Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

121쪽

tem, paveorum tantum mensium. Limites insis. Ser tumoris non adeo Circumscripti sunt, ut superiorem testis oram tantum occupet, sed ad testis superficiem , vaginalem tunicam, ab initio saepe se extendere solet, ubi tamen eas partes tantum arripit, quae vasa genituram ducentia plane excludunt. Haec vero tumoris particula a superiore nullo modo differre videtur. Genituram ducentia vasa tun Utantum in consortium trahuntur, quando maiorem

molem tumor acquisiuit, vel ab initio rapidisti mos progressus fecit, quibus tota fabrica a violentia caussarum agentium destrui videtur, vel quando, ob sanguinem insolita copia ad uessiun, insolita geniturae copia gener fur, quae per angustata a Varicosis venis vasa reduci commode nequit. Caeterum Ill. Auctor in cadaueribus, quorum epididymides solito maiores et saccidae fuerunt, Venas turgidas vidit, caussana sine dubio specialis huius laxitatis. Testiculi autem, cuius funiculus cum epididymide hoc modo adfectus est, contabescentia inde deducitur, quod testiculi venae, intercepto ob compressionem ramorum a varicibus sanguinis ex iis recursit, v rico se dilatentur tantopere, ut in ipso festipuli 3mbitu contineri nequirent. MOles

etiam superimposita vasa testiculum nutrientia, arterias tantum comprimere valet, ut denegato p nitus succi nutritiui accursu, testiculus contaboseat. Quibus omnibus argumentis testimonia summο-

ccedunt, eadem iobseruatione sua satis fida comprobantium , ita ut sedes morbi in vasis venosis su-niculi spermatici, epididymidis et testis sit, et siquando vasa seminatist dilatantur, morbus cum sper-inatocete compli etur.

Caussis morbi expositis in quibus singulari et p

122쪽

caef. plurimum tribuitur, symptomata secundum theoriam, nouis et satis speciosis firmisque simul

argumentis ab auctore stabilitam, explicantur. Dilatatio vasorum ex corporis pampiniformis structura explicari facito potest. Aequalitas dilatationis in his vasis a valvularum raritate et peculiari structura explicanda est, qua essicitur, ut etiam anatomica intemone deorsum propulsus humor vasa, non impeditus a valvulis, repleat. Quod turgidum vasculum a compressione nec sursum nec deorsum dila. tetur, a crebris admodum vasorum funiculi communicationibus explicatur. P. 32. Facillime autem hallucinantur medici ramicem Cum antiqua omenti hernia confundentes; in hac enim symptomata cum ramice aequalia sunt, si

omenti venae in morbo veteri intumuerunt Omentumque sunt gulo seminali ad tum est. Nec in hoc casu celeberrimos viros in obseruando sagacitas ab errore liberauit, delusos a similitudine: firmum tamen quodam modo iudicium de vera morbi imdole ferri potest, si unus tantum laniculus sartus atque turgidus, si morbus sine violentia externa obortus est, si initi lin prope testiculum sumsit, illumque, auctus sensim sursum, versus annulum traxit. Tandem dolor in ramice ad renes prodacitur, epididymis interdum dissoluitur, testis tandem extenuatur. Crescit insuper tardissime ramex, ita ut in viro per viginti annos lim morbo laborante tumor parum auctus fuerit. In omenti autem hernia morbus citius augetur Hydrocele laniculispermatici quoad signa sua cum ramice ex omni parte Conuenit, excepto tamen eo, quod rame aegro supino decumbente, decrescat, hydroceles vero tensio situs mutatione non pariter mutetur. Fluctuatio, morbo grauiore existente, demum percipitur. Spermatocele, si cum ramice coniuncta

123쪽

est, non sacile cognoscitur: Uerum coniunctio horum morborum maiorem quidem destrum0nem partium indicat, indicationes vero curatorias non mutat. - Complicatus ramex cum aliis herniis specialem curam non requirit, raro quippe ad insignem molem crescens et cum primario morbo plerumque cedens. Si venosa vasa simul tume-icunt et indurantur , triste viplurimum praesagium est. Dissicilis admodum et ambiguus curationis hu- p. 36ius morbi successus est, interdum sorti magis, quam arti, adscribendus. Si enim obstacula, quae humo rum refluxui obstant, tolli nequeunt, aut insanabilis relaxatio est, medicamenta optatum successum non habent. Si humores mimis magna vi ad verendas partes propelluntur, quae humores ad alia loca dueunt, minuunt, et eorum influxui in assectas partes resistunt, adstringentia fomenta conveniunt. Si debilitas solidarum partium uniuersalis in caussa est, stimulantia et tonica interne et eX-terne adhibenda sunt. In externis medicinis princeps est aqua frigidissima imposita. Si sanguinis reditus ab obstructis abdominis visceribus praepe-βitur, aperientia tentanda sunt. Morbus ab aluo nimis tarda, haemorrhoidibus interceptis ortus, suis remediis curatur. Qualiscunque tamen caussa

subsit, ad cprporis dispositionem generalem semper omni diligentia respiciendum est. Cauteria affualia, potentialis, cultri chirurgici

sus, quo Venae tumentes inciduntur, ut ad cicatricem perductae maiorem firmitatem nanciscantur, damnanda sunt, si et successum quendam nonnunquam habuerint, tribuendum potius sorti coecae, quam arti chirurgicae. - De castratione spes est , ut cum ea morbus penitus tollatur. Sed quum cruciatus atroces morbus raro excitet, ad

124쪽

vitimum hoc auxilium confugiendum est, dum morbus, ne in cancrum degeneret, iustum metum excitauerit.

Rarus ex omni parte morbus est nobilissimo

auctori a Clarissimo viro, GAHN, collegii mediet Stockholmiensis assessore, communicatuS, quo vir excellentissimus, militiae deditus, demum occubuit. Dolor violentior, acutUS premenSque me dium pectus occupans et ad brachium sese extendens illum repente inuasit, cessans subito, aqua frigida hausta. Rediit circa meridiem, eadem die idem doIor, sed non perdurans. Nocte ingruente pectus iterum et infensius adsectum est, ut intolerabiles aeger cruciatus sentiret. Malum satum

pellentibus medicinis sedatum est. Rediere per dies aliquot cruciatus intensissimi saepius, in sinistro inprimis pectore fixi, respirationem et pulsum non

turbantes. Euacuantia, carminativa, antispasmodica, leuaminis quid adserre visa, aucta tamen tertio dis morbi oppressio et angustia pectoris, sputaque tussi eiecta sanguine tincta. Ob celerem puluesum et pectoris oppressionem vena aegro in brachio tusa est. Sannuis expedite profluxit: at detractis quatuor vel quinque unciis ringer, qui nullam adhuc a sanguine detracto debilitatem senserat, collapsis subito viribus syncope adfectus palluit, livore obductus est, et inspirato aliquoties seleriter aere animam essiauit.

Inciso

125쪽

Inciso cadauere, peri cardium summe turgidum p. Io. et colore profunde caeruleo tinctum cor a morbi

vi scissum esse statim probauit. Discisso periesirdio,

totum cor undique cruore et sero duarum circiter librarum m en sura circumsusum , deprehensum est. Scissura autem in ' sinistro ventriculo inuenta est, pollicis longitudine, inter apicem et auriculam po steriorem, in aequalibus oris. Carnea cordis substantia in hoc tractu multo tenuior, quam solet, et Obscuri coloris, veluti gangraena corruptum locum prius occupasset. Caeterum in corde et pulmonibus nihil praeter naturam. In cordis et maioribus

vasis aliis nil fuit, quod sanguinis cursui inhibendo

Par esset.

Inflammati cordis suspicionem mouit intensissi-p. I a. mus dolor, at idem dolor tantopere remittens, ut sanitatis spes adfulgeret, cordisque adeo externuS habitus nulla adiposa crassaque membrana obducti, quam inflummatum cor semper exhibet, eandem suspicionem adeo infirmarunt, ut pectorali angina Regrotum laborasse magis credibile sit. Cuius anginae pectoralis proxima caussa in spasmo ponitur, adeo ut Cl. Auctor morbum cordis spasmum aliquo iure adpell*ndum putet. Spasmo illi arthritica materia ad pestiis delata frequenti stimas origines praebet, quae et in aegro nemorum vasa violenter adfecit, et irritatione spasmum cor demum scindentem induxit. Spasmus autem supponitur ab Auctore non totum cor occupans, sed fibras quasdam, aliis in contractionis intensissimae, aliis in relaxationis

fatu permanentibus. Doloris maxima parS nemorum consensui tribuitur. -- Tandem exempla eo

dis in variis locis scissi ex probatissimis auctoribus

sopiose exponuntur.

126쪽

XXIX. Disertatio chirurgica de tumoribus saliualibus, quam praeside ADoLΡΗo MURRAY pro gradu

Tumorum saliualium speciem unicam chirurgiplexique descripserunt, ranulam ranamue, at recentiorum obseruationes docuere, ductibus glandularum saliualium dilatatis hoc tumoris genus formari, idque in quavis oris regione, hos gland Iarum meatus recipiente, enasci. Stenonianus ductus, ob expeditas vias, raro intumescit, se quentius Whartonianus, inprimis ob arctius ostii Iumen, quam ab amplo hoc vase exspectasses. Quorum tumorum habitus is est: oboritur,sne multo dolore, in oris cauo tuberculum tensum,

sed digiti pressioni aliquantulum cedens, mobil

frigidum, aquosum. Tensionem elasticam citius seriusiae perdit, huius loco mollitiem acquirens tenacitate singulari iunctam, vel lapideam duritiem. Superficies tumoris partesque adiacentes vel oedemate, vel sinflammatione corripiuntur, haeu Verosymptomata tumori essentialia non sunt, sed consecutiva potius. Si antiqui tales tumores irritantur, cum dolore in scirrhos subinde transeunt. Nonnunquam minor's maioribus longe acerbiores cruciatus eXcitant, ob partes, quas oecupant, magis irritabiles. Forma tumoris admodμm varia est. Si liquidus humor in eo continetur, cylindrum aequat, aucto morbo sphaericam, postea Oualem figuram recipit, ad partium adiacentium formam. Male ria etiam in tumore, veluti sacco, inclusa etiam admodum varia est. Differt admodum quoad colorema

127쪽

albiiminosum tamen viplurimum habet, ipsa etiam consistentia albumini mucoue proxime aCcedit; quo autem diuturnior est morbus, sui dum eo magis spissescere soles In ranula incisa humoris vitrei, pultis, calcis vivae exstinctae firmitatem habuit. Copia humoris in his tumoribus contenti subinde tanta est, ut loci capacitatem longe superare videatur. Symplomata secundum lo- eum, quem occupant, varia sunt. Qui in buccis resident, maxillae motui obsunt, pluraque ab irritatione incommoda inducunt. Sublingualem locum occupantes linguae motum intercipiunt Didicit autem nobilisiimus Auctor accuratiori p. 9.examine, in horum tuberum suprema superficie non raro aperturae cuiusdam qualecunque vestigium detegi et in nonnullis hoc perfecte clausum et quam maxime deletum videri, in aliis autem per illud minorem stylum ad ipsum tumoris cauum propagandum adhuc duci posse. Cognosci tamen ostii rudimenta nequeunt, si ductuuin extrema a vitae initio impervia fuere, quo in casu nativa ranula

nascitur, Cuius casum voGELIIIs obseruauit

Duplex horum tumorum genus chirurgi plurimi statuunt, alterum in ductibus saliualibus re sidens, alterum extra ductum, tumorum Cysticorum more, in tela cellulosa formatum, sed dubium est, quin vere cystici tales tumores existant, quum in Whartoniani ductus loco frequentissime nascantur, ipsaque fabrica declaret, receptaculum quoddam prius existens intumuisse. Nulla insuper sanationis spes est, nisi fistuloso ostio in inciso tumore remanente, quod saliuam transmittat. Formam adeo suam a tumoris longitudine induunt, rotundis a breuioribus ductibus originem petentibus. Si tenuior saliua per angustatum ostium defluit, tumor durior existens tardius augetur.

caussa

128쪽

Caussa saliuae vitio cum veteribus tribuenda, efatoniae canalis speciali. Saliua, mutatione praeternaturali, interdum ad concretiones sermandas admodum procliuis fit, in eoque casu efficacissimam harum concretionum caussam constituit. Ρl rimum sorte etiam ad morbum confert specialis

lymphae spissae ad glandulas saliuales assiuxus, et peculiaris saliuae lentor a spissitudine lymphae imductus. Obseruantur hi tumores in quavis aetate, sed ob abundantiam saliuae, corporis laxitatem, canales nimis arctos, praeclusos, pueri maxime his i moribus infestantur. Essicacissima occasionalis mombi caussa inter alias frenuli lingualis artificiosa solutio est, qua simul ductuum saliualium ora sa

ciantur.

Diagnosi et pro gnosi traditis, ad curam transitus est. Si mitiora remedia, inpriinis constringentia, curam absoluunt, credibile est, parietes sacci iis

ita indurescere, cauumque adeo coarctari, ut humor transiturus postea ibi accumulari non possit. Quando vero sortiora in usum vocantur, veheme ter constringentia, exedentia, adurentia, saccus inde tumescit, corrugatur, corroditur, demumque plane destruitur, ea vic*ris parte, quae intacta permansit, dum ulcus coaluit, saliuam transmittente. Eiusmodi viceris reliquias pro fistulis multi habusre, et earum sanationi, at in Casium, operam dedere. In iusta ranulae curatione, si saliuae tenacitas aut acredo eminet, medicamenta, quae hunc praeternaturalem statum tollunt, certe danda sunt. Si vitium in ductu eiusque ostio latet, alia in recente, alia in antiquo morbo, alia ubi hiatu tantum coa ctatus , alia ubi concretus existit, medendi meth dus adhibenda est. Occluso naturali ostio, ab inci. sione tumoris curatio incipienda, in eoque casu minor

129쪽

minor plaga suscit. Si prioris ostii vestigia obuia sunt, dilatatio ductus immisso stylo tentanda est,

ut naturali via humor educatur. Talia vero inductibus saliualibus maioribus, Stenoniano et Whar-toniano, tantum locum habent. Omnes alii, nisi adstringentibus collationibus cedant, incidendi sunt. Quo maior sacci ambitus, eo longius incisio producenda est, per totam eius longitudinem. Expeditque labia succi incisi nimis propendula enis rescindere, posterior vero sacci paries causticis destruenda non est. In pueriS Vero, quorum ranulae congenitae viplurimum sunt et ab ostio ductus deficiente profectae, incisio semper quidem instituenda est, quippe a qua sola mali curatio exspectari possit, at ob languinis profluuii metum, ex venis arteriisve simul incisis, qui in pueris ad fletum pro clivibus, sugentibus, admodum magnus est, minor partium sectio semper tentanda est, quo videatur, an ea sola proficiat, rigorosior medicina ad maturiores annos disserenda. - operatione ad finem perducta, os adstringentibus colluere frequenter conuenit, inprimis corticis Peruviani et granatorum ijecocto. Caustica et catharctica in plerisque casibus superflua penitus sunt. Expedit autem ranulas omnes, qua2 caneri suspicionem mouent, non attingere, ne calamitatibus variis antea vex

tus aeger medela adhibita nouis et multo grauioribus infestetur. XXX.

130쪽

Noui Commentarii Academiae scientiarum et artium Diuionensis. Semestre secundum. I. siriuio, quod a nitri crysallifatione superest, AI ea ratione futurando, ut neque febrifugum fui nitrosiis c falsis se immisceat, neque maior alcali

vegetabilis P0rtio addatur, quam ρμορ nitroso lixivit acido cin medium lial commutando par sit, auctore DEMORVE AU. Abundat hoc lixivium non solum te restribus quibusd m salibus, quae in deliquium admodum prona sunt, sed pinguem pariter materiem, quae lutei lixivii coloris causa est, et quandoque etiam aliquid selenitae, vitriolati tartari, salis communis et nitri crudi continet. Huius autem mediis alis, quod ex vegetabili alcati et nitroso acido constat, crystallisatio cum deliquescentibus illis salibus, tum pingui materie impeditur, quare conuenit, ut, si et hoc sale, et vero etiam nitroso acido, quod terrestribus salibus inest, potiri velimus, illud a peregrina materie separemuS, hoc autem in neutrum

sal conuertamus. Et quod ad pinguem substantiam attinet, ea repetita crystallisatione, aut exsiccatione atque Caicinatione, aut sorte etiam expositione lixi- vii per diuturnum tempus in eiusmodi locum, in quo libero aeri ad illud aditus pateat, prorsus destrui potest; terrestria autem salia, quae ex magia sta salita, sale ammoniaco fixo, nitro calcareo et magnesia nitrata viplurimum composita sunt, et quandoque etiam terrae aluminis utroque mineraliacido saturatae aliquam portionem admixtam habent, haud sacile videntur a se inuicem ita separari posse, ut nitroso tantum acido potiamur. Nam, si, quae vulgaris methodus est, alcatini salis sol,

fio lixivio matri, eique diluto affundatur, haud solum