Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera

201쪽

III. Aduersus Hermogenem 16-18. 145id0ni0rem, n0n apud phil080ph0s aestimandam, Sed apud pr0phetas intellegendam, s0phiam suam scilicet. haec denique s0la c0gn0uit sensum d0mini. quis enim scit quae sunt dei et quae in ips0, nisi spiritus, qui in ips02 80phia 5 autem spiritus. hae e illi e0nsiliarius fuit, uia intellegentiae et scientiae ipsa est; ex hac fecit, faci0nd0 per illam ot faciend0

cum illa. cum pararet caelum, inquit, aderam illi, et cum f0rtia faciebat super uent0S quae Sur Sum nubila et qu0m0d0 firm0s p 0110bat s0ntes eius 10 quae Sub cael0 e St, eg 0 eram c0mpingens cum ip80. eg 0 eram, ad quem gaudebat; c0tidie autem 0blectabar in per 80na eius, quand0 0blectabatur, cum perfecisset 0rbem, et in0blectabatur in filiis h0minum. quis n0n hanc p0tius omnium lantem et 0riginem 15 00mmendet, materiam uere materiarum, n0n situ subditam, non statu diuer8am, n0n m0tu inquietam, n0n habitu inlarmem, sed insitam et pr0priam et c0mp0sitam et de00ram, quali deus p0tuit egui880, sui magis quam alieni egens P denique ut nece 88ariam Sensit ad 0pera mundi, statim eam e0ndit et 20 generat in Semetips0: d0 minus, inquit, e0ndidit me initium

uiarum Suarum in opera sua: ante saecula fundauit me, priu8 quam faceret terram, priusquam 1110ntes c0ll0- carentur; ante 0mnes autem c0lles generauit me, pri0r autem aby880 genita sum. agn0seat erg0 Herm0genes id-25 circ0 etiam 80phiam dei natam et c0nditam praedicari, ne quid innatum et ine0nditum praeter s0lum deum crederemUS.

XXXXVII. Tert. III.

202쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

sine initi0 n0n fuit, s0phia Scilicet eius, exinde nata et c0ndita, ex qu0 in Sensu dei ad 0pera mundi disp0nenda c00pit agitari, mult0 magis n0n capit Sine initi0 quiequam fuisse, qu0d extra d0minum fuerit. Si uer0 80phia eadem dei serm0 est, ' Sen8u 80phia et Sine qu0 factum est nihil, siqui oldisp0situm Sine 80phia, quale est, ut fili0 dei, Serm0 ne unigenit0 et prim0genit0, aliquid fuerit praeter patrem antiquius et h00 1110d0 utique gener08iu8, nedum, qu0d innatum, Drtius

et, qu0d infe etiam, factum ualidius 3 quia qu0d, ut esset

nullius seguit auct0ris, mult0 sublimiu8 erit e0, qu0d, ut 088 et aliquem habuit auct0rem. pr0 inde, Si malum quidem qu0d innatum est, id e St .uu Serm0 dei, - eructauit enim, inquit,

malum p0ssit abduci, ualidius ab infirm0, ut innatum a nato. ita et h00 n0mine materiam de0 praep0nit Herm0gene S, prae-p0nend0 eam fili0, - filius enim Serm0, et deus Serm0, et: eg0 et pater unum Sumus - nisi qu0d sustinebit aequ0 anim0 filius eam praep0ui Sibi, quae patri adaeqHatur. 19. Sed et ad 0riginal0 instrumentum M 0Dei pr0u00ab0, unde et diuer8a par8 prae sumpti0nes suas ingratis fulcire c0 natur, ne scilicet n0n inde instrui uideatur, unde op0rtet. itaque 0ccasi0nes sibi Sumpsit qu0rundam uerb0rum, ut haereti eis sere m0s est Simplicia quaeque t0rquere. nam et ip8um principium, in qu0 deus festit caelum et terram, aliquid u0lunt

1 eius NF, ipsius P uulgo 5 sensus s0phiae Iun: sensu 80phiae, et Oehlerus, Sed ne8cio, an lateat in his uerbis interpretamentum: Iesus iis iens) siue sensus λο ς Eng) 80phia est est om. N 6 sine s0phia deleri uult Eny 8 qu0d innatum fortius PNFRI, quod innatum cinnato f0rtius ΓΤ, qu0d innatum , nato f0rtius Gel reliqui 9 factum seclusi, saeto Gel 11 quod reddidi 12 lacunam signaui: materia, bonum autem,

qu0d natum est, id est intercidisse puto, innatum est, natus .autem Serm0dei Ny uuso, innatum est bonum autem quod natum est, id est Eng13 cor meum reddidi 14 abduci uinci) scripsi cf. Rom. I2, 2I): adduci PNF 19 Moysei seripsi: m0ns et F. Moysi PN 20 praesumptiones 8 Φ8ie sumptiones V suspieiones reuulgo 21 uideatur scripsi: uideretur P0 24 caelum se, et caelum P aliqui suυ. Eng

203쪽

fuisse quasi substantivum et e0rpulentum, qu0d in materiam interpretari p088it. B08 autem unicuique u0cabul0 pr0prietatem cum uindicamus, ου principium initium esse et e0mpetiss0 ita

p0ni rebus incipientibus fieri. nihil enim, qu0d fieri habet. 5 sine initi0 esse, qu0d initium sit illi ipsum, dum indipit fieri.

ita principium siue initium incepti0nis esse uerbum, n0u alicuius sub Statiliae n0men. iam nunc, si principalia dei 0 peraeaelum et terra sunt, quae ante 0mnia deus o ου fecit su0rum e88e pr0prie principium, qua pri0ra Sunt facta, merit01o sic praefatur seriptura: in principi 0 fecit deus caelum et terram, quemadm0dum dixisset: 'in fine deus fecit ca0lum et terram', si p0st uniuersa feci 880t. aut si principium aliqua substantia est, erit et suis aliqua materia. plan0 lidebit utiam substantivum aliquid priueipium e8se alii rei, quae ex ip8015 sit futura, ut argilla principium testae, ut Semen prindipium herbae. sed cum ita utimur u0cabul0 principii, qua8i 0riginis,n0n qua8i 0rdinis n0mine, adissimus et menti0nem ipsius rei Specialiter, quam 110lumus principium alterius rei. de ceter08i sic p0namus uerbi gratia: 'in principi0 fecit figulus pelvim 20 uel urnam' iam n0n materiam signis dabit principium, - n0n enim argillam n0minaui principium, - Sed 0rdinem 0peris, quia figulus ante cetera primum pelvim et urnam fessit, exinde facturus et cetera. ad 0rdinati0nem 0perum principii u0cabulum pertinebit, n0n ad 0riginem sub8 tantiarum. p088um et

9J Gen. 1, 1. 1 in om. F 2 possit, nos Eng reprobans quam infra indicaui lacunam)3 cum P Γ suam Ny uulgo lacunam signauid dicimus desidero 5 sic sine initi0 esse, quin Eng qu0d scripsi quin PN uulgo, qui F8 lacunam signaui: faciendo operum uelim suppleri 9 qua Iuri: quae PQ Oehlerus merito sic praefatur scriptura R , meritoque Sic perfectam scripturam PQR meritoque sie praefatam scripturam Iun

peluem V om. F 23 ad ordinati0nem substantiarum breuius eadem primunt quae antecedentia iam non- et cetera; primam manum auctoris

204쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

aliter principium interpretari, n0n ab re tamen; nam et in Graeco principii u0cabulum, qu0d 08t αρχὴ n0n tantum 0rdinatiuum sed et p0testativum capit principatum, unde et archontes dicunt principes et magi Stratus. erg0 Secundum hanc qu0que significati0nem principium pr0 principatu et 5p0testate sumetur. in principatu enim et in p0testate deus

sedit caelum et terram.

20. Sod ut nihil aliud significet Graeca u0x quam principium et prindipium nihil aliud capiat quam initium, habemus

etiam illam initium agn0scere quae dicit: d0 minus c0ndidit in me initium uiarum suarum in 0pera Sua. Si enim pers0phiam dei omnia saeta sunt, et caelum erg0 et terram deus faciens in principi0, id est initi0, in s0phia sua sedit. denique si principium materiam significaret, n0n ita scriptura instruxisset: in principi 0 deus sedit, sed ex principi0: n0n enim in materia, ibsed ex materia fecisset. de s0phia autem p 0tuit dici: in principi 0.in 80phia enim prim0 feeit, in qua c0gitand0 et disp0nend0 iam fecerat, qu0niam, et si ex materia facturus fuisset, ante ins0phia te0gitand0 et disp0nend0 iam fecerat. qu0niam et si erat initium uiarum ' quia e0gitatio et disp0sitio prima s0phiae ηλ8it 0perati0 de e0gitatu uiam operibus instituentis . hane et inde auct0ritat0m scripturae mihi uindic0, qu0d et deum, qui fecit, et ea, quae fecit, 08tendens, unde federit n0n pr0inde testatur. nam cum in 0mni 0perati0ne tria sint prin stipalia. qui facit et qu0d fit et ex qu0 st, tria nomina sunt edenda η in legitima operis enarrati0ne, per80na fact0ris, Species facti,

αρνυντες R, αρχοvetας Rig 8 Graecaoni. F 11 initium uiarum suarum adit. Pam per sophiam se. sophia F 19 cogitando et si seclusi, ut incuria librarii falso repet ta 20 initium om. F quia om. F 80-phia F 21 sit se, sit Puulgo instituentis scripsi: instituens 'F22 deum seripsi: deus 'F 24 testatur PN, testa est F

205쪽

III. Aduersus Hermogenem 19-21.

0nim ederetur ex qu0, Si ex aliqu0 fui88et 0peratus. denique euangelium ut supplementum instrumenti ueteris adhibeb0, in qu0 uel e0 magis debuerat 08tendi deus ex aliqua materia uniuersa fecisse, qu0 illic etiam, per quem 0mnia fecerit, reuela-5 tur. in principi 0 erat serm0, - in qu0 principi 0 80 ille et deus fecit caelum et terram - et sermo erat apud deum, et deus erat Serm0. 0mnia per illum facta sunt, et sine ill0 factum est nihil. cum igitur et hic manife8tetur et faet 0r, id est deus, et facta, id est 0mnia, et per quem, id e8t 8erm0,

tb 0mnia, quia n0n Sit manifeste relatum de materia prae dedenti factum quid, uide ne diuersa pars ide0 contendat ex materia 0mnia facta, quia pr0inde n0n aperte significatum sit ex nihil0 quid factum. plane ret0rqueri quaedam facile p088unt, n0n statim et ex aequ0 admitti, ubi diuer8itas causae e 8 t. die0 0 enim, etsi n0n aperte Scriptura pronuntiauit ex nihil0 laeta 0mnia, sicut nec ex materia, n0n tantam fuisse necessitatem aperte significandi de nihil0 laeta 0mnia, quanta esset, Si ex materia facta fuissent, qu0niam, qu0d sit ex nihil0, 00 ip 80, dum n0n 08tenditur ex aliqu0 factum, manifestatur ex nihil025 factum, et n0n periclitatur, ne ex aliqu0 laetum existimetur quand0 n0n dem0nstretur, ex qu0 8it factum. qu0d autem ex

aliqu0 sit, nisi h0c ipsum aperte declaratur ex aliqu0 factum illud, dum ex quo factum sit 0stenditur, periclitabitur primo uideri ex nihil0 factum, quia Π0n editur, ex qu0 8it

ipsum F 24 manifestatur '. manifestatum est F 26 sit-factum

206쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

laetum, dehine etsi ea sit e0ndici0ne, ut n0n p088it n0n laetum uideri ex aliqu0, pr0inde periclitabitur ex ali0 l0nge factum uideri quam ex qu0 factum e8t, dum n0n pr0p0nitur, unde sit laetum . ita si ex nihil0 deus cuncta fecit, p0tuit scripturan0n adiecisse illum ex nihil0 fecisse. ex materia eum fecisse

0mni m0d0 debuit edixisse, si sci licet ex materia fecisset; quia illud in t0tum habebat intellegi, et si n0n significaretur, at istud in dubi0, nisi significaretur.

22. Atque ade0 spiritus sanctus hanc Scripturae suae rati0nem e0118tituit, ut, cum quid ex aliqu0 sit, et qu0d si sit unde si referat . fruticet, inquit, terra herbam f0eni

seminantem semen Secundum genus et secundum

similitudinem; et lignum fructu0sum faciens fructum, cuius Semen in ip80 in similitudinem. et factum est sic. et pr0 duxit terra herbam s0eni seminantem

semen Secundum genus, et lignum fructu08um faciens fruetum; cuius semen in ips0 in similitudinem. et rursus: et dixit deus: producant aquae repentia animarum uiuarum et u0latilia u0lantia super terram per firmamentum caeli. et factum est sic. et fecit deus det 0s magn08 et 0mnem animam animalium repenti Um, quae pr0 duxerunt aquae Secundum genus ips0rum . item p 08t: et dixit deus: pr0 ducat terra animam uiuam Secundum genu S, quadrupedia et repenti a et bestias terrae 8 e cundum genu 8 ips0rum . si erg0 ex iam laetis rebus alias res 114 Gen. 1, 11. 12. 18J Gen. 1, 20. 21. 23J Gen. 1, 24.

1 ut non possit c non iactum uideri scripsi: ut n0n p0ssit cn0n uideri Rist, ut omnin0 p0ssit uideri Oehlerus 4 secit, potuit scripsi. fecisse p0tuit F, fecisse n0n p0tuit probat n0n Eny, qui post fecisse l. 5) signum interrogutionis ponit) 5 adiecisse F, adiecisset ' 6 si sei ieet Erige licet 'F, si et Urs T in totum Urs: in toto P 8 at-significaretur om. F 10 aliqu0 R, aliquo qu0 PN, ali0 qu0 F11 fruticet Pum: fruetis det PNFOehlerus 14 uerba factum est sic in similitudinem bis in P comparent, sed ita, ut secundo loco pro in Similitudinem 8criptum site secundum genus 20 deus F, de0s P uulgo, om. N23 uiuam se, uiuentem P uulgo

207쪽

III. Aduersus Hermogenem 21-23.

deus pr0 feren 8 08tendit per pr0phetam et dicit, quid unde pr0tulerit, - quamquam p088imus unde unde illas pr0 latas

aestimare, dum ne ex nihil0; iam enim facta erant quaedam, ex quibus pr0latae uideri p0880nt -, si tantam euram instruc-5 ti0ni n0strae insumpsit spiritus sanctus, ut sciremus quid unde pr0ce88 erit, n0nne pr0inde n0s et de cael0 et de terrae0mp0tes reddidisset significand0, unde ea esset operatus, si de aliqua materia 0rig0 constaret ill0rum, ne tant0 magis ex nihil0 ea uider0 tur 0peratus, quant0 nihil adhuc erat faetum, 10 ex qu0 0peratus uideretur 3 itaque sicut ea, quae de aliqu0pr0lata sunt, 08tendit, unde pr0lata sint, ita quae n0u 08tendit, unde pr0lata sint, ex nihil0 prolata c0nfirmat. . igitur: in principi 0 duus fecit caelum et terram, ad0r0 Seripturae plenitudinem, qua mihi et laet0rem manifestat set laeta; in ib euangeli 0 uer0 amplius et ministrum atque arbitrum saet0ris inueni0, Serm0nem. an autem de aliqua subiadenti materia saeta sint 0mnia, nusquam adhuc legi. scriptum e8se d00eau Herm0genis officina. si n0n est scriptum, timeat uae illud

adicientibus aut detrahentibus destinatum. 80 23. Sed et ex sequentibus argumentatur, quia Scriptum sit: terra autem erat inuisibilis et inc0mp08 ita. nam et terrae n0men redigit in materiam, quia terra sit, quae facta est ex illa, et 'erat' in h0c dirigit, quasi quae Semper retr0 fuerit, innata et inlaeta, inuisibilis autem et rudis, quia in Dr-25 mem et c0nsus aui et ine0nditam uult fuisse materiam. has quidem 0pini0nes eius singillatim reuineam; sed interim u0l08id ei resp0ndere: putemus his articulis materiam dem0nstrari: numquid tamen, quia erat ante 0mnia et talis, et ex Ha factum

2 undeunde Urse unde 'F 3 estimare re, existimare N et cod. Diuionensis teste Rigaltio) 4 instructioni scripsi: instructionis PNF 8 ne F, ut o uulsto 12 laetinum stynaui: legens intercidisse puto 13 terram. ad0r0 uulgo 15 saet0ris Rig secundum eod. Diuionensem, ut testatur): reetoris PNF 20 et addidi 22 in adit. R om. P Ri 27 putemus C, putamus PF 28 et talis, et ex ea laetum aliquid scripsi: et talis. id sed ex ea factum aliquid F, et tale aliquid esse ex ea factum FN uulgo

208쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

aliquid scriptura significat 3 atquin nihil tale significat. svorit licet materia, quantum sibi libet uel p0tius Herm0geni: p0tuit sit fuisse ot tamen nihil deus ex illa fecisse, uel quia n0n

dedebat deum alicuius eguisse, certe quia nec 0stenditur quicquam ex materia feci880. Sine cala Sa erg0 e8Set, inquis. n0n 5 plane ade0 Sine causa. nam etsi mundus n0n est factus ex

illa, sed haeresis laeta est, et quidem h0e impudenti0r, qu0dn0n ex materia facta est ha0resis, sed materiam ipsam p0tius hapresis fessit. 24. Reuert0r nune ad singul08 articul08, per qu08 putauit 10 significatam esse materiam; et prim0 de n0minibus exp08tulab0.h0rum enim alterum legimus, qu0d est terrae, alterum non inuenimus, qu0d e Si materiae . quaer0 erg0, cum materiae n0minati0 n0n extet in scriptura, qu0m0d0 ei etiam t0rrae appellati0 ad 00mm0 detur in ali 0 iam genere substantiae n0ta. 15qu0 magis materiae qu0que n0minati0 extitiss0 debueratc0nsecuta etiam terrae appellati0nem, ut seirem terram e0mmune cum materia esse n0men, ne illud ei s0li substantiae

uindicarem, cuius et pr0prium et, in qua magi8 n0tum e8t, uel ne illud in quamcumque aliam speciem ' nec utique 0mni 23

materia c0mmunicare p088em, Si uellem. cum enim n0n extat pr0prium u00abulum eius rei, cui c0mmune u00abulum adscribitur, quand0 n0n c0mparet cui ad Scribatur, cuicumque alii p0terit adseribi. ita Herm0genes, et si materiam 0stenderetn0minatam, deberet eandem probare terram qu0que e0gn0mi, 23 natam, ut ita utrumque illi u0cabulum uindiearet. 25. Vult igitur duas pr0p0ni terras in ista Scriptura. Unam,

quam in principi0 deus sedit, aliam fmateriam ex qua fecit de qua dictum sit: terra autem erat inuisibilis et rudis.

29J Gen. 1, 2.2 libet van der Vliet: licet PQ 11 expostulando F 11 extet in Scriptura re, extet scripturae F terrae R, ferrena PNF 19 et addidi, pr0prium, sin qua magis n0tum, est Eny n0tum R natum P 20 verba: nec utique omni materia quid sibi uelint, non intellego 21 materia P . materiae Ruulgo 23 quando sine quant0 P 27 uult PN, uide F 28 materiam 8eclusi

209쪽

II. Aduersus Hermogenem 23-25.

utique si quaeram, ex dilabus quae cui n0men terrae acc0mmodar0 d0beat, dicetur hanc, quae saeta Sit, ex illa. ex qua facta est, 110cabulum deriva88e, quia ueri similius sit ab 0rigi ds0b0lem p0tius quam 0riginem a 80b0le u0citari. hoe si ita 5 est, alia n0bis 0bu0luitur quae8ti 0, an competat terram hanc. quam deus fecit, ex illa, ex qua fecit, c0 0mentum derius 880. audi0 enim apud Herm0genem ceter0sque materiari0s haeretic0s terram quidem illam inlarmem et inuisibilem set rudem fuisse, hanc uer0 n08tram uide0 et Drmam et c0nspectum et 10 cultum a d 00 c0nsecutam, aliud erg0 factam quam erat ea, ex qua saeta est. p0rr0 aliud facta n0n p0tuit cum ea denomine 80ciari, a cuiu8 condici0ne de Sciuerat. Si 110men pr0prium materiae illius fuit terra. haec, quae n0n est materia, aliud sellidet laeta, terrae qu0que n0n capit n0men, alienum et 15 8tatu su0 extraneum. sed materia facta, id est haec terra, habuit cum sua origine c0n80rtium n0minis sicut et generis. 110nade0. nam et testam, licet ex argilla c0nfectam, iam n0n argillam u0cabo sed testam, et eleetrum, licet ex aur0 et argent0 Dederatum, nec argentum tamen nec aurum appellab0 20 sed electrum. a cuius habitu quid diuertit, pariter et a u0gatu

eius recedit, appellati0nis sicut et c0ndici0nis pr0prietate. quam autem transierit de statu terrae illius fid est materiae ista terra, uel e0 palam est, qu0d haec apud Genesim testi-m0nium b0ni aecepit: et uidit deus quia b0num, illa

25 autem apud Herm0genem in 0riginem et causam mal0rum deputatur. p0strem0 Si ide0 haec terra, quia et illa, cur n0net materia haed qu0que . quia et illa 3 imm0 et caelum et 0mnia, Si ex materia c0nstant, et terrae et mat0riae u0eari 24J Gen. 1, 10.

1 terrae accom0dare debeat, dicetur R G, terrae accomodari debeat id dicetur ν terrae accomodari -dare F) id dicetur 'Ri 5 obruitur F9 nideo PH proinde PN uulgo 12 n0minatione Ri9 15 status sui Lat haec terra Eme ex terra 'FRy, terra Ny 20 quid QR , quod i 21 est et appellationis sicut et c0ndici0nis proprietas fort. et in conditionis F 22 id est materiae seemsi

210쪽

154 Quinti Septimi Florentis Tertulliani debuerunt. satis ista de terrae n0mine, in qu0 materiam intellegi u0luit. qu0d n0men unius elementi 0mnes Sciunt, natura primum, dehinc scriptura d0cente, nisi si et Sileno illi apud Midam regem adseueranti de ali 0 0rbe credendum e8t, auct0re The0p0mp0. Sed et de0s multos idem resert. 26. Ν0bis autem unus deus et una est terra, quam in principi0 deus fecit. cuius 0rdinem incipiens scriptura de gurrere prim0 laetam eam edidit, dehinc qualitatem ipsius odisserit; sicut et caelum prim0 factum pr0fessa: in principi 0 deus fecit caelum, dehine disp0sitionem eius superducit:

et separauit inter aquam, quae erat infra firmamentum et quae erat super firmamentum, et u0 cauit deus firmamentum caelum, ip8um, qu0d in prim0rdi 0 lacerat. pr0 inde

et de h0mine u u: et fecit deus h0minem, ad imaginem dei sedit illum, dehinc qualiter fecerit reddit: et finxit deus h 0minem do lim0 terrae et adflavit in faciem eius

statum uitae, et factus est homo in animam uiuam. et utique sic decet narrati0nem inire: praesari prim0, p08tea pr08 equi; n0 minare. deinde de Scribere. ali 0 quin uanum . si eius rei, cuius nullam praemi8 erat menti0nem, id est materiae, ne jpsum quidem n0men, subit0 Drmam et habitum pr0mulgauit ante enarrauit, qualis e88 et, quam an esset 0stendit, figuram delarmauit, n0men ab Se0ndit. at quant0 credibilius secundum n0s eius rei disp0 siti0nem seriptura subiunxit, cuius institutionem simulque n0 minati0nem praemisit 3 quam denique integer sensus est: in principi 0 deus fecit caelum et terram, terra autem erat inuisibilis et rudis; quam deus scilicet

est F 10 superdueit 'FRi, superinducit R uulgo 14 lacunam 80naui: primo, quod eam fecit, enarrat supplendum puto, de homine: et fecit, inquit, , deus hominem Eng 18 praefari primo NF, primo praesari P uulgo 22 enarrauit scripsi: enarrat Pse quam an Rig: antequam an PN, antequam F, ante, quam an Eny 23 deformauit scripsi: deformati P , deformat Iun