Commentarii de Bononiensi Scientiarum et Artium Instituto Atque Academia

451쪽

opus CULA.eariam, quae verticaliter supersunt. Hinc si angimus liquidum omne in tot veluti exit illina a divisum columnas , erit tun aequalis columnarum mutua pressio , cum aequalis iuerit illarum altitudo. QuCd sane omnibus liquidis aeque Competit ac solidis corporibus, quae si aequalia omnino sunt de rite ad agendum invicem committuntur , nec citari a quilibrantur.

Quod si diversa habeantur duo verticalia vasa , quae Omogeneum idem liquidum ad diversas quoque altitudines

contineant, ope canalis horizontalis insimul communia cantia ad agendum invicem postea commisi a sint cum aequilibrium inter haec habendum minime sane congrediantur integrae simul in istis contentae liquid mallae, congrediantur autem tantummodo tot hinc inde numero aequales liquidi O lumnae , quot fert canalis communicans sequitur quod equilibrium inter duo vasa prius non habebitur, quam pugna iam te columnae etiam altitudine aequentur . Hinc liquidum omne aut in uno contentum 1 vase, aut in Pluribus communicet, ut aequilibrrum sibi comparet, ad libellam in illo, aut in istis quod se componat oportebit . AEquales igitur omnino erunt pro duobus vasis liquid massae, quae invicem

sequi librantur; quae vero non congrediuntur, vasorum latera onerant, Win iisdem conquiescunt, non secus ac insolidorum corporum aequilibrio contingit, quae si inaequalia sunt pondere, aequali alia inde hujus parte ad aequilibrium

veniunt, reliqua autem parte machinam ipsam Onerant congressu corporum destinatam At si vasa liquidum continentia non recta , sed obliqua sint ad horizontem , erit ne in recto, ac in obliquo Ommunicante vase aequalis liquidi altitudo me hoc autem ab e X perientia satis edocemur , satisque ostendit ealem , quod in duobus tubis communicantibus recto altero ad origontem , Obliquo utcumque altero , liquidi inclusi aequilibrati aequalis en per est altitudo quod ulterius confirmat superficiei liquid cujusvis quocumque vase contenti ad libellam complanatio. Si compositionis , resolutionisque potentiarum principum consulimus, aequilibrium istud felicissimae explicatur . Etenim in siphone ABCD Fig. 6. cum liquidum in obliquo crure C D contentum partim ab istius parietimus sustineaturi, necessario in hoc crure mutua liquidi

452쪽

ας OPUSCULA.pressio minuetur; quare augenda erit liquidi quantitas quantum vult restionis imminutio haec autem minuitur in ratione N ad N F, ergo si AE aequet M liquidi nempe

elevationem in crure ad origontem recto, in obliquo CD usque ad N liquidum elevabitur, ad aequalem scilicet ac nillo altitu clinem Ab aequalit ite igitur hinc inde oppositarum pressionum inter se sequi librium quoque istud obtinetur, non secus ac quodcumque aliud, quod aut statica , aut hydrostatica nobis e X hibet facultas. In hac aequalitate oppolitarum pressionum cum natura, Origo vera aequilibri fundetur, debet hae sane in quocumque aequilibrio inveniri. Invenimus a Utem hanc tuto per ante dictum compossitionis, resolutionisque potentiarum principium , quod cum a natura ipsa probetur, utillii me potest etiam a nobis adhiberi lana quam

455쪽

FERDINANDI BASSI

De ore ranarum aquarum accensibiU

pereminet mons ab incolis asso cardo nuncupat US , cujus basi thermales pudulant fontis Leonis, balneorum aquae, e vertice vero, ut fama est, ignis olim erumpebat, nun tantum admota face vapor illico accensibilis ex eodem spiraculo insurgit, e quo flammae attollebantur, ne non ex fontis Leonis ore, balneorum rimis, de quo deflagrante vapore serimonem nunc instituo . Sed antequam rem aggredior, differtatiunculae argumentum Iopono .

Quaestio est, utrum insignis ille accensibilis poredianus vapor a simplicissimo, subtilissimoque minerali bitumine, vel a volatili sui plaure originem trahat. Non est hic sermo de hemicorum sulpta ure , sed de genuino communi sui plau- reci neminem enim in physsicis vel vi versatum latet, vulgare commune sulphur ex duabus constare substantiis, ex acido nimirum, cui satura basiis est phlogistum quoddam mi

nerale.

Nonnulli quibusdam observationibus ducti, destii grantem Orecta num vaporem a fugacissura genuino ut plaurere petendum esse autumant alii contra , nec omnimode immerito , vaporem tum C siniplicissimae volatili naphthae adjudicant. Sententiae nonnilii inter se discrepant mea quoque opinio ab idorum sententiis aliquantulum dissentit. Plax- nomena, quae animadverti, quae institui experimenta , ut naturam, indolem vaporis hujus perscrutarer, conjectu-

456쪽

OpusCUL .ras denique meas, qualescumque sint, non invito animo

accipite.

Ac scire oportet, ut a primo initio rem repetam, po rectanas thermales scaturigines jam sexcenti saltem ab hinc annis celebratissimas, atque agrum notiria bononiensem nobilitantes septem esse, quarum scaturiginum aquae una

fons olim elleis, e boccbe, nunc elle Donet et te, altera fons PuZzolae, altera celeberrimus fons Orectae veteris nuncupantur pore et anum balneum Dianae, nec non Minervae mitto, etenim duorum horum balneorum aquae manant ex dicto

fonte deue re ecbe h. Tres dictae scaturigines halitu fulphureo quam maxime gloriantur, sed minime accensibili. Reliquo quatuor scaturigines sunt balneum Bovis, balneum vulgo Reale , balneum Martis , insignis denique fons Leonis squarum quatuor scaturiginum aquae iisdem coni an elemeiatis,

non eadem vero quantitate , proportione, quorum elementorum praecipuum , ut ego quidem arbitror, perennis, subtilissimus vapor est ille admota face accensibilis, qui tamen halitu illo sulphureum odorem Spirante nequaquam donatur. Jam superioribus annis de ore clanarum aquarum elementis verba feci de earum nempe caloris gradu , de ther marum spiritu rectores, sive, ut ait HoT annus, de spiritu aethereO-elastico, de sulphure,, vitriolo volatili, de mediis porectanis salibus, eorumque speciebus, de martialibus iubstantiis , de alcat in terra . Res abat adhuc insignis ille, mirabilis vapor accedente flamma Xardens , de oeto sermonem nunc habebo . Vaporem ergo hunc considerandum primo esse duxi in statu suo, ut ita dicam, naturali e X inde cum ignem concipit; non enim ex uno uel altero periculo, cum plurima comparare possumus experimenta, ita tuenda sunt corporum principia, Omnesque eorum pro

prietate S.

vapore minime de ista grante exordior. Profluit Tore fontis Leonis subtilissimus, fugacissimus porccianus

Vapor Cum aquis, at sine strepitu, non enim observat Oriinnotescit vapor, nisi succendatur . Infimae vero balneoria' a pore tanorum rimae, per quas continuatim pullulant aquα, Peramplas eructant vaporosa bullas cum murmure , Ud

bullae rapide insurgentes perficiem aquarum vi attin

sentes, nec non liberum aerem, illico cum impetu erumpunt a

457쪽

sunt, erumpentes verberant aquam quanta crispatur

aqua, Qvapor avolat nimius a libertatis cupidus Prima ergo vaporis pro Drietas , quam X Observationibus deprehendo, elastica vis est non modica coercitorum spirituum indolem aemulans aliquando tamen bullae apo-

Te praegnantes in balneorum Orecta norum aquis fluitare id , sed ita raro, Ut nam tantummodo, aut a eram supernatantem bullam , antequam prorumperet, in tot

observationibus animadverterim. Idcirco suspicatus sum,aeit Uantes balneorum bullas non solum e subtilissimo, volatilissimoque vapore conitare, ted e crassiore quoque, denso reque substantia, quae veluti tenuis crusta fugacem Vaporem coercendi, quamvis rarissime , vim habeat nec injuria sic judicavi, namque leoninus fons id plane confirmat, cujus aquae in Occulta quadam pullulant cavernula: illic congregatae insurgunt inermales aquae , illic bullae

crepitant, quae crastiorem substantiam in cavernulae fornicem abunde impingunt, Ut patefacta cavernula videre licet. Nil ergo mirum s accensibilis vapor orectant Ontis Leonis non amplius in bullas conii rictus in trans aquaeductum profluat cum sociis aquis e ore fontis me murmure, citrepitu, qua de re balneorum porectan Orum lubricitatem , qua aquae, de quibus verba facio, glorianthar a relicta crepitantium bullarum crastiore subitantia repetendam esse nemo negabit Pinguem hanc fontis Leonis subinstantiam, nec non aliam perpaucam candidissimam , veluti in fila coalitam , quam n sublecta pelvi ad hunc fontem adnotavi , nunc reservo , atque ad vaporem redeo , cujus odor nullus , vel vix ullus odori sulpiture haud Cona parandus , cumque prorumpit vapor e turgentibus bullis non in nebulae, aut crassioris, vel densitoris vaporis formam sed omnino invisibilis aufugit, evanescitque , fruitra enim auctae etiam lucis oppositae facis augilio illum contemplari ludebis idque summam vaporis tenuitatem magis

magisque confirmat.

Latam argenti lam inam sic aptavi, ut vapores e bullis vix duplos continuo in eam suspensam incurrerent alteram argenteam laminam in balneorum aquas conjeci, eo a men consili, ut vaporosae surgeri res tinae eam minitane Offenderent: haec argciat lamina proprium candore pia nito-

458쪽

OpusCULA.remque non mi sit illam multicolorem , ex fulvo nempe e purpureo, vel e subnigro intectam tandem observavi. Ergo non harum scaturiginum aquae, sed inflammabiles vapores illam tantisper habent facult item , qua ad inquinandam nitidam argenti superiaciem volatile commune suIphur donat Ur. Hactenus de ore diano vapore in statu suo, ut ita dicam , naturali, nunc de illo flammam concipiente breviter Oratio ei instituenda . Si fax accensa ad erumpentes Iullasaaon pro Xime tantum , sed ad distantiam usque parisiensis circiter pedis accedat, confestim vapores X ardescunt , illico flamma juxta aquarum superficiem propagatur ita , Ut aqua ipsa comburi videatur X perimentum jam nimis O- tum, at semper admiratione dignum . De ore et an balneo Bovis nuperrime detecto nunc loquor , Quod assiduis vaporibus nimis abundans ad haec pericula capienda omnium est aptissimum. Si vero longius fax admoveatur , nulla sequitur infli ammatio. Igitur Orecta nus accensibilis vapor,

qui perpetuo nititur ad fugam , non se se disgregat ,

se junctim avolat statim a bullis liberatus , sed propria vi impulsus recta exsurgit ad dictam altitudinem congregatus ita, ut deflagranti facultate adhuc polleat. Flammae altitudo parisiensem pedem cum dimidio circiter aequiparat, cujus pars superior rutilans est, reliquum

flammae caeruleum X ardentis sulphuris colorem referens atque e centro flammae pereXiguae aliquando saturatae rubrae insurgunt celeres sam mulae, vividaeque vicissim micantes scintillae, idque , ut clarius innotescat, nocturno tempore nitituenda sunt experimenta Exhalationes deflagrantium vaporum non semel inspiravi, sed nullam umquam patuis fui vellicationem illum neque irritamentum, unde tussis vii, a ne vi quidem X citaretur, vel sternutamentum non nihil tantula odoris e flamma manabat tenuem deflagrantis alco hol odorem quasi 1-

Marcus Antonius Laurentias Sodalis nolle longe la- Iissiimus, .magni nominis vir, cum se Xaginta ab hinc annis Orectanarum aquarum Xamen instituit, capi sed una amplum vitreum flammae leonin fontis imposuit, ut videret, an distillaret quidpiam , idque quale iliat. Et sane e

459쪽

OpusCULA. 299 capitelli rostro liquo exiit limpidus, odoris empireumatici tamquam fuliginosi , quique liquor neque acidis

neque alcatinis unam ostendit alterationem , ut parum phlagma videretur idque videre licet in primo Omo Commentariorum Academ 1ae nos ae quae Omnia ego quoque X pertus sum verum e vapore in flammam jam ita is attenuato nihil aliud per distillationem erat Orte X pcctandum, atque ad vaporis sublimationem arte obtinendam nimium

tenapta e X peramento erat concedendum

Sed de vaporibus orectanis deflagrantibus jam satis;

antequam vero conjecturas propon , nonnulla referetida esse reor de orectan monte, de ignivomo superiori spiraculo Poredianum montem , de quo locutus sum , superficie maris horizontali pede se x centum quadraginta duos ex baro metricis observationibus altiorem elle arbitror, si tamen huic dimetiendi rationi plena sit fides adhibenda . Omnia dicti montis trata , plerumque fracta , horizonti sunt perpendicularia, vel parum a perpendicularitate remota reliquorum vero propinquorum montium it rata vel horizontalia sunt, vel parum ad origontem inclinata: phaenomenon revera magna dignum contemplatione . Dictorum ore clanorum stratorum nonnulla e nigro quodam Calcario lapide , pauca X ardesia tegulari constant, plurima e illo durissimo lapide, ab Ulvsse Aldrovando nostro, viro celebratissimo , Petra serena nuncupato, in Apenninis frequentillimo . In iiii lapideis stratis nullam fossilem vegetabilem , nullam animalem folli lena ubstantiam observabis , sed tantum m a , heterogenea glareas , spathos a lineas , quargo fasque si in petra sere in adsit 1 ma, elegantissimas plerumque, nitidissimassique montanas crystallos invenies . P enarratis, id est ex didiorum stratorum fractura, atque e perrara eorum ad horigontem perpendicularitate pron tarn est colligere, orecta num montem Vehementes nimis concussiones sustinuit se depressioneique, nec non lapidum luXationes, verbo sit ve

Non procul a montis cacumine meridiem versus inest antiquum flammae spiraculum, pedem parisiensem longitudine , igitum vi superans latitudines juXta spiraculum versus Occasum insurgit immane saxum , quod saxum fovet igni'

460쪽

go OpUSCULA.vomam rimam , de senditque is fornicis veluti vices gerit. Sax fornicata superficies , quae spiraculo impendet, ignis haud dubie iniit at indicia; etenim dicti a X infera super- scies fumo nonnihil inquinata et , di alia uantulum ignis vi de composita sic quoque petros si iraculi latera cujus

cavitas perpendicularis tres parisiens cs adaequabat pedes, e X inde ad sp tentrionem valde inclinans ulteriori examini repugnabat; at cum nudum montis lapideum verticem gravioribus ligneis malleis percutiebam , sonitum quemdam audiebam profuia fum, qui obtusus per ignivom montis Vi sc ra se se diffvnciebat antra , intimiisque cavernas spiraculo communican res plane indicabat . Thermo metrum farhene itianum in eam avitatem duX pluries, coni fal1ti X periment sexagei: mura octavum gradum tringebat

semper hydrargyrum , plus esset externus aer . mirrus est et

calidia S.

Adnaota face confestim vapor e spiraculo pro Hiens

flammam concipiebat a quo cum murmure, I murmur erint imos spiraculi anfra tu percurrebat ergo flamma quo'que , quae tamen Cum murmure re Vi extingue batur

Sed ego nimia arciebam voluntate , intima spiraculi penetra Ilia , si fieri poterat tentandi namque milia valde persuadebam, ignivomum spiraculum nihil aliud eis nisi

ductum vaporis sublimatorium , antra is cavernulas eluti capitella, tot una ore clanum montem hemicae naturae

eximi una est elaboratorium . Fontis Leonis, balneorum item poredianorum aquae ad basim montis undique pullulantes eodem gloriantur accen sibili vapore , quo donatur spiraculum, spiraculi , nec non dictarum thermalium scaturiginum flammae eosdem omnes exhibent charactere S. Vaporis ergo a bas ad cacumen usque montis propulsi perque rimas producti patefacto spiraculo concreta sublimationes consequi me o se sperabam; sicque vaporis indolem, atque elementa a prius eruere non dubitabam portebat ergo non solum e porec an ignivomo spiraculo propinquam removere glareosam terram , sed .i lea perpendi-ccitaria strata spiraculo later ista in ingere, a Xaque evellere , ut in apertum ventiens intina a piraculi, ne non, quae Tent, longae do annorum cursu Concretae a natura a

poris sublimationes nec spes me fefellit.