Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

131쪽

in eodem determinare, partim caloris gradus mercinrii ebullientis gradum longe superantes, nec non frigus, quo mercurius coit, metiri queamus. LOEsER I thermometrum constat e quatuor prismatibus exstanno conflatis, quod metallum ad obseruationes meteorologicas aptissimum est, cum prae reliquis omnibus maximam mutationem patiatur. Eius vero in locum, cum facile liquescat, Cl. ZEI HER ad suum thermometrum argentum elegit, quod ratione mutationis, quam a calore et frigore patitur, proxime

ad stannum accedit. Ipsa quoque structura Zetheriani thermometri longe alia est, quam Loeseriani. . Eius d. Emendatis thermametrorum punctiis p. 3Ι .conisantibus gaudentium. Notum est, tubulo vitreo thermometri diffracto, scalae dimensionem, quae in metallica tabula delineata est, inutilem fieri, cum graduum in scala exsculptorum magnitudo pendeata ratione, quam tubi amplitudo habet ad bulbi capacitatem. Excogitauit itaque Cl. Auctor contra hoc incommodum aliquod remedium, et tubo thermom tri vitreo, loco bulbi vitrei, adaptauit capsulam ferream, e sus cauum Cochleae ope pro lubitu augeri

vel coartiari potest. s. Einendatio microscopii Maris, Auctore F. v. p. 3I6.

secutus ita solare imicroscopium emendare tentauit, ut eius ope etiam opaca corpura repraesentari pos

sint. -

6. Eius d. Dis . de everi messis P iam mognet, p. eo, cum additamentis. EX perimentum Cl. D U FAY, p. quo flum ferreum magnetica Virtute impr3egnatur, ἡ dum quodam interuallo remotum super ambos polos traducitur , Cl. Auctor cum illa theoria consentire ostendit, quam de vi magnetica et electrica alibi proposuit. Tom. XLV. Pars L. I I. L.

132쪽

In sectione physica continentur rp. 3 8 I . I. Ad obseruationes et experimenta de mercuris,

ex manuscriptis HERMANNI EO ERHAAvE S μ- pDmentum L recensente CAROLO FRID. ERUS E. Notum est, magnum no ERHA AVIUM egregia sua ci

ca mercurium experimenta societati Londinens et Parisiensi exhibuisse, quae potissimum declararunt,hydrargyri naturam prorsus immutabilem esse. Cl.

R R u s E ex manuscriptis Boerhaavianis, quae a socero suo H ER MANNO K AAu BOER HA AVE accepit,

quaedam supplementa ad priora experimenta hic Communicat. Recenset primo breuiter summam dissertationum a n O E R H A A v i o Academiis dictis traditarum, et deinde experimenta verbis ipsius atmEloris enarrat. Spectant ad destillationem mercurii. Vncias 3 et destillauit si I vicibus, et licet sollicite ca- Ueretur, tamen in singula destillatione perierunt sἱ grana, ita ut in si I destillationibus perierint mercurii unc. Vii. In lando retortae vero erant genitae unc. iis praecipitati rubri scintillantia. Hoc praeeipitatum, addito pauco mercurio SI I vicibus destillato, iterum suimmo igne e retorta luto obdu- Ela destillauit, et exierunt unciae duae mercurii re-uificati, in fundo vero retortae remanserunt gr. I Sputuuris rubri, ut drachmae tres ac gran, et perie-xint. Has uncias duas mercurii ex praecipitato re-uificati miscuit mercurii sit vicibus destillati unciis 3 r et I, totamque massam 4 8 destillationibus subiecit. Tunc habuit mercurii ioo' perso destillativnc. IT et praecipitati unc. I et dr. ij. Unciam unam huius praecipitati ex retorta loricata igne aperto iterum destillauit, obtinuit mercurii puri dr. 7. gr. 8. in fundo supererant pulueris rubri gr. IS.

perie.

133쪽

perierunt ergo gr. 38. Tandem mercurium Io os per se destillatum ponderauit ope bilancis, et reperit pondus eius ad aquam, Vt ISM1 ad I. Mercurius regeneratus ex praecipitato mercurii Ioo' per se destillati erat ad aquam, ut IS ad I. a. Obseruationes meteorologicae, potissimum haro

metricae et thermometricae a. tZFZ, cum c0nseo pariis inde deductis. Auctore I. A. BRAum3. Obseruationum meteon9Mgicarum c. triy P troburgi factarum putiora m0menta, ctam animaduem

sonibus et confectariis. Aucl. eod. . Continuatio descriptionis piscium rariorum e

A E υτ ER. De instituto Cl. Auctoris iam eo tempore exposuimus, quo de initio huius descriptionis, suae in Vol. VII. Nov. Comm. exstat, ad Lectores' retulimus '). Ex piscibus vero in hac descriptione delineatis primus est : Cy riuus Pinna caudae hor zbntalisubtrisida. Gryuasi fastigata paruula. Conuenit plurimum cum Cyprino Chinensium aurato, a genteum tamen colorem Obtinet. Adduntur quoque a Cl. KOEL RE UTERO aliqua ad descriptionem Cyprini aurati ab Ill. LINNA Eo traditam. a b G-hio pinna ventrali subrotunda, acetabusior iit, e duobus pedunculir octoque radiis Us aer ram is com okta. Ostendit vero Noster, speciem hanc dimerre a Gobio- p. 392.

ne nigro, quem Angli Seu Gu e in dicunt, quem

runt. 3) Gobio pinna dorsali unica, longop ye ratibus latissimis, acetabulum planius ratum includentibus. Est Piscis Smyrne is ad mufetas accedens, Catal. Mus. Petrop. n. 9o. Accedit quidem similitudine pinn, rum pectoralium et acetabuli forma ac situ ad Cimela erum, Lump Anglis dictum, sed disteri tamen ab eo corporis forma, cutis laetutate et dorsuali anique

134쪽

pinna, quare Cl. KoEL RE UTER maluit eum ad Gobionis genus referre. φ) Sparus duabus utrinque maculis n0tutus; primo pinnarum ventralium radio longismo osaci antennam referente. 3 Labrus Ualde oblongus, faeniis tribus candidis diuersae longitudinis in ignitus; cauda integra. 6) Scomber dorsi anique pinna continua, aculeis ad utriusque initium accessorii LAn Gaseroteus ductor LiNNALI Z

XVIII.

Locupletissimi rerum naturalium thesauri accurata descriptio, et iconibus artificiosissimis ex- . Pressio, per uniuersam physices historiam. Opus, cui in hoc rerum genere nullum par exstitit. Ex toto terrarum orbe collegit, digessit, descripsit, et depingendum curauit ALBERTUS SE BA, EtZela Oostfrisus, Acad. Caes. Leopold. Carol. Nat. Curios . Coll. Xenocrates dictus; Societ. Reg. Angi. et instit. Bonon. Sodal. Tomus IV. Amstelaedami apud Arhsteum et Merhum et P. Scholater. 1763. in solio, et Alph. aiἱ pl. tab. aen. IO8. Satisfactum igitur est exspecfationi eruditorum,

praestantissimo hoc opere ad finem feliciter pe ducto. Cuius quidem operis historiam tradidimus eo loco, ubi de prioribus voluminibus disseruimus '). Editorem huius tomi ferunt esse Cl. v O S M A N N, Inspectorem thesauri splendidissimi historiae naturalis, a Serenissimo Principe Arausionens collecti et

Hagae Comitum asseruati. Continet is exossis animalia et mineralia. Dolendum est, locupletissimum hunc insectorum apparatum, a Cl. SEBA, CX Omni

in vid. Comment. hor. Vol. X. P. I. p. 48 seq

135쪽

bus orbis terrarum locis, summo studio quondam petitum collectumque, post sata eius, incuria suorum periisse, neque cum reliqua collectione rerum naturalium publica venditione esse distractum. Vnde factum est, ut descriptiones tabulis aeneis adiectas non ad viuum, sed ad figuras tantum aeri incisas confici potuerint, in quibus tamen figuris negari non potest, quin aliquibus saltem in locis peccatumst, maxime in nonnullorum insectorum pedibus. Habet tamen haec operis pars id maxime praecipui, in quo Cl. Editor laudem editorum superiorum superauit, ut primo insectorum descriptioni Linnaeana

nomina, cuiuis fere historiae naturalis cultori cognita, addiderit, speciesque numerosissimas, nondum antehac cognitas, quae in hoc Opere OCCUrrunt, quibusque L INNA Ei systema caret, asterisco ap polito distinxerit; deinde ut hunc tomum Ornauerit indice generali in uniuersum opus, qui non nuda ΠΟ-mina refert, sed in quo passim rerum descriptiones in compendium redactae nominibus adiunctae sunt. In tabula autem voluminis huius prima, et in sequentibus usque ad tabulam sexagesimam quartam, exhibentur papiliones numerosissimi et speciosissimi, ex Europae regionibus non modo, sed etiam ex vir, que India, potissimum ex occidentali, collecti. Eorum multis adiet hae sunt erucae et chrysalides suae.

Atque cum plurimae ex istis speciebus ignotae antea suerint, non dubitamus profecto, quin descriptiones istae illis potissimum, qui huius partis historiae naturalis curiosi sunt, gratissimae et iucundissimae sint

futurae.

Sequuntur libellularum, gryllorum cicadarumque species numerosissimae, inter quas plurimae sunt rarissimae ex Lanternariis aliisque exoticis speciebus. Occupant autem tabulam LX V ad tabulam LXXXVI.

Tunc coleoptera, tandemque cimices, araneae, alia

136쪽

que omissa agmen claudunt. Tabula XCVIIL Ve- spetum a vespis Surinamensibus Marethous ab incolis dictis exstructum, ramuloque arbusculae Cui USdam, quae diostoreae species aut mentspernat esse videtur, assisum delineatur. A tabula centesima ad finem usque mineralia delineantur. Fatendum tamen est, praeter speciosissima auri argentique natiui fragmenta, pauca OCcurrere, quae huius partis historiae naturalis cultoribus utilia esse possint. Tabula centesima no. I 3 delibneatur gleba aurichalci nativi, e matrice sua ramuli more progerminans, ex noua Granada delata, de

'Ua tamen monendum est, genuinam eam non esse,

sed lactitiam, quod eo confidentius assirma S, CUm nobis contigerit hanc ipsam glebam propius inspicere et examinare. No. eiusdem tabulae est

gleba argentifera soliacea Africana, quae ex bra, Eleis constat quar1o inclusis, cui semper ectypa bracteolae imago ini pressa est. Tabula CI. no. 9 aeSnatiuum Stamense exhibetur, ab incolis Gans dictum, ex quo patet, metallum gans dictum non esie com- Postum quoddam, uti RuMPurus credidit, sed cuprum ita dici. Tabula CIV n. C. Aelites delineatur, cui cornu Ammonis accrevit. Tab. CUlI.

n. 3I. Cornu eeruini petrificati frustulum in Germania effossum pingitur.

137쪽

CRANT Z, S. C. A. Maiestat. Consiliarii, Instituti Medici et Mater. medicae Vindob. Professi Publ. Ord. Acad. Imp. Nat. Curios. et Societ. Bot. Florent. Sodal. Materiae medicae et chirurgicae, iuxta systema naturae digestae, editio secunda, correcta et alacia. Impensis Ioan. Paul. Kraus, Bibliopolae Viennensis, I76S. 8. TOm. I. pl. 14. TOm. II. pl. 1 f. Tom. III. pl. Iqε.

Cum sciremus, nouam Cl. CRANT ZIUM parare editionem, quo tempore prima primum in manus nostras Venisset, eo lubentius relatio a nobis dilata est. Neque id malo consilio. Repentina enim primae editionis huius libri distractio effecit, ut noua mox eaque auctior atque correctior prodiret, quae ita sine dubio probabitur eruditis, ut iudicium de eo respondeat labori, quem in colligendis tum aliorum tum etiam propriis obseruationibus Cl. Auctor auehibuit. Tomus primus condisca continet, quae in nutrientia, neruea et simulantia diuiduntur. Agit itaque primo de cerealibus, legominibus, eseritus, radicibus, fructibus, et animalibus eorumque productis, lacte sculicet et butyro, tandemque de p0tu eiusque Nariis generibur. Ex auibus et piscibus in Austria maxime vulgares describuntur. Ad cardiaca vero nerum, Vix flectrica, animalium terraeque Gaalationes vegetabit, ramque grati vapores referuntur. Cardinen stimulantia in stimulantia simul nutrientia, in simulantia excitantia subtilia, excitantia lora acria, gummi re os, rema et bitumina, odores nonnullarum substantia-

138쪽

rum P. C. Camphorae et mo schisngulares, balsamaque liquida et artifcialia distribuuntur. Secundus tomus comprehendit emollientia, ad-sringentia, ottenuantia , scilicet ab ersua, alcalescentia antisorbutita, incidentia salina et attenuantra monimalibus, porro inspissantia, pia sita nimirum, coagulantia, antacida et absorbentia, atrimoniae alcasinae, muriatitae et olet fae bilissae putridae contraria, taΠ-demque euacuansium omnia genera et anodyna. In tertio tomo de antidotis et venenis disputatur. Agit itaque primo de antidotis generalioribus, Vt aceto, aqua, melle, Oleo, opto et sepone. Ad venena deinde progreditur, acriora supefacientia, fossilia acida, alcatina drastica, mechanica, exsicC3Π-tia, heteroclita venena animalium et venena specie

halitus perimentia singulari studio proponit, et in singulis quoque, quantum fieri potuit. antidota addidit.

Remedia tandem, quae in materia medica chirurgi Ca OCCurriant, Cum omnia fere iam in prioribus e

plicata sint, breuiter tantum indicantur, et diuisa sunt in repercutientia, relaxantia, resoluentia, caustica et deplentia chirurgica, venaesectione scilicet, fonticulis, etc. Ita vero Cl. CRANT 11us ubique in ipsa tractatione singulorum remediorum versatur, ut praemissis, quae de singula classe in uniuersum notanda sint, nomen cuiuslibet simplicis ossicinale et systematicum adducat, germanicumque, gallicum. anglicum et italicum addat. Inde remedium describit, proprietates usumque medicum, et tandem praeparata ex eo et dosin exponit. Cognoscent vero Lectores in ipsius libri lectione, Cl. Auctore non modo opibmaS ObserUationes ex omnium populorum scriptis summa cura collectas esse, sed non deesse quoque

ad commendationem eiusdem maiorem nouaS egregiasque obseruationes, quae artis peritis Cl. C R A N-

139쪽

metri studium iucundissimum et acceptissimum essicere possint. Liceat nobis nunc speciminis loco quasdam obseruationes adducere. Chaerophyllum in T. I.

cancrosis tentare suadet, cum nullum in experi- p. 22. mento periculum sit, assirmatque, puerperas, ius culis ex solo chaerophyllo nutritas, nullo alio medicamento indigere. De cicutaria Pannonica CLUSII p. 34. Noster monet, extractum eius pro cicutae extracto

saepius Uiennae datum fuisse, atque conqueritur, sic saepe medicamenti cuiusdam laudes pharmacopo eOxum ignorantia atque negligentia imminui. Folia p. iuglandis, si tumoribus oedemato sis applicantur, eos discutiunt, uti saepius Cl. Auctor vidit. Lae supra p. 93-

solicis fungum emulgere, calensque bibere phthisicis

suadet. Historiam vis electricae, quatenus ea in di- p. III. uersis morbis ut remedium adhibita fuit, eleganter hic exponit, eiusque usum plane reiicit, docetque, aegrum peream Viennae occisum fuisse. Betonitae p. Iz3. vires adeo a veteribus laudatae debiles tamen sunt. Ambram in tetano commendat. Camphora eXanthemata Viennae produxit, eademque gummi tragacantha subacta in no comio nationis hispanicae Viennens maniacis, non aequali tamen in Omnibus cum successu datur. Aqua resinae abietinae, methodo a

CI. LANGHANS Praescripta, parata, si in phthisicis adhibetur, nimium exsiccat, et sputa supprimit, minori licet dosi data. Experimenta cum Dua ursi, in no comio praS- T. II co Viennensi instituta, nunc non amplius spei, quam p. 3 I.

ii, qui in eo nos comio aegrorum curam habent, Per priora experimenta de huius plantae virtute in calculosis conceperant, respondet. Cataplasma ex p. 73-

ebuli foliis pleuritico lateri vesicatorii loco imponere, Noster suadet. Postgala vulgaris in infuso et p. 38 Q. decocto non sine successu in nos ,comiis Viennensibus in phthisi data fuit. De virtutibus aethiopi mi p- δοῖ,

140쪽

narati adscriptis dubitat, eundemque, cum in aqua non P- 2I o. solubilis sit, cinnabari inertiorem esse putat. Pulverem seminum genistae, drachmae semis do si, ad calculum valere obseruauit, bis terue de die cum leni plantae decocto datum. T. III. In omni casu haemorrhagiarum uteri grauidi P. IS. Opium Cl. C R A N T Z in initio statim dare suadet, donec haemorrhagiae caussa, saepe medico non cognita, pateat, sique illud fieri nequeat, medicamento tamen, opii vi perspecta, insistendum est. Non tamen opio nimium fidendum est, si haemorrhagia

uteri ante partum accedit, neque tunc chirurgicap. 3a- aliaque auxilia negligenda sunt. Foemina pavea grana auripigmenti ad debellandam sebrim assumens, conuulsionibus per triginta annos tentata fuit. --P- 39- nicae in paralysi virtutem multis experimentis Cl. C O L L I N in aegrotis nos ocomit Pamanniani, cuius P. 38- curam ille habet, institutis probauit. Cl. v OGEL, qui in materia medica cicutam aquaticam GESNE-P 98- R i pro o cinali specie adsumsit, Cel. CRANTI, Teprehendit. Viennenses pharmacopo et tincturam antimonii Aux HAM1 cum vino Toccauiensi parare solent. Huius vero tincturae ita praeparatae guttae sex, scopo alterante datae, satis efficaces iam eme-ctus edunt. In vinis itaque differentiae caussa esse P. III. videtur. Cereolas CL GoULARD reliquis praeparationibus Noster praesert. Tacemus multas alias obseruationes, in quibus

omnibus colligendis singulare profecto studium Noster adhibuit. Attamen si libere licuerit dicere, quid

diligentius a Cl. C R A N ae χ curatum optemus, esset hos, ut in commemorandis auctoribus non sola nomina, sed ipsa quoque scripta locaque addidisset, in

quo non tironum modo in cognoscendis, sed et peritiorum in euoluendis iisdem studio, melius profecto consuluisset.