Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

641쪽

Vern autem scabies has origines habet: pustu

lae albae, exiguae, dispersae, solitariae, nudulos referenter apparent, quae mox in pustulas vesiculasve eleuantur, humorem pellucidum confinentes , mole sensim crescentes, primum digitorum manusque articulos, postea totum corpuS, Ore in men semper excepto, sensim occupantes. Pellucidus humor sensim flauedinem purulentam induit crustamque, laceratis pustulis, albam sormat. Scabiei inter siccam humidamque differentia nulla est Pruritus a pellucidis vesiculis tantum pendet, isquapruritus, noctu, a lectuli calore exacerbatus, symptomst primarium, quo scabies ab aliis si libus morbis distinguitur, constituit, ut vere medicus asserere queat, scabiem tunc semper adesse, si aeger a lecti calore intensium pruritum sentiti Uerae scabiei contagium solo attactu propagatur. Facile autem cum scabie alii morbi, diuersam

longe naturam habentes, confunduntur, nempe I) chronicus quidam culaneus morbuS, totum corpus, infernos praesertim articulos occupans, scabiem tam persecte referens, ut tantum in primis

suis originibus a vera scabie dis ingui queat. Oritur autem hic morbus non tali, quo scabies, modo, excitatis statim in uniuerso corpore maioribus papulis, pruritum intolerandum paene inducentibus. Hic morbus medicamenta externa, scabiei sana eae idonea, non sert.2ὶ venerea incongrue dicta scabies, alio nomi ne insignienda, alias origines habens, et aliam e xandi methodum requires S. 3) Non xaro accidit, ut decrepiti senes culaneo quodam morbo corripiantur scabiem ex omni paene parte referente, in eo tamen ab ea diuerso, quoatotam corporis superficiem occupet, intactis tamen

a morbo digitis manibus quo, quodque pustulis nodulis.

642쪽

tum vix tolerandum concitantibus constet. Hoc

exanthematum genus admodum rebelle est, et sine insigni alio valetudinis detrimento perplures annos ferri solet. . Cesiit subinde, at raro, medicinis antimonialibus datis. Demonstrata acarorum in vera scabie praesentia, quaestionern nunc mouet Noster, num scabies ab his a caris inducatur. Dissicilis autem ad eam est perfecta et ex omni parte absoluta responsio, quum caussarum et effectuum permutatio admodum Keilis sit. Ulam Noster hanc elegit, ut, discupsis confutatisque aliorum de scabiei originibus opinionibus, suum adstruat, quod in re tam dubia a biguaque satis laudari non potest

Primum itaque argumenta eorum illustrantur,

qui insecta quidem in scabie praesentia admiserunt, verum in iis non caussam morbi, sed potius munditiei neglectae effectum posuerunt. Complures ex his insectorum ex putredine generationem aequivocam supponunt, explosam iam ab omnibus naturae veris scrutatoribus. Alii eosdem in scabis fontes insecta habere putant, quales in vulneribus negleilis, ulceribus antiquis vermes habent, hique, neglecto vero horum insectorum studio, vermes etiam in scabie supposuerunt. At cadit eorum opinio nullis experimentis stabilita, neque stabilienda. ideo praesertim, quod tales a cari, quales scabiosi habent, in vera tantum scabie, nee in ullo morbo alio aeque licet immundo et impuro adsint. Alias

etiam longe vulnerum ulcerumque vermeS Origines habent, quippe qui a muscis in ea feruntur,

dum iam adoleverunt et putredine corrupta sunt. Si denique scabiei eadem ratio, quam ulcerum ver

minosorum, estet, insecta in pustulis grandioribus. in quibus humorum corruptio intunsior est, copio

sitim

643쪽

sissima reperirentur. Et tamen a cari seinper sere in scabiei recentis vesiculis primum exorientibus, non pure, sed albo hum Ore replotis, reperiuntur. Nec ab efibetis antiquisque pustulis pruritus amplius est, hinc etiam acari in iis vix quaerendi. Qui munditiei enixe student, a scabie quidem immunes viplurimum manent, verum hos ideo morbus vix occupat, quoniam aeari S nulla occasio sedem figendi datur. Hinc scabie affectae lotrices manus viplurimum ab exanthemate scabioso liberas

habent.

Transitus ab his ad alteram quaestionem esst, pnum critica aut a materiae morbidae in alium locumductae metastasi scabies vere existat. Non existere talem scabiem probatur, Uti et VenereuS morbus,

qui scabies dici possit, non existit. Certum quidem

est, adduci a medicis exempla plurima morborum diuturnorum admodum rebellium, sanationem non admittentium, nisi sparsa per uniuersam corporis superficiem scabie: et talia morborum hoc modo iudicatorum exempla ex nos cum iis ciuilibus et militaribus maxime proueniunt, in quibus scabiei, tibvix praefocandos ac ros, ob munditiem vix satis servandam, lectulos crebros scabiosis acaris conspurcatos, caedi summa opportunitas est. In tali nos contio decumbens scabiem vix vitare poterit, uti morsus a rabido cane hydrophobiam. Notum est, chronico morbo correptos in nos conatis scabie ut, plurimum tentari, ob moram videlicet in nosse co- mio diuturnam ; acutis enim morbis in iisdem decumbentes non tam facile eodem contagio inficiuntur, quoniam hi morbi citius terminantur.

Suspecta sane admodum critica dicta scabies est, vilioris conditionis hominibus quippe tantum communis, caeteris, in Primis opulentioribus, nunquain superueniens. In errorem medici illapsi sunt psit-

644쪽

tim criticam culaneam emorescentiam morbo superuenientem eumque soluentem pro vera scabie habentes, partim) ea, quae post morbum quendam accidunt, pro morbi effectu necessario habentes. Errores circa morborum caussas commisit medicis admodum sane faciles copiosique sunt. Negata autem critica scabie, non est, quod simul neg'mus,

posse, inducta obortaque dissicili quodam et diuturno morbo decumbenti scabie, hos morbos a nouo morbo aut vehementer mitigari, aut propelli. Sed in hoc casu scabies eodem plane modo agit, ex Nostri sententia, quo vesicae arte in corporis superficie excitatae, sinapi sint, setacea, sonticuli scrediderim tamen paulo alio, ob constantem magis, uniuersalem corpori inductam irritationem, ob humorum culaneorum corruptionem,' liquationem, ab infestis culaneis insectis inductam. Artificialis etiam insitio, morbos, quorum Caussa instituitur, depellens, probat saluti seram quidem culaneam a nouiter inducto morbo irritationem, nec tamen theoriae de acaris scabiem inducentibus penitus aduersa est. Aduersum etiam ab aearis haustae theoriae id esse videtur, quod expelli scabiem ab aquarum mineralium potu quidam dixerint. Sed aquae sulphuris copiam maximam sontinentes scabiem vix propellunt, nisi in corpore iam exstiterit. Morbis autem quibusdam, cutaneis praesertim diuturnioribus, naturam adsuesci omnesque humores nocivos sibi infestosque in eam corporis partem propellere, quae exanthemate aut ulcere quodam laesa est, in dubium vocari nequit. indeque etiam, in Nireusia penitus de aearis scabiei theoria, pars effectuum a scabie hirnis propere sanata oriundorum petenda est.) Attamen ubi acuto morbo scabie infecit corripiuntur, scabiuν constanter paene

645쪽

evanescit, omnesque tunc morbum acutum a r8trogressa scabie ortum e s se putant, inprimis quum, superato acuto morbo, scabiosa exanthemata pristina loca iterum frequenter occupent. Satis speciosa conchiasio ex his est, acutum morbum a scabie eua. nida ortum morbumque eundem, restituto culaneo morbo, sanatum esse. Sed permutatio caussarum et effectuum hic locum certe habet. Scabies enim tutelam aduersus alios morbus non praebet, et Occasione data, scabiosi in alios, acutos etiam, morbos

incidunt. Vidit Noster, quod et ab aliis visum est,

variolas scabiosos pueros occupasse, scabiemque s-luisse, donec, superato valiololo morbo, recruduit. Apparet ex his, molem morborum a retrogressa scabie tantam vix esse, et opinioni, qua in eaeternis ad scabiem medicinis perieulum tantum ponitur,srmitatem deesse. - Frugum molitores pistores que scabie rarissime tentantur, licet sarinam acaros continentem saepius tractent: at hi acari non hane naturam habent, ut scabiem indueere possint.

Firmum itaque Nostri de acaris scabiem indu peentibus theoria landamentum habet, licet scabiei subinde immundities ansam det, ipsaque post morbos varios, aquarum mineralium usum, appareat, retrocedat, neque frugum molitores pistoresue corripiat. Omnibus autem aliis de quoeunquo morbo theoriis haec praeferenda est, quae symptomatum praecipuorum, et naturae ipsus explicationem facillimam et maxime naturalem suppeditat. Forte etiam ipsa adeo scabiei retrocessio et retro pulso ab ipsis hisce acaris explicanda est. Forsan ipsi hi acari a reuehentium vasorium oris ex cepti et in internas partes delati turbas ibi creant,

i forsan ouula insectorum vasis excepta in internas partes deducuntur: constat enim, maioris molis cor

646쪽

rum saltim huic opinioni non aduersam esse. Porse

tamen non opus est, ut ad ipsa haec insecta ouulave recedamus. Corrumpi culaneos humores iaseabio ab insectis, ab irritatione, inflammatione, quam inducunt, suppuratione, certum est: hi vero corrupti humores si sine acaris in internas partes seruntur, plures certe noxas, irritando, alious

modo inducere possunt: minus difficultatis sane haec explicatio habere videtur prae illa, quam doctissimus et sagacissiimis Aut for attulit, qui solos

adaros respexisse videtur, non vero esseclus eorum praesentaneos necessariosque, quibus culaneos humores ab his infestis corrumpi oportet.)Scabies in labrium acutarum initiis statim euanescens facilem explicationem admittit. Febrilis

horror uniuersam corporis superficiem mutat, nec absonunia est a veritate, quin haec insecta, hoc hor-xore durante, rigeant et in solitum talibus animal culis soporem conficiantur. Pruritus, ab assarorum motu pendenῖ, torpidis acaris, Cessat, pustulae exsiccantur, plures autem acari licet vere moriantur, quidam tamen superstites manere possunt, forte ouula etiam foeta, quibus, superato acuto morbo , antiquus morbus sacile regeneratur. Pruritus calore semper auctus, frigore remisitor, huic explicationi sane admodum fauet.

Asthmata tamen aliosque pectoris morbos post scabiem retroptalsam solui balnei sulphurei usu et

propellentium medicinarum certum est, et ex ac

ris ab infenso illis sulphureo veneno concitatis explicandum. Ut autem scabies ab altero in alterum transeat, dispositione quadam corporis, receptiuitatem vo-Cant, Opus est. Omnia autem phaenomena hic obuia ex acaris facilius longe explicari patiuntur, quam ex alio quocumque sermento vel naiasinate. Neg

647쪽

Nec aduersum de acaris scabiem excitantibus theo. riae e si, quod 4n quibusdam morbus, licet contagio illius expositi sint, non producatur. Cui libet homini ex Nostri sententia propria atmosphaera, specifica exhalatio est, qua mediante canes domini odorem a quocumque alio distinguim: Si autem exhalatio cuidam talis est, ut acari eam fugiant, talem hominem ab ipso morbo in linem permanere necesse est.

Maximum autem probationis pondus theoriae hacterius expositae a remediorum ad scabiem utilium essectu deducitur. Certum est, medicos complures scabiem externorum medicamentorum opes anasse. ignorata licet vexa illius caussa; si iis limis

enim usum iam COR N. CELAUS Commendauit. Ar-

Canis quoque viae numerandis ad scabiona medicinissem per sulphur aut argentum vitium in est, ut gusa mi guttae omnibus aduersus taeniam medicinis. Quae externae medicinae scabiem semper depellentes argumento sunt, morbum in sola cute residere, omnemque suam in cute caussam habere. Longe infeliciorem successum curationis hi experiuntur, qui scabiei origines ab interna cacochy.mia quadam deducentes morbum, externa medicina seliciter sanandum, internis, sanguinem alterantibus, adgrediuntur. Dempla enim copiosa admodum prostant scabiosorum, datis etiam medicinisessi cacibus maxime, nullo modo sanandorum, facile vero, administrata eXterna medicina. Externae autem medicinae morbo, ab interno humorum vitio nato, sanando certe non sufficiunt. Internae medicinae scabiei sanandae quum rarissime hactenus suffecerint, neque niuita sana fae verae scabies solis infernis medicamentis exempla a sulphuris aut mercurii in cutem actione tamen explicanda subinde prostent, P tet quidem, morbos cuigneos fea

648쪽

hiem reserentes his medicinis seriatos, raro vero verum morbum, quem internae medicinae omnes, negloclis externis, admodum protrahunt.

Repulsionem scabiei non impossibilem esse, Rea' ris scabiem excitantibus , supra probatum est. Hi vero ab adhibitis externis morbi non semper origines has h bent, ut a morbida scabiei materia retro' grad pondeant, sed potius ab ipsis medicamentis externis nimis propere, Praepostere, larga manu, caet. adhibitis. Essicacissimae medicinae semper maximum vitae periculum sibi adiunctum habent, unguentaque qualiacunque, prae serti in Cum mercurio composita noxas certissimas adferunt, si, ob ducta iis magna superficiei corporis parte, Corpu3

frigori exponitur. Morbus vero tuno non eX rQ-

tropresso culaneo morbo, sed a perspir lion o suppressa nascitur. Facilis sane admodum extern Oxum etiam ad scabiem medicamentorum est abusus, inprimis quum medici errore seducti alium saepeculaneum morbum, internis sanandum medicinis, pro scabie vera habeant. p. I Q In externis itaque medicinis vera ad scabiem medicamenta auxiliaque sita sunt, nec opus est, ut nouis admodum inhaere mus, vetereS habentes et 3ntiquas probatissimas. His medicinis, balneis et munditis omnis curatio absoluitur, nec opus est, ut exactam valde aegroti diaetam observent. Quibus medicinis si morbus non cedit, semper cogitandum

est lius naturae morbum subesse, suis medicinis

sanandum. Expellontes medicinae omnes admodum a Compluribus medicis laudat e parum auxilii praebent, omne quippe in interno sulphuris usui calore, balneis tepidis, cutem lauentibus et emollientibus positum est. Si necessaria aegro scabies est, insi

tio artifieialis vix spem unquam ulliti Febribus

utem

649쪽

autem perseuerantibus, scabies expelli non debet, sponte, superato febrili morbo, reditura. Tandem de phthirias, illiusque cum scabie λmilitudine agitur. Phthiriasin non satis commode,

nec ad veterum mentem vocat capitis tineam, infantilem praesei lina morbum constituentem Haec etiam eXternis tantum medicamentis cedit non penituS Certe, et cum cura summa adhibendis: hic

enim morbus, quem pediculi sine dubio intendunt augentque, facilius quidem tollitur munditie studiosissime obseruata, depulsisque insectis istis: at

vix sine summo vitae et futurae prosperae valetudinis periculo, quod etiam ΜURRAV, V. Ill. nupeρ praeclare probatiit, solis externis medicinis sanatur, siquidem humorum ad caput delatorum degmnerationem quandam, internis medicinis eorrigendam supponit)Tandem adseritur medicinas ex sulphure aut p. 138 mercurio paratas optatum effectum edere, si vesiculae albidae istae aut sulci acaros continentes adsunt. Antiqua et suppurantia scabiosorum ulcera his medicinis non cedunt, sed aliis, quibus excoxiatis carnibus cicatrix inducitur. Tabula aenea adieila a carorum sermam variam ex Bo ΝΟΜ o et propriis doctissimi Auctoris experimentis exhibet.

Rudimenta pyretologiae methodicae. Auctore C. G. SELLE, medicinae Doctore ex Proses re et charitatis nosoco inii Berotinensis medico. Editio altera, priori auditor et emendatior. Berotini, apud Chr. Frideri c.

650쪽

Congesserat illustris huius operis praeclari iterum editi doctissimusque Auctor febrium acutarum diuersa genera speciesque, digestasque commode in inaugurali di sputatione Halae habita, exhibuerat. Qui labores quum a medicis admodum laudarentur febrium ordinandarum methodum naturalem maXime Continentesci digesto copiosius febrilium morborum ordine, notis genus et Unam' quamque speciem distinguentibus ex optimis probati sitianis aue avfloribus additis, nec non Compluribus ad his morbis medendi methodum, libri sor-ma Berotini, anno MDCCLXXIIL editi sunt '), quem nouis laboribus auctiorem longe et varie amplificatum Illustris Vir iterato edidit. Non est itaque, quod totius libri argumentum copiose expona-mUS, OpuS autem est, ut, quaenam addita recenter sint, pauciS enarrem US. Febres, ut notum omnibus est in continentes, remittentes , atactas et intermittentes Nostro diuiduntur. Continentes aut putridae aut inflamma toriae sunt, remittentes, aut Cum colluvie primarum viarum impura, biliosa, bilioso - putrida, pituitosa, aut cum verminosa colluvie, aut cum metastasi lactis ad viscera abdominis, qui articulus nOviter huic editioni accessit, iunctae sunt, aut ab interno ulcere viscerumue obstructione pendent. A factas autem febres neruosae acutae sporadi Cae, aut acutae ex contagio, aut denique lentae neruosae constituunt.

Hie generalis ordo est, quem Ill. Uir in febribus ordinandis et enarrandis obseruauit, in quo hoc forte taxandum est, quod exorsus a supremo quoad vim, periculum et decursum febrilium morborum genere, ad inseriora, mitiorem decursum habentia ) Vid. eumm. nosti . Vol. XX. P. I. p.77.