sub Lepontijs collocent, inter quos et rigenereus, qui Gotthardi, Crispaldi, Lucumonis montes sub Adula comprehendit,& Adulam aut Adyam , ut etiam legit Alciatus, inaccessiana significare dicit. Sic Rutilichius: sola ita monti S. Gotthardi connectit continenti quidem jugo, ut fit summarum s iam veluti brachium aut cornu. Guillim annus UOM

Adulam summarum Alpium sive S Gotthardi orientalem partem facit. Partam vero re fert hoc, cum Alpes Rhaetica O Lepontia vicinae, imo conjunctae sint.

Diugae aut vel a mons s a SpIuga vico ce-Ιebri in primo Rhaetorum scedere ) Adulae

proximus est. Hujus mentionem facit Iorius lib. 11. Latinis scriptoribusus lus vel culmen ursi, Rhaetis , colino detorso , Germanis der urseleroder Spluoerberg, Vigenereo S. Bemardini mons, quibusdam etiam spicula,dicitur, In hoc monte columnam Iuli j Caesaris ostendi, ait Siniteri coni. de Alp. Ad illius radicem fl. Liro oritur vallem Clavennensem intersecans; huis valli ad orientem adiacent montes , Furcula se S. Iori. Rhaetico mons inter altissimos a Mela lib. 3. nominatur; eum in sinibus Rhucantinorum collacat Mercator: a Rhaeto Τuscorum Duce,

94쪽

denominatum vult Siniter. m. de sip. Τschu-dus ' r litigomerberg appellat, oui in Helvetia est, de eo sic in Tacit. Germ. Altha merus. Rhae lico mons, apDd Pomponium Melam, et jugum illud Rhaetiae primae inter sines Curiensium es Valle norum, Helvetiys imminens, cui a jharens vallis vetusti nominis reliquias servat: vulgo enim Braeti ovi vicum habens ienatium ) id est Rhaetorum ager, pagus aut vallis pro Rheticone appellatur, puto inseper Pomponium , Γraetigovv, ad Romanae lingua figuram in Rheticonem deflexisse, dicitur praeterea vallis Mou-tafium a Comitibus de Sonnebergo, quibus paret. Secundum longitudinem hic mons extenditurusque ad Estiones ι ab uno illius latere est vallis Drusiana, quam mediam secat fluvius Langarus, qui in altissimo Rheticonis vertice sΩΙ-va Rhaeta, quasi sylva Rhaetiae dicto in oritur, videantur Sprecb. Pall. Rhat. lib. s. ct Altham. de varijs Rhaeticarum Alpium nominibu S. Suptii de Penninis Alpibus locuti sumus, quae sunt inter Vallesia nos &. Sal illas : sunt& aliae, quas Tacitus juga Poenina nominat, quibus ex Italia in Noricum & Germaniam iter est, referente Martiano. Loqui rur quoque Ptolomeus de ποινοις Alpibus a Penninis diversis, quae Italiam a Rhaetia separant, suntq; inter Rhoeticas Alpes Ocram montem, ad s. Lyci fines positae: has a Pennone Noricorum Rege, dictas ait Aventinus , illas etiam Bojas nominans, addensque ab eodem Pen

none,

95쪽

o HELVETIA ANTIQUA E Τ NovΑ.none, nuncupatum Penninum montem sun- de oriuntur Athesis de Rhenus ) quem vulgo Venustuum dicunt, illas autem Alpes his Verbis ita describit. Vindelicia, quam jam solariam nominamus, clauditur ab austro perpetuis montium jugis, ct hoc dor uim a Lyco ad oenum pertinet, quod ampliuss anfrae Dusequeris, centum is viginti mi iatia passuum percurrit; quo tisce quincuncem dem- feris, reliquum est recti itineris interνallum. Alpes a Ptolomeo Penninae aut potius Poenina) nuncupantur, cui cel imae undique praeruptae, ct absitissae rκ-pes. Cacumina perpetua nive albicant, longe, late

ad quadragesimum, is amplius lapidem a periti, dificernuntur. Alpium quas Aventinus describit, inquit Simi , summa juga a nostris nominantur, dearlibet g oder Albelens ab Aquila nomen habent) item venustus mons Binstermuniri. Atque, inter Oenum is L cum, isti montes longe procurrunt, & vallem essiciunt, quae a Germanis Iuthali, vocatur: hanc idem Siniter. desic. Valles lib. a. se covi. de sip. Poeninam vallem, rectilis Oenina diceretur quae aRhaetiae proin legato regebatu r, esse ex quadam quq FIorent, in agro Veronensi, visitur inscriptione, arbi

tratura

Alpium Helveticarum pars sit mons Albius riacet is inter Tigurum O rugiunti & est ubique pascuus: hujus mentio si in literis quibusdam Ludovici, circa annum septingentesimum. Hunc Rapertin I huricensis, s . Galli

96쪽

όLDs Anxv ETI SΥ LUIS. monachus albisium nominat. Siniter. M S C. Apud Lucernates, mons est quidam, Lucgrnae urbi imminens, dictus Mons fractus se Pilati, ubi est caverna quaedam, de qua cai p. praceidclacus Pilati, de quo suo loco. Certissima ex

hoc monte, tempestatum indicia petunt Lucernates annotante Sinitera, covi. de rip. hunc

montem desicripssit Gemerm. Si quis plura, sive in genere, stye in specie de Alpibus scire cupiat; Simiermn illas peculiari libello docte

describentena, Mer lanι illi iusEpitomarore, aliosq; quam plurimos consulat. Hodierna di versoruna Argo viae montium nomina, ad peculiarem locorum descriptionem referre oportunius est.

De Helvetiae Sym . DE montibus hactenus; Sylvas quod a

tinet, tantus est earum Varij generis numeruS, Ut omnium nomina, ViX qui S enumerare aut commemorare queat. Nota satis in

signis illa Germaniae sylva, quae communiter Bercinia, ab Hercino Germaniae monte, ut Martiano placet; aut Haria iniis, ab Hartet, id est, resina, secundum Ammianum; quibuscdam corrupte Martiana, Eratostheni Orcinia, Getitiani a Schppartivi aliis, Gallis, ta forest not-

97쪽

Er HahvETiA ANT1stu A ET NOVAdre, dicitur. Alserit vero Mercator, illam se iii Helvetiam usq; extendero, & Helvetiae blatas illius este portionem, ac veluti brachia quaeiadam, quamvis modo hic, modo illic diverse accipiant nomina. Sylva, quae' prope Tomii gam est, dicitur Bonvaldis profert haec abietes procerissimas, centum & triginta pedibus longas, quae secuncia Arula, per Rhenum inritare, ad construendos navales malos trans mittuntur, Vide Muni'. lib. 3. Reliqua Argovid

frequentes habe t sylvas, de quibus in speciali illius descriptione. In Ralla ut duarum sylva inrum meminit Mercator, unam vocat Melebata,

prope Arnon; alteram Per valdi, prope Perigard : siunt autem sylvae per totam Helvetiam crebrie satis, sive in locis moritatis, sivei in planis. Insignis quoque ea est sylva, quae per mediam sere randi regionem. longe lateq; porrigitur, dicta vulgo jorat, forsan quia ctis in Vaudi editiora loca occupet, & montem quasi reserat, sit velut alter, aut quasi minor mons

Iura. Alias reticeo, quarum communiter nomina ab oppidis aut pagis vicinis desuri iuniatur. Cum alitem Helvetia, sive in montibus sive in planitie varias habeat sylvas, varii quoque generis arbores alit, de quibus aliquibus aliquid hic diceres oportu muD CIit. Castanearum non exiguae sunt sylvae apud Rhaetos, qui siccatas adverssis famem, magno pauperum commodo recondere didiceiunt i si

enim

98쪽

DE HELvETIAE SYLVI I. enim re te, ac ex arte siccatae fuerint, silccae pariter dc elixae esui aptae sunt, panisq; ex illis in plebis usium coquitur, ut ait Simier. tom. de Ah. Sunt quoque alibi castaneae in Helvetia, maxime apud antuates, δc in praefectura Nevi dunensi, ditionis D. D. Bernensitum. Sunt & Osteneta varijs in locis, unde queriscuum usus, ob ligni firmitatem, in aedifici js construendis est. Sic Berna, in Querceto primo, a Berchiol do Zaringiae Duce aedificariccepta est ex quercubus. Glandes mirifice ad saginandos porcos inserviunt, unde magna utilitas; sami S quoque tempore, apud pauperes in usu sunt. Ligno, in quercu nati visci, proamuleto adversus comitialem morbum nonnulli utuntur, & sis diter contra sanguinis undequaq; eruptiones; sed exiguo, imo nullo cum tructu aut successsu, sicut monet Dodon

pe=np. 6. lib. . c. g. In Veterum quercuum caudi

dicibus enatum Polypodium, a pud Medicos ita gni aestimatur, & alijs praefertur. Inter glandi seras arbores annumerat Dioscorides fagum, quamvis Quernae glandi nihil

simile fructus habeat. Egregiae procerarum fagorum sylvae, in Helvetia reperiuntur. Liagnum ad ignis usium optimum est; illius cineres ad vitri composui onem utiles, scribit Petrus Crescentius. Interiores, fructus nuclei, sapore cum levi adstrictione dulces, feruntur renum ex calculo dolores, si edantur mitigare,

99쪽

ἐ4. HELVETIA ANTIQUA ET Nova. δί ad calculorum ac arenularum faciliorem eXitum, prodeste; Columbae ac turdi his delectantur, horum pastu stes saginantur, muribus ac sciuris gratissimi sunt.

Inter montanas arbores a Teophrasto enumerantur abietes, pira astri & piceae; constat autem experientia, non solum has arbores in Aliapibus felicissime provenire, sed & in locis

planis, illarum enim sylvae per totam Helvetiam frequentes satis hunt, verum montanae ob majorem materiae firmitatem, sunt praeserendae, sicut ostendit Siniter. coni. de Alp. pag. m. 322. De varijs resimis tum aridis,tum liquidis, ut & de pice,vide apud Plinium Iib. Us. c. Io.& passisn. Calenum, Dodoneum&alios, ex conis seu strobylis, quidam civis Laus annensis, oleum stillatilium conficit, quo adversuS varios morbos feliciter utitur. In resina & pice colligenda maxime dant operam, vastis Calangascae apud Rhaetos, incolae, unde se familias'; suas alunt, Simier. com . de sip. unde quoque resinari j dicuntur Guillum. de reb. Hel.

lib. . c. a. p. 39.

Inter coniferas arbores, non contemnenda

videtur Lariae Theophratio δί Graeciae ignota Alpibus nostris propria, quarum ingens copia est in sylvis apud Vallusian 6s,&sthaeros prae cipue. Illius lignum in tempestatibus sirinis si 'mum, adversias cariem illaesum, ad aedificia aptum, visu pulchrum, odoratu suave, et con

100쪽

Dὰ Ηgivari AE S vis. 6stra lepram efficax, habetur. Rema larigna, in officinis Terebinthinae loco divenditur, quod

jam sua aetate factum Galenus refert. Fungus quidam in larice nascitur, vulgo Agaricum nominatur. Plinius lib. 16. c. S. Galliarum arbores maXime glandiferas ferre Agaricum dixit,

sed fallitur, non enim glandiferae, sed conise rae, Sc quidemi inter has sola sariae, quae non in Gallia hodierna, sed in Helvetiae St Italiae Alpibus crescit. Agaricum autetia adversus capitis dolores prodeste dicit Plinius lib. as. c. 6. Viscerum obstructiones eX purgat, lumbricos pellit, alijsq; morbis medetur, ut Medici testantur. Obiter hic notandus duplex Plinii

error. I. enim folia amittit autumno, quoa non cognovit Plinius. 2. laricem non comburi igne, dixit idem Plinius lib. I6. c. ro. quod etiam de castro larigno a Caesare oppugnato refert Vitruvius: sed hoc falsum esse experientia comprobat, a nullo enirn alio ligno magis liquefiunt metalla, ut in Tridentinis montibus videre est; omnium larita carbones ferrarijs officinis utilis simos scribit M.tt-rbiolim: apud vallesianos hon alia in soci usium ligna, multis in to eis adhiberi tradit Simin

. Platantis Italiae advena & peregrina, sicut ex Plinio lib. 12. c. i. videre est, in Helvetia communis est; istius proprietates vide apud eunde, lj b. et t. c. 8. Eraxinus, ita serpentibus in senis