Commentarii de Bononiensi Scientiarum et Artium Instituto Atque Academia

431쪽

Alimentorum pleraque genera animalibus aeque ac hominibus communia sunt succorum astricorum indoles in utrissique non absimilis esse videtur, calor ferme idem . Quorsum ergo timor ille , qui cum veteres, tum encentiores medicos in laetis usu praescribendo invasit, ne illud in stoma- Cho coagularetur Galenus siminum a ceteris laetis generibus anteposuit, quod rar in ventriculo cogi arbitraretur immo ne id forte contingeret, salem mel eidem adjungebat, ut Coagulum omnino prohiberetur. Quam Galeni praXim plerique medici sequuti sunt, modo laeti saccharum addendo , modo saponem venetum , modo alia hujus Census plura, quibus cum attenuandi, ac resolvendi facultas insit, laestis spissitudinem nimiam , ac subitam in primis viis coagulationem impediri contendebant Clariistinus Rhedius, ubi lactea diaetae regulas praescripsit, saccharum lacti semper adjunxit Boerhavius a ponem Venetum; quorum

tamen gravissimorum virorum Consilium non modo non reprehendo , sed magnopere laudo . Nam quamvis haec effectum , quem putant , minimae praestare apta sint, nihilominus hoc nomine saltem prodesse censeo , quod laxandi vi , qua pollent, seros lactis parti conjuncta viscidos intestinorum humores attenuando , ac detergendo viam quasi lacti ster . nant, Ut promptius, expeditiusque in chyli ferorum oscula

ingrediatur.

Ceterum his , quae digimus, dissolventibus nihil profi-

Cittar Lac enim non minus quam antea in animalium stomacho figitur. Felibus saepe datum fuit cum saccharo: Vitialis autem nunc cum sales, nunc cum melle exhibitum est . Infelibus initia casei secundari de more concreverat, in Vi- talis Consuetam grumorum formam acquisiverat. Quid quod

ne lactis quidem ebullitio ipsa id potuit prohiberes Medi-

Corum praeceptum est, ut imbecillis stomacho ac non crudum , sed coctum praescribatur . Ballonius medicus praestantistimes aegrotanJtis historiam affert, qui dysentetico uore laborabat. Huic post multis remediis incassum adhibitis, medici laetis bubuli recenter emulsi usuri magnopere Ommendarunt. Plura symptomata X inde sequuta sunt interea graves animi defectiones, quas ex lactis coagulatione medici omnes repetebant, auctoritate Di a scoridis freti , qui lac in ventriculo coagulatum veneni instar agere monet. I onet VI. Mi Ve-

432쪽

Veruntamen cum lactis usus in aegrotante necessarius videretur, acutior medicus consuluit, Ut lac coqueretur, quo facto non amplius nocuit, inanio valde profuisse traditu inelt. His praemonitus occasionem X periundi arripui, lacco et ulli, ac bene ebullitum quibusdam fetibus , qui per integram noctem nihil cibi sumpserant, hauriendum dedi. Pol horas tres cum eos disse cuillem lac .nne comperi Coagulatum. Qua de re non ab ejus coagulatione, sed ab aliqua alia ipsius qualitate, nondum satis perspecta , ventris tormina , flatus , animi defectiones C. quandoque oriri credendum est. Revera fateri oportet, in lacte aliquid eis, quod stomachi imbecillitate laborantibus valde noceat, quodque sola ebullitione emendatur. Capiti quandoque infensum essese Galenus docuit. Fumosum ei Ie virositatis speciem quamdam acquirere, in quibus acres, biliosique humores

peccant, typochondria murmurant, Hippocrates ante Omnes , atque alii ni polierum celeberrimi viri suis observationibus confirmarunt. At non dissicile esse judico , rationem aliquam invenire, cur interdum homines ab ejus usu adeo vehementer laedantur. Si quidem Cum ac vegetabilium naturam , atque indolem magna e parte referat, conjectari

etiam pote it, quod aliquando in stomacho fermentescat, unde elauic halitus, vaporesque gignantur, a quibus intellinorum tormina excitentur, caput, cerebrum repleatur,

di arrhinae fiant&α, quae non e Coacta , sed ex fermentante lactis substantia vel in stomacho , vel in intestinis repetenda videntur . Quae igitur in eo fit coagulatio, minime vitio verti debet, sed provido naturae con filio . Est autem ratio haec, nisi fallor, utilissim . Nam si lac non coactum estomacho laberetur, atque ad intellina immutatum pertingeret, neminem fortasse vel robustissimum hominem non laederet Hactenus de observationibus, quae ad hanc primam lactis Mutationem spectant. Nunc paucis complectamur, quae ulterius prosequens in hujus subitae , ac nondum antea bene perspectae alterationis causa an velliganda detegi Medicinamque ossicium est non modo phaenomena, quae in animali corpore fiunt, sedulo animadvertere , sed in eorum originem , causasque pari quo Que diligentia investigare . Cogitanti itaque niihi tres potissuatum causae se obtuleiunit,

433쪽

ΟpusCULA quibus lac eogi posse suspicabar. Hae autem vel in eo, vel

in stomacho , vel in utrisque erant quaerendae . In lacte aliquid latere potuisset, quod casse Osam , simulque butyraceam partem figeret vulgatum quippe et , a sponte acescere, idque praesertim quando in loco calido asservatur. Acidorum proprium esse lac cogere, notissiana Omnibus reseit. Fieri ergo poterat, ut acidum in lacte absconditum accedente animali calore magis exaltatum in reliquas illius partes agens, cogeret ipsas ac figeret. Suspicio laaec mihi leuis non videbatur. At malui rem e X perimentis committere, quam divinando simplicissima is coniecturis delectari . Sumpsi ideo dimidiam lactis recenter emulsi libram. Hanc in vase vitreo mundissimo caloii exposui furnuli, quem studiosorum Oerhavius appellavit. Hujus ope caloris gradus, qui animalium proprii sunt, excitat , ad se prem, Mamplius horas sustineri solent. Fovi ergo ac per i tempus; at nudam aciditatem contra Xit cremor citius is copiosius a reliquis partibus secessit, caseos subitantia fluidiore quam antea reddita, ut e comparatione instituta cum

altera ejusdem lactis portione seorssim servata colligere non fuit difficile. Idem lac in eodem caloris gradu iterum digessici cremoris exinde nihil obtinui sapor acidus itidem nullus se praebuit, ad alias qualitates quod attinet, ne tantillum a naturali statu recessiile visum est. Tentavi rursus lac eodem modo calefacere . Experiri enim volebam num a continuata caloris actione ipsum in coagulum tandena

Verteretur, aut aciditatem Contraheret. Experimento ad aliquot dies protracto , nihil aliud quam levissimum acorem , majoremque consistentiam acquisivit. Aciditatis vero species haec , quam lac adeo fotum prodiderat, utrum ad lac aliud coagulandum valeret periclitari constitui . Minus sane miratus essem , quod lac in animalium stomacho coactum invenirem , quando ipsa lactis cicitas quacumque de causa producta , id praestare potuisset Miscui proinde lacti recenti Ortionem lactis, quod corem conceperat mixturam in hypocausto calefacto reposui, ibidemque ad aliquod tempus detinui sed nulla coagulatiosequuta est. EX perimentum multoties iteravi; verum enimvero idem exitus semper fuit. Quamobrem neque ad natu- Ialem animalium calor in neque ad occultum , quod lacti Mis a cis

434쪽

acidum inest, tamquam ad potissimas causas , referendam eis illius coagulationem arbitratus sum Quare in stomacho phaenomen causam residere ratio ipsa dictavit. Succorum de vim, quibus digestio fit, exploravi , non eorum certe , qui immediate ab animalium ventriculo X cernuntur, quippe quod neque arte in viventibus obtineri poterant, neque fortat se ea copia , quae X perimentis sufficeret salivalis uisor iis maxime analogus 1 ubi tutus it. Quae igitur experiendo observavi, paucis accipite. Jejuni, ac bene valentis hominis, qui acida in Oena non comederat, salivae quartam partem recenti laeti admiscui . Hoc furnuli jam dicti calori nonaginta circiter graduum scalae alter etianae calefacti exposui: cum ibi ad tres horas permansistet, partim in unam massam , partim in parvos rhamos parietibus vasis adhaerentes coagulatum inveni . Coagulum casei recenter facti saporem, odoremque habebat quibus dotibus ita apprime curn rumis illis, qui in vitulorum tomacho reperiuntur, Congruere visum it, Ut non in hypocauito, sed in animalis aliculus ventriculo fotum filiis , unusquisque facile dixi se . Ceterum Coagulum hoc, instauratis impos tertim e X perimentis, semper obtinui vel unius io minis saliva, vel alterius lacti adiungeretur qua de re salivales humores huic coagulationis generi aptissimi esse videntur . Porro autem analogia, quae inter Ventriculii UCCOS, Meos Occurrit, facit, ut illis coagulandi vim plusequam simplici conjectura tribuendam esse censeamus . Quod si quis non ejusmodi inciolis esse humores illos ac salivam putaverit, non contendam: animadvertat, quaeso , salivam ex ore assiduo in ventriculum de pluere, atque eo tempore majori copia, quo cibi in re triturantur. Quid ergo eis, cur eam ad humores etiam ventriculi spectare non credamus PSed redeo ad observationes, quae ultro naturae metho dum patefaciunt, qua hujusmodi cibi genus, ac nempe, ii alimentum convertere ludet Per id te:npus, quo illud intomentum concrescit , solidique formam adipiscitur, pars ejus seros a butyracea, caseos a mulsa in intellinis X primitur. Caseos a massa per putor angustias transire non potens in ordinat, atque Contis io ventriculi motu sensim sensimque in liqua men dii solvitur , cujus color, .consilientia caseo ecenti liquato omnino est similis sapor actas,

435쪽

quemadmodum in ca se vi parato, aut in lacte acescente, ut quotidie experimur . Pro varia animalium specie varios consistentiae gradus itendit, diversam laetis conditionem sequens in fetibus plerumque nauci initar se praebet, siugilitatem, tenacita gem Ue eam hiabens, quae ovorum album in competit. In vitulis res paulo aliter eis. Quod ex coadito lacte in 1 qua me dii solvitur, crassum , tena X, ac sila ducens apparet, albidique est coloris . Pul haec ad antrum pylori colligitur , ubi e grumis lacteis ad ejus ostium propulsis , fibrarum muscularium actione, quibus antrum alidissimae munitum est, contritic, iubactisque efformatur . Haece stomacho egrediens in duodeni avitatem leniter delabitur , an creaticae lymphae, bili Occurrens colorem admodum dilute sicivum induit, saporemque subamarum. Os per longissimas duorum subsequentium intestinorum circumvolutiones ejuni mile e Scurrens multum de sua crajsitudine lentore tenacitateque amittit jejununa albidiorem , tenuiorem , fluidioremque pultem conspiciendam offert non item letanfractus , in quibus progrediens, iterum nonnihil spissescere colorem denuo ita Vescentem adipisci mihi saepius compertum est . His animad Versis, cras Ibrum etiam intestinorum cavitatem perlui rare , colon in Caecum aperiendo , praetermittere nolui . Ambo enim intestina plurimis, ipsa circumvolutionibus comprehenduntur, Unde feces in iis conclusa varietatem aliquam praesererunt non spernendam . Superi Orcoli pars nihil aliud plerunque Continet praeterquam mu- cum lavum, viscidum , a lentum , quo omnis interior fu-pei ficies intestini oblinitur inferior vero faece coloris lavi magna ex parte efformata Occludit, ejus nempe consistentiae , quae naturalibus litorum animalium excrementis propria est. At de mutationibus, quibus lac in primis naturae Asicinis subjicitur , antequam lacteorum Oscula subeat, haud plura. Utinam in illas quoque inquirere potu illem, quae eidem per vasa lactea excurrenti ad chyli cisternam is ex

hac ad thoraci cum ductum delato , contingunt ita nisi absolutam , saltem minus imperfectam earum historiam haberemus. Ne tamen aliquid ad complemcntum deesse videretur, pulticulae toties te moratae X nen suscepimus , in eaque captis Y perimentis, quae ex iis erui potuerunt, ut ae

436쪽

opus CULA adhuc expositis breviter adjungemus. Sedulo curavi , ut pultis suffcientem quantitatem tum e toma Clio vitulorum, tum e singulis eorum intestinis collectam idoneis vasis servarem . MOX an quae aut prope pylor antrum , aut in ipso reperitur vim aliud a coagulandi haberet, periclitari coepi. Neminem sane latet, ruiticique prae Ceteris norunt, humorem , quem haedi , Magni lactentes in stomacho gerunt, ad lac coagulandum plurimum valeres eum propterea agricolae colligunt, atque in dictum sum servant. Experimentum factum et cum vitulina pulte atque decem, amplius vicibus iteratum . actis coagulatio brevi tempore sequuta est, quamvis modicissima eius copia lacti adderetur. Ex quo intelligitur, quod sive haec e vitulorum , sive agnorum , vel haedorum stomacho educatur, ab ejus affusione lactis coagulatio perpetuo obtinetur. Quid quod in ipsa concreti lactis massa, cum nondum soluta est,is adhuc in stomacho commoratur, vis haec etiam se prodit Etenim cum hujus frustula in aqua prius dissoluta adhiberem solutionis exiguam quantitatem novo lacti affunderem, lac in coagulum abire observavi, tardius quidem in loco frigido,

citius cum in calido Xperimentum facerem Post haec ad duodeni pultem examinandam me contulli, quam seorsim idoneo vase servaverana. Timebam enim

ne propter an creatici succi, bilis admixtionem vis coagulandi periisset. Ideo hujus portiunculam unciae lactis adjunxi cum esset ipso ponderosior, vasis fundum petiit. Ut autem fluidi utriusque intima permixtio fieret, bacillo mixturam agitare opus fuit viscidasque pultis partes solvere Dum haec adhuc praestarem coaguluin illico fieri coepit, breviterque completum est. Post aliquot dies coagulum invisi:

quam antea consistentiam habuerat, adhuc retinebat, Odor, qui ex eo manabat, casei recentis erat Bilis ergo, pancreatici succi affusio tantum abest, ut pultis duodeni coagulantem vim minuat, ut eamdem augere videatur . Revera neque tam subita , neque adeo consistens coagulatio se

praebuit, quando in animalium stomacho coactum prius lac, deinde resolutum novo laeti affundebatur. Quod ego non bili , sed an creatico succo deberi suspicatus sum. Bilis

enim saponacea vi sua quaecumque attenuare , atque resolvere capax est, nusquam vero figere. At ne plus justo con-

437쪽

secturis indulgerem, bubulam bilem accepi, atque debita

ac convenienti copia lacti affudi Vas in hypocausto ad sanguinis calorem calefacto per horas quinque reliqui , quo tempore neque lac coagulatum est , neque alia ratione mutatum immo idem lac ad alias quinque horas in eodem calore permansit, sed frustra. Qua de re majorem coagulandi vim, quam duodeni pulticula possit det, an creatico succes, ceterisque humoribus, qui e glandulis intellini copiose erumpunt, esse tribuendam sudicavi ; quam opinionem non parum auxit observati salidalis humoris, quem lacti admixtum idem in perfectum coagulum mutavisse jam dixi. Porro autem in jejuni mile pultem diligenter inquirere non omis . Utraque non differrebat nisi consititentia, colore albidior, atque tenuior in jejuno , crassior, nonnihil flavescens in leo erat. Quamobrem , ut supra feci portio tam unius , quam alterius aliquot lactis unciis seorsim in vasis contentis admixta est consueto hypocausti calori exposita . lapsa vix hora lacini form1 te Coagulatum, ac simile ei conspexi, quod ad mensam sedentibus aestivo tempore propinari solet. Observatio haec, si cum praecedentibus conferatur, nutium aliud discrimen attulit, nisi quod tardior aliquanto fuerit coagulatio. Ceterum nihil ei in toto intestinorum tracti, qui e Xaginta ferme novem parisienses pedes in vitulis adaequat, quod lacti e tomacho egredienti coagulandi facultatem adimat. Quam rem eo usque admirabar, ut postquam ac dotes, a characteres sibi proprios miserat, nodas quasi forma induerat, unam hanc cogendi pote itatem adhuc retinuisse compererina . Quae Cum dico , intelligitis me non nisi de faecibus loqui , quarum aliae cum sint intellua coli incolae, parum consistentes, flavae, aliae caeci, sed fusci, obscuri coloris , earum singulas Α- pertus sum convenienti lactis quantitati addendo quae ut solverentur a Sitatione opus fuit . Mixturis ad quietem composita s, faecum particulae magno numero ad fundum vasis subsederuiit, turbata non parum lactis albedine . Vasa de more hypocausti calore fovi dimidia hora elapsa lac utriusique vasis coagulatum inveni, sed coagulum ceteris omnibus laXius extitit, Win serum facile re luebatur. Omnia

haec in fetibus, agnis, haedis cuique facile occurrent,

438쪽

OpusCULA proportione tamen servata, ut eamdem semper rationem in omnibus animalibus, quae solo lacte aluntur, naturam coniectari voluisse appareat. Nunc quae in singulis earum pulticularum tentare ulterius aggressus sum, varios in ipsa liquores instillando , exponamus . In primis miscui cum iis liquore acido , quales vitrioli, nitri spiritus sunt . Ab initio nihil in eas agere videbantur: non multo pol cum mixturas in loco quieto reposuissem, eaedem albescere coeperunt. Haium Ortiun culam aqua dilui, microi copio Aaminavi. Corpuscula alba , Oblonga ramentorum instar natantia se in Ont pectum dederunt, quae non niti tenuissimas laetis fibras , e quibus caseus coalescit nitri, atrioli ciclitate insimul coaetas fuisse conjectatus sum Aquam fortem X periri non praete misi . Haec ad fundum vasis delapsa nullam mutationem induxit post trium horarum spatium mi X tura gelatinae consistentiam acquisivit. Atque huiusmodi in ventriculi liquam irae tentavi, quod feles .catuli adhuc lactentes exhibent. Pari quoque modo quae e quarto ruminantium ventra Culo

pulticula educitur , tractata et t. Ab affusione spiritus vitrioli, nitri illarum partium, quae in lacte ad concrescendum dispositae sunt, longe major X titit coagulati, in Xilissimos etenim grumos ferme tota uis coacta est , a XI mecum eidem aquam sortem affudit senis. Mitto plura alia in singulis liquaminum speciebus experimenta facta , quoniam

nihil praeter modo indicata , animadversione dignum obtulerunt. Iaecumque acida uXta variam ipsorum indolem nunc minori , nunc majori numero grumos prodUXerunt, quod prae ceteris vini spiritus prae Ilitit; nam erat is valde rectis catus. Idem effectus sequutus ei ab at calicorum salium admixtione caseos pulticularum parte Coactae, a C si Xatae, graviores reddebantur, & vasorum fundum petebant, in eoque Eecipitati initar conigebantur. Cum oleo tartari, aut spiratu cornu cervi nulla effervescentia , quam-Vls Uites aciditatis, vel acoris speciem quamdam gustui manife1talia praetuli sent. Aciditas in illis exiiten viscosarum partium connubio at calicorum salium actioni resistit. Neque reter eas vel uua, vel alio liquore diluere numquam enim letalicis in uillatis iter vescentia oboritur.

Interim quam e litis utilitatem in medicina facienda

cape

439쪽

eapere possumus breviter attingamus. Inter cetera non a vi momenti facienda est illorum medicorum praxis, qui praecipiunt ante lactis usum blandis lenientibus alvum subducere. Si quidem ac figi a ventriculi, is inteii inorum humoribus demonstratum est; timeri proinde potes , ne ob nimiam eorum visciditatem lac ultra, quam par est, spissescat, lacteorum oscula obstruat . me qua re suspicionem afferunt historiae aegrotantium, qui lactis usum ideo ferre non potuerunt , quod justo densius in eorum tomacho redderetur. Prae ceteris exemplis illud praeclarum est de quo meminit Boerhavius. Nobilissimus vir ad podagram debellandam solo lacte utebatur. Post aliquod tempus questus est se angi usque ad mortem. Vomitu correptus urundas maXimas a se ejecit quae Oeria avius animadvertens, haec nonnisi bilis defectu fieri existimavit ideo saponem venetum cum bile lacti admi X tum dedit. germagnopere levatus est, potuitque me noxa lactis usum imposterum perferre . Ego vero in quadam Honiali eadem ferme symptomata observavi . Laboraverat inveterato cor-buto . Multis validioribus medicinae praesidiis inutiliter adhibitis ventum est ad lacteam diaetam . Singulis diebus optimi lactis libras duas sumebat, quae partitis vicibus cum debita sacchari, aquae copia propinabantur . Tunc ab omni alio ciborum genere abstinebat. Diebus quinque transactis cum eam inviserem , sequentia symptomata adnotavi. Facies valde pallebat, magna aderat virium imbecillitas, appetitus dejectus, alvus adstricta, perpetua in somnum proclivitas , lingua crassa , albida crusta obducta: ab injectis clysteribus faeces X ibant crassae, atque albae . His visis ac statim interdictum est, ut suspicionem de vasorum lacteorum obstructione a nimium coacto lacte tolleremus. Qua de re artis nostrae magistri sapienter docuerunt , ut ea semper lacti conjungerentur, quae ejus nimiam spissitudinem praepedire valent. Quamquam non hac de causa solum morbi fiunt, nihil interdum prodesse ac observatione didicimus. Verum si primarum viarum succi contraria qualitate peccaverint, homines aegrotare contingit. In his quandoque coagulandi vis iners est, .la e stomacho egiens parum a naturali statu mutatum ad intestina descendens putrescit, atque corrumpitur, ex quo dolores stomachi , ru-

440쪽

opus CULA ctus idolosi , ventris tormina, frequentes alvi dejectiones, atque alia hujus generis incommoda sequi necesse eit.

His interim non contentus observationes meas ad volatilia tra nitul , quae , quamvis lacte non alantur , ad sua-bi Orcs tamen eorum carnes reddendas , interdum semina , quibus vescuntur, in lacte cocta iisdem propinantur. Volatilia ferme omnia duo habent praecipue viscera , quorum Viribus alimenta in chylum commutantur , ingluviem nempe, ventriculum proprie dictum . His interjacet bulbus glandulosus , qui ob similitudinem infundibula nomine insignitur Ingluvies madida et humores, quo hordei , tritici,

aliarumque plantarum semina madefacta turgescunt, emolliuntur, ac macerantur ita praeparata per canalem descendunt ad infundibulum , ubi novo humore magis emollita ad chyli formam in ventriculo suscipiendam disponuntur, quo cum pervenerint in alios statim humores offendunt, muscularibus ventriculi viribus in optimum , perfectumque chylum facessunt. In his volatilium ossicinis, quid lacti acciderit , paucis habetote Delegi gallum indicum vegetum , ac bene nutritum, cujus ingluvies ut omni cibo esset vacua , feci ut animal per integram noctem nihil cibi assumeret. Uncias quinque cum dimidia lactis vaccini tantillum prius calefacti infundibuli ope in ejus ingluviem demisi. Duabus completis horis gallus occisus est. Lac per Os X iit ferme totum non mutatum . Aperui ingluviem , glandulosum bulbum, bentriculum proprie dictum in is 1hil aliud continebatur, nisi alimentum lacte madefactum . Secto intestino, quod immediate ventriculo conjungitur , quodque poli et duodenum appellari, ut ab eius avitate Iucta, lacti affusa idem illico coagulavit. In alio ejusdem specie animali experimentum iteratum est . Major huic lactis copia data fuit, nempe dimidia libra , ita tamen ut majora etiam

inter unam , atque alteram sumptionem intercederent tem

poris intervalla . Veritus enim sum ne in praecedenti X perimento lac in galli stomacho breviori, quam par et set, te tapore permansisset. Si vi propterea ut tres integras Oras ab assumpto lacte viveret postea interemptus lactis non exiguam copiam , quae in ingluvie supererat, foras protrusit, quod a naturali statu nihil recessierat . Nativam itidem