Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

251쪽

nus magis deferminabit. Arabiis bessidiosin fab. I a. p. a . depicta, nullatenus Cardamine bellidi io in L 1MN A E I atque HALLERI est, quantumuis hi viri est. dem synonyma ex CLusio si s AvHi reo in dete

minand planta adduxerint, qualia Noster indi ' cauit. Nunquam enim in Austriae regionibus Car. daminem belli dilatiam I. INNA EI Auctor reperit, neque ipsa icon a LINNA Eo in Flora Lapponica data, cum praesenti aliquam demonstrat affinitatem. C L v S II vero figura utpote optima hanc potius Arabim, qustm ONNAEI Cardaminem repraesentat. Nostra enim planta solia habet subdentata, radicalia lanceolato cunei formia, caulina lanceolata, Cirea apiconi caulis sessilia, et, ut Auctor putat, ad Arabis genus magis, quam ad Cardaminem debet reserri. In descriptione Sosibiosne Aluaticae notat Cl. Auctor, p duplicem in ONMAL 1 speciebus irrepsisse errorem, typographum forte, in adducendis synonymis ex CLvs Io sese manifestantem. Haec enim scabiosasyluatica aliquam cum integri solia habet assinitatem; LINNAEus autem in describendis utrisque speciebus, synonyma ex CLusio citauit, attamen sylva'ticas illud attribuit, quod integri liae competit, et

ita Vice versa rem per egisse censetur. Scopola Caretnialisa nouum, nec LINNAEO hucusque assum'

tum genus, et in honorem Cl. scopo et ita dictum, quoad habitum, florisque colorem cum Bel 'ladonna conuenit, differt tamen fructu potissimum sistente capsulam subrotundam, calyce inflato except m, bilocularem, una cum pedunculo et Calyco decidentem, post lapsum dpmum transversim dehiscentern. IIutichor minimus inter fruticeta Cari' p. 3 ibaeensia sponte crescens, a Curaeauiensibus herba Contra verruc S appellatur, quoniam solia cum saletusa, verrucis quo imposita, iis modori creduntur Videtur auctoris figura ab icono L iri N A S 1 in

252쪽

horto Clissortiano data quodammodo diserepare, dbuersum clima et solum aliquam sorsitan in habitu Pi 40 plantae mutationem produxerunt. Μον his altilis via noua est species, quam Avolor in sylvis maribi nicensibus reperiit, solita gerit lanseolata, glabra, integerrim , racemosque torminales erectos, flavos et suaveolentes fores sequuntur fructus, baccam fauam, mollem, cerasse minorem, saporeque dei, do ingrato praeditam sistentes. Hisce obseruationibus adtestae sunt plantae, in enumeratione vegetabilium agri Vindobonensis ab Auctore nostro omissae. Pgucae inter eas sunt noquae, nec ab aliis iam descriptae species, nisi Postmissantem, Myagrum, et Polyposum au friacum, Arabimque belli di foliam excipimus. In fine tandem

huius operis nonnullas in eadem Vindobonensi sora commemoratas plantas Noster indicauit, quarum deseriptiones ibi datae aliqu in exigere videntur codirectionem. Anthericum v. c. pseudoasiphodelas, est anthericum calyculaturn ON N A E 1, quantumui S IACQ vi NVS ne armato quidem oculo ullum in eodem calycis vestigium detexerit. Iuncus est pressus sola est L i N N A E 1 bulbosi varietas; monanthos autem LMucus est LINNAEI Iuncus trimus, qui tamen in Austriae regionibus nunquam tria terminalia folia habet. In descriptione claronillae montanae Auctor legumina erecta dixit, quae tamen accuratiori posmea lustratione pendula dici oportet.

253쪽

Elementa Physiologiae Corporis Humani. Au

ctore ALBERI O HALLERO etc. Tomus octauus. Fetus hominisque Vita. Bernae.

Sumptibusi Societatis Typographicae, 1766. . Pars I. Alph a. pl. 16. Pars ll. Alph.

Laeti omnino ultimum egregii operis physiologicii

ab uL MALLE Ro elaborati, Tomum cum L E foribus nostris communic mus, qui de ortu vitae humanae eiusque statu et fine exponit. Ex duabus partibus iste componitur; in pri0re, quae eX Vno libro, ordine vigesimo nono, constat, conceptio, noui gnimalis primordia, secundinas, vita laetus et partus explipatur. Posterior, quem unus iterum liber, trigesimus, constituit, de incremento, statu hominis et decremento agit. His ddenda ad Elementa Physiologiae corporis humani subnex comspicimus. Soquitur catalogus librorum, quibus Id. Auctor in hoc opere usus est. Ultimo 'iusdem scribpta argumenti an atomici et physiologici indicantur.

Praefatio responsionem ad Cl ALη1NvM et NICOLAvM LE CAT continet, nec non catalogum

prRebet experimentorum, quae simi in iis p rtibus acta. de quorum sensu litigatur. A conceptione initium fit : primo notat Ill. p. l. Auctor, animalia osse sexu destituta, alia sexu unico, alia sexu duplici coniuncto, alia demum sexu duplici seiuncto, ita tamen, ut in liis mares et Meminae sibi similes sint, in al4s autem mas a foemina sorma sua vehementer dissideat. Quae animalia sibi ipsis lassiciunt, ea vel absque dissimilis sexus indiciis aut oua pariunt aut vivos laetus, vel habent

254쪽

habent utriusque sexus seminalem liquorem: in his

masculum humorem Deminino certis ex caussis,

quas ignoramus, adsundi oportet, in iliis nihil est

quod cum coitu pompgrari poterit. Quae vero gni, malia utriusque sexus genit te instrumentum habent, ut tamen in se ipsit concipere, et g se ipsis foecundari siqn possint, ea ubique externa aliqua vi indigent , a qua oui incrementum accoleretur, ut in nouum animal euadat, quod in suis visceribus gesserunt. Coeunt itaque animalia et ab alio sui generis vim masculam accipiunt. Ad eum coitum animalia cuncta cupidine voluptatis incitantur; in vixo ea est in boni seminis abundantia, in foeminis

ex ea analogia Noster credit esso in ovorum tumore ; videtur etiam ei in utero et vagina aliqua stimuli Vonerei caussa esse Hos stimulos astris calor auget , Ruget etiam abundantia cibi. Abstinemtia a venere naturae inimica est, morbi contra, ab hac caussa producti, veneris usu soluuntur. Coeunt

autem animalia sexu distincta, et piscos qu0que,

qui tamen non vere coire vulgo creduntur, Iunonnullis animalibus, ut auibus, breuis venus est, longa in aliis, ut c nibus, PleraquZ tergo coeunti ut plurima quadrupeda, alia humano ritu Cot Cumbant. Absoluitur coitus repetita confriction*penis contra vaginam , cuius vi semen masculum elicitur, ut in vgginam uterumque spargatur. Venire semen

ad uterum alii dicunt, alii id negantes Ruram sominalem ad conooptum susicore asserunt. Priori sententisto Noster sauet, idque hanc ob rationem, quod in coitu inisecundo continuo de vulva De-P' minae destuat semen, in foecundo retineatur. VO-luptatem in coitu sentiri, nonnullae foeminae negant , sensum tamen in alia et alia muliere maiorem minoremue esse posse, Noster autumat. Se- men Deminge non habent, mucum vero uteri aut

255쪽

eeruleis a motu venereo excuti non neganduin est Post conceptionem uterus rubes eis, maiorque fit et p.

villos is magis et quasi spongiosior ; tubae sanguin e

plenae et ampliores reperiuntur, per orgasmum Uenereum situ suo mUtantur, ad Ouarium Contremtuntur et ad sorbenda oua disponuntur. In Ouario,

ubi praecipua in conceptu est mutatio, aliquam vescularum, quae in otiario sunt, super Ouarii superficiem eleuari et magis, quam reliquas vesiculas, eminere, Noster obsertiauit. Rimam posthac in vesicula grandiore, in rima sanguinem, et in imo ouulo socculos villosue deprehendit. Hi ex Nostri obseruatione paulatim solidescelites acinorum demuni sermam nacti cauum vesiculae replent, ut nunc coeca , glandulae similis , lutei corporis nomen tueatur. Itaque corpus luteum, quod in virgine animali nunquam adparuit, post coitum ex vesicula mutata deformari, neque ex rudimento suo simili, sed ex vesicula adolescere, notat. Luteum hoc corpus magis ac magis expallescit, abitque in ro tundam quasi glandulam, ex acinis, per cellulosam

helam connexis, compositam. Numerum Corporum luteorum Noster credit eundem esse, qui foetuum. Sic in viaiparis ut Soemina, unum, raro duo, in capra gemellisera duo, in multiparis, velae, plurima vidit. Itaque primum hominis hospitium in vesicula est, quae de ovario exprimitur, hanc autem a tuba, id ouarium amplexante recipi, porroque in uterum venire, ideoque conceptionem in ovario esse, obseruationes de foetibus, in ovariis et tubis visis, ostendunt. Sed quaeritur: quae sit p- sq, prima species nastentis animalis 3 Ex numerosis e perimentis Noster colligit, multo serius, qu imputatum est, nouum animal cunspicuum reddi , nonante diem undevigesimum , post eum Vero ipsum Upaxere, omnesque illas ante diem

256쪽

vigestmum visi noui hominis obseruationes suspectagesse, putat. Colligit porro, in quadrupedibus non

videri conc taculum foetus otium reserre, et non

absque necessaria emendatione id nomen retineri posse; si tamen Oinim ita interpretaris, ut sit membranaceum receptaeulum, cauum, in quo humor sit, inque humore foetus, fune quidem utique an- liquissimam sententiam, quae omnia animalia ex ouo repetat, admitti posse, putat, tantum, ut pau- p. 6r, ea illa animalcula simplicissima excipias. Humanum ouum, ut ostendit Ill. Auctor, etiam figura sua verum ouum est, semper villosum, villosque suos mature explicat, ut utero adhaerelcat. Nisi enim continuo ouum his villis adhaeresceret, iacillime de nouo hospitio expulsum iri, Noster autumat. ouum ex membrana sit tenera intusque alburninosi Et gelatinosi generis aqua continetur. Primis diebus, ut ouum totum, ita etiam magis laetus oeulos fugit. Certitudinem hae in re neque promitti, p. 7o, neque locum habere, NostAr monet. Primaevi embryonis mollities tanta est, ut sub tangente digito dissiuat, haec tamen teneritudo paulatim de mum confirmatur. Color pellucidus est, ut muci, inde albus. Deinde laetus quo tenerior est, eo estsigura simpliciore. lit. Auctori certe et in pullo,

ouo incluso, et in cane, cuniculo et oue visus est crasso capite, cum corpore tenuiori quidem, caeterutri dylindri eo, fine graciliori et obtuso, modo recto, ut fere in pullis, saepe contrario modo recum P, 7αν uato. Non tamen longa mora est, et foetui partium

distinctio non lenta aecedit. Die trigesimo quinto partium distinctio in homine perfecta est. Quod tandem ad prima illa nascentis grauiditatis symptomata, nauseas nimirum, horrores carniumque auersationem etc. attinet, a seminis masculini sub

257쪽

Esse, totumque foeminae corpus ab eo hastu pen

trari, Noster autumat.

Primordia noui animalis nunc exponit Ill. Au-F. 7.ctor, primoque disquirit, num ex commisso semibne utriusque sexus nouum animal producatur 3 VNcunque autetit modus huius commistionis obscurus sit, tamen in hac opinione multum esse speciei Noster autumat, eum utriusque sexus necessaria coniunctio continuo animo se offerat, quae in animal, bus ad nouum foetum requiritur. Sic etiam similitudo laetus, cum utroque parente partita, similia suadere videtur. Aliam hypothesin Cl. a u s p o N conbmunicauit; dixit nimirum, esse materiam in natura rerum, quae nutritioni et euolutioni omnium plantarum, animalium omnium, destinata sit, semper viva, semper activa. Hancce materiem organicam, si abundet et ad alendum animal nunc supe flua sit, remitti putat in propria receptacula, quadin viris sint testes, id feminis ouaria. In eo humore, porro asserit, contineri omnes moleculas, corpori animali analogas, omnia adeo, quae requirantur ad formandum ens minus, ei perfecte simile, a quo hoe nouum animal nascatur. Tandem ex commistione utriusque seminis in utero particulas istas organi eas in animalculum parentum simile coniungi, autumat. Alii et inprimis L E E u WEN H o E p. 8 .cκ ius foetum ex semine maris solo prouenire et amare nihil aduenire, nisi viscidi quid, in quo animalcula natent, unumque eorum ouum penetrare, inque foetum transformari, demonstrare annisus est.

Alii demum foetum ex matre nasci, asserunt. Sed p. 9 I. audiamus, quid Noster hic sentiati Nescio, in quit, quid simpluius haec opinio habet , quae etiam infer antiquos sit. Certum enim eis, ex foemina animal

n0ci, multo minus certum, ex mare in foeminam venio. Suadet hanc sententiam multorum animalium

258쪽

et plantarum analogia, quae semina ferunt et pa riunt, immo inter animalia certissimum est, pluribnaa, V . c. p0lypos, corallinas, ab Sque mare parere. De-niuue diresia demonstratio adest, qua ostendatur, eerte in auibus pullum in matre fuisse. Pulli enim intestinum continuari cum vitelli inuolucro et adeo intestini interiorem membranam cum epidermide animali, exteriorem cum cute, denique cum inuo lucro vitelli eandem esse, Noster obseruauit. Aucollectis, inquit Illi Auctor, adparet, suum totum matri; partem esse: in qua ouarium cum omnibur ouis erinde perfectum reperitur, quando nulla masculi familiaritas accessit. Deinde foetum ese partem ovi, aut certe ewm oum inseparabiti nexu coniungi: Vitellur enim

Ot is quidem ooum cum Do inuoluerio coni lituit, dum in mntre est sed is vitello ita suo cum foetu ita

imitor, ut idem continuum eo ur constituat. His propositis obiectioni quoque Noster obuiam it, quae proponitur: piso fleri, ut foetur in ovum inoculatione aliqua quos inferatur eiusque vasa comprehendat ouivnse. Sed docet sit. Auctor, nunquam fieri posse, ut, eum vermiculus spermaticus mille vicium milli. bus minor sis, quam vitellus, qui unciali est diame tuo, inter tubulum millioneIies minorem et millio nestes maiorem Continuitas oriatur. Ostendit de mum, paruum filum, quod est duinis Vitellarius Me tus , in minimum pariter tubulum , qui est ductus vitellarius vitelli, in summo illo in istis seminis motu, semper et absque errore se immittere, neque unquam aberrare, omnem fidem superare et cabculis positis resutari. Licet autem haec hypothesis magis Cum natura conuenire videatur, dissicultatestamen subsunt. Sie in humano genere certum est. In liberis parentum saepe esse manifestam similis id, nem, ut ex fratre fratrem, ex patre filium, etiam uum aut eX matre cognoscas. Sic a patre morbos

259쪽

in stios continuari vides. Deinde animalia ex hobridum genere dissicultatem augent, quippe in quibus neque patris ubique forma praeualet, nequo matris, sed miscetur plerumque utraque. Ex his autem coniiciendum esset, ut nonnulli statuerunt, neque ex matre unice, neque ex patre solo laetum esse, sed utrumque potius parentem aliquid ad sobolem conferre, neque euolui foetum, sed noubtex generari. At, dicendum nunc quoque est, quae caussa p. Io 6. pulcherrimam labricam exstruat 3 Alii, ad genera- . tionem aequivocam respicientes, corpuscula animalium ex putrida materie subnasci asseruerunt. Sed haec sententia per experimenta refutata est. Alii,

Ut NEED HAM, non una omnia viscera, omnes

animalis partes exsistere, sed per epigenesin nobilissimas particulas primas, inde sensim et alias sommari dixerunt, sola germina primitiua simul

et uno actu creari, composita germina et animalis utcunque similia nulla dari, animalem et vegetabilem substantiam sua in origine eandem esse, ut una in alteram abeat, vimque vegetandi a vi vitali parum diuersam esse, cum de granis frumenti idem, quod in plantam fuisset abiturum, nunc per nimium humorem in vegetationem animalem paucas intra horas abeat et vitiati hordei anguillas generet, ubialitatem demum obtineri, explicatis principiis ac Ibuis, deprimi vero et ad vegetabilem naturam redire, quando contrariae caussae superueniunt. Non ergo dari generationem aequivocam, sed debere semen et maris et foeminae, spiecifice per suas dotes definitum, praesto esse. Ad quae cuncta vero respondetur, sum p. I I I. mam esse dissicultatem, ut possit coeci quidquam et expers rationis struere animalia, ad fines praeuisses, ad explendum suum in entium catena locum, apto disposta Oua praeterea aut certe germina an,

260쪽

mal dorum, a Cl. NE ED HAMIO visorum, in camne esse, eaque calori ebullientis aquae resistere potuerunt, siquidem nondum euictum est, calorem ebullientis aquae omn*m vitam animalem destruere, et experimenta docent, curculionem in calore 8 O. graduum, qui est ebullientis aquae, non mori, et vim P. I I 3. germinandi ne 9 o. quidem gradu destrui. Alii, ut

CA SP. FRIDER. WOLF , a constante aliqua vi,

quam dixit essentialem, quae sit vegetationis et generationis principium, cum solidescenitia succi totam formationem animalis et plantae perfici, demonstrare susceperunt, hacque vi et vesiculas et cellulosam telam et vasa et fibras omnes formari, Omnesque animalis partes primum fluidas et in organicas esse, et ex succo de primigeniis partibus excreto et collecto, nunc solidescente, nouas partes figurari, partemque organicam post alteram eo mo- P. III. do sequi et nasci, autumarunt. Sed respondetur et quaeritur, cur vis ea essentialis, quae si unica, tam diuersas in animali partes semper eodem loco, semper ad eundem archetypum struat, si materies inorganica, mutabilis et ad omnem figuram recibpiendam apta sit Alii partes corporis humani mechanica aliqua ratione secundum leges uniuersales aut vi alicuius fermentationis formari, et materiem productricem intime partium formam penetrare, et

iis ea tanquam in modulo interiori ad earum similitudinem singi. Verum, quid modulus interior sit,

non intelligi, et Cl. Viros in tenebris se occultaro, et sapientem caussam desiderari, qUae aptam materiem ad praevisos fines ordinet, Noster ostendit., Respondetur porro, esse plurimos foetus parentum dissimiles, esseque in foetibus partes, quibus mater carebat, neque pater erat instructus. Si itaque in tura absque modulo scit alas facere et intestina, stigmata , neruos , pedes , testes, Placentam, funib