Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

631쪽

hil ad seras, nec diiudicandis consutandisus auctorum opinionibus falsis operam det.

Sed propria super morbo dytenterico senisin aucto-pris nostri septima sectione proponuntur. Ait. se, longo tempore auiiv locis peragratis, nullius iste solo tritis, eo tandem deuenisse, ut determinanda' ae firmissimo talo stabiliendae unicae, genu inae m9rbi i senterici causae, naturax, sedi, ac meitandi n9rmae se parem factum non temere confidati Quae si ita e sient, certe nullo praseonio esset opus; hedera enim vinum huctoris non indigeret.

Iudices postulat Noster, sed theoria, quam hiatntanto promisit, ipsius, talis est, ut etiam sine iudieio cadat. Quod re ipsa sine dubio. magis probabitur, quam speciosis verbis, quibus i sese carus noster post diuturnas sudationes et algores inuentorvsus est: ,, Causam morbi dysenterici exsuperantem aeris hera- istici seu sulphurei foetentis copiam, alpoma norimonia , plus minus imbutam largius, ast parcius, elatur, aut serius, continu0, aut tardius, modo ex humoribus in quilinis, maxime tamen gi stricis, modo ex in stis euolutam, modo ex resorytis e viis reliquor humo-sirer eadem pse infelantibus uberius in tubum alimeu- istarem - alterum praeter pulmones sanguinem ,,a superabundante vel phlogisto, vel mephiti alea, lina depurans, atque ii die aut plane ignotum, Haut saltem admodum obscure patens solennius or- ganon, qu0uis medio depositam, ibique virtute funisvenenata ludentem, ac nauseas, rumis varios, Ingu istum, cardiastias, Numituritiones, amsales v9mitus, ,,b0rbo gm0s, tormina, claum orebram, parcam, di--ver Ufimam, subinde nullam, tenesmum varium, pro ratione fritis, gwam sco ut, sic tandem cum varia

febri, reliqumm dicatam hiae morbo symptomatrum, amisissim generantum duo

632쪽

En praesagii communis, fore; ut aerea de morbis dostrina reualescat, euentus selicest En de aerechemicorum do Strinam in dicissimi morbi pathologiam introducta mi En explicata per hanc doctri

nam omnia tam belle, ut intellectitam omnem superenti Non autem Nostro satis fuit, morbi atrocis nouam ex aere explicationem tradere, placuit illi insuper famosam illam de aere factitio vario chem, eorum doctrinam nouo aeris genere, aere scilicet hepatito, amplificare. O virum sane de chemia

et pathologia ventosa meritissimum, o domitii qum caput lSed haec Nostro non suseiunt. Subtilis etiam

est , GAUBIUM aemulatus, ut paene mirer, Virum,

cui aliud meritum circa pathologiam haud est, quam

quod melius omnia exactius iti 2 digesserit, BIRN-ST1κLIUM nostrum in consortium elegisse: ut enim - . probet sua ventosus noster laedusque pathologus, et auctoritate ornet, dysenteriam morbum esse dicit, quem GA Uui Us de materiarum sngularium miscris in aequabili et cohaesione mutua imminuta dixerit. p. Definitio autem dysenterici morbi ipsi haec est: si colicae statuunt ne species, ab extrisatione aut je-,bcst mne aeris caeteris humorum nostrorum most am, cun situtivis partibus alias admixti, nunc vero natu- ,,ram aeris hepatiet altasina aerimonia plus minus in- ,,dlientis nata, mediante tuitis, tormina summe dolori-

, ca, eoque vel vaga, vel a , solutionem alui ccer- sibi is sub doloribus, eamque m0si tenuem et par, cum, diuersi simi coloris et qualitatis, modo nullam Plerumque Urgentia, pmducuntur, tracta quandoque o consensum vesca urinaria Dignam suo inventore definitionem plurimis . illustrat desumtis ex scriptis chemicorum celeberrum serum, quae vero tam male quadrant, ut optimis

rebus possima quaevis. Notanda in primis sunt,

quae

633쪽

quae circa aeris hepatici sulphurei praesentiam in corpore humano proferuntur, inde explicanda, quod carus noster vir de aeris phlogistici praesentia in corporibus morborum quorundam generibus affectis quaedam audiuerit quidem, verum non rite intellexerit.

Caeterum uti mos viris est, qui noua ubi ius avide arripiunt, licet sanae rationis, iudicii et experimenti lance nondum ponderata, praecipua dYGenterico morbo adiuncta phaenomena a noui huius hepatico - sulphurei aeris vi explicantur, ratio,

quare dysenteria tempestate calida smulque humida grassetur, quare regionibus tali aere gaudentibus endemia sit, quare putredini concitandae tam Pronλsiti caet. Sed nec haec sagacissimo utinam scilicet sagacissimo; naturae scrutatori nostro sussciunt. Mombum dysentericum, pro symptomatum et effectuum eius ratione uberius expendit, respectu sellicet ad serem suum habito. Miasma aereum a putre dine productum aeri atmosphaerico commixtum ubi corpus organicum, satiente vitiosa aeris constitutione, intrauerit, sermonium ex Nostri mento putredinosum euadet, suceum nutritiuum h0gmodo corrumpens, ut plasticam vim amittat atque adhaestuarii, et in tabum putridum dissoluatur. Indo corpus calidius, humidius, dissolubilius, biliosus, mollius, sebrium, haemorrhagiarum alia rumque praeternaturalium et colli quantium eu cuationum generationi aptius. Hinc etiam ex sua mente idem est principium putridae dis lolutionis demortuis, aeque ac vivis, nisi in vivis tempus suppetebat depurationi proprio demortui veneni exturbatori. - omnia, verbo, quae ad originei morbi dysenterici pertinent, ex hoc aeroo Princi'

634쪽

pio deducuntur, transitu etiam ad morbos putridos qualescunque, qui mire confunduntur, secto. Sed non susscit Nostro, origines, decursum, effectus transitumque dysenterici morbi hoc modo explicasse, transitus ipsi ad altiora etiam est, in dendi videlicet methodum, in qua plurima pros

runtur, quae gloriosum ostentatorem magis, quam verum et fidelem naturae indagatorem ministrumque, redolent. Elusa enim opera Clari stim orum virorum, qui in infringenda morbi dysentetici vi lethisera operae suae partem haud exiguam cum plurima laude et successu summo posuerant, Noster, magno certe hiatu vanus et gloriosus promistar, gloriatur, he primum primas linear medicamenti scilicet antidysenterici generalis et uniuersalis) indisgitasse, qua ratione una morte minui moriamtar. Methodus autem eius omnem a dysenteriam Ortem depellens haec est: Omnia scilicet eo redeunt,

ut at palinus aer corrigatur, utque mediam naturam,

ammoniacalem, adeoque putredini aduersam, a quirat, ut, mixtione in visceribus corporis internis instituta, spiritus 111NDERER 1 emergat. Hinc superflua putat, immo nociva omnia, quae exterminandae materiae per morbum corruptae aut ipsi morbi 8ae fauent, vomitum concitantia, purgan tia aluum, corrigi enim omnia in visceribus debent. medicinis conuenienter datis. Haeque medicinactin eo consistunt, ut arnicae forum infusio cum aceto

propinetur et aqua cum vitrioli spiritu copiose potentur ob aerem sorte ex acidi mineralis in veg tabile actione natum.) His medicamentis factum est, ut morbus dysentericus, siue inflammatorius, sue putridus, nunquam diem quartum curationis ab adhibita radicali medela transscenderet, utque per totum hoc tempus nec lamento, nec linimento,

nec Hystere opus esseti

635쪽

Non autem soli dysenteriae curandae haec medendi methodus semper conuenit, verum etiam intestinorum inflammationi, siue a dysenteria, suo a tubi alimentaris spasmis inductae. Prophylaxis etiam morbi hiate theoriae super-p et Itastructa est. Qui diu noctu lue inter dysentericos versantur, morbo rarissime corripiuntur, si medicamento ex eamphorae grano, aluminis crudi granis quatuor et salis ammoniaci granis duobus

utuntur.

Habes nunc, commentariorum nostrorum lector benevole, methodum, qua dysenteriam atroci si1-mam mortis expertem reddere, sine euacuatione,

sine dolorum lenimine, sine adstrictione plurima vales. Sed quam parum omnia ad dysenteriam

haec valeant, experimentis celeberrimorum vir

rum comprobatum est, qui aegros acidis copiosissime datis sanare non potuerunt. Plura certe in dypenteria medicamentis peragenda sunt, quam Noster, vana, nullo modo probanda theoria ductus, praecepit. Nos autem, licet impense laetemur,ehemicam scientiam nostris temporibus a tot sun mis viris magnopere nouis inuentis exornatam, pathologiae tamen sata dolemus vehementer, cui omnia vix inuenta, neque satis adhuc discussa, Munerua tam rudi applicantur, quasi humanum vivum corpus alembicus esset, in quo omnia eodem modo

succederent, quali chemico igni subiecta succed*nt. IX. etiologie der Malete, von IOHANN ERNST WIC

636쪽

i. E.

WICHΜΛΝΝ. Rixas multiplices ot consentiones eruditorum Varias eXanthematum in corpore animali variorum Origines mouerunt, aliis ea a verminosa progenie derivantibus, aliis vero ab humorum partim totius corporis, partim subculaneorum aut spontanea, aut casu, aut artificio industa corruptione. Quae rixae quum compositae nondum sint, LIN-NEo inprimis cum asseclis suis, celebratissimis maxima ex parte viris, exanthematum ab insectis vermibusque origines defendente, aliis vero easdem pertinaciter negantibus, operae pretium se factu-

sum illustris opusculi huius, cum doctrina plurima et sagacitate in obseruando haud vulgari conscripti, auctor putauit, si in scabiei origines exactius im

occasionem autem quum crebram admodum haberet propriis experimentis exactisque obseruationibus dubiam de scabiei originibus quaestionem enucleandi, omnesque obseruationes studio haud vulgari institutae illum de insectis, ad acarorum gonus pertinentibus, scabiem inducentibus tam cem tum redderent, ut veram scabiem non exstare iure putet, quae animalculis talibus non producta et in alios propagata sit, laudabili opera, quae in priuatos suosque usus didicerat, publici iuris fecit, plurimis praesertim nostris temporibus L INNEI , RO

637쪽

-SENsTEINII, PRINGI. II aliorumque, qui scabiem ab insectis vermibusque deduxerant, opini Ungm parui facientibus et negligentibus. Ipsum autem opusculum licet angusto admodum i o pagellarum spatio comprehendatur, plurima continet notatu inprimis digna illustrandis scabiei et aliarum emorescentiarum originibus apprimuin seruientia, quorum paulo prolixiorem in commentariis nostris rationem dare expediet. Satis antiqua est de scabiei ab insectis originiubus opinio, originesque illius in ea tempora cadunt, quibus animalis pathologia et aequivoca generatio a medicis stabilita est. Sed hanc opinionem medici non habuerunt, ut scabiem ab insectis produci adsererent, putredinem potius accusantes et insecta

per eam nata. Saeculo vero XVII, quo micros copiorum experimentis magis accommodatorum usus inualuit, plures eorum adminiculo in nouis eruendis detegendisque versantes, animalcula viva insectaque ubique inuenisse putarunt, mira quidem imaginatione subinde seducti, attamen etiam videnteS armato Oculo quaedam, quorum Veritatem postera demum aetas demonstrauit. MouFRTVs, An

glus, micros copio sine dubio adiutus, scabiem inducentes azaros in opere MDCXXXIV. edito do- scripsit, facta etiam Germani nominis mentione, quo probatur, Germanis haec insecta diu iam nota sui sse. MIta sub cute habitat syro sita a carum scabiei vocat , ut actis cuniculis corpori, praecipue manibus ingeneret, extractus acu et super unguo positus mouet se, si solis etiam calore adiuuetur. Hoc Obiter obseruandum, syrones non in ipsis pustulis, sed prope habitare. Humore aqueo in pustula absumto vel exsiccato, breui omnes intereunt. Nequestrones isti sunt de pediculorum genere ; nam illis*tr cutem vivunt, hi vero non Hast

638쪽

Haeo ex MDUFETo desumta verba nota ipfisuisse haec insecta satis probant. Germanorum autem medicinales libros his temporibus conscriptos copiose euoluens Noster, vix loca inuenit, quibus nota medicis suisse eadem insecta probari posset, ro-

pta forte solum a vulgo opinionei HAU PΥΜAN-rius tamen, insignis iste pathologiae ammatae instaurator, in libro Lipsiae XX. post Μ OUFETUM annis . anno scilicet MDCLVII. edito: vhraster MOL kn trinischer Bad und erschat T, numen acarorum sue cyronum Germanicum et Latinum adducit, conuenientiaque haec insecta cum casei acaris videri adserit. Primus etiam figuram acari scabiem inducentis, at rudem, aucta micros copio serina, exhibuit. Caeteri horum temporum et antiquiores sorbpimus, quos Noster euoluit, omnes de his insectis silent, MooνκTUs vero ex AVENEOARE locum citat, quo eadem insecta describuntur. HA-FκΝ R EFFER Us in cutis nosodochio acarorum in transitu quasi mentionem serit. REDI eos non memorauit, datamque ad se epistolam BONO MI, qua haec insecta describuntur, neglexi si e videtur. BONO Μo autem haec gloria debetur, quod insecta haec exactius, quam antea, descripserit, eorumque veras origines effectusque demonstrauerit, epistola ad FuAΝcasCUM RE 1 anno MDCLXXXIII. italice data, postea miscellaneis academiae naturas curiosorum et transactionibus Anglicis inserta. Ea

in Germanicam linguam vorsa in opusculo legitur. Cuius rei fama ad exteros quidem statim peruenit, at theoriam de scabiei originibus non mutavit. Qui etiam de iis scripsere medici, omnia ex Bo ΝΟΜ o desumserunt, proprii nihil addiderunt.

bris suis repetierunt, quae Roxo Μus dixerat, ic0-

639쪽

nes etiam ex Bo ΝΟΜ o desumserunt. Qui armato oculo perscrutandae naturae operam dederunt, Celeberrimi viri LEEuWENHOERIIIS, REAUΜUR,NWAM MARDAΜ, alii, acaros h0sce praetermiserunt.

Nullius paene medicis usus suere a BONO Μo de-teela, ad ea usque tempora, quibus LINNEU A naturali historiae operam dedit. Scripta anno MDCCLVII. dissertatio eius de vivis exanthematbbus effecit, ut acarum eaeulcerantem plurimi in dici scabiei caussam unicam statuerent. Transitus, historia data, Nostro nunc ad ipsum acarorum genus est, cui accurate determinando et describendo parum operae hactenus insumtum est. Non autem cum uniuerso et amplissimo acarorum genere Noster occupatur, sed cum iis tantum acaris, qui scabiem inducunt et in farina situ corrupta nidulantur. Hos summi viri miscuere, unamque speciem constituere statuerunt, LIN NEUNpraesertim, qui adeo scabiem in pueris oriri adserit, si corpus eorum, ad madorem absumendum, farina vetusta conspergitur, PALLAs tamen scabieiacarum acaro sarinae consanguineum dixit, differentia inter utramque speciem notata. Magis adhuc disserentiam notauit DE GEgn, notis etiam additis, quibus uterque acarus cognosci queat, et iconibus datis, differentiam apprime illustrantibus. Eandem disserentiam Noster, copiose institutis obseruationibus, constantem inuenis, eademque re, sponsio summi in hac historiae naturalis parte viri, Gog si, fuit, differre essentialiter acaros sarinae, casei et scabiei docentis, ut adeo scabiem inducens acarus humani acari nomine insigniri queat. In scabiei autem pustulis, humanus a - p. rus certe sedem habet, non vero in omnibus, quam

ob caussam etiam plures in historias naturalis studio

640쪽

non satis versati hos acarus penitus negarunt, aut

de essicacia eorum in scabie inducenda dubitationes mouerunt, minime in latis istis, flavis et diu suppurantibus pustulis, in quibus, data licet enixe opera,

Noster acaros nunquam inuenit. Constanter autem

scarus in his scabiei exanthematibus reperitur, qua nouiter exorta humorem albidum pellucidumque continent. Hinc in aegris scabie recenter infectis obuii maxime sunt, in his, qui malum hoc per longum tempus iam perpessi sunt, non aeque. N iuvagi acie oculi in recentibus dictis vesiculis punctum albidum, colore suo a reliquo distinctum conspicitur, quod instrumento extractuin serreo, ibgneoue, cui tenaciter adhaeret insectum, motu spontaneo gaudens, visui obuium constituit. Saeps, ante talem vesiculam in cute natam, linea rubra incute conspicitur, sulcum sue canalem reserens, quem a carus sibi parauerat, in talibusque canalibus acari frequentissime reperiuntur. Videntur haec animalia, aliorum insectorum more, sobole generata procreataque statim mori. Amicus Aut foris, scabie affetius institutis crebro experimentis adiutusque migros copio, ex hii canalibuS acaros copiosis protraxit, terminatis subinde canalibus in perlucidas istas pustulas, quae tune acaros non continebant , aut pluribus e pustulis canalibus prodeuntibus , acaris sedem et domicilium praebentibus. p. q. Vt autem magis pateat, quinam morbus ab ae

ris producatur, qualisque, symptomata, quibus scabies ab aliis morbis illi simillimis distinguitur, exacte

describuntur. Non enim in qualicunque culaneo exanthemate, neque in puerorum morbis senumque scabiem reserentibus, neque in venerea, sed

in vera sol tun et exquisita scabie talia insecta repu-xire licet.

Hera