Helvetia antiqua et nova, seu Opus Describens Helvetiam ...

201쪽

2Gra, aere CAPUT XXI

De Helvetiorum religione a. HEt veriorum privatos praecipue moreῖ vidimus; magis publici nunc inspiciendi sunt: conspiciuntur autem illi vel in sacris, vel in prophanis: hoc capite de eorum tum Ethnici sino , tum Christianismo age-

De Helvetiorum Ethnicismo.

Nullam nationem este tam barbaram, quae numen aliquod non agnoscat&colat, tes atur Cicero, Vir alioquin a veri Dei notitia alic- . t u S. Helvetios antiquos, sub universalibus Ethnicismi tenebris constitutos, aliorum Ethnicorurn more commentitia numina Deos& Deas colui sie ex varijs inscriptionibus, certum est. Notanda autem hic est Fre . c. 4. observatiq. Pleramque, inquit ille, panem Celtra nou fui idolorum cultui mancipatos, inde certum esse potest, quod Dei signa, alti semiuque1 cus arbitrarentur , nee templa aedificarent; iis iagnum rati Deum in humani oris smilitudinem ebhiare, parietibusi Deum ι Obibere, sita latas on stra consecrabaut, Deicii nomine appestabati. Videatur sit per hac re Plinius lib. XII. cap. l.

Ejusmodi lucos habuisseHelvetios, conjici p0test ex loco illo, qui apud Antoninum nominatur Penne lucus, de quo sito loco.

202쪽

DR HELvET. R LIGIONE. Isrsicut vero eosdem fere cum reliquis Gallis mores, ita & quoque religionem habuerunt

Helvet ij; cum Germanis commune aliquid habuisse vult Guill annus, eorum tamen reli gionem ad Gallorum magis, quam ad Gei ma norum cultum , accessisse credit Simier. Mss.

Imo ex inscriptionibus diversis locis inventis Romanorum Deos, sive id suis iustitutis, siveRomanorum consuetudine a Julij Caesa-1is temporibus factum sucrit, colui sine apparet. De saliorum autem religione sic Caesar lib. VI. Reli. Gal. pag. m. 2I3. Deum maxime Mercurium colunt: hujus sinit plurima sit inlacra. Hunc omnium inventorem artium serunt: Mincviarum ath itinerum. ducem, hunc ad qua sus pecuniae, mercatur a)λ habere, vim Max iam arbitrautur. Post Duc spollinem is Martem, ct Jopem se Minervam, de his eandem fere quam retia quae gentes habent opinionem, sec. Jovem ab Her, et ijs cultum ostendunt, tum inscriptio Paterniaci reperta, tum duo loca, ubi Iupiter Penninus summo erat in honore, dc quae a Jove Pennino denominabantur. Prior locus erat in illius montis vertice, qui hodie a S. Bernardo nomen habet, de quo supra cap. VIII. posterior erat Pennelucuso de

quo alibi.

spollinem in Helvetia pro numine agnitum, arguunt quar iam inscriptiones tum Gene 'a', pum Aventici inventae, Me mium quoque coluerunt Helvetij, ut

203쪽

168 Hgiva TIA ANT I QUA ET Nou A. apparet eX statua Μercurium reserente, quae adhuc non ita pridem ex parte Vindon ista cernebarur. Sunt & Varia loca, quae adhuc hodie Mercurii nomen retinent; Sic extra Salo dorum porta occidentali est Hermesbu- chel, quasi Mercuri collis. Guillim. pag. I 23. Mercurium autem fuisse solem, ait Macrobius

Saturn. lib. t.' De hoc sit c Prey cap. l. Mercurium, magnum fuisse Celtis numen, Caesari qui iam dictunt, sed indictum, quo aut a nomine aut cognomine cultum. Aliunde mihi certissmum est Iri

megisti, seu si maris Ter Maximi fuisse epithetum Gallis solenne. Dubio procul de Augusti ius iv

Divinis Trinitate, mi de tandem aliquid innotuerat. Maximum scilicet Patrem, Maximum Filium, o Maximum Spiritum , ideoque ter Maximum, Mercuri' licet novilue venerati. Sed Ιevis est conjectura. Mercurium etiam coluerunt Germani; reste Tacito, cui certis diebus humanis quoque hos ijs i ita re fas erat; imo re ligiosissimum putabant, alexand. lib. VI. cap.26. Quid ergo dicemus, inquit D. Hotting. .an ab Liccrudelitate barbarica majores nostros excusabisti

quἱ vero id possemus, cum Dictum negare non 's. stans ' quis enim credat, eos aliter secise, Dum tum tota faciebat Gallia ct Germania' neque solum Germania, sed ipsa parens domina rerum

Roma. Excusat hoc Freycap. l. hu verbis: Non

est, quod jurati Gallorum hostes Romani crudele hoc facinus detestentur, quis enim nescit jure belli licitam

204쪽

DE H EIvpT. RELIGIONE. Iis licitum captivos occidere ' cur igitur eodem gentiam antiquisiimo, quod humana ratio dictavit, jure, it licitum fuerit, captivos ad aram Iseu immolare seu occidere 'Deas quoque habuerunt Helvetij; & primo quidem Isidem, ut ex quadam dedicatione in templo Vettingae prope aquas Helveticas

Baden ) & Regens berg, appares. In pago

Tigurino inter Albium montem, de Ursam fluvium, mons est, in quo multa adhuc veteris cujus lana aut ilici j rudera reperiuntur,vulgus locum, siua lingua, Ethnicum templum nominat & montem Uemberritim q. d. lsidis montem, unde ibi Isidis fanum aliquod fuis se conjectura est. Simier. Ms S. Hotting. p. St'. Illius Deae mentionem facit Tacitus, cum Suevorum partem Isidi sacrificasse affirmat: Idem quoque conjicit Isida AEgyptiacam ex navigio in Germanicam venis te, ut ex Dialogis Luciani non est ob curum, millichius in Tacit. eam Herculis matrem su ille, quae si ab Suevo V II. Thuisconum Rege in Germani

am Venerit, credit. Servii si autem eX ea terram

facit. Plutarcis, & ante cum Diodorus Siculus

Iunam este fingunt, unde juxta Plutarchusnest κερο σύ se , corniculata Lunae modo,

quam sub Isidis idolo Egyptios coluisse affirmat Sabellicus En n. i. lib. I. Hanc in Hel vetiorum tractu praecipue cultam vult mistichius. Testatur etiam Eponam Deam agnovisse Hel-

205쪽

h o HELvRTIA ANT10uA ET NOVA . Uetios, inscriptio quaedam Salo dori: Deliae Prudentius in Apotheosi. Eadem videtur elle, quae I Iippoua quasi stabularia, quod jumentis praesit ut coniicit Siniter. Mss. Quidam menseclum esse arbitrati sunt& DEAE. BONAE Iegendum existimarunt: Sed non tantiam in hac inscriptione expresse nomen vome positum est, sed idem in quadam Carinthiae inscriptione legitur, ut ostendit C L. D. Hottivss. p. sΠ.Dea Areutia in summa quoque fuit Venera tione, imo tota Hel vetia celeberrima, ut Vari nostendunt inscriptiones, de quibus poste , si Deus dederit, ad focum vulgo Germ. dictum. Munchev vyler. Hujus templum fuit in colliculo supra Aventicum, sicut ait Guilliman. cuius vide conjecturas pag. i 26. Simier. ras S. eandem cum Diana Aventina, quae Romae colebatur,

suisse coni j cit, de qua Propertius, Sc Ovidius.

-- Aventino luna colenda jugo

Forte hoc modo Helveti , sicut de Massilia ensibus resert Strabo, in amicitiae Romanae in dicium, Dianae Aventinae simulacrum& culatum habuerunt, imo verisimile esset, col0niam Romanam, quae Aventicum incolebat istius idololatriam ex Italia attulisse. Sed cum plures fuerint Dianae, ut scribite ero uide nat. Deor. nominatissimam illam, eodem partu, cum Apolline ex Iove & Latona natam, quae sylvarum & nemorum Dea putabatur, fuisse credibile esset, quod apud Helvetios, '

206쪽

DE HALvΗΥio RuM RELIGIONE. IPI& venatio & fylvae frequentes essent. Sicut vero fabulosae suria de illa Dea narrationes ;ita levem esse conjestura ni stupra allatam credimus: Diana enim illa, de qua Ovidius, Aventina a monte Aventino, qui in Italia est, dies afuit: quam autem coluerunt Helvet ij, Aventiam non Aventinam) ab urbe Aventico, nominatam tellantur inscript iones, quae quidem a coloni js Romanis prosectae, ad illam tamen Romanorum Dianam Aventinam nori respiciunt. Placet magis illa conject ira, qua volunt nonnulli, Deam tutelarem suisse: Etenim cum is si et Ethnicorum mos, ut loca celebriora , Deos aut Deas tutela res haberent, cur non insignis illa urbs Aventicum Helvetiorum caput, ejusmodi Deam a se denominatam habere non potuisset P Afferenda hic Ere .c. 4. sententia. Est coloniae cui tam in Gallia Bel sica , in Helvetiorum limitibus, nomen Aventia, seu Aventicum, ct bodie si eneta: illic olim eodem Domine numen cultum. Diod nomens a Gallico, Avant,

derivetur, certe hoc numen, creatrix omnium rerum

sapientia est, quae ab initio ct ante saecula et L Si verba Belgico, quod verius est, ori inem habet, A Vangi principium adhuc insitata dialecto denotat, nempe vetustas Gallica principium universiorum, Deam religiose coluit. ὀ miram tu paganis tenebris universum obtenebrantibus orbem in Gallia veritatis luceml Sed

o parum felicem subtilitatem l

s inremmon Numina coluerunt etiam Helvet ij, ue

207쪽

x et Us LVETIA ANTIQUA ET NOVA, iij, ut ex inscrip. apparet, quod Rornarii Imperatores inter divos referrentur, saepe etiam pari adulatione vivis imperatoribus stivi nos honores decrevere; Hottinger. p. s3O. In Vetustis quoque inscription ibus frequens est Geniarum mentio, quos religiose coluerunt, tanquam distributos urbibus a Divina mente custodes. Helvetios habuisse Sacerdotes, All-gures, Pontifices, Flamines & Flaminicas si-cris operantes, testantur antiqua marmora,

quae cum a Romanis colonijs prosecta sisnsiit etiam institutum more Romano, templi S, aris, statuis, facrificiis, se si is diebus, Votis&similibus ceremoniis , cultum ostendunt: Unde Druidas habuisse credibile non est. Religioni antiquitus Helvet ijssuit desunctorum corpora, non minias quam apud priscos Germanos de Romanos, ignibus dare, quod testanxur urnae quibusda locis repertae. De Ineli ctiorum Christianismo. Atque haec de Helvetiorum Ethnici simo; De eorundem Christiani sino varia a varissa

seruntur, maxime a Guillimanno lib. I. cap. Is

ubi docet, Beatum Anglum sacerdotem a Petro in Helvetiam ad praedicandum mistum, im , Petrum ipsum Helvetios primum convertis te, praecipue in pago Aventicensi & Urbigeno,

Beatumq; illii apud Vindonis senses Episcopuconstitui ille: Credat vero, qui volet ejus modi

208쪽

DE HELVETIO RuM RELIGIONE I73 retin lib. '. decur. graec. asse l. inter Gentes ab Apostolis conversas Germanos & Britannoxnum crat. is vero qui sub Doroth et Tyri

Episcopi nomine synopsin de vitis Apostolorum commentus est, Apostolum nominat, qui Germaniam adierit: Thomaria enim ait Ge

manis, Hircanis, Bacti is, de Magis praedicas se; Sed haec non multum probat Comin ius.

Circiter anum Christi CLXXVI l. Lucius quidam ad Chris ianismum conversius hunc Britanniae Regem suisse, singit Sirim diu religiosus in Chron. Augusta ho) in Rhartia de Tigurino pago, strenuum se Evangelii praeconem gessit, ibiq; martyrio affectus est, referente Guilliman. & Mun in lib. 3. Scribit aliter apentinus antiquitatis dii igentissimus investigator in annas. Bojor. Lucium Cyre ensem Pauli commilitonem & cognatum, in Vinde Iicia, Rhoet ijs, provincijsq; Histro conterminis Christianae pietaris siementem fecisse. S. Mauritius eX Mauritania Africae regione oriundus, post Sebastianum, militiae Duae Christianus, pietate ac militari Virtute praestans, Curio chron l. lib. a. Sub Diocletiano

floruit, cum legione Thebca; ab hoc tempore Helvetiorum Christiani simus certius putipotest. S. Eridolinus, gente Ηybernus exstirps regia in Helvetia diu versatus, Glaronen senaregionem & viciniam partim convertit, in fi

209쪽

de confirmavit, sub Clodoveo primo Christuano Francorum Rege. Eodem quoque tempO ,re S. Severinus apud Agaunenses & Antuates in magna virtutis suisse fama perhibetur. S. Columbanus cum suis discipulis, ob Bru-nechillis fraudes , se in Helvetiam recepisse sertur. S. Gallus Anglus cuin Columbano in Galliam profectus , tandem ad Tlieo debera, tum, ad Brigantinum lacum in loco Tu conia dicto idola exussit, inde pulsus Albonam Venit, postmodum Columbano in Italiam proficiscente, in Suevia mansit; sed hunc Gunetdnus Suevorum Princeps idololatra terra sua excedere imperat; cum vero Fridberga Gun-zoni filia a Daemone correpta fuisset, revocatus a Gungone fuit S. Gallus,ut filiam sanaret, quo facto in Helvetiani se recepit, posteaque monasterium condidit, quod in urbem S. Galli excrevit: obi jt ille febre aetatis suae an. 'si Christi vero 64 o. in calli o Burguirio seps tus. Adco pie vixit, ut etiamnum vi Vens sancti cognomen meruerit, teste fuatina, & referente Zuing. theat. lib. 12. Istius Galli laudes

vide apud radianum in Mel. lib. 3. pag. i VI. Sed omnes horum sanctorum historias infinitis conspurcatas fabulis conanae morare taedet. Quidquid sit hoc certum. r. Helve pios an

te multos alios populos, a primis pos Christum natum saeculis, ad Christianam religionem conversos, non quidem omnes, certum enimi

210쪽

r g Hs hva T. Rah1GIOMA 173 enim est, non eodem tempore pulsas ex Helvetia paganismi tenebras, sicut illud osten dit D. Hotting. pag. s o. a. Duos in Helvetia futile is piscopatus, Aventi censem dc Vindonis lentium, quorum ille Lausannam , hic Constantiarn postea translati sint. In illis porro ultimis saeculis, cum iam a longo tempore , universalis iisa in Ecclesia Pro Aa contigisset, quam futuram praediXerat Paulus 2. Thess. cap. 2. & jam dudum satis in templo Dei , tamquam Deus sedis Iuto ἄρθρα Πος πνὶς αμορτιαc, o di ος τῆς Ar Micio hujus Deo placuit, oris sui spiritu internecionem in Helvetia incipere,& quidem Hulderi et Zuinglii ministerio, is enim vel ante Martimam Lutherum, vel sal rem eodem tempore, Christianam religionem ad primaevam suam puritatem & veritatum, discussis errorum tenebris revocare studuit, qua dore silc reos mdedi c. tona. 3. Etsi vulgo prima Luthero deferri Ρ-lent in Lyangeli, re utione, quas icta ab ipse anno superioris siti si decimo septimo: tamen ex Mi iij libris haud obscure liquet, jam biennio ante Gla-rona in Helpetia Chri in populo Christiavo fuisti

annuntiatum e cum ne nymen quidem Lutheri illis oris a Zuturilio tunc fi/isset exauditum: imo de evnio ante ait ipse, Graecanicisse literis ea causa operam dedisse, ut ex fontibus doctrinam Christi haurire posset. Doctrinam autem Zvvinglis novam non fuisse, ut dictitam Papistae, relictis