Helvetia antiqua et nova, seu Opus Describens Helvetiam ...

141쪽

intervallum hic lacus per fluvium Telam iutacuvi Biellensim, Q iusti feci ita denominatu ab oppido Biena Sic si non ita tamen proxime ad lacus exitum sedente;hic lacus amoenus est piscosusque, cujus littora vitibus consita sulit;

Neocomensi minor: Vocatur etiam NidoViensiis, a castro Nidavv ad Telae eX hoc l. icii ef fluxum, jacente, ad quod, ut monec D. Heman.

hujus lacus juris distio pertinet, excepta tantum it la, quae Biennaria versius respicit, eXHemitate. In quibusdam veteribus Actis dicitur lacus de Nurol, Neurol, vel Neroi , ite=n Nutruita certo quodam loco supra villam novana sit c sed jam antiquato, ut refert idem D. Herman. Innaedio fere lacus, quaedam j a sent insulae, major vocatur S. Petri, & satis paret, amoena est, sylvam, vineas aliquas & prata continens: minores reliquae parvi sunt momenti, cum

saepissim h aquis submergantur. Rigente frigore saepe congelatur. Famosus est ob ube rem piscationem piscium vulgo dictorum Vide MunIt. lib. 3. Lacus Muratensis, aeriirtenseel ab oppido non

incelebri Murato; non tam late pater, ac duo prce cedentes i a fluvio Broia initium habet, cujusque aquis augetur , qua ex parte latius olim patuisse credunt nonnulli, ita ut a d muros A venti canos se extenderet; unde quoque credit Guillim. quondam Aventicensem nomina-pluna. Extant quoque foederum tabulaea imo

142쪽

DE RE L. MIMORIB. HEL v. LAC. IO 1333 scriptae,in quibus nominatur, cerrichisee, unde colligit Simier. MSC. Aventicum tunc lichten nominatum, a quo regioni nonae Licht-Iand. Diffunduntur autem illius aquae perfluVium Broiana in lacum Neoco in ensem, pro pe pedes dictas, a LlSauge, ad Salice=u Locus vero ubi Broya eo ex lacti effluit, Vocatur ad Salices,

unde eti alaa pagus vicinus Vocatur Solirier .. Ferunt, omnino deperdi, quidquid in laoc lacu submergitur: piscosi sistimus est 3 quandoque in summis frigoribus ita firmiter congelatur,

ut glacies onustos etiam currus serat.

In parochia S. Saphorini, praefecturae Lau-fanensis, visitur magnum stagnum vulgo dictum, lac de Bro, Brou, ct Bre, & in Actis lacus Bromagus, hujus littora scirpis de arundinibus maXimam partem marginata sunt. Quibusdam in locis trabes quernae , & quadrati lapides in aquis conspiciuntur: credit vulgus locurn illum sui iste submersum, zk in voraginem dejectum : piscibus non carer, cancro Smagnos a lit; nullis amnibus augetur,interim ramen per rivulum in Lemanum lacum di funditur.

In monte Iura sint etiam Iaculi optimis piscibus abundantes, inter quos maXime conspicuus est Lacus Iuriensis, vulgo lac deloux, ab antiqua ejus nominis, olim ad lacum illum sita Abbatia ; ex hoc lacii per subterraneos ineatus e filuit amnis Viba, uti alibi vidimus. Monet

143쪽

xo 8 HELvATIA ANT1 A ET Nou A. Monet D. Herm. tres elle lacus, per quos fluat fluvius tirba: primus dicitur lac des Eses, aut Quin onnet: secundus nominatur metvus lacru, te grandiac: Tertius vocatur , lac Burnet; separatur hic a magno per pontem di ctum desChar, boniem. Lacus Γrientde;rsis. Ei lelusi i seel ab oppidulo

dicuntur. Arula in Brientet ensem primo influit, & illum post aliquod intervallum Thunensi jungit, ex quo prope serUato ΠΟ-mine effluit: uterq; magnam habet piscium copiam, unde praecipue apud Abbatiam Interiacensem piscario ita uberrima est, ut prodigio non careat. Thunensis Brien tetensii major est; ex utroque, orientem Versius, Alpium perpetuis nivibus albicantium prospectus patet

Sunt& alij laculi, in Argovia stuperiore Iinferiore, quos utrum magna stagna, an paludes nominaveris, parum refert, ne quibus in genere notandum eos saeviente hyemis frigore congelari, interea tamen piscibus non carere , praecipuorum mentionem faciemus. Richen ste lacus est parvus a vico ejusdem nOminis dictus: ad illius caput est locus di ctus Balderi . & tibi emuit per rivum Aa, jacet vicus Richensee, jungitur vero majori lacui dicto Hakννylersee, ab oppiduo Hallvvyl, ad emuxit

n. Aa ex illo lacu, posito. Ab oppido Sursee

144쪽

DE RE L. MINORIB. ΗS LV. LAC. Iost denominatur alius lacus, dictus etiam S

tachersee, ab oppido Sem pacti, ad illius fere

caput, orientem versus: jacet vero oppidulum Surseea degretium fluvij Sur ex illo lacu, quia meridie septentrionem versus porrigitur. In monte fracto, supra Lucernam, est etiam laculas, quem Pilati Licum vocant: situs est in loco paludoso, solitario undique collibus, a quibus lique centes nives defluunt, cincto, ac sylvis circundato , ne a quoquam irritetur,vnlgo enitu persuasum est, toti regioni eXtem

pestatibus, & inundatione periculum esse, si quidquam ab homine de industria injiciatur;

Siniter. de sip. Ouadius in descr. Helv. Merui pari. i. lib. 3. cap. Io. Mereator, Fry. O c. Fabulantur

autem , olim illic in eminente rupe Pilatum consedisie, horrendasque eXcitasse tempestates, quem postea depulsina conjurationibus incantator quidam in proximum lacum deturbarit. Ridet haec Ges ierin in Descrip. montis

p .Fa. referente CL. D. Hotting. inmet. Ieg. hist. Hely. pag. a I. Magna n famae aut horitatem conciliat vicinorum rigor, qui montem constendentibus hoc sollicite injungunt, ne paludenteturbarent. Vadian. in Pomp. Mel. Capti res fidem, quod pacatum irritare ausos mox fuisse capite plexos, ob illatam accolis calamitatem, oppidani referunt. Illud retulerim, nos in ascia se, a pastore illo, qui ducebat, tantum nonj-sjurandisanamento adadios fui se , ne quid imporrimus tentarem π

145쪽

1 1 o HpLvETIA ANTIQuA ET Nova. remus Piso, aut ne quid injicerem M. Capitis ille sivi aleam ludi aiebat, O c. Mutavit tamen poli ea sententiam radianus, ut habet Gessueri pag. 0. Superstitiosam tempestatis concitationem plenius eXaggerat Malleolus apud Getiner. p. 61. Paulus fremita Desse. Hel V. Mirum quod de eo lacu vulgus nugatur, sed nec fidem meretur, nec in

heri

Lacus Lucernensis, Tu cerner ab oppido Lucerna, super hoc lacu ad a. Ursae effluaxum sedente nomen habet; eX hoc lacu plura, quam exterritorio suo, fere commoda Lucernates habent: huic lacui jungitur alius dictus S lvanius, a Syl vani jς seu Undervvaldensibus ita dictus, qui in lacum Lucernensem influit& proprie vocatur dex via' QMald flesse ii se e quia medius inter quatuor illos pagos svulgo Meviei PBaldfleti in Brit Sohaeti si indem, alti en δίΘligi situs est. Ab hoc non longe occidentem versus in pago Undervvaldensi visuntur parvuli lacus, quos verius cum Marcellino, paludes dixeris: orientalior Hui Uec occidentatior, Langeriisee ii hi duobus rivis effunduntur,

qui simul jiuncti, in alium laculum influunt,

Sachpersee,eXquo effunditur rivus, sa, se infra Stantili in lacum Lucernensem praecipitans. Lacus Tugenus, Vel Tuginus, aut Tugiensis, Ptiger feel ita ab oppido Fugio nominatur,recipit fluvium torcis dictum , qui ex lacu egressius postea ursae miscetur. Hic duobus su

146쪽

DA RE L. MINORIB. HELV. LAC. Hi perioribus minor est: Eiq; ad orientem etiam duo adjacent laculi , quorum prior Uocaturigerasee, per fl. iorest in praedictum lacum Tu-genum se exponerans, Alter Vero vocatur io εiversis cel prope portum Brittanen in lacum Sylvaniensem influens. Tertius paulo remotior orientem versus apud Glaronenses a Val ἀleCloniat vocatur Cloni AElese, qui per rivulum LGnt sch, in rivum Sariasse exonerat hic in Lina agum illapsus cum eo in lacum Tigurinum defertur.

I acus ti urinus, Valafrido Turicinitis, longus satis est, a meridie septentrionem versus; latitudo maxima est inter Rapertisvillam , dc locum dictum Uurden, aut saltem paulo inferius , exinde Tiguru in usque, ubi Limagus lacu et fluit,p uilatim arctior I angustior fit. Non longe a Rape itis villa pons est ligneus, quo lacus traij ci potest; sub , hoc , mensibus septembri & octobri, uberrima piscatio fit, ita lacus non admodum est profundus. In quibusdam tabulis geogr. ea lacus pars, quae a Rape itisvilla ad Lim agi ingressum extenditur, nominarur obersee, id est lacus su perior. LIterq; quibusvis mercibus ex Italia & Rhae-tia Tigurum transvehendis ingentem commoditatem asserens : adeo ut singulis diebus Veneris circiter ducentas omnis generis nain ves in Urbem appollere videres. De lacu

Tigurino, sic Hemicus Stephanus. Lacus s

147쪽

iii HELvETIA ANTI QRA ET Novg. longas circiter Ia. mil. pas supra quem amoenus Alapium prollectus est, ut volupe sit vel in media aestate nives 9 qius quandam hy emem intueri. Et Author Archon. cossia. Lacus ipse longitudinem triginta millium massium continet, ct ab urbe Tigurinus

vocatur.

Lacus Rivarius, in Glaronensium regione, ita

dicitur ab oppido Riva , ad lacus caput sito: Germanice Vulgo nominatur Valensee vel visa seu atterste, quibusdam etiam moenius, vil essenensis ab oppidulo me sena, ubi Limagus effluit, ut postea in lacum Figurinum in fluat. sempestatibus plerumque obnoXius; adeoq; &periculosus est: ad cujus littora pagi Tertzeii , Quarten & Quinten , olim a stationibus Romanorum sic dicti, siti sunt. Caeter lina ejusdem cum lacu Tugiensi, magnituadinis esse ccrassetur.

In pago Tigurino est Iaculus, ersee, nomen habens a loco dicto Psemhon, aquas sitas diffundit per rivum Aa s Nota esse tres tivos huius nominis in Hel vetia: primus est iii Argovia inferiore effIuens Ox lacu Hallvvylensi. Secundus inquit ira Iacum Lucernensem. Tertius hic est in pago Tigurino) in aliumajorem nominatum Grissensiee, a Vico ejus

nomitiis : eX hoc lacu exit Glat fluvius in Rhenum infra Eglis vium influens. Abbbtiscellani in suarum Alpium cacuminibus

tres pusillos lacus mittas ferentes ostendunt, Icste Simur. incomp. de Alp. in

148쪽

DE Ha LV. AN I in Sc ORIGINA . ii; In siummis Rhaetorum Alpibus loco dicto Montactun, Iacus est in quem ii lapides injicias

statim nebula oritur, &. inde grando: Ergo incoiae poena capitis prohibentur lapides injicere, ut nobilissimi ad Regem legati docuerunt: referente Frey. cap. q. De alijs laculis in Rhaetia sermonem non hic instituimus, sed sisti inius gradum, ad Helvetios properaturia

De Helsetiorum antiquitate se

origine.

H Elvetiam, insignem Europae regionems

qua potuimus si de & diligentia, pro vi tili nostra, quoad adjuncta & partes, lustravi rnus. Postulat nunc nostrae methodi ratio, ut ad regionis incolas accedamus: de quibus in genere duo disquirenda sunt. I. De Helperitiorum antiquitate ct origine. II. De variis eorum nominibus. In specie de eorundem lingua& moribus agemus. Sed hoc capite in illorum antiquitatem & originem inquiramus. suis pota caret dissicultatibus, quae de Helvetioria tum antiquitate tu Origine movetur quε-stio,cujus eXplicatione, dis quaerere conantur

Authores, eam suis frivolis conjecturis & disia cordantibus sententi js magis magisq; implicanti Quisq; se veritatem assecutu credi dum. H cextua

149쪽

certorum monumentorum, aut firmaruna dea

monstrationum loco siuas nobis traditiones. obtrudunt: suam hic fateri ignorantiam, &supinam praeteritorum saeculorum negligentiam deplorare praulat , quam aliquid, vel soni iiijs sinat te, vel fabulis proXimum, in me. dium proferre. Attamen ut Ingenioriam cuiariositati satis fiat, discrepantes Autlaorum opilaiones reserre, non fuerit injucundum, unicuique vero credendi quod placuerit, liber

tas erit.

De Helvetiorum autem antiquitate & origine locuturis , distinguendi nobis videntur Helvet ij. AIij enim sunt Helvetij, & alia i Italorum ratio, quorum mentionem faciunt An tiquiores Historici&Geographi, Graeci, plutarchus,Strabo,&c. Et Latini, Cicero, Caesar I acitus, Florus,&c. Alij posteriores nominare licet) de quibus Historici recentiores aquatuor aut quinque saeculis agunt. Relaeti j priores & antiquiores Graecis dicebantur Ε λουήπιοι, veI E λ βη οι, secundum

Plutarch. Latinis Helvetij. Horum nomen apud Veteres, antiquum esse certum, naagis quam probatione indigeat. Vide D. IIosti M. meo. Ieg. hist. Hel. p. 1ρδ. Certa Verb non ita ilia lorum origo, unde Bodinus 1netb. hist. Helpetu restio nulla veteris appellationis habet vestuta. Perie-xunt prisci illi Helvetij, peri jt quoque originis

Usorum memoria. Interim v arias hic referre semen

150쪽

DE HEL v. ANTI Q. ET ORIGIN h. Dysententias juvabit. I audi Chronica narratat, Erutionum quendam tres habuisse illios, Sequa-num, Allobrogem ct Helveticus: hi patris imperium inter se diviserunt, ita ut Sequanius, Sequanis nomen dederit; Allobroges ab Allobroge denominati suerint. Helveticus vero eam habuerit regionem, quae post ni o-

dum ab ipso Helvetia dicta sit: Sed penes

Chronicorum illorum authorem sit sidus: apparet quisquis illorum compilator fuerit, euni multimode in chronologia errasse, unde etiam tot habuerit commenta vix sciri potes Aventinus Helvetios gentem vetustissimani nomen & originem traxisse perhibet ab Helvetio Herculis filio. Hercules enim Aleman-rius, varios habuit liberos, inter quos fuerunt Noriciri primogenitus, Humus, Helpetius, ct Bojus natu minimus. Scribunt quoque alij Bojum& Helvetium post diluvium eX Armenia profectos, ea occupasse loca, quae eorum nomen retinuerunt, & a Mose Gen. cap. IV. Hauilab& γοbab, nominatos fuisse perhibent. Sed

in aliam alij eunt sententiam. Sic enim loquitur Guillim. lib. i. Rer. Helv. Helvetiorum nomen unde fluxerit, primus, ut arbitror, Henricus Gla- ,reanus investigavit, ct nisi mens aberrat, reperit: Heli etter enim celtica lingua dictos quas Ditis propinquos, sive nobilitatis snde, si a Deo, siue antiquitatis ex eodem fonte insignia capere potuerit. Caesar

lib. 7. Galli se a dite patre prognatos p dicant: H i Bero a