Helvetia antiqua et nova, seu Opus Describens Helvetiam ...

131쪽

apud Germanos nomen invenit, Humli. Comitatum Kyburgiensem praeterfluit, rivum, L illach, Vitodurum alluens recipit, tandem in

scetur

Apud Rauracos & eorum vicinos, quidam etia amnes conspici utur, inter quos s uni: II r a amnis in monte jura ortu stimultas valles pret-terlapsus, rares varijque generis 3cusius ligna secum Basileam magnam usque trahit: ducta ibi folia est ad molendinorum usum Mercator in suo sit. min. Muns. lib. 3. Uisa alius fluvius, Byrsia quidem minor, interim magis parvae Basile se opportunus, piscationi, vari j generis molendinis, & adducendis ad aedificia lignis, commodus, ab Hercinia sylva profluit. Ion . lib. g. Meminit quoque iamler. M S C. cujusdam illi violi quem nominat Ergentet, a quo ut ait) putant quidam Rauracos dictos, pagum Arragove, ut eXliteris Arnulphi Imperatoris, quae in S. Galli coenobio alter vantur, Videre et f. Fluvios, quos Rhodanus capit in Vallesia potius ri Vos & torrentes nominare licet quod attinet, de illis pauca habemus dicenda nunc, eos ad peculiarem Vallesiae descriptionem referre juvat. Hic pro fine annotabimus aliquid de fluvio aut potius torrente, qui infra, & prope Gene vana Rhodano mi

132쪽

DE Duo a. MAIORI B. HELV. LACU B. ' cap. 9.) is tanto saepe aquarum impetu sertur, ut Rhodani cursum impediat, & ad lacum re gredi cogatur,unde sit,ut Pistrina Genevensia,

inter lacum Ss Aruae confluentu, contrario motu moveantur ac molant: quod ad an . is a. observaturin est a Casaiubono ad lib. M. Geu. Strabon. ct a Thuano lib. - . De R haetiae nobilioribus fluvijs alibi, data occasione, agemu S.

CAPUT XIV.

De Duobis Majoribuου Helvetiae Lacubus. SEquuntur nunc Lacius, quibus Helvetia abundat. Sunt autem illi vel majores ut remanus o Bragotinus ι vel minores, de quibus capite sequenti: de duobus illis vero hoc

In duobus Helvetiae extremis positi sunt tot1 Europὲ celebres illi duo lacus, Lemanus a Sabaudia, Brigantinus a Suevia, Helvetiam dirimentes.' Primas verbien et LacuStem i , quod omnium Europae lacuum navigationis patientissirnus, &maximus sit: sicut enim Iactis grandes Hebraeis maria dicebantur, ut ex Evangelio videre es Salinas. in Solin. p. 6I : Annotat D. Gaudard. hoc adhuc in Germania

inferiori, de apud omnes septentrionales in usu esse; quod enim Helvetij dc omnes Germani superiores, See, id est, lacum nominant, illi Neer, mare dicunt, & contra): Ita etiam Le-G manus

133쪽

ssepe maris instar saevit, ut ait Merul. par. 2.lib. g. c. 43. Hic lacus jam antiquissimis temporibus, Lemanus ab Author . bus vocatus fuit: ve iustissimi variorum aut horum codices. N, In Lemano geminat, quod maxime apud Poetas

locum habet. Extant adhuc hodie ab utraq; lacus ripa duo vici illius nominis vestigia re

tinentes. Strabo lib. Vocat lacum magnu ni

ex quo exit Rhodanus, item λιμοι ut est in Caesarebo. codice, vel in manus c. mi 3πινα, alio ejusdem libri loco λιμόναν. N nin Pintianus cant. in Mel refert apud Strabo

Dum vocatum Limennam, de apud Ptolomeum limene, λιμ ρνη. Linde vero Lemani Homeri fluxerit, non omnium eadem est sententia. Fingunt V audi chronica quendaria regem ΠΟ-

minatum Lemanum Paradis filium fuisse, qui lacum & vicinam regionem de se nominave rit. Dicunt alij Lemanum Alemannorum

patrem fuiste : M Uler. de hoc Lemano ejusq; gestis, ex quibusdam antiquis Maneti Egypti j&Ρi erroni j aut horis Graeci loqui rur. Ber- feronus in sium. temp. refert tempore Eliud circa annum mundi 2 612. in Gallia Lemanum regnasse, a quo lacui nomen inditum. Albent ab Alemannis Lemanum lacum vocare Voluit: reserente Rudiano in M l. p. 1 a. sed fallitur,cium Lemanum, Constantientem esse putaverit,

134쪽

rit, per quem Rhenus fluat, ut ostenditi dena Vadiamio in quadam ad Rudolph. Agricol.

Epist. Forsan Lemani vocabulum, a Graeco λιμνη, corruptum fuerit , unde hic lacus ita per eaecellentiam vocatus sit; alis Veio tan-rum paludes; sic Straho, uti diximus, vocat λίμν&υ so γαλ . Antoninus in itinerario eum nominat Lauponium, in quibusdam eXempla

ribus est Lausinius, in tabula Peutingeriana, legit Merula, lacui supra scriptum, locum Lo ' fonne, inscriptum verb, lacus Lo auete Vita OSe, nisi sic Theodosiij Imperatoris aevum enuntiarit. Hodie ab oppidis ripa adsitis denominatur 3 pars quidem orientalior, c0i 'mun iter dicitui Lae de Lausane, lacus Lausa ensis. sive Lauxanae, ut stribit Sabellic. En n. 6 sitia sed non ita bene: pars occidentalior, lacus Genevelisis, Germanis modo Gens Osee, modo Lausanes e dicitur. Illius lacus latera oppidis aliquot utrimq; vestiuntur, quorum tamen nobiliora sunt, quae ad septentrionalem ripam sedent, primas inter ea sibi vindicante

Lausanna. Maxima Geographoraria pars hunc lacum

in Gallia collocat, sic eum describit Sulpitius.

Lucus e t Gallia Cisalpina, per quein Rbodanus fra-rim deferens rapitur, is Helvetios a Gallia separat. Disssi accolis Lemannorum indidit nomen. Mela lib. 2. c. s. Galliam in duas partes per lacum

Lenisnum dividit. Ejus longitudo litora-

135쪽

1oo HELVETIA ANTI A ET Nou A. iis, qua Helvetios respicit, est sedecim horaram, aut juXra Turquetam tantum quindecim; latitudo ejus maxima est trium imo quatuor leucarum; sive, ut ait Codnervi in Epist. Ortet longitudo ejus ad octo milliaria Germanica, aut paulo amplius protenditur, latitudo ad tria fere accedit. Munst. lib.3. Habet hic lacus varia promontoria Scilia versos portus, item dc hoc notatu dignum, quod in extremis caloribus extraordinarie tumeat & augeatur, cum alij decrescant, crescunt vero per pluviosas hyemes & liquefactas nives. Vulgus lacui Lemano hoc contingere credit, quia herba quaedam, accolis,

herba lacus, dicta species est musci marini)tum temporis frequens in lacus fundo genereiatur, aut quia Rhodanus in e X traordinarijs caloribus, ob liquefactas in siritimis Alpibus ni-Ves, mirum in modum excrescat; sed hae non sunt sussicientes causae; nec enim semper ob herbae illius copiam, aut ob aquarum Rhodani abundantiam tum et lacus: credi iaderim potius, maris instar, caloris iolaris vi, illius aquas tumere, δc quasi ad ebullientis ollae similitudinem infervescere.

Hoc etiam huic lacui est proprium, quod flante nullo in superficie vento, facile idq;

admodum turbetur, saepe non sine navigantium periculo, ab aliquo interiore vento, in

imo ut ferunt) lacus fundo latente, &accO-

136쪽

lis la Haudisse, aut Iraudatre nominato, motuS. Fre . cap. s. adm. Gal. de hoc lacu sic loquitur. Lacus Lemanus his praesertim quatuor mirandus: quod maximus Galliarum, quod ventis ex ipse fundo assurgentibus attollatur, sereno alias ct quieto caelo: quod, ut Gregorij verbiistunt, pisces Truttas centum librarum ferat: ct quod Germanis quos jam Alemannos rocamus, nomen dederit. ut visim multis.

Notandum autem quod de eo scribit Caesar lib. i. A Lacu Lemano qui in flumen Rhodanum insuit, ad montem juram,sc. An verum latust inquit Merula ; Res ipsa sequius loquitur, Rhodanus lacum insuit, non lacus Rhodanum, authorem non

capio. nis leg turonica mutata litera, tu egro, qui in otimen Rhodanum insuit. Turbavit vox Rhodanum eos qui non intellexerunt etiam dici Rhodanum in genere neutro; sicut lumen Rhenum apud alios, inulta, ut a Criticis satis elli probatum. Hanc non enervat conjecturam susio; itus, qui in Narbonis elogio Lemanum Rhodani genitorem appellat, quod qua ratione intelligendum sit, supra captie XII. ostendimus. De hoc lacu

Poeta'. Lucan. lib. I. bel. phara.

Defruere cavo tentori fixa Lemanno. Dicitur cavus,vel ob ripas, quibus inclusus jacet, utrinque eminentiores; vel ob diversas Voragines, aut gurgites; tanta enim quibus dam in locis est profunditas, ut comperiri quingentis origijs a nautis non potucrit. Mantuanus modo liquidum, modb gelidum vocat.

137쪽

rog Astur TIA ANTI'uA ET NOVA . Agmine in extremo liquidi gens dura Lemani. Ite

mc veniunt gelidi quos nouarnat unda Lemanni. Ouare vero cum gelidum nominet, nescio, nunquam enim congelatur, quamvis Mercator congelari raro dicat, praesi apponens, all- quando hoc fieri : quin contra, quo magis si ne sicit, eo magis instar sumi vapores eXhalat Barthol nos de hoc lacu quoque canit. Ostrifero madulum caput occultare Lemanno. Utrum vero legendus sit ostrifero, an cestri- scro nihil refert, cum utrumque verum sit, Mostreas, id est, conchas seri, δί cestros, id est, Tabanos, maximo numeroe in testate habet, qui circumagentibus saepe molesti sunt

ALTE sh lacus Lemanum magnitudine aequiparans, is est quem Plinius, Solinus & alij Brigantinum aut Brigantium appellant, ab anti luo oppido Brigantio ue ubi praetereunda non videtur Bodini conjectura, qua credit latrones, Gallis, Brigands, nomen a populis circa lacum Arigantium incolentibus accepisto; restatur siquidem Strabo illos latrocini js fuisse deditos

Ammianus se Mela hunc vocant, scromium, aut Acromtim, alij Potamicum, Venetum, O c. Circa haec varia nomina Vadiani judicium quilia

mus in Epist. ad Rudolph. Agricol. ubi scille. Volaterranus Acromum lacum Bodinae, vocabsila

non sane faeliciter excogitato nominat; sed melim pe-dmicus aut Podamictu, der Podmersee, ab antiquasi ptilia Nobiliu de Polim,quora nomen adhuc durat,

138쪽

DE Duos. MA IOIO B. HEL v. LACU 8. IOῖ dicitur. Vati ridus vocat Pomicum, a Wταμώς, qui, fluvijs augeatur, ta c. Nisi quis Bodicit , seu butigum dicere malit, hoc est fundo carentem. Crediuit etiam Vacti unis apud Melam legendum potitis Acraritimi, quam Acromum, qua Voce indicari possit, lacum hunc nunquam gelu obdurari ; Graeci enim Ocuanum glaciale cronium id est, Saturninum& frigidum, tardumque appellarunt, aut horibus inter alios Ptolo neo, o Plinio lib. . cap. 3. Quoniam vero hic lacus quali in duos diuiditur, ita eum distingunt eruditi, ut Venetu, a calore marino, qui caeruleus est, ita diduis, ut pluribus refert Va ramis,

vel a populis Venetis, ut vult Munister.) is sit qui nunc Constantiensis, ab urbe Constantia, MPo amicus ab oppidi, Pod men, vulgo vocabulo deturio, der Lod ste, nominatur. Acronius

verbis sit, quem inferum appellant, vulgb, deriandesee dc Ceste se, id est, lacus Cellensis, ab Oppido Cella; atque haec est radiani o CD perii

lib. a. c. o Gel m. ant, sententia; quae praeserenda ill i, in qua est Olivarius in Melam, Muuster. lib. 3. contrarium enim sentiunt, dum Vene- tum , inferiorem & Cellarium silperiorem esse censent, Non convpnit inter omnes de longitudine&latitudine. IIic lacus, inquit Strabo, in ambitu habet bt dia amplius C C C. trajectus vero tu mpe CC. Amianus lib. 1 .eum fuses iis describit,

dc pene tam latum esse, quam longum, ait; sed G 4. decu

139쪽

οέ, HEvETIA ANTIQUA ET NovΛ. decipitur. Amrnianus, radιant judicio: con. stat enim XI i. m. p. ubi latus imus est. non excedere, cum longitudinem habeat pa suum non minus 24. mil. Dicit quoque Clui en Strabonem & Marcellinum erra ste , quod

quaedam adjectae sint paludes, & summa ejus

longitudo sit ho . m. p. latitudo maXlma 6. m. p. Munst. Γόν 3. illius longitudinem eXten dit ad sex aut septem milliaria Germanica; latitudinem ad duo. & alicubi ad tria. Mercil- ιον longum facit et . millia r. latum vero Ia. Asi erit etiam radianus in Mel. lib. Falsi

simurn esse, hunc lacum aquae limosae est e, U-jus colluvie Rheni undae nec tardentur, nec inquinentur, ut refert Marcellin. & Rhenum suas aquas non miscere , sicut cum eodem

Marcel. credunt nonnulli, puram & limpidam illius lacus aquam esse refert Muiper. lib.

3. Est autem hic lacus amoenu S, amoena quoque circumvicina regio, & urbes ac arces frequentes ad ripas. sitae ; omnia circa illum Uineris, pomarijsque cultissima, paucis in locis moIlior littoruni planities scirpo & arundine sterilis est. Galliri, inquit Frey. cap. 2. adni,

Gal. I. fuit lacus mirantinus, hoc mirus, quod quemadmodum aliq ingulis annis coelum mutaWapes; ita his pisces innumero numero coelum, ne dicam an aquam ' mutent. Habet hic lacus quasdam insuas; prima ea est, ubi sita urbs Lin-davium Titidam ad orientem Arbonae, quapro

140쪽

DE Duo g. MAIORI B. HELV. LAC. I spro receptaculo Tiberius cum Vindelicis navali certan S pugna, usus est; Videatur Strabρ lib. . ct Guillim. pag. i 9. Altera locum habet vulgo dictum Maynou. Tertia est in lacu Cellensi, ubi visitur Abbatia, Richen ovium nominata. De his Munst. lib. 3. fuse. Marcellinus hos duos lacus suo more paludes nominat, sed non ita accurate: a physi cis enim definitur lacus , aqua stagnans taperpetuo durans : palus vero, aqua stagnans perpetuitate carens: differt palus a lacu, sicut torrens a fluvio.

De reliquis minoribu ue miseriae lacubm. DE duobus maioribus Helvetiae lacubus verba fecimus: jam alii his minores sequuntur: in quorum desicriptione natur re ordinem sequemur. Lacus Neocomens, Gerna. isten elabiivgersee ita dictus est a Neocomo, aut No i castro,praecipuo , circa hujus lacus littora, oppido. Initium sumit prope Yverdunum oppidum, a quo etiam quandoque denominatur lacus spei dimensis, te Lac d Yverdun. Ejus longitudo constat quinque Leucis Germanicis, latitudo

maxima una & senti. In fluit post aliquod G ue inter