장음표시 사용
51쪽
ne scintillas, eique si ad uosioris acidi guttae aliquot affundantur, illico ingens oboritur effervescentia, terrestris male ,ria solvitur, acidique ipsius vis non parum debilitatur. Communes sunt aquis eisdem etiam sales quidam fontani, quorum descriptionem complexus est Bassus sermone n-gulari, quem in opuscula contulimus. De his mox agemus paulo fusus. Sed ante juvat cetera aquarum principia attingere, quod ad earum naturam, quam adumbrare coepimus, illustrandam maxime pertinet. Quamquam elementa de eorum quidem genere , quae fixa dicuntur, praeter haec , quae hactenus recensuimus, nulla alia in fontibus orectae veteris, pug etolae is puellarum inventa sunt. Non sic tamen in aquis quae ad leonis fontem, atque ad tria balnea decurrunt, in quibus praeterea detexit Bassus aliquantulum bituminis mineralis liquidi, wpaululum salis ammoniaci. Elementa volatilia quod attinet, fluidum quoddam deprehendit Bassus, quod spiritus aethereo-elastici nomine ipse notat idque in aquis illis omnibus sed quantum illud in singulis insit, quale, definire non potuit neque enim
cum haec tractaret, ea pervulgata erant, quae de aere , quem
fixum vocant, vel colligendo, vel explorando a physicis recentioribus traduntur . Hinc multo minus potuit aut vitrioli martialis in sulphuris, quae in fontibus porectae veteris, puZetolae , puellarum volatilia invenit, aut naphthae, quam pariter volatilem invenit in fonte leonis , atque in tribus balneis, modum cognoscere. Itaque sola restabant fixa elementa, in quibus suam posset Bastius experiri industriam . Revera eorum nulli pepercit sed ante alia sales longissime pedisequutus est, vel quod his de medica virtute plus tribueret, quam ceteris, vel quod intelligeret, ab aquis eductos, concretosque eosdem non minus quam ipsas aquas morbis quibusdam depellendis aptos esse posse. Utcumque sit, quae inporectan sale experimenta, quas observationes instituerit Bassius, quantum de eodem in fontibus singulis invenerit,
quae disique ejus natura, bis si paucis expediam Uniuscujusque scaturiginis aquam ad libras sex vitreo
vase exceptam arenae balneo commist, ut leni calore evaporaretur Aqua primum turbari, corpusculis, quasi furfure, conspergi , tum pellicula albiri tenuique sensim obduci. His calore minuto, paulatim subsidentibus , demum evapov
52쪽
ratione absoluta, obtinuit Bassius salinam concretionem , quam
deinde, ut eterogeneas partes, si quae essent admixtae, removeret, aqua nivis stillatitia dissolutam trajecit per emporeticam chartam , trajectamque solis calori evaporandam , exsiccandamque exposuit. Sic denique concreti salis purioris grana quadraginta octo supra drachmam unam ex aquis orectae veteris , supra drachmas tres ex aquis puellarum consequutus est grana vero sexaginta supra duas drachmas ex aquis puZZolae drachmas omnino quatuor ex aquis tum bal . ne martis , tum balnei regalic drachmas quatuor grana
duodecim ex aquis balnei bovis drachmas quinque cum dimidia ex aquis leonis. Sales hos seorsum aqua stillatitia iterum solvit, solutionesque solis calori evaporandas tradidit. Cum primum pellicula ad superficiem apparuit, solutionis cujusque partem plariae lamina vitreae superfudit, partem in vasculum immisi,ser avitque partes utrasque in frigido conclavi, ut crystallis concrescentibus posset earum figuram quam commodissime rimari. Hujus diligentiae is fuit exitus. Duo potissimum salium genera , si figuram spectes, in concretione qua que apparuere : nam in laminis vitreis peripheriam, in vasculis superiora latera tenebat spongiosa quaedam laminosaque candidissima crusta centrum vero in laminis, in vasculis fundum occupabant crystalli pariter candidissimae, quarum pleraeque cubicam perbelle referebant figuram , reliquae basi quadrata in truncatam pyramidem lineis quatuor pellucidis oppositos angulos jungentibus assurgebant. Sed ad solutiones, quas ante diximus , rediens Bassius, earum vaporatione absoluta , invenit cubicos,is pyramidales sales tres fere esse partes quartas totius salinae concretio nis , quam poreetanae aquae singulae suppeditant Pyramidales autem ejusdem esse naturae ac cubicos omnia , quotquot in utrisque seorsum sumpsit, experimenta Bassium docuere eodem enim constanter redibant, sive in cubicis sumerentur, sive in pyramidalibus. Sed praestat experimenta ipsa indicareri neque enim melius, quam per experimentorum exitum propria horum salium natura videtur posse explicari. Erant igitur experimenta hujusmodi.
Salibus sive cubicis , sive puramidalibus aqua nivis stil, Iatitia denuo solutis modo solutio argenti in spiritu nitri as
53쪽
sundebatur, modo mercurii solutio, modo plumbi. Numinquam vero non inalbescere primum liquor visus est, postea candidissimam praebere , sat densam praecipitationem . Quod si salium eorumdem solutio aut violarum syrupo, aut heliotropi tincturae admisceretur, neque in syrupi, neque intinctura mutatio coloris ulla, quae sensu satis posset percipi. At injectis salibus iisdem in sublimatum mercurium aqua stillatitia solutum, qui ex alcati fixi adjunctione roseus factus fuerito spissam , ut solet, rubicundamque praecipitationem dederit, confestim, praecipitatio evanescere conspiciebatur, Wrubeus color tolli, omnino redire liquor ad pristinam pelluciditatem. Hi non contentus Bassius sales eosdem bene exsiccatos decrepitavit, iisque in pulverem redactis par hydrargyri pondus addidit. Mixturam hanc in phialam angusto collo indidit, arenaeque tradidit balneo: tum aucto per gradus calore sublimationem usque produxit, donec ad phialae collum mustae limpida particulae, lucidissimaeque micae, totidem quasi
minimae crystalli, concreverint. His obtentis, a refrigerata
phiala, quidquid ad hujus collum haeserat sedulo collegit,
collectumque ante omnia lingua degustavit, cujus sane saporem austerum invenit, valdeque ingratum tum de more aqua nivis stillatitia solvit atque solutionis duas fecit aequas partes, ut in unam spiritum salis ammoniaci instillaret, oleum tartari per deliquium in alteram. Quo facto pars prima statim turbata est, postea coepit inalbesceres altera vero rumborem traxit, praecipitationemque praebuit pariter rubeam Huic denique rubeo liquori salem muriaticum purissimum superaddidit Bassius nec moraci evanuit cum colore praecipi tatio , limpidusque factus est liquor. Post haec non dubitavit Bassius assirmare, salem, de quo agitur, ad muriatici salis, quo tamen remissius crepitar, naturam accedere. Itaque alterium sequutus, qui salem fontium plurimorum , quamvis cubicum is crepitantem , a gemmeo, marinoque distinguit, propriam speciem facit, porecta num sive cubicum , sive pyramidalem salem ad sontanum majoribus cubis alterii, aut ad nudam muriam vel fontanam , vel thermalem Caroli innae referendum censuit; quam quidem salis rationem idem alterius auctor est , muriaticis salibus puri orem sile, tenuioremque,
54쪽
His de cubico ac pyramidali sale cognitis ad spongio.
iam , laminosamque a ateriam , quae in ingulis salinis concretionibus superiora tenebat, se convertit Bassus . a saporis salsi erat, amari, urinosi humorum vero, quicumque essent aer admixti, summe bibax pronissima idcirco ad solutionem Ardentibus carbonibus imposita minime crepitabat, sed tumebat, liquescere videbatur. Acido autem vitriotico tentata continuo efferbuit ab effervescentia vero reliquus fuit sal quidam mirabilem Glauberi salem apprime aemulans. Denique soluta, violarum syrupo affusa hunc in pulchre viridem mutavit. Quibus ex rebus colligebat Bassus, materiam hanc spongiosam , laminosamque toto genere a muriatico sale differre; eamdem propterea a cubici, ac pyramidalis salis, de quo ante diximus, natura longissime abesse deinde ejus indolem alcatinam potius esse, quam acidam , sicque ad genus illud salis alcati materiam hanc facile pertinere, quod alterius monet in acidulis, thermisque hospitari quod quidem genus animadvertit Bassius non pro genuino sale alcati habendum esse, sed ad salem neutrum accederes, in quo , quia fortasse genuini salis sontani basis non satis acido saturari potuit , ideo alca linum principium acido antecellit. Salibus adhuc recensitis multas e medicis suis virtutibus porectanas aquas debere nemo in dubium vocabit, in primis vero facultatem, qua pollent, ventris blande solvendi. Et sane haec major aquis leonis insidet, quas ceteris salium copia antecedere supra vidimus. Agrotantium ergo commodo, ut olim aquas ipsas non Bononiam solum , sed ad alia etiam vel extra Italiam loca asportari solitas legimus, ita nunc, id quod facilius sit, sales asportantur, qui aquarum leonis evam
poratione non multos ante annos parari coeperunt Iidem
vero quibus potissimum morbis conveniant, quatenus, quomodo pro morbo quoque ministrandi sint, docet usu comprobatum monitum , quod una cum salibus mitti poscentibus consuevit. Eo fit, ut Orectanarum aquarum utilitas
quam natura uni regioni largita est, in gentes redundet
55쪽
De ore Zano quodam vapore faminam
HActenus de orectanis salibus. Venio nunc ad vaporem
quemdam, qui aquis leonis, nec non tri una balneorum , de quibus supra diximus , adjungitur, quique ad nnota face flammam facillime concipit. Is X Ore leonini fontis tenuissimus, summeque fuga una prosilit cum aquis, sine strepitu ne odores, ut nisi si succendatur, sub sensum
non cadat. Sed balneorum ab insilia is rimis erumpentes aquae secum bullas rapiunt cum murmure quae bullae summam superficiem illico petentes aeris attactu repente , magno que cum impetu disrumpuntur, apore , UO turgebant, sensum omnem effugiente. Quamquam vidit assuis, sed id per raro , earum buliarum aliquam , quae antequana disrumperetur , aliquandiu integra supernataret . E quo collegit, bullas illas non solum e subtilissimo, maximeque elastico Vapore conflare, sed e pinguiori etiam , densiorique aliquaniateria, quae si quando bullarum lamellas confertius invaderet, fugacem vaporem cohibere posset. Quam opinionem confirmare id videbatur, quod in leonis fonte observavit. Hujus enim fontis aquae, antequam ad leonis os, unde exeunt, ferantur in occultam quamdam cavernulam , in quam manant, se recipiunt. Cavernulam hanc patefecit Bassius; atque non ullas solum in ejus, similiter ac in balneorum aquis erumpentes vidit, sed pinguem etiam materiam , quae cavernia Ita fornicem obsidebat, in quem non nisi a dissilientibus bullis impingi posse videretur. Dio comperto simul illud intelligitur, quid causae sit, cur e leoni ore cum aquis
vapor, de quo loquimur, suae bullis effluat, sine
strepitU. Omnium maxime abundant vapore hoc quae aqtiae in
balneum bovis fluunt. Itaque ignem in hoc balneo concipit vapor, si bullis, dum disrumpuntur, fax objiciatur etiana in illantia pedis unius Simul vero ignem concepit vapor cita tim fiamma per universam prorumpit aquarum superficiem ut incendi aqua ipsa videatur. Est autem flammae color caemrim G f ru-
56쪽
ruleus instar sulphuris ardentis, si tamen pars superior excipiatur , quae rutila est. Ejus e centro vividae identidem scintillae micant, quibus perexiguae flammulae admiscentur non raro impente rubrae. Quae omnia per noctis tenebras fiunt oculis , si quando alia , maxime conspicua. Cupidus ut erat Bassius hujus vaporis naturam Cognoscendi, noli dubitavit exhalationes , quas ille deflagrans emittebat, semel atque iterum , ac saepius inspirare id quod semper potuit impune faceres; nullum enim umquam sequutum est vel in faucibus, vel in membrana pituitaria irritamentum Odorem tantummodo persensit, eumque levissimum , similem ejus, qui ab alcohol, dum ardet, afflatur Latam etiam argenteam laminam bullis, quas ante descripsimus, Objecit, ut his displosis emissi vapores , in eam recta irruerent quam cum tandem variis coloribus sustectam invenerit, fulvo , purpure , subnigro, intelleXit utique, illos vapores aliquid cum volat 1li genuino sulphure commune habere. Id autem qualecumque sit, vaporum illorum proprium esse, non item aquarum , ex eo cognovit Bassius , quod similis argentea lana in in balneorum qui , qua parte nullae insurgerent plegiae vapore bullae , diu demersa nihil de suo nitore amiserat. Adhuc quae esset porcetani vaporis natura satis definiri nequibat. Alia ad id requirebantur X perimenta et eaque Opportunissima fuissent, quae in vapori ipsus sublimatione initi tuta essent. Neque enim satis huic investigationi aptus erat limpidus ille liquor, quem , vitreo capitello flammaeleonini sontis impost , distillaverat olim Laurelatu S, quem que eodem modo obtinuit etiam Bassus, odore praeditumem pyreumatico, quasi fuliginoso eumdemque adjunctis sive acidis, o alcalicis haud mutabilem vapor quippe flamma attenuatus vix aliud , quam purum phlegma , praebere posse videbatur . Sed sublimationis arte obtinendae spes omnis in temporis longinquitate erat posita . Basilii itaque, ut O-
τὶ erat tam morae impatiens quam qui maxime , in mentem
venit, sublimationi , quam ab arte ea spectaret, aliam , si seri posset, substituere, quam jamdiu natura ipsa parasset. ii Bassuis cogitarit Xpblicare non possum, nisi ante depore tano jugo, quod thermis imminet, aliquid dixerim, cujus sane tructura a montibus circumpositis differt non
57쪽
Stratis totum exsurgit fere verticalibus, plerumque fractis, quorum plurima efiicit durissmus ille lapis, qui ab Al-drovando petra serena dicitur , in pennino frequentissimus, quaedam lapis calcarius niger, aliqua etiam , sed pauciora, ardesia tegularis. In his stratis fossilia vel ad animale, vel ad vegetabile regnum pertinentia occurrunt nulla, sed tantum mi ae , heterogeneae glareae, spathos lineae, quarZosaeque; aliquae etiam montanae crystalli in rimis petrae serenae, elegantissimae illae quidem , nitidissimaeque. Sed non longe a summo vertice spiraculum aperitur pedem parisiensem in longitudinem , digitum in latitudinem patens , juxta quod non dubia antiquae flammae vestigia cernuntur Spiraculum hoc suspicionem jam injecerat Bassi sublimationis, quam natura in montis vij ceribus assequatur, tamquam in amplissimo laboratorio, cujus capitella specus sint, .cavernae in spirac luna, quasi in sublimatorium porediani vaporis ductum de
Iussit ergo Bassius ingentibus ligneis malleis valide cimc spiraculum percuti montem . Singulos ictus sonitus sequebatur obtusus , interior, longeque rem ii sus, qui sane de antris cavernisque profundis monere Videbatur, quamquam ob sinuosos anfractus intromissum in spiraculum bacillum non ultra pedes tres promovere liceret . Sed , quod Bassii con. jecturam mirifice commendavit , admota spiraculo face illico flamma exarsit persimilis ejus , quam vaporem Oncipere su pra docuimus, simulque murmur intima montis pervadens
Extemplo ferreis malleis, scalprisque cuneis, be-ctibus, quinis pyrio pulvere tentari coeptae quae spiraculo circumjacebant lapideae moles. Iam fervet opus. Ad a tefacti spiraculi uperiora latera combustorum vegetabili una indicia apparent subsequitur luteola materia , uliginosa , simillima ejus, quae ad leonium fontem cavernulae fornicem tenet. Interea gravis circum persentiri odor; quo ex ictu scintilla excitetur, statim incendi late vapor opus urget Bassius. Ecce vero caverna in Conspectum venit, terra quadam nigra scatens, pingui , tenacique, atque odorem seseosum exhalante. Terram hanc colligenti rimat se Bassio produnt aliae atque aliae vaporem levi cum sibilo emittentes;
quarum uni cum facem ipse objecerit, repente instaniniari
58쪽
undique omnia visa sunt, totusque intus exauditus m Isceri
mons nec nisi tribus post minutis Xtinctae flammae , internique sedati tumultus Perterritis operariis animos addit Basse sitis. Improbus denique labor latera rimarum , quas modo diXi, superat. Horum internis parietibus deprehendit Bassius superinductam tenuem, albidamque crustam fulvis egiguis granis refertam . Crustam colligit, grana . Cum vero e fodiendi laborem ad multos dies frustra produXerit, nam praeter a pCres ignis avidissimos nihil ampilius dignum animadversione se offerebat, tandem po rectan monti parcendum dum Σit, seque ad hymicam rerum collectarum analysim contulit. Uni lembico luteolam commisit materiam, quam in superioribus patefacti spiraculi lateribus offenderat a lembico alteri similem ei materiam in fornice cavernula pone leoninum fontem jacentis inhaerentem , de qua illud monet Basesrus, quod argenteo cochleari collecta argenti nitorem nota infecit nulla. Fuit autem materiae utriusque ratio eadem
Nimirum igne supposito primum se se evolvit purum phlegma
copia haud mediocri odore fuliginoso , quale ab inflammato leonini fontis vapore per distillationem obtineri diximus; tum aucto igne paulum nigri cantis olei, cujus odor bituminosus nonnihil empyreumaticus . Fum apparuere nulli
bene ver paucula concretae materiae ad retorti vasis collum applicatae, siccae, subalbidae, in quibus postea salis ammoniaci notae deprehensae sunt plane omnes . Vasis denique refrigeratis jacebat in fundo terra in nigras assulas, leves, spongiosas , friabiles coalita . Neque multum dispar fuit ratio materiae illius nigrae, unguinosaeque , qua scatebat CEverna ultra spiraculum fodiendo te et . Eodem enim tractata modo elementa eX-hibuit eadem, sed roportione alia si quidem in ea fuit nigricans oleum phlegia a te longe copio stas. Quibus ex rebus concludit Bassius , priorem illam materiam e tenuiori constare naphtha , cui particulae queae admisceantur multa , hanc vero alteram X densiori bitumine minerali. Ejusdemque hujus bitu ninis crassioribus particulis impetu vaporis abreptis conjicit ipse vividas scintillas, flammulasque etsi CP, quasi dentidem e sanari se centro , si vapor in bovis aliaco incendatur , erumpere di Zimus
Qui ultimo loco cossegit, aggreditur jam ossius X plina are , abidam crustam , fulva grana. Erant grana saporistib
59쪽
stiplici , facileque aqua solvebantur. Eorum ergo partem
solvit, solutionique decoctum gallarum admiscuit atque nigruit continuo liquor. artem alteram in vase fusorio accensis carbonibus imposuit, obtinuitque purissimum coico-thar, quod refrigeratum, a magnetica ac tentatum ferri
indicium dedit nullum idem ablutum, e X siccatumque , atque cum adjuneta adipe igni iterum commissum , tandemque refrigeratum plura ferrea spicula prodidit, quae magneticae acui pertinaciter adhaerebant. E puro igitur martis vitriolo grana illa constare conclusi. Crustam , ut quae minime erat aqua solubili , candenti ferre laminae injecit , e qua statim flammula Xstitit gerulea , halitusque respirationis organa nonnihil vellicans . Sed ne ullus de genuino sulphure dubitandi locus relinqueretur in vitream phialam ejus mi ae partem, tartari oleum indidit, phialamque arenae balneo commisit. Ut primum ebul-llire Oleum coepit, soluta est crusta. In solutionem hanc primum immersit Bassus argenteam laminam, quae cito nigra facta est deinde guttatim a fudit acidum vegetabile; cumque praeter effervescentiam nihil aliud sequeretur , iterum ac tertio acidum addidit quo facto tandem , effervescentia quiescente, in si bescere liquore coeperunt odorem fundere
hepar sulphuris apprime referentem aliquanto post luteola praecipitatio sequuta est, tenuissima , quae sulphuris erat bu
Adhuc haec erant ore clani vaporis a Basso facta pericula ; quorum alia quidem simplicissima naphthae indolem indicare ei videntur, alia genuini sulphuris. Summae flammae Color rutilans, odor aquarum ab eo , quem fontes volatili genuin sulphure praediti emittunt, longe distans, in primis
vero flammae exhalationes, quae neque tussim XCitant, neque sternutamentum , de naphtha eum monent contra de sulphure tum flammae pars reliqua caerulea , tum argenti nitor ab appellente vapore sublatus, tum vero maXime albidae Crustae , de qua novisti me diXimus, natura . utat itaque Bassus, aporem a crassiori bullarum , unde erumpit, bitumine expeditum a Xime ad naphtham esse referendum subterraneo igne suriam opere attenuatam , quam spiritus aethereo-elasticus una cum Phlogillo e montis cavernis elabens secum vehat;