장음표시 사용
81쪽
Denique per hiemem, sudo coelo , tempestate frigidissima
dolorem in sinistro latere conqueri, tum agrum , istosumque sanguinem per os conatu ceteroqui nullo , nullaque tui si emittere coepit. Non destitit tamen ictum de more quaeritare in via. Vo interea abr Upta erat, solito debilior; vires supra quam dici potest actae. Vitam sic ad decimam usque, quartam diem toleraverat, cum e loco , ubi sedere in via solebat, domum , quae non valde distabat, rediens exstincta est. ProX1ma die voluit acconus cadaveris sectionem instituere. Ac primo quidem livorem faciei, colli, manuum toti corpori communem invenit. Deinde aperto abdomine molem notavit ventriculi, hepatis, menti solito majorem diaphragma valde enervatum , atque Una Cum tenuiuia intestinorum parte in superius thoracis cavum adactum: venas Per omnes nigricantes, ita pandas, distentasque, ut earum propagines, etiam minimae, ultro se proderent. Ventum est ad thoracem Pulmones contracti , pene X succi, a
ctui renitentes sinister vero Obus livido atroque Colore tinctus, idemque in loco, quo lateris dolor extremis vitae diebus inhaeserat, pleurae validissime coniunctus. Tres circiter inventae sunt viscosi, nigrique sanguinis unciae supra dia-phragma sparsae, qui sanguis de pluisse videbatur a mediastino, pleura , quoniam haec viscera eodem orabant: pars aliqua etiam reperta est intra tracheam. Verum res ante alias maxime mirabilis visa est cordis fabrica . Ejusdem fere amplitudinis ad mucronem ac ad assim cor non Conicae, Ut solet, sed quasi cubicae erat figurae . Sinister ventriculus latior formam habebat, quae esse consuevit deXteri dexter vero columnis, lacertisque robustis ornatus eam, quae sinistri. Qui his ventriculis recondebatur sanguis , visco ius pariter erat, aterque, ut ille , quem descripsimus ante . ulmonalis arteria, valvulis sigmoideis secum invicem conglutinat1s, ita clausa erat, ut injecta aqua non nisi per anguli issimum Oramen, quod fortasse subtile ante immitium specillum fecerat,
manaret vena autem rugosa reperta est, sumnae contracta sanguine omnino vacua. His visis statim oculos suos convertit acconus ad foramen vale, atque ad canalem arterio sum. Hic, quantum judicare ipse potuit, clausus erat: non item illud ; nam latius, quam in foetu cernitur, Pate Tom. L. t bat,
82쪽
bat , praesertim qua parte dexterum ventriculum respiceret.
Cetfra aut nihil, aut vi a consueta conformatione recedebant.
Hic videbatur acconus non dubitare, quin foramenovale tum apertum fuerit, cum in lapsu puella maximo terrore, ut diximus , correpta fuit. Constat enim sanguinem per terrorem in cor magno impetu congeri facile in pueris fortes, longasque inspirationes , quales habui illa puellam sub eum casum credibile est, foramen vale jam Occlusum iterum patefacere . Eo autem patefacto, minor fatim sanguinis copia ad pulmonalem arteriam dirigi debuit ex quo non difficile factu fuit, ut sensim sigmoides valvulae simul coirent. Sic sanguis a pulta onibus denique prohibitus nec respirationem fovere amplius potuit, nec ipse apte subigi . Ergo, illam pene deleri, ipsum densum , atrumque eis oportuit. Ut autem cum respiratione o simul infringi debuit, ita cum nova sanguine circuitus ratione Ova cordis forma convenire. Igitur minime mirum , si huic musculo paulatim natura illam , quam supra diXimus , structuram conciliavit. Quod si ventr1culus sinister se se dilatare debuit, cur non potuit , an eurysmatis initar, pulsationem progignere, qua aegra constanter in sinistro latere e Xabatur pRelagatis denique propter sanguinis tarditatem musculis , facile, virium infractio secuta est di aphragma se intra thoracis cavum incurvavit, locum abdominis visceribus concedens, quae e humorum Crassitudine turgidiora fiebant Reses vero propter eamdem tarditatem in minimis vasis sanguis, livorem in Xterioribus corporis partibus procreare debebat efficere , ut eadem minora Vasa saeviente frigore tandem disrumperentur, sanguinemque funderent, qui vel e ore mittebatur paulo ante quana aegra occumberet, vel pol ejus obitum in thoracis cavo repertus est. Hactenus
IA urentius Canutus, vir omni virtutis genere Xcellens, quem satis laudasse videbimur di Xerimus, in eum patriam oculos defigi se, quasi unus splendolem , quem ipsa
83쪽
mortuo Beccam amisi et posset renovare , cum Comaclum ad febrim, quae ibi invalescebat, contineandam, subigendamque missus, omnia ciligenter notasset, quaecumque ad eam pertinerent, remqU , Cujus causa mi istis fuerat, confecisset, Bononiam reversus statim cademiam de iis, quae observaverat, quaeque praeititerat, nitidissimo sermone monuit. Hic ne iis describendis, quae in opusculis legi possunt, tempus teramus, rerum Capita tantum attingemus.
Primo symptomata omnia, Omnesque affeci iones, quihus febris sive in principio , progre isti, sive in tali, inclinatione tipata erat, accuratissime recenset Canutus ex eisdemque eam definire aggressus, non dubitat febrim, si magnus illorum numerus pectetur, quo una adoriebatur, epidemicam si typus ejus, indoles, continuam biliosam mali moris; si sedes , altricam si praecipuum symptoma, verminosam appellare . Postea causas morbi perquirens aquas commemorat, quae prOXim anno, nulla fere intermistione pluerant, diutissi in humilioribus in locis stagnarunt; annonae inde ortam caritatem , deterioremque conditionem; victus pravitatem praesertim apud Comaclenses, qui facile pisces etiam inferioris notae Carnibus substituunt. Animadvertit praeterea , humidae iuviosaeque per aestatem coeli constitutioni autumnum succeisiis Calidiorem intermittentibus febribus frequentissimum , quem hiems Xcepit rigidissima , deinde ver paulo temperatius, sic tamen ut noctu aer humidus esset, frigidiusculus. Quare ita conficit succos imi ventris Ornaclensium vitiatos esse oportuisse vel a febrium intermittentium reliquiis, vel a victus perversitate ob caloris, frigorisque vicisIitudines aequabili, rectaeque perspirationi infensas malos humores partim sanguine retentos fuisse , partim glandulas , atque imi ventris viscera invasime facile inde, putridam febrim egit itii se succos, biliosum praesertim, magis magiique Conis minatos cum Cetera febris symptomata procreasse , tum vero etiam vermes in tubo intellinorum Overe atque alere potuisse His descriptis curationis rationem persequitur, quam ad Octo , qua notaverat, indicationes accommodavit Scili-Cet ante Omnia erant primae viae repurgandae id quod falcatliarticus in Obultioribus, in delicati Oribus oleum amygda
84쪽
diendum deinde ne sit rent ullo in viscere humores espropterea fluxiores erant effciendi eamque ad rena satis fuit semel ad summum iterum , ante quartam morbi diem sangui nem mittere . Tertio vim febrilis principii retundere oportebat; hucque magno fuit usui aut serum depuratum , aut simplex aqua nitro medicata, copioseque epota . Quarto ejusdem principii maligna indoles erat corrigenda quem in finemptaebuit Canutus blanda subacida , circa vero morbi statum
aleaeipharmac attemperantibus mi Xra . Sed, quae erat singu
lare hujus febris symptoma, verminatio in primis medici industriam requirebat , eoque magis quod Osci paucos illOS
quidem , qui ab hac febre interierant, vermes nullos ejecine conitabat. Itaque anthelm inlicis remediis non erat parcen dum sed voluit Canutus primum , quid possent, Uae mer Curialia non essent, Xperiri. Quorum in numero cum utilia non pauca fuere , tum vero nihil praestantius inventum est vel clysteribus oleosis , vel oleo ipso amygdalarum dulcium , cui esset nitrum tibia tum admixtum. Hi ergo uvantibUS non fuit cur ad mercurialia se converteret. Se Yta erat indicatio, a supremo ventre , quo tendere videbatur, febrile principium avertere aptaeque ad eam rem habitae sunt cucurbitulae dorso cervici impossitae, opus esset, venae jugularis incisio vescatoria etiam , ubi ea aut librarum ato nia , aut humorum lentor , aut gravis sopor postularet. Se pii ina, idem prmcipium coctuna cum esset e Xtra OrpUS per ea vias eliminare, in quas procli Uior natura videretur. Itaque ad diapho resim decocto praesertim usus est Canutus e radice scorgonerae, cornu cervi, aut hujus gelatina
stibio diaphoretico confecta ad diu resipia nitratis ad Miliarsim lenientibus, quibus usus jam in aliis , quas supra
diXimus, indicationibus fuerat, ac potissimum clylieribus paulo acrioribus. Denique sublata febre, erant corroboranda solida , ac nutritius humor restituendus; idque victus fifecit uberror, solidiorque, qui per febrina tenuis fuerat,
Haec de curatione quibus an satis perspicitur quam esset Canutus simul acutus medicus, simplicitatis diligens Neque id minus apparet in iis , quae praescripsi, ut illis caveret , quCs nondum febris adorta effet. Itaque Comac luna
cuna ipse relicuit, ana minus multos febris aggrediebatur,
85쪽
quosque petebat, minus se male habebant neque ita multo post exstincta plane est. Utinam qui tam bene ceteris avem re didicerat, cavere ipse ibi potuisset. Sed valetudinem ejus, licet bona adhuc esset aetate , attenuaran suscepti armante studiorum causa labores multum vero negotii ei attulerunt febrium , quae Bononiae anno millesimo septingentesimo septimo, seXagesimo saevierunt, curationes. Quare Cum febris illum etiam eodem exeunte anno Corripuerat, brevi omnem civitatis in eo positam spem una cum ejus vita praecidit.
De mercurii jublimati corroti P visu.
HActenus morborum quorumdam oratione, qua Unum
continetur medicae artis ossicium, fuimus detentio Ore
de remediis nonnullis erit agendum , in quo ejusdem artis satum est ossicium alterum , illudque multo praeitantiissimum. Atque , ut a mercurio egordiar, qui essicacissimus haberi solet ad plures, etiam a lue celtica sejunctos, morbos profligandos , satis constat sublimati corrosivi vel intus aisainptrusus quam esset summae auctoritatis viro , Gerardori ieiento , probatus neminemque latent quae praeclarissimus sodalis no- iter, Josephus en ventitus , Lucensis medicus longe nobilisse simus de mercurii vi edidit. Sed ne a sublimato discedam cujus venefica indoles medicos non paucos ab ejus per os administratione deterrebat, breviter illa indicabo , quae X- periri voluit Ioannes Antonius Gallus, quem aut auda'
ciorem fecit cum Siletenti auctoritas, en ventiti Xem plum , tum ea cogitatio , venenum nullum esse , ut ut eo terrimum , quod tamen , si via , ac ratione apparetur, pii
mum fieri non possit medicamentum ejusque rei multa esse in medicina gempla . De his autem narravit Gallus in Academia jam inde ab anno sexto, quinquagesimo supra millesimum septingentesimum quo tempore aliquot etiam Joanne Bapti ita urserio , magni sane nominis medico, fa-
et ejusdem remedii periclita X ponere potuit moverant nil Burserium adjunetia ad S ierenti uectoritatem Galli ipsus exstperamenta . Constat vero totus Galli sermo partibus ex duabus, quarum altera curationes profert , quae sublimati usum Com-
86쪽
rnendant, altera Omnia , quae in ejus apparatione , exhibitioneque cavenda sunt, recenset. Curationes sunt omnino duodecim; quarum duas aBenve nuto , tres a Burserio accepit, septem , quas fusius describi , instituerat Gallus ipse Felicissime cesserant omnes , si duae excipiantur, in quibus cum ad sublimatum distatuendum usus esset urserius spiritu vini rectificatissimo , tantis aegri vexati sunt gutturis, tomachi , atque adeo intestinorum ardoribus, ut intra paucos dies desistere a remedio Oportuerit. Potuisset quidem Gallus curationes afferre multo plures: sed e multis , quas, en venulus susceperat, Burserius, ille duas tantum , hic tres Cum eo communicavit Gallus vero ipse septem illas suas, cum in iis aegri flatu plerumque essent desperatiori ad remedii essicacitatem declarandam susscere arbitratus est. Remedium 1 componebat Gallus . Granum unum sub limati quam purissimi, atque in tenuissimum pulverem redacti sumebat; α, quoniam spiritu tritici , quo S i etenius utebatur, ipse carebat, illud duabus liquoris unciis dissol-Vebat, quarum una e aqua stillaritia esset, altera ex vini spiritu summe rectificat, his vero, ne quid ad gratiam deesset, duas syrupi de toto, ut junt, citro drachmas addebat. Remedium sic confecti in ad unciam usque dimidiam in dies singulos impune ferebant adulti, ad drachmas duas iuniores . Omnibus vero auctor est Gallus, ut ne adhibeatur remedium hoc ad morbos alios , sed illi solum eo tantur, qui celtica lue inficiuntur, neque hi Omnes s atque illos in primis excipit, quibus minus conveniret hydrargyrosis. Et curationes quidem , quotquot ante descripserat, erant eorum , qui illam labem aut comparaverant sibi ipsi, aut a parentibus, nutricibusve traXerant. Porro cum remedio utentibus opus sit copiose , frequenterque biberes, quod potionis genus si praeserendum , definiri non potest . Nam alitis non nocet aqua, etiamsi simple sit aliis , si illa fiterint incocta aut in alvae folia , aut iolarum aut alia hujusmodi melius cadunt aliis diluta jura, praesertim a poto medicamento proXima aliis aut accinum aut asininum lac aqua temperatum . Quare aegrotantium Om na Od , ingenio aue ea in re obtemperet medicus quod 1
lacte utendum sit, jure illud misceri mavult Gallus, quam
87쪽
aqua . Denique anni tempestas huic remedio aptissima censetur acitas , quippe sudores ciet, potationibusque favet per hiemem ab eo abstinendum quod si premat necessitas , lecto decumbat aeger plerumque , nec loco sit nisi claus, tepidoque, .cati de bibat. Haec fere sunt, quae de remedio quo potet pars hominum non minima frui, experientia, ratione ductus monebat Gallus . Quod sane remedium eo tutius usurpare imposterum medici poterunt, quo longioria eius usu tervallo eo , qui illo sanati lini sunt , Ona , integraque valetudine esse intelligent.
NAE ille optime de nobi mereri censendus est, qui
medium e rebus , quae passim apud nos oriantur, Com positum invehat, quod vicem peruviani corticis possit, si minus in omnibus, at certe in plerisque supplere . Hanc ad laudem incubuit in primis medicus inter ea politano longe pr. itans, Joseph Mosca qui cum denique post plura tentamina syrupuin ex herbis nostratibus modo quodam suo Onfectum mirifice respondere comperisset, sui inventi participem facere voluit Academiam, in quam non minus merico suo, quam orgagni, cui erat carissimus , rogatu fuerat cooptatus. Quae sane hominis diligentissimi voluntas cum Academiae perlucunda fuit, tum etiam effecit, ut quidam bononiense medici periculum propositi remedii facere instituerint. Itaque, in publicis nos ocomiis, Win privatis aedibus ad intermittentes febres expugnandas anti febrilis Oscae syrupus adhiberi coeptus. Qui cum Xcitatam ab aucto re Alpectationem satis feliciter sustinuerit, dignus propterea est habitus , qui in bononiensem medicamen rarium Codicem cuju forte novam per id tempus editionem Medicorum Collegium curabat, reciperetur Academici autem , Galeatio pia serim suadente, omnia, quaecumque ad remedii confectionem , usum , ac praeliantiam pertinerent, ut hujus tomi opusculi mandarentur, decreverunt. Cujus consilii cum certior Metus eis et Mosca, unaque bononiensium medicorum testimonia accepi Tet, opusculum itatim lucubravit, quod anter
88쪽
yano inscribere voluit, ei, credo , ut gratum se praeberet, quod is diligenter, de Moscae voluntate retulerat ad Academiana, de voluntate Acade natae rescripserat ad Moscam. Opuiculum ergo ipsum licebit in altera tomi parte legere, ex quo omnia , quae ad anti febrilem Moscae syrupum attinent , poterit quisque commode cognoscere . Os aliud properamus medicamenti genus exponere , cujus nulla facta est ment1 in opusculis.
Ominicus gargius in medicina, atque anatomia , UaSI I summa cum laude publice profitetur, apprime versatus, cum Pauli Parentii , hominis inter nostros liarmaceutices peritis sinit, librum de medicamentorum , ut junt, do-sibus volveret, aliud spectans in eum locum incidit, ubi laudant 1 ou1di magni siccatum, in pulverem redactum a dysenteriam remedium proponitur. Venit illi statim in mentem de laaemoptysi , ceterisque sanguineis eruptionibus, de alvi, uterique profluviis quibus omnibus si creditur posse vitigaris ae hiops vegetabilis occurrere , cur non Parentii quoque pulvis , in quo praeter optum alia reconduntur, quorum adjectione plus etiam valeat Ergo cum primum occasiones duae sunt, periculum fecit eventusque opinionem
Ρm: Dum se se juvenis obtulit, annos natus viginti quinque , sanguineo-phlegmaticus, habitu corporis mediocri, qui cum nimium horaeis indulsisset, diarrhoea correptus fuit, uuae cito in dysenteriam et versa adeo pertinacem , ut duos . enses stiplicis validissimi is obstiterit. Praebuit sub haec gargius parentianum pulverem . Hujus octo vi grana sumpserat aeger, Cum in soporem incidit, quem poliri die parvum delirium subsecutum it . Sed mitescebat interea dysenteria, nec sopor ille aliunde, nisi a non facis torrefacto pio, profectus est. Cujus rei cum ratio imposterum habita fuerit,
sopor sublatus .clysenteria in priitinam mutata est diar-
rhoeam , quam brevi sima rub corte omnino vicit.
Non multo polt gargi Opem imploravit virgo, quae poti longam saltationem cum adhuc sudore madens frigidum
89쪽
dum imbibisset aerem , posteraque die sanguinem ab utero
intempestive fluere sensisset, se dies profluvium hoc neglexerat, quod propterea in dies ingravescebat. Vigesimum annum agebat virgo, eratque temperament sanguine , habitu corporis pleno Avertendum prim sanguinem Cn-suit gargius; sicque brachii vena incisa fuit. Tum allia jussest opportune usurpanda. Quae cum nihil profece rint, adstiptica , ne vires interea conciderent, confugit, neque Urticae succo, Corallis, cornu cervi usto fungo melitensi pepercit sed incasthim . Vulgarem ethiopem vegetabilem non tentavit, quem alias ineptum cognoverat. Itaque ad parentianum pulverem se convertit, cujus grana duodecim quotidie sumpta sanguinis profluvium intra quatriduum plane sustulerunt.
Mulier alia annos nata quadraginta tres, sanguineo-phle gmatica , habituque pleno , biduo ab Xactis mensi ruis longum iter aestuosa via confecit Paulo post sanguis illi manare ab utero, primum leniter, postea aliqua cum molestia. Febris
deinde accessit, ardens , cumque vehementioribus uteri doloribus conjuncta . Viginti dies si transegit aegra, ante quam medicum quaereret. Tandem arcessitus it gargius. Is sanguinem statim mittendum duXit, id quod dem ceps fieri iterum, ac tertio portuit tum iliptica praescripsit alia atque alia in his urticae succum is bolos e cancrorum Culis, Corallo rubro, rhabarbaro stulato, fungo melitensi. Sed ne octo quidem post cies X harum rerum usu aut sanguinis repressum profluvium, aut uteri dolores lenit . Ultra igitur non praetermisit gargius, qui aegrotae suae parentianum pulverem exhiberet. Grana decem ulli in dies singulos. Nec longum quarta die, uere desiit tertis is doleres post vero biduum etiam febris abiit nihil ut jam mulieri deesse ad bonam valetudinem videretUr . Ut clientes semper multos habuit, ita facile potuit Sgargius remedium suum etiam in haemoptysi X periri. Mulier quaedam vigesimum quintum agens annum tempera mento phlegmatico, habituque corporis sicciori , cum improbos labores sustinuisset, tres quatuorve puri , spumo sique sanguinis uncias exspuit. Accedebat tu sis, pectoris dolor aliquis, febrisque remittens. Quamobrem Vena pluries incisa fuit, exhibitique satis liberaliter urticae succus
90쪽
recens, boli ex ustulato rhabarbaro , nuce moschata torrefacta, fungoque meliten si Verum cum exactis jam septem diebus haec nihil juverint, grana decem vulgaris ethiopis vegetabilis quotidie sumenda imperavit gargius , visurus an remedium , quod ad sanguine alvi, uterique profluvia continenda parum admodum valere noverat, posset aliquid ad hae inoptysim. Ad decimum usque diem aethiopis usum produxit, neque tamen sanguine exspuitio compreis . Decem ergo illis , quae diximus, aethiopis grana parentiani pulveris octo substituit. Ecce autem, quod , nisi gargius affr-maret, vix crederetur , intra quatuor dies femina convaluit.
Quatriduum jam diceres esse huic medicamento sanctum . Fere enim nemo fuit aegrorum, de quibus in Academia meminit gargius, quem non intra illud spatium sanaverit. Nam caeter quatuor, de quibus modo diximus, narravit etiam de homine, cui sanguis ad octo ferme uncias singulis diebus e faucibus levi cum tussi uebat. Quem cum ipse tertio die viserit, continuo sanguinem detraxit, idque deinde iterum, iterumque fecit, urticae succum recentem interea , aliaque consueta stiptica remedia Yhibens. His autem minime juvantibus in parentiano pulvere spem posuit: neque frustra; nam cum ejus intra biduum grana
triginta se aeger sumpsisset, sanguinem multo rarius , quam ante , coepit exspuere; plane destitit intra biduum alterum Haec olim gargius in Academia de parentiani pulveris facultate Xposuit . Quibus nonnulla addidit de optima ejusdem parandi ratione, deque nomine huic medicamento imponendo . Ea huc redeunt. Fae laudant liquid Syden-hamii, quae ab extractione , ac philtratione reliqua est, primum leviter torre fiat, ut in pulverem redigi possit tum moderat igne torrefiat pulvis usque dum quidquid narcotici in pio insidet, abierit, idque solum remanserit, quod adstringendi facultate pollet quam ad rem satis est, si tertia pars ponderis fuerit amissa denique pulvis cum aceto peracri subigatur ad ignem leniter siccetur Medicamentum sic paratum ethiops vegetabilis ex laudano appellari posse videtur. Non est praetereundum, quod me judicio novum aethiopem vegetabilem plurimum commendat, eum scilicet aliis