Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

481쪽

tudinem et vigorem oculorum multum cum capreis conueniunt, ab iisdem autem differunt, quod, Vt Caprae cornua caua nec decidua habent, et praetinxea vesicula sellea eodem modo, ut caprae instructa

sunt, adeo, ut genus quasi intermedium inter capream et capram sistant, magis tamen ad has quam ad illas accedanti Characteres eorum specifici sunt annuli transuersales una cum striis longitudina libus in cornubus; gibbi pilosi in cruribus anterioribus ; stria crassa pilorum nigrorum fuscorum aut fulvorum in lateribus et tres striae pilorum albicantium, quae in laete interna aurium longitudinaliter

excurrunt. Nomina earum sunt I) gazesia comminnis, quae in Syria, Mesopotamia et regionibus se plentrionalibus Africae occurrit. a) Muet, in Se negalia obuium, 3 ) Corine, itidem in Senegalia reperiundum: tria haec animalia non nisi varietates τnius eiusdemque speciei sunt; 4) Taetran, in Tu cia et Persia obuium; s) Roba et 6) Rob, animalia Senegalensia, varietates alius speciei sunt; Alga

animal ben9ardicum varietates unius eiusdemque spe ciei sunt, et gaZellae beZoardicae nomen pro charactero specifico habendum non est, siquidem lapis

beχoar orientalis in omnibus gaaellis et capris, quaα Asiae montes inhabitant, reperitur. 9 Nauguerseu dama veterum, in Senegalia obuium; tandem quatuor Varietates Detellae Africanae, AntiMμ ab Anglis dictae, quae in Barbaria et Mauritania inprimis Occurrit, et a veteribus Streo ceros vocatur, Omnia haec animalia in Asia et Africa occurrunt i et licet gaetellae nomen quibusdam etiam Americas animalibus imponatur, haec tamen omnino diuersa sunt et peculiare genus constituunt. In uniuersum itaque notanduni est, capras, numero decem, x olla. oumero tredecim, bubalos numero quatuor, tot,

482쪽

totidemque capreas et maZames, animalia ab inui. cem diuersa esse. Omnes gaZellae Oculos nigros, magnos valdeque vividos habent. Crura eis gracibliora quam capreis sunt; pili breues, molliores m gisque splendentes; erura anteriora, posterioribus breuiora; plurima eorum in dorso colorem fulvum, in ventre album habent, qui ab illo per striam nigram separatur. Cauda plus minus magna est; aures erectae, longae; pedes bisulci pedibus quo ouinis similes. In gaetellis reperitur lapis betoarorientalis, cuius sermatio probabiliter a climate et qualitate herbarum magis, quam a natura et specie animalis dependet, siquidem et in aliis animalibus, omnino diuersis, reperitur. Deprehenduntur incentro horum lapidum silices parui, nuclei prunorum , mirobalanorum et tamarindorum, nec non

cassiae grana, frustulaque straminum et arborum imriones , ita ut ex his coniicere liceat, producta haec in animalibus tantum reperiri, quae herbis soliisque vescuntur. Quod ad lapidem beZoar occidentalem attinet, in aliis et multo diuersis animalibus, nimibrum lama ut pacos dissis ' , deprehenditur, siquidem neque caprae neque gaχellae Americae regiones inhabitant. Alia autem dictorum animalium domestica sunt, alia sera: in his frequentius in illis

cretiones, in animalibus reperiundae, pro lapidibus beetoar habendae sunt. Sic calculi urinarii et bili mrii ab iis plane diuersi sunt, disserunt etiam nonnullae concretiones in aliorum animalium, inpriinis ruminantium, ventriculis reperiundae, quae in limserioribus ex pilis seu radicibus non digestis compositae exterius materia viscosa obducuntur, et Aegra-gopilae vocantur. Veri itaque lapides beχοar, quibus

Vid. commentari nostr. Vol. XI. P. IV. p. 4s

483쪽

quibus laudatissimae adscribuntur virtutes, orientales sunt, et quidem illi, qui ex capris, gaTellis et

Ouibus proueniunt, quae cacumina montium in Asia

inhabitant; his inferiores sunt illi lapides beχoar,

qui in capris et gaetellis Africae reperiunturi Ex illis colligendum est, lapides beZOar non nisi res duum victus vegetabilis esse, nec unquam in animalibus carniuoris reperiri. Cum autem plantae, in montibus Asiae meridionalis crescentes, multo efficaciores multoque magis elaboratae, quam in ulla mundi regione crescant, dicti lapides reliquis emcaciores censendi sunt: cumque in America calor minor sit, et herbae minus est caces deprehendantur, lapides beχoar occidentales multo inferiores sunt. Cum demum plantae in Europa debiliores et cra sores crescant, nunquam lapides be1oardici sed ae-gagropilae, ab indigestis pilis aut radicibus productae, in animalibus reperiuntur. Ex anatomica gaetellae descriptione notamus, ca p. 249. put huius animalis, quoad Ossa multum cum caprea conuenire, in eodem aeque ac in caprea dentes triginta duos, octo nimirum cincisuos in maxilla inferiore sexque molares in utroque latere utriusque maxillae reperiri, duosque posteriores incisitios, ut in caprea se habere. Vertebrae dorsales numero tredecim sunt, totidemque costae, octo nimirum verae et quinque spuriae. Os sacrum ex vertebris spuriis quatuor, cauda vero ex decem componitur. Caeterum ossa gaZellae parum ab ossibus capreae et

capri differunt. Duel, animal gaetella minus est, et a gaZella p. 2ys.

dissert, quod maiores Orbitas habet, caeterum maximam partem cum gaZella conuenit.

Corine respectu cornuum et pilorum a praece p. 26r.

dentibus differt, siquidem pili longiores, sed eiusdem Tom. XI Q. Pars II L. H li colo-

484쪽

coloris sunt, cornua autem retrorsum et deorsum

reflexa reperiuntur.

De lapidibus beetoar notat CL DADAENTON, eos in ventriculis vel intestinis animalium, et exsucco quidem herbarum, quibus vescuntur , con creto et indurato formari. Hancce generationem probabilem esse, ex eo Noster coniicit, quod dentes animalium ruminantium simili materie inuestiantur. Non solum autem hosce succos, sed etiam materiem tartaream, ab istis succis tinctam, cumque iisdem mixtam, ad formandos istos lapides com

currere, autumat.

Eubulus, qui in Barbaria partibusque septentrionalibus Africae occurrit, magnitudine et forma Ceruum, cornubus gaZellam maximam et rostri longitudine, nec non ossium cranii dispositione bouem aequat. Caput huius animalis angustum et valdo elongatum est, oculi prominent, frons breuis et angusta est, eornua nigra, crassa, annulis notata non decidunt, ad ortum propius ad se inuicem ac dedunt, inque extremitate longius distant. Cauda pedem longa et in extremitate hirta est. Pili huius animalis, ut in alce, sunt, ad radicem nimirum tenuiores, quam in parte media et extrema: id,

quod duo haec animalia prae aliis peculiare habent.. s) Condoma, in promontorio capitis bonae spei obuium est. Caput huius animalis, quod unice hic

describitur, multum cum cerui capite conuenit, sed alia cornua caua et reflexa habet. Hocce animal a Cl. KOLBE descriptum esse videtur.

. 9 ib in Senegalia deprehenditur, et magnitudine atque figura corporis, leuitate crurum, nec non capite, rostro, naso et oculis, Manguer dictae, similis est. Dissert autem a gaetellis, quod calorem in pectore obscure sustum et cornua laeuia, aliquantum

485쪽

tum compressa habet, qua in re capris potius, quamgatellis simile est.

fnia ea ra L IN NAEI, catlitate infra oculos enormi,

et fasciculo pilos , sursum in sui Iamo capite erecto, ab aliis capris et gaetellis se distinguit, his tamen

aeque ac illis ob formam corporis et cornua similis est, et animal inter capras et tragulos intermedium quasi sistit. 11) Traguli, in Senegalia deprehendendi, P 3lo.

omnium animalium bisulcorum minima sunt, rostro quidem, leuitate corporis, cauda breui et cruribus ceruum similant, magnitudine vero le- leporem aequant. Alia eorum parUa admodum cornua, caua et annulis distincta habent. Iim signiter saliunt, sed celeri cursu non incedunt, hinc facile a nigris capiuntur , et baculis necantur. Caro eius saporis egregii est. Parua haec animalia non nisi regiones calidissimas inhabitare possunt Mansueta sunt et familiaria, neque in America, neque in ulla regione temperata deprehenduntur. Ia) Mazaine et Temamocame in regno Mexic,- p. 3I7.no Occurrunt, vixque a capreolis differunt, nec nisi varietates horum animalium sistunt. Ex anatomica traguli descriptione notamus, hocp. animal otio dentes incisuos, dentibus cerui similes, in maxilla inseriore habere, in superiore autem ineisuis dentibus destitutum, duobusque dentibus Caninis admodum longis, retrorsum reflexis, et in qualibet maxilla utrinque quatuor molaribus instructum esse. 13) Gudous animal non satis cognitum est, et p. 3Sy. cornu tantum eiusdem in nauseo regio asseruatur, eui schedula assixa est, in qua haec verba leguntur: Cornua animalis, fere insar equi, e0lore gryso, Una cum crine, νιIut equus. in anteriore parte capitis: Hii a voca-

486쪽

vocatur hie loci Pondicti ery Coeyctes quod onuntiari debet Cousius. Coniicit autem Cl. RUPPON, esse animal, ad bufiali genus pertinens. 3M. i ) Animat moschiserum , moschferus moschus NMAEi, in China obuium pilos rudes et longos,

rostrum acuminatum et dentes caninos exertos, ut porcus, habet. Proxime itaque ad porcorum genus accedere videtur, cum autem ruminantium in

modum dentibus maxillae superioris careat, tragulo potius simile est. Verum ab omnibus animalibussse distinguit buria, prope umbilicum reperiunda, in qua humor unguinosus, moschus diffus, secernitur, qui et odore et consistentia a materia hibethica dis fert. Hic humor tempore oestri venerei inprimis

secernitur , eoque tempore virtutem et odorem aequirit. Alio tempore raro bonus est. Cum autem dictus humor pruritum animali excitet, istud versus lapides seu arborum truncos se fricans eo se liberat, tuncque lapidibus adhaerens a Chiliensibus colligitur, simulque sanguine coagulato vel etiam plumbo adulteratur, quo copia eiusdem augeatur. Uix it que moschus genuinus habetur, sed, cum parua eiusdem portio insignem quantitatem alius materiae odore suo imbuat, plerumque moschus adulteratus

venditur.

. 3 9. is Babir iussa seu portus Indicus in pluribus lo-

eis Asiae meridionalis et Asricae occurrit. In m seo regio caput tantum animalis asseruatur, cuius descriptio hic communicatur. Comparatur quidem hocce animal cum porco, sed nee caput, nec fodimam, nec setas, nec caudam porci habet. Crura eius altiora sunt, et rostrum minus assuminatum.

Corpus eiusdem breuibus et lanae instar mollibus pilis obtegitur, caudaque flaecosa est. Agilius multo animal est; pili colorem grys eum, rumo et aliquantum nigro mixtum, habent; auresque breues

487쪽

et acuminatae sunt. Ab omnibus tamen animalibus per quatuor dentes caninos distinguitur, quorum duo breuiores, eodem modo, ut in pomco, ex maxilla inseriore prominent, duo autem multo maiores, ex superiore maxilla prouenientes, labium superius perforant et arcuati ad oculos usque pe tingunt. Licet autem animal hoc hisce armis instructum terribile videatur, a pro tamen minuS periculo sum est. Gregatim incedit; grunnitum terribilem edit, seque dentibus inferioribus, nunquam superioribus, qui potius impedimento sunt, contra hostes defendit. Facile cicuratur: caro eius boni saporis est. Herbis et soliis vescitur, neque Porcorum more hortos devastat. Nunquam cum po cis coit. Leuiori cursu incedit, et a venatoribus canibusque satigatum in mare se praecipitat, atquo

se submergendo, saepe periculo subtrahitur. 16 obici, capybara brassiensibus, porcus stu puintilis MARC GRAvii, in America occurrit. Maxima horum animalium vix porpum octodecim mensium magnitudine aequant. Caput eorum breuius

est, rictus minus filius, dentes pedesque a porcinis plane diuersi. Pedum digiti membrana inter se

connectuntur, caudam nullam, neque dentes can, nos exertos habet. Oculi maiores, aures breuiores sunt. Aquam saepe inhabitat, et lutrae in modum natat. Piscibus, granis, fructibus et arundine saccharisera vivit. Vox eius asininae voci potiusquam grunnitui similis est. Aegre incedit, et sub nocte tantum, nec longe a mare recedit. A venatOribus exagitatum aquae se submergit et alio in loco emergit. Caro eius pinguis et tenera est, sed vix boni saporis, pisces enim malae indolis sapit. A natura mite est, nec ulli animali nocet, facileque

cicuratur.

488쪽

Ex anatomica huius animalis descriptione notamus, coecum intestiniam et hepar admodum ma gnum magnamque pariter vesiculam selleam, et linguam angustam in eo reperiri, tredecim vertebras dorsales t demque costas , septem veras sexque spurias, vertebrasque lumborum sex, vertebras spurias quatuor in osse sacro, et septem alias ossi sacro annexas deprehendi.

sus consideratur, nihil nisi grunnitum cum porco communem habet Caput enim breue est, in qua-uis quidem maxilla duo dentes incisui, sed nulli canini exerti, rostrum fissum, ut in lepore, aureS rotundae et planae, et pedes unguibus armati. ParteS generationis exterius non apparent. Hys frix in uniuersum considerata ob caudam breuem, mysta-cem longum, labiumque fissunt, magis ad leporem vel castorem, quam ad porcum accedit, ab iis tamen nimalibus digeri omnino, et peculiarem prorsus speciem sistere videtur. Patriam agnoscit regiones calidissimas Africae et Indiae, in aliis tamen minus calidis, ut Persia, Hispania et Italia quoque vivit, ibidemque propagatur. Animal ferox plerumque non est, et dentibus in cisti hi, ut castor, lignum arrodit, sicque ianuam domicilii, quo includitur, facito perforat. Radicibus et granis vescitur, sed ei curata mica panis, caseo et fructibus vivit. Caro eius saporis aliquantum fatui est. Quod ad aculeos, cuti insertos, attinet, pennas veras sistunt, ha, ut hanc ob rationem animal inter quadrupeda et aues medium quasi esse videatur. p. 4o9. Hystrix res pessii aculeorum evinaceo similis quidem est, caeterum autem ab eo omnino differt.

Aculei longissimi nouem pollices sunt partique posteriori dorsi infixi. Posterior pars capitis, eollum, pectus, venter, crura, paruis aculeis Obteguntur. γ Rostrum

489쪽

Rostrum et pedes setis obteguntur. Mystis ex setis dimidium pedem longis, componitur. Inter aeuleos longae setae sunt. Aculeos pro lubitu erigit vel deprimit. Irritatum animal pedibus posteriori

bus terram calcat, caudamque mouenS aculeorum

Ope sonitum excitat. Coecum intestinum hystricis magnum est. Uertebrae dorsues quatuordecim numerantur, totidemque costae , octo verae sexque spuriae. Vertebrae lumborum quinque, et in osse silcro vertebrae spuriae quatuor inque cauda decem sunt. i 8 enctu, Cuandu Brassien us M ARC GR A- P. I 8. VII, a nonnullis hytrix Americanus vocatur, licet ab hystrice insigniter differat. Animal enim multo minus est; caput ratione corporis minus tomgum, et rostrum breuius, nullumque fasciculum pilosum in capite, nec labium fissum habet. Aculei quidem cuti infixi sunt, sed breuiores et tenuioreS.Cauda long est. Animal carniuorum dicitur; erinaceorum more interdiu dormit, et sub nocte incedit; arbores scandit, ramisque caudam Circumuoluit. Caro ei us edulis est. Cicurari se patitur, et in omnibus Americae prouinciis occurrit. PedeSeius posteriores digitis quinque, anteriores 3utem quatuor instructi deprehenduntux. Vngu.es magni, curui et acuminati sunt.

sota LINNAEI, animal in America septentrionali, obuium, minime cum hystrice et coendou conuenit, potius ad castorem accedit, ideoque coi 0r spinosus vocari posset. Eiusdem enim magnitudinis est, fereque eandem formam, nec non in qualibet maxilla duos dentes incisiuos, longos, fortes et scindentes habet. Duplici quasi pelle inuestitur. Pilos enim longos et molles insimulque plumas quas, adhuc molliores habet, sub quibus cuuilis aculei latent.

490쪽

Aquam fugit et sub radicibus arborum cauarum se abscondit. Multum dormit, et cortice iuniperiinprimis vescitur. Tempore aestiuo tantum, hy mali vix aquam bibit, eamque canum more lambit. Barbari carnem eius comedunt, pelloque eiusdem

utuntur.

p 438. et Q Tani eo et Tenctae duo parua animalia Indiae orientalis sunt, quae erinaceo quodammodo similia videntur, sed vere ab eo disserunt, et peculiares species constituunt. Nunquam ut erinacei in globum se conuoluunt. Tanret rostrum lotagius aures magis conspicuas et aculeos minus pungenteS habet, quam Tendrae. Hoc animalculum magnitudine ratium maiorem aequat, rostrum breuius et breuiores aures habet. Tanrec minoribus aculeis, sed numerosis, ut exinaceus obtectum est, illud e contrario non nisi in capite, collo et anteriore parte dorsi aculeos habet, reliquum corpus pilis rudioribus, setis quasi porcinis obtectium est. Parua haec an malia cruribus valde breuibus instructa sunt, admodum lente incedunt, porcorum more gruΠniunt, aquas amant, et longiori tempore in iisdem, quam in terra commorantur, copiose propagantur, cuniculas effodiunt, seque in iisdem abscondunt. Plei rumque valde pinguia sunt, et licet caro eorum s

poris fatui sit, Indiam tamen eis delectantur.