Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera

341쪽

VI. Aduersus Praxean 24.

c0gn0uistis. Secundum haec enim uicarium se patris ostenderat, per quem pater et uideretur in factis et audiretur in uerbis et c0gn0sceretur in fili0 laeta et uerba patris administrante, quia inuisibilis pater, qu0d et Philippus didicerat in 5 lege et meminisse debuerat: deum nemo uidebit et uiuet. et ideo suggillatur patrem uidere desiderans quasi uisibilemot instruitur uisibilem eum in sti0 fieri ex uirtutibus, n0ueX per80nae repraesentati0ne. denique si patrem eundem filium udilot intellegi dicend0: qui me uidet, patrem uidet, qu010 m0d0 subicit: n0n credis, quia eg0 in patre et pater in 11108 debuerat enim subiunxisse: 'Π0n credis, quia eg0 Sum pater 8 aut qu0 exaggerauit, si n0n illud manifestauit, qu0du0luerat intellegi, se scilicet filium esse Θ p0rr0 dicend0: n0ncredis, quia eg0 in patre et pater in me, pr0pterea λβ p0tiu8 exaggerauit, ne, quia dixerat: qui me uidit et

patrem uidit, pater existimaretur, qu0d numquam se existimari u0luit, qui semper se situm et a patre uenisse profitebatur. igitur et manifestam feeit duarum per80narum c0niuncti0nem, ne pater 800rsum quasi uisibilis in e0nspectu desidera-20 retur, et ut filius repraes0ntat0r patris hab0retur, et nihil0minus h 00 qu0que interpretatu8 est, qu0m0d0 pater esset in fili 0 et filius in patre: uerba, inquit, quae eg0 l0qH0r H0bi S, B 0ΠSunt mea, - utique quia patris - pater autem manens in me facit opera. per 0pera erg0 uirtutum et uerba d0etrinae ab manens in fili0 pater per ea uidetur, per quae mallet, et per eum, in qu0 manet, ex h00 ip80 apparente pr0prietate utrius que per80nae, dum dicit: eg0 sum in patre, et pater in me. atque ade0: credite, ait. quid Θ me patrem esse Θ Π0nput0 8criptum e880, 8ed: quia eg0 in patre et pater 54 Ex0d. 33, 20. 9J I0h. 14, 9. 104 I0h. 1q, 10. 13J ib. 22-23J ib. 27J ib. 28J I0h. 14, 11. 29J ib.

2 in uerbis om. F 7 uirtutis fort. 10 credis of creditis Pum in me est Fum 11 credis PMF, creditis Pam 13 se scilicet R), sic scilicet PMFRM 16 se existimari MF, existimari se P uulgo 20 ut om. F haberetur. et uulgo 22 quae eg0 FR, quae Io

342쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

in me, Si qu0 minu8, uel pr0pter 0pera credite, ea utique 0pera, per quae pater in fili 0 Π0n uisu, sed Asensu uidebatur. 25. P0st Philippum et t0tam substantiam quaesti0nis istius, quae in finem euangelii per Seuerat, in e0dem genere Serm0niS,

qu0 pater et filius in sua pr0prietate distinguitur, para ele

tum qu0que a patre Se 908tulaturum, cum ascendisset ad patrem, et mi 88urum repr0mittit, et quidem alium. sed iam praemisimus qu0m0d0 alium. ceterum: de meo sumet, inquit,

siqui ipse de patris. ita c0nexus patris in sti0 et si ii in paractet0 tres emcit c0haerentes, alterum ex alter0. qui tres unum Sunt, n0n Unu8, qu0m0d0 dictum e8t: ego et pater unum sumus, ad substantiae unitatem, n0n ad numeri singularitatem. percurre adhue et inuenies quem patrem credis uitem patris

dictum et patrem agri00lam. uti quem in terra tu putas fuisse, hunc rursus in caelis a sti0 agn0sci, cum illuc respiciens diseipul0s su0s patri tradit. sed et si in ist0 euangeli 0n0n est reuelatum: deus meus, ad quid me dereliquisti γ0t: pater, in tuis manibus dep0ne Spiritum meum,

tamen p0st resurrecti0nem et deuictae gl0riam m0rtis exp0sita necessitat0 0mnis humilitatis, cum iam patrem se p088et ostendore tam fideli feminae, ex dileeli 0ne, n0n ex curi0Sitato nec ex incredulitate Τh0mae tangere eum adgreSSae: ne, inquit, c0ntigeris me, n0ndum a Scendi ad patrem meum,

unde autem ad fratres me0s - quibus et in h0e se filium 0stendit; sti0s enim appellasset ill0s, si pater fuisset et

dices eis: ascend 0 ad patrem meum et patrem uestrum 6J cf. I0h. 14, 16. 9J I0h. 16, 14. 12J I0h. 10, 30. 14-15J cs. I0h. 15, 1. 17J cf. Ι0h. 17, 11. 184 Matth. 27, 46. 19J Lue. 23, 46. 23J Ι0h. 20, 17.

5 in fine Em perseuerat Late perseuerant PMF, defendit Eng. uerba quae in fine euangelii pro subiecto accipiens 6 pater seclusi distinguitur PMF, distinguuntur Urs 14 uitem scripsi cf. Ioh. II, I): uice P0 15 uti quem Leopoldus: utique Pse, et quem Iuri 16 agn0sci scii. inuenies 18 est PMPH esset Urs 20 deuictae M. deuicta F gloriam R) gloria PMFRh 25 quibus scripsi: quia os , quin S, qui se Eny se add. Urs

343쪽

VI. Aduersus Praxean 25. 26.

0t deum meum et deum uestrum. pater ad patrem, et deu8

ad d0um 3 an filius ad patrem, et serm0 ad deum γ ip 8a qu0que clausula euangelii pr0pter quid c0n8ignat haec scripta, nisi: ut credatis, inquit, Iesum Christum filium do i 35 igitur quaecumque ex his putaueris ad dem0nstrati0nem eiusdem patris et filii pr0sseere tibi p0sse, aduersus definitivam

euangelii sententiam niteris. 110n id00 enim scripta sunt, ut patrem credas Iesum Christum, sed ut situm. 26. Ρr0pter unum Philippi serm0nem et d0mini resp0 si010 nem ad eum videmur I0hannis euangelium decucurri 88e, ne t0t manifeste pr0nuntiata et ante et p0stea unus Serm0 SHbuertat, secundum 0mnia potius quam aduersus 0mnia, etiam aduer8H8 81108 Sensus, interpretandus. ceterum ut alia ellangelia nunc interp0nam, quae de natiuitate d0minica fidem 15 eo usi mant. sufficit eum, qui nasei habebat ex uirgine, ab ips0 adnuntiati angolo stium dei determinatum: spiritus dei sup0rustulet in te, et uirtus altissimi 0bumbrabit

te: pr0pterea qu0d nascetur ex te sanctum u0cabitur filius dei. u0lent quidem 0t hie argumentari, sed uerita 820 praeualebit. 'nempe', inquiunt, 'filius dei deus est, ouo et uirtu8 altissimi altissimus est'. nec pudet illis inicere, qu0d, Si e88 et, Scriptum fuisset . quem enim uerebatur, ut 110n aperte pr0 nuntiaret: 'deus superu0niet', et saltissimus 0bumbrabit te 'Θ dissens autem 'spiritus dei' etsi spiritus dei tamen n0n dir00t025 deum u0 minans, p0rti0nem t0tius intellegi u0luit, quae cessura erat in filii n0men. hie spiritus dei idem 0rit serm0. Sicut

Iesum os i 10 decurrisse F 14 nune scripsi: non PMF de natiuitate Piam: natiuitate PMF 15 eum Ny, enim PMFRi 16 adnuntiali scripsi: adnuntiari PMF determinate Eny defendens adnuntiari) 17 in te om. F 18 u0cabitur sanctum F 20 spiritus dei susp. Eng non probans quam indicaui lacunam) lacunam signaui: ut et spiritus dei deus est intercidisse puto 21 illis scripsi: illos PM, ill0 F inicereo, uincere F qu0d uerebatur om. F 24 etsi spiritum dei Gg, nihil praeterea desiderans lacunam stonaui deus capit dici supplenda censeo: deus addidit Urs 26 erit si s a re m. I) M sicut MF, sic P

344쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

enim I0hanne dicente: serm0 car0 factus est, spiritumqu0que intellegimus in mentione Serm0nis, ita et hic sermonem qu0que agn0Scimu8 in n0mine Spiritus. nam et spiritus substantia est serm0nis, et Serm0 0perati0 spiritus, et du0 unum sunt. ceterum alium I0hannes prostebitur carnem laetum, alium angelus carnem futurum, si 110n set spiritus serm0 est et serm0 spiritus. sicut erg0 serm0 dein0n est ipse, cuius est, ita nec Spiritus, et si dei dietus est, non tamen ip80 e8t, cuius est dictus. nulla res alicuius

ip8e e8t, cuius est. plane cum quid ex ips0 est et sic eius est, dum 0x ip80 Sit, p0test tale quid esse, quale et ipse, ex qu0 est et cuius est. et ide0 spiritus deus et serm0 deus, quia eX de0, n0n tamen ipse, ex qu0 est. qu0d si deus dei tamquam, Substantilla res, n0n erit ip80 deus, sed haetenus deu8, qua ex ipsius dei substantia i quae et substantiva res est et ut p0rti0 aliqua t0tius, mult0 magis uirtus altissimi n0n erit ipse altissimus, quia nec substantilla reS e Si quod est spiritus, sicut nec Sapientia, nec pr0uidentia. ut et haec enim substantiae n0u sunt, sed accidentia uniuscuiusque substantiae, et uirtus spiritui accidit nec ipsa erit spiritus. his itaque rebus, qu0dcumque sunt, Spiritu dei et serm0ne et uirtute, c0nlatis in uirginem, qu0d de ea nascitur filius dei est. h00 se et in istis euangeliis ipse testatur statim a puer0: n0n scitis, inquit, qu0d in patris mei me esse 0p0rt et 8 h00 et satanas eum in temptati0nibus n0uit: si filius dei es, h0e et exinde daem0nia c0nstentur: scimus1J I0h. 1, 14. 24J Lue. 2, 49. 254 Matth. 4, 3. 6. 26J Marc. 1, 24. cf.

Lue. 4, 34.

1 factus Io, factum F 8 dei scripsi: deus PMF 9 tamen P, enim MF 10 ipse scripsi: ipsa PMF cuius est M. cuius F13 non om. F quodsi Urs: qu0d PMF dei, tamquam uulsto 15 qua ex Lat: quia ex OF quae PMF. qua Urs quae et substantiva

res est seclusi: e licant haec quae breuius dicta sunt in uersu antecedenti: substantiva res cf. infra l. II quia nec substantiva res est) Substantiva o, substantia F 16 totius, multo Urs: t0tius. multo

reliqui 17 quia R', qui of y 18 cut , et scripsi: et PMF 20 et uirtus F, uirtus o ipse susp. Eng 23 hoe se R , si hoc se PM FRI

345쪽

qui sis, filius dei. patrem et ipse ad 0rat. Christum se deia Ρetro agnitum n0n negat. exultans in spiritu ad patrem: 0nfite0r, inquit, tibi, pater, qu0d ab 800nderis haec a sapientibus. hic qu0que patrem nemini n0 tum nisi filios adfirmat. et patris filium ' e0nfessurus c0nsess0res et negaturus negat0re8 81108 apud patrem, inducens parab0lam filii, n0n patris, in uineam missi p0st aliqu0t seru0s sit 0ccisi a malis rustistis et a patre defensi, ign0rans et ipse diem eth 0ram ultimam 80li patri n0tam. disp0nens regnum discipuli8, 16 qu0m0d0 et sibi disp0situm dieit a patre, habens p0 testatem legi0nes anget 0rum p08tulandi ad auxilium a patre si uellet, exelamans qu0d 80 deus reliquisset, in patris manibus spiritum

p 0nen 8, et p08t re Surrecti0nem sp0ndens missurum 80 discipulis pr0mis Si 0nem patri8, et n0uissime mandans ut tinguerent in 15 patrem et stium et spiritum Sanctum, n0n in unum. nam negsemel, sed ter, ad singula n0mina in pers0nas singulas tinguimur. 27. Et quid eg0 in tam manifestis 1110rab0r, cum ea congredi debeam, de quibus manifesta 0bumbrare quaerunt 3 undiqu0 enim 0bducti distincti0ne patris et filii, quam manente 20 c0niuncti0ne disp0nimus ut s0lis et radii sit lantis sit fluvii, per individuum tamen numerum du0rum et trium, aliter eam ad suam nihil0 minus sententiam interpretari c0nantur, ut aeque in una per80na utrumque distinguant, patrem et filium, dicentes

l ad uerba Christum-negat cf. quae adnotaui infra ad i. 5 2 agnitum , c0gnitum F exultans F, insultans PM uulgo 4 sapientibus, hic fort. hie qu0que es 27S, 23 et in istis euangeliis 5 adfirmans fort. patris PM, patri F nescio an huc sint inserenda quae supra l. Ileguntur, hoc modo: et patris silium Christum se dei a Petro agnitum

non negat, consessurus conse8surus MF, consessurum P uulgo nega

turus se, negaturum P uulgo 9 80li se, sibi F 17 manifestis PM, manifestatis F congredi PII, aggredi FE uulgo 19 de , distincti0ne Ointerus 23 dicentes MF, discentes P uulgo

346쪽

280 Quinti Septimi Florentis Tertullianislium carnem esse, id est h0minem, id e8t Iesum, patrem aut0m spiritum, id est deum, id est Christum. et qui unum eundemque c0ntendunt patrem et filium, iam incipiunt diuider0 ill0s p 0tius quam unare. Si enim alius est Iesus, alius Christus, alius erit filius alius pater, quia filius Iesus, et pat0r Christus . tal0m m0narehiam apud Valentinum lartass0 dididerunt. sed et haec inie eti0 00rum, du08 facere Iesum et Christum, ex praetraetatis iam retusa est, qu0d 80rm0 dei uel spiritus dei et uirtus altissimi dictus sit quem patrem faciunt. 110n enim ipse sunt, cuius dicuntur, sed ex ips0 et ipsius. et aliter tamen in ist0 capitul0 reuincentur. ecce,' inquiunt, 'ab angel0 praedicatum est: pr0pter ea qu0d nascetur sanctum u0 stabitur filius dei. car0 itaque nata est: car0 itaque erit filius dei. ' imm0 de spiritu dei dietum est. certe enim de spiritu sanct0 uirg0 00ncepit et qu0d00ncepit, id peperit; id erg0 nasci habebat, qu0d erat c0 ceptum, set pariundum id est Spiritus, cuius et u0 dabiturn 0men Emmanuel, qu0d est interpretatum: n0biscum deu S. car0 autem deus 110n est, ut de illa dictum sit: u0cabitur sanetum filius dei, sed ille, qui in ea natus est deu8, de qu0 et p8 almus: qu0niam deus h0m0 natus est iu illa et aedifieauit eam u0luntate patris. qui8 dela Sin ea natu83 Serm0, et spiritus, qui cum serm0ne de patri8U0luntate natu8 08t. igitur, dum serm0 in carne, et de h00 quael endum, qu0m0d0 801 1110 car0 sit factus, utrumne quaSi transfiguratus in carnem an indutus carnem. imm0 indutus. ceterum deum inmutabilem set inlarmabilem credi necesseeSt, ut aeternum. transfigurati0 autem interempti 0 est pristini. 124 Lue. 1, 35. 174 Matth. l, 23. 19 Lue. 1, 35. 214 Ps. 86, 5.5 calius pater Rδ, pater of i I uerba duos facere Iesum et Christum, quae in libr. mss. pαulo supra no8t didicerunt comparent, huc transtuli cf. I p. 359, 3) 8 praetraetatis MF, retractatis P corr. Reae Hir8αugiensi) 10 ipse scripsi: ipsae PMF 13 itaque seclusi 12 et

pariundum seclusi 24 dum sermo in carne Scrissi: Sermo in carne dum os , natus est: igitur sermo in carne. tum Eng 26 in carnem 8cripsi: in carne OF an indutus carnem RF, om. MP add. haec in my. R eae Hirsa tensi) 28 ut aeternum PM, in aeternum F

347쪽

VI. Aduersus Praxean 27.

0mne enim. qu0 deumque transsguratur in aliud, desinit esse qu0d fuerat; et incipit esse qu0d 110n erat. deus autem neque desinit esse neque aliud p 0test 0880. Serm0 autem deu8, et 80rm0 d0mini manet in aeuum, perseuerand0 scilicet ius Sua Drma. quem si n0n capit tran8figurari, c0nsequen8 08t, ut sic ear0 laetus intellegatur, dum fit in carne et manifestatur et uidetur et e0ntrectatur per carnem, quia et cetera Sic accipi exigunt. si enim serm0 ex transfigurati0ne et demutati0ne substantiae car0 laetus est, una iam erit substantia ad Iesus ex duabus, ex earne et spiritu, mixtura quaedam, ut electrum ex aur0 et argent0, et incipit nec aurum esse, id e Si Spiritus, neque argentum, id est car0, dum alterum alter0 mutatur et tertium quid effieitur. neque erg0 deus erit Iesus serm0 enim desiit esse qui car0 laetus est neque h0m0 car0 15 ear0 enim n0n pr0prie est qui serm0 fuit. ita ex utr0que

neutrum dum est, aliud l0nge tertium est quam utrumque. Sede uim inu0 imus illum dir00t0 et deum et h0minem exp08itum, ip80 h00 psalm0 8uggerente: qu0niam deus h0m0 natus est in illa, qt aedifidauit eam u0luntate patri 8; 20 certe usquequaqu0 filium dei et filium h0minis, eum deum et h0minem sine dubio secundum utramque substantiam in Sua pr0prietate di 8tantem, quia neque serm0 aliud quam deus neque car0 aliud quam h0m0. sic et ap08t0lus de utraque eius substantia d0cet: qui factus est, inquit, ex Semine 25 David: hie erit h0m0 0t filius h0minis, qui definitus est filius dei secundum spiritum: hic erit deus et

348쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

- de Christo enim disser0 - et ade0 salua est utriusque pr0prietas substantiae, ut et spiritus res suas egerit in ill0, id est uirtutes et opera et signa, et caro passiones suas functa Sit osuriens sub diab0J0, sitiens sub Samaritide flens Lagarum anxia usque ad 1110rtem, denique et m0rtua est . qu0dsi tertium quid esset, ex utr0que c0nsu Sum, ut electrum, B0ntam distineta d0cumenta parerent utriusque substantiae, Sed et spiritus carnalia et car0 spiritalia egisset ex translati0ne. aut neque carnalia neque spiritalia, sed tertiae alicuius Drmae

imm0rtalis fuisset aut sermo ut 0rtalis. sed quia substantiae ambae in statu suo quaeque distinete agebant, ide0 illis et 0perae et exitus sui 0ccurrerunt. disce igitur cum Nic0dem0 quia qu0d in carne natum est ear0 est et qu0d de Spiritu spiritus est. neque car0 Spiritus fit neque spiritus car0. in Un0 plane e 880 p088unt. ex his I08us c0nstitit, ex carne h01110, ex Spiritu deus. quem tunc angelus ex ea parte, qua spiritus erat, dei filium pr0 nuntiauit, seruans carni filium h0minis dici. sic et ap08t0lus eum, dei et h0minum appellans

Seque Strem, utriusque 8ubstantiae c0nsrmauit. 110uissime: qui

filium dot carnem interpretaris, exhibe, qui sit filius hominis. aut numquid spiritus erit 3 sed spiritum patrem ipsum uis haberi, quia deus Spiritus, quasi n0n et dei spiritus, sicut et

sermo d0us et dei Serm0.28. Nune de Christ0. facis patrem. stultissime, qui nec

5 est seclusi 6 electrum o, electri F, ut electrum ex auro et 'rgent0 fort., nisi omnino Spurium est 9 aut Vrs: ut P0 13 distincte FR, distinctae PM 20 eum scripsi: etiam PMF cf. de res. carn. c. 63 init. 24 quasi-spiritus om. F 26 miro quodam casu uerus ordo uerborum hic turbatus est: verba nunc de Christo cf. supra l. I) quae in libris in . infru 283, 7 post patrem crederes leguntur, nece8Sario huc erant tran8- ferenda. pro eis hic imuntur: itaque Christum, nec issa suo loco. hiulcastutem sententia est infra 283, 4 ubi praebent libri m . quam calciatus, accidens nomini res. quae desunt: itaque Christus ob eam rem illuc inserui

349쪽

VI. Aduersus Praxean 27-28.

ipsam uim in spietas 110minis huius, si tamen n0men est Christus et n0n appellati0 p0tiu8; unctus enim significatur

unctus autem 110n magi8 B0men e Si quam uestitu8, quam calciatus. itaque Christus aceidens n0mini res. an tu, si ex 5 aliqu0 argument0 uestitu8 qu0que U0 caretur Ie8ns, qu0m0do

Christus ab uncti0nis sacrament0, aeque Iesum filium dei disseres, uestitum uer0 patrem credere83 si pater Christus est, pater unctus est, et utique ab ali 0. aut si a Semetip80, proba.s0d n0n ita d0ssent Acta Ap0st0l0rum in illa exclamati0 010 ecclesiae ad deum: 00nuenerunt enim uniuersi in ista ciuitat0 aduersus sanetum silium tuum Iesum, quem unxisti, Her0des et Pilatus cum nati0nibus. ita et filium dei Iesum e0ntestati sunt et filium a patre unctum erg0 Iesus idem erit Christus, qui a patre Unctus e8t, n0n15 pater, qui filium unxit. Sic et Ρetrus: firmissimo itaqu000gn08cat omnis d0mus Israhel, qu0d et d0minum ut Christum, id est unctum, fecerit eum deus, hunc Ie Sum, quem u0s crucifixistis. Iohannes autem etiam mendacem n0tat eum, qui negauerit Iesum esse Christum, c0ntra de d0020 natum 0mnem, qui crediderit Iesum esse Christum . pr0pter qu0det h0rtatur, ut credamus n0mini filii eius Iesu Christi ut selli00t c0mmuni 0 sit 110 bis cum patre et fili 0 eius Iesu Christ0. sie et Paulus ubique deum patrem p 0nit et d0minum n08trum Iesum Christum. cum ad R0 man08 Scribit, gratias 25 agit de0 per d0minum 110strum Iesum Christum; eum ad Galatas, n0n ab hominibus se ap0st0lum praefert nec perh0minem, sed per Iesum Christum et deum patrem. et habes

1 est om. F 2 unctus enim R . enim unctus PMFRι 4 calciatus PMF, calceatus Ruulgo an Urs: at P0 10 ecclesiae om. P

350쪽

284 Quinti Septimi Florentis Tertulliani

per t0tum instrumentum eius quae in hunc m0dum pr0 nuntiant set du0s pr0p0nunt deum patrem et d0minum n0strum Iesum Christum, filium patris, et Iesum ip8um esse Chri8tum, in alt0r0 qu0que nomine dei filium . nam exinde, 00 iure qu0

utrumque n0men unius est, id est dei siti. etiam alterum sine alter0 eiusdem est. et siue Iesu8 tantumm0d0 p08itum est, intellegitur et Christus, quia Iesus unetus eSt, Sive S0lum-m0d0 Christus, idem est et Iesus, quia unctus est Iesus. qu0rum n0minum alterum est pr0prium, qu0d ab angel0 imp0situm est. alterum accidens, qu0d ab uneti0ne 00nuenit, dum tamen Christus filius sit, n0n pater. p08trem0: quam caecUS

est qui nod in Christi n0mine intellegit alium deum p0rtendi, si Christi n0men patri adscribati si enim Christus pater deus

est, qui didit: ascend 0 ad patrem meum et patrem de S trum et deum meum et deum uestrum, utique alium patrem super se et deum 0stendit. Si item pater Christus est.

alius est, qui s0lidat t0 nitruum et e0ndit spiritum et adnuntiat in h0mines Christum suum. et si adstiterunt reges terrae et arch0ntes c0ngregati sunt in unum aduersus d0minum et aduersus Christum ipsius, alius erit d0 minus, q0ntra cuius Christum c0 gregati sunt rege8 et arch0nt08. 0t si haec didit 40 minus d0 min0 m00 Christ0, alius erit d0minus, qui l0quitur ad patrem Christum. et cum ap08t0lus scribit: uti deus d0mini n0stri Iesu Christi

1 per γ t0tum instrumentum seripsi: t0tum instrumentum P0R , tota instrumenta R uulgo 2 deum patrem PMFR , deum et patrem euterus 4 altero FR, a terum MP corr. R u in o Sec. Hir Sau-siensem) eo iure 8eclusi: iuxta exinde enim ferri nequit exinde, q50

Tertulliano sollemne est) quo PM qu0que F 5 filii Urs: filius PMF 7 quia Iesus R , quia Iesus Christus of λ 8 Christus, idem est et R), deest et PMFRi li Christus om. F 14 patrem PM, ad patrem F 15 et deum meum P cf. 277, I), et ad deum meum F 16 deum om. F 20 dominum et aduersus addidi 23 Christum scripsi: Christi PMF