장음표시 사용
371쪽
so DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT.
ipsum PTOLOMAEUM eundem mo- irem renuisse in Alm gesto si ci. Negari tamen non potcst, quod methodus Euclidea , quam nos adhibuimus , multo sit clarior; pra sertim si omnia rigide demonstranda , nec sumenda , quorum demonstratio lectoris industriae relinquitur , neque etiam immiscenda, quae proi sus non demonstrantur. In parte etiam spha
rica , cx principiis sphaericis rigide
dcmonstravimus. quae vulgo ab Astronomis fiducia illorum principiorum sumuntur, ne evidentiam desiderent tyrones ; inprimis ubi Elementa Geometriae tam scrupulosa industria pertractarunt, quam supra praescripsimus,& qua omnino opus est, siquidemideam methodi demonstrativae exemplarem in usum Philosophiae ex Mathesi haurire volueris. Neque porro negari potcst, studium Astronomiae hoc pacto facilitari. Sane non alia de causa PuRRAc Flius studium Astronomiae amplificaturus , & ad
captum tyronum accommodaturus,
Almagestum PTO LOMAEI, idem meis thodo Euclidea digercre coepit ; t iam vix coeptam , post obitum ejus, jure legati, pertexente R E G I o M o N-T A N o. Non igitur fecimus , nisi quod judicio REGloMONTANl, Astronomi summi, probetur. REGIOMONTANUs nullis proh cmata illustravit exemplis: id quod tamen apprime necessarium esse ex iis , quae modo in antecedentibus indulcavimus, abunde elucet. Praeterea ipsa res loquitur,
quod , cum is nonnisi Almagestum
PTOLOMAEI in formam Elcment rum EUCLIDIs redigere voluerit,
idem non tradat nisi Astronomiam antiquam , a qua recentior plurimum differt, praesertim in theorica , ut adeo dici nequeat nos actum egisse. Quemadmodum vcro Elcmcnta Geometriae Euclidea multo clariora &evidentiora reddidimus , tum quod demonstr tiones fecerimus completas& ordinatas, quales esse debent, si quis
methodum domonstrativam in usum philosophandi addiscere voluerit, tum quod resolutiones problematum magis distincte exhibuerimus; ita idem o servavimus, ut in ceteris Mathcscos partibus, sic etiam in Elementis Astronomiae. . Observationes praeterea ,
quales in Mathesi pura nulla Occurrunt , sigillatim quoque ita recensuimus, ut praeter facta nihil conti.
neant ue ea vero , quae indoe concluduntur, per modum corollariorum
Logica verior, & fieri debere in Logica nostra evicimus : id quod etiam in disciplinis opticis jam sec,
mus. Sicuti enim methodus deinO
strativa in iis, quae opcrationibus intellectus pcrficiuntur, ad amussim O, servat regulas in Logica praescriptas: ita etiam in iis,quae sensuum usu sub directione intellectus innotescunt, ejusdem regulas sequi debet. Nihil adeo
a nobis praetermissum existimanius, quod methodus accurata exigere pinterat. Cum in theoricis nonnulla den
372쪽
. IX. DE STUDIO ASTRONOMIAE. 3 situr, quae rigide demonstrata esse dici
nondum potest, etsi rationi & experientiae admodum consentanea videantur, dc quae in usum Astronomiae practicae sumenda esse unanimiter mium telescopiorum in omni Astro- hodie consentiunt Astronomi ; ve- nomia usum ; offendet, ubi obscr-luti quod Terra moveatur motu ver- vaverit in theorica quaedam sumi, tiginis, & motu translationis circa ouae in rigore geometrico vera non Solem g. 6 2 1 ) , & descriptio Syste- sunt , ad veritatem tamen propius malis mundi S. 63o ; demonstra- accedunt. Etenim in cognitione Nationis quoquc titulum omisimus; ne, turae mathematica , ad quam ctiam contra regulas Logicae de demonstra- Astronomia referenda , praesertim sitione , pro ta i venditemus, quae non more L pleriano Narietur , non at- est, ut ab incautis vulgo pro tali ha- tendendus est rigor geometricus, -- beatur. Nulli igitur dubitamus fo- do constet quae eodem invito sumun- re, ut certam nobilissimae scientiae tur ad veritatem prope accedere ;cognitionem ex Elementis nostris praesertim ubi theoria quaeritur prO- hauriat, qui non perfunctoria opera pter praxin , ubi approximationes in iisdem versari voluerit. In Theo- aequi pollent Veritati. Vidimus quo-ricis secuti sumus hypothesin Κ E p- que in Mechanica istiusmodi hyp PLERI ; quam cum c aelo magis conis theses in locum hypothelium naturaesentire ceteris hypothesibus com- utiliter substitui ; immo si praxin mentitiis omnibus in confesso hodie unice respicias , substituendas esse. est, apud Astronomos omnes , fidu- Quoniam tamen ad Astronomiam a cia observationum quibus in Astro- cedere licet , Mechanica seposita, nomia omnia dirimenda. Quam- statim a Geometria es mentari de obrem quoque placuit calculum geo- Trigonometria utraque ἱ non incoi metricum explicare , qualem dedit sultum duximus denuo inculcare, KEPPLExus in Commentariis de quod attento lectori ex anteriori- stella Martis, & in Epitome Astro- bus jam patere poterat. Neque nomiae Copernicanae : ut & constru- hoc abhorret a more priscorum ADctio Tabularum Rudolphinarum , & tronomorum , cum tamen antiquis- calculus Rudolphinus intelligatur. simis temporibus rigor demonstran-Quoniam tamen hodie majore frui- di maxime sese probaret Geomemur luce in Geometria, quam ΚΕΡ- tris. Elcnim in computo eclipsium PLERI aevo; ea quoque addidimus quae sumserunt, quemadmodum adhuc fi
lubens ipse in theoriam suam recepist ri solet , lineas rcctas pro arcubus siet, siquidem ipsi ea videre licuisset. circulorum, & triangula sphaerica in V m Oper. Mashem. Tom. V. Ze plana S. 3o I. Neminem vero, qui Dioptricam ante didicit , quam ad Astronomiam accederet ; quemadmodum omnino fieri debet, ob exi-Diuitigod by GO le
373쪽
3ε, DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT.
plana convortorunt, ad facilitandum calculum ; propterea quod non committitur error iensibilis , sed qui O,
servabili minor ; error autom observabili minor in Astronomia practica habetur pro nullo. Huc etiam referri do bet, quod in doctrina primi mobilis semidiametor Telluris habeatur pro puncto , respectu distantiae fixarum. Quando vero dicimus, in
demonstrationibus astronomicis non semper observari rigorcm demonstrandi ; id non intelligendum deforma, sed de materia demonstrationis. Constat nimirum ex Logica, mam probationis semper eandem esse
deberoe, nec ab ea unquam recedendum , si methodus accurata osse debet : id quod etiam usui est in rigore demonstrandi agnoscendo , nequis sibi persuadeat supponi, quae
vera sunt, sibi autem in memoriam venire nequeunt. Nullo igitur modo probamus , si rigor demonstrandi quoad formam negligatur; quicquid etiam videatur aliis. Notandum vero l& hoc est ; in Astronomia a rigore demonstrandi quoad materiam recedi,
absque ullo scientiae detrimento; l
quemadmodum etiam in Dioptrica contingit. Quod enim sumitur con-vra veritatem, cadem tamen non invita sumitur ; quia quod sumitur quoad praxin in locum veri surrogare licet, nec sine utilitate. Alia vero llonge ratio est, si dubium sumitur tanquam verum, non sine formidi-nc oppositi. Hoc enim in casu si, eundum est periculum errandi, quale non metuendum in praesenti casu. Sunt equidem ctiam in Astronomia, quae dubia sunt, & ad certitudinem hactenus. deduci minime potuerunt: sed ea a ceteris satis aperte distingui
muS , ne cum certis confundantur.
De hisce pluia mox monebimus insequentibus. Non vero vitio vertitur Astronomo, si in dubiis acquiescit , ubi certitudo haberi nequit: illud demum vitio vortendum fucrat, si dubia pro certis vcnditaret. Apriori nullum damnum metuendum scientiae ; a posteriori autem detrimentum patitur scientia. Ingenue confitentur Astronomi, se a certitudine adhuc abesse, ubi eam nondum consecuti a minime autem certa &explorata videri volunt, quae non sunt. Immo si contingat a vero aberratum esse, observationibus contrarium ejus, quod statutum fuerat, loquentibus ; dissensum ab observationibus minime dissimulant ; multo minus erroribus incrustandis ac pertinaciter defendendis operam impendunt , prouti eruditis ceteris solen-ne. Veritatem nimirum quaerunt, quam ubi nondum invenerunt, eandem invenisae videri nolunt; ne sibi
non minus quam aliis ad eam inveniendam viam praecludant. In iis quoque, quae dubia sunt, unus non aegre fert dissensum alterius , quantuscunque fuerit ; nec propter dissensum unus alterius laudi detrahit, multo minus eundem insectatur , quzm
374쪽
Cap. IX. DE STUDIO ASTRONOMIAE. 363
quemadmodum denuo ab aliis eruditis fieri assolet. Quamobrcm & nos in dubiis adversas sententias recensuimus, citra iniuriam in ullum di sentientium , & unicuique liberum reliquimus, cuinam illarum accedere
velit, aut num inter extremm me
diam amplecti malit. S. 3oa. Qui ad tertium cognitionis gradum adspirant, sive in Mathesi acquiescere, sive intellectum in usum philosophandi perficere velint , iis multa suppeditabit Astronomia. Etenim a parvis initiis continuo crevit, Ic per multiplices ambagcs ad catandem accessit, sitim a cognitione hv.
mana maxime remota videbantur.
Ad progressum adeo Astronomiae animum maxime attendere debet , qui artificia cognoscere studet, quibus abdita Naturae rimari datur. Pars ejus sphaerica multo facilior theorica. Quamobrem de illa nobis primum sigillatim dicendum. Capite primo rccensuimus observationes communes,
ac inde prima Astronomiae sphaericae principia stabilivimus. Observationes communes sua sese sponte offerunt coelum contuentibus, nec vulgi Captum transcendunt. Atque adcoliquet prima principia esse Astronomo cum vulgo communia. Neque
etiam aliter fieri potuit, quam ut, qui primus de Astronomia cogitavit, aliunde notiones aliquas distinctas acquirerct ad ulteriora profuturas, quam reflectendo super iis, quae nemo ignorat, nisi rationis usu omni destitutus. Per hasce communes observationes, coclum percipitur instar sphaerae cavae, in cuius centro Terra est, cui insistimus, & cujus superficiei affixae sunt stellae, quae autem
circa Terram continuo revolvitur.
Vulgo haec notio confusa est ; sed Astronomus , qui notionem sphaerae distinctam ex Geometria hausit, eam applicans ad ea, quae percipit, distinctam consequitur notionem. Atque ita Astronomiae studiosus, immo primus ejus inventor ultra vulgus sapcre coepit, dum , notione communi ad distinctam revocata, aditum sibi adulteriora pandit; cum vulgus in confusa acquiescens ulterius progredi nequcat, sed in iis, quae percipit,
subsistere teneatur. Quaeritur Vero jam , an quod apparct revera quoque ita se habeat ; nimirum an coelum sit sphaera cava , an Terra si inccntro ejus, ibidemque quiescat, an
coelum circa eandem continuo rotetur , an stellae omnes superficiei ejus sint assiYae 8 Hoc pacto liquet, quomodo statim inventori plura invenienda sese offerant. Quod si
ponas cum esse circumspectum, ne per praecipitantiam statuat; ad quaestiones hasce animum advCrtenS,cas omnes hinc pendere animadvertit , num semper quod apparet ita quoque revera sese habeat. Ponamus opticam nondum esse inventam, quemadmodum probabile est Astronomiae eandem ortum suum debere : nemo non videt rc-
375쪽
364 DE STUDIO MATHESEOS RECΤE INSTIT.
currendum fuisse ad observationes communes de iis , quae nobis apparcnt. Videtur nobis coelum spnaera cava, in cujus centro sumus; quod stellae omnes candem distantiam a Terra habere videntur ; nullumque corpus aliud inter oculum & stellas interpositum apparet. Quodsi ergo experientiam communem consilli. mus ; objectia remota, etsi aliquo intervallo a se invicem distent, codem tamen a nobis abesse videntur, ubi inter ea nullum aliud corpus interpositum conspicimus ; veluti dum arborem in agro a sylva procul adhuc romotam huic conterminam videmus e longinquo. Incertum adeo esse cognoscimus , num coelum sit sphaera cava ; num superficiei ejus arixae sint stellae: num denique Terrast in centro. Cumque ex observationibus communibus haec decidere non
detur ; quid statuendum sit, dubitandum I ncque hactenus apparet, quomodo a dubitatione liberari quem mus. Iinmo ex progressit patebit, non adeo facile fuisse, ut ab eadem liberaremur. Non plura secula, sed integri millenarii clapsi sunt , antequam aliqua saltem probabilitatis spccie statui potuerit, quid vcritati consentaneum videatur. Liquet adeo , a praecipitantia non abesse, qui scepticismum amplectuntur , quamprimum animadvertunt se a dubitatione liberari non posse , adeoque Veritatem frustra quaeri sibi aliisque persu dent. Quota jam porro dispiciant,
num quod quiescere videtur, re ra quiescat , & quod moveri videtur , reVera moveatur ἱ observationes dcnuo communes loquuntur,
quiescentibus in re celerrime mota, quae quiescunt in partem contrariam ferri videri; veluti dum curru celerrime vecto per sylvam arbores nobis in eodem sedentibus in plagam contrariam currere videntur, vel dum littora moveri in partem contrariam in navi celerrime mota sedentibus apparet. Quamobrem denuo in dubitationem adducimur, utrum Terra quiescat , & coelum circa eandem rotctur ι an vero stellae quiescant &Terra motu vertiginis in plagam comtrariam convertatur. Liquet autem, ut ante, ex observationibus communibus decidi minime posse , a qua parte stet veritas. Quodsi ergo qui
primi ad Astronomiam animum appulerunt , scepticismo locum dare voluissent; omni adhuc Astronomia careremus. Enimvero quid faciendum erat in hisce angustiis constitutis ξEa tanquam dubia crant notanda ,& observationes communes ulterius expendendae, num forsan per eas major lux sit affulsura , & an nos d ducant ad alia intellectui magis o via. Quodsi hos facias, in noti
nem ortus & occasus incidis, quemadmodum capite primo ostendimus; quos ubi invicem confers notionem habes morae supra horizontem. Se cundam porro Observationem expen. dens , continuam stellarum situs rein
376쪽
ω IX. DE STUDIO ASTRONOMIAE. 36s
spectu verticis tui variationem deprehendis , dillantia a vertice a primo ejus ortu continuo dccrescente , donec ad minimam pervenerit, & deinde rursus crescente, donec ad maximam regressa in parte coeli opposita occidit. Praeterea hinc discimus continuo alias stellas oriri ; eas autem , quae per aliquod tempus conspicuae fuerant, denuo occidere. Haec ubi distincte considerantur, quaerendorum sese offert numerus ; nimirum quando stella aliqua oriatur, quando occidat, quanto tomporis intervallo in parte coeli nobis conspicua commorctur , seu quodnam tempus inter ortum atque occasum intercedat, quaenam sit minima esus a vertice distantia , quandonam ad eandem perveniat, quo tempore singulas intermedias in utraque coeli visibilis parte acquirat. Nemo non Videt, phaenomena, quae quaerenda
animo insinuant, pendere ab eo quod coelum, cujus superficiei stellae affixae
sunt, videatur circa Terram quies. centem , in qua fixum tuemur locum, moveri, atque ex hoc assism-to rationem corundem reddi posse. Unde manifestum est, in gratiam horum phaenomenorum, ubi quaestiones, ad quas nos ea deducunt, rcsolvendae, instar hypotheseos sumi posse
quod coelum sit sphaera cava , in cujus superficie haereant stellae eidem affixae, & quae circa Tellurem in centro rius quiescentem continuo gyratur. Quoniam ex anterioribus constat , phaenomena cadem proditura, si Terra in plagam contrariam circa
axem suum convertatur, coelo cum
stollis quiescente : arquipollentia utriusque hypotheseos probe perpendenda: ita enim constabit, ubi non quaeritur nisi quaestionum illarum,
quas commemoravimus, solutio, salva veritate sumi posse utramvis; consequenter in Astronomiae parte prima, quae de motu communi agit,
nos felicitor progredi posse, etiamsi
ignoretur, quaenam harum hypoth sum sit vera. Enimvero utraque
hypothesis non cadem facilitate sese commendat dictas quaestiones resoluturis. In invcniendo itaque & demonstrando praeserenda ea , quae faciliorem operam parit. Ac ea de causa in parte sphaerica Astronomiae sumitur motus coeli & quies Telluris; ac bona methodus jubet sumi, ctiamsi contrarium verum esse invictis argumentis demonstrari posset. Etenim in inveniendo & demonstrando , praesertim ubi praxin intendimus, hypothesis vicaria in locum hypotheseos naturae seu veritatis surrogatur ;quemadmodum jam vidimus in aliis quoque disciplinis mathematicis fieri Hinc itaque elucescit, progressui Astronomiae sphaericae non obesse ignorantiam vcritatis, sed, eadem in dubio relicta, non minus praxi satisfieri, & in ea ad liquidam veritatem
pertingi posse, ac si a primis dubitationibus prorsus essemus liberati. Ne que dicendus es a vero aberrare ac Le 3 raro
377쪽
jss DE STUDIO MATHESEOS RECTE INsTIT.
erroribus locum dare ; modo caveaS,
ne per praecipitantiam quoad ea erres quae sumis. Etsi enim in praesenti ne
gotio error non noceat, nocere tamen
potest in aliis ; iis scilicet quae ab eo
pendent quod est, non vero ab eo, quod apparet. g. 3οῖ. Probe ea, quae modo dixi, perpendant velim, qui ad Philosophiam animum appellunt; etsi Mathematicis, qui, antece ruin suorum imventa addiscendo, sibi habitum quendam inveniendi compararunt, talia pueritia videantur & contemnantur; qui tamen contemtui dant poenas, quoties de rebus philosophicis judicium sibi sumunt, aut superbo supcrcilio
Philosophiam contemnunt omnem ,
propterea quod quae in ca vulgo docentur a certitudine , qualis in Mathesi datur , immense intervallo distant. Quod si vero acumine quo pollent uii , ad animum revocarcntea quae modo dixi ; haud difficulter animadverterent, Philosophiam hactenus in insantia fuisse; infantiam vero cjus prorsus convenire cum infantia Astronomiae; quae, si ob eundem statum negligenda, non educanda suisset,
nunquam ad viri lcm aetatem adolevit-set. Sane non rectius videre licet,quomodo scientiae philosophicae, quae excommuni vulgi notitia tanquain ex semine nascuntur, in primo ortu esse debeant, quam si ad ortum Astronomiae animum attendant. Qtiodsi porro candem attentionem ad progressiun ipsus .afferant f quid fieri dei beat, ut Philosophia quoque humano generi adeo utilis adolescat, haud dissiculter perspicient Astronomos imitaturi, quantum fert differentia, quae inter cognitionem philosophicam & mathematicam intercedit. Demus exemplum. Communi cxperientia constat , animam in perceptionibus suis dependere a corpΟ-re, & vicissim corpus quoad motus organorum externorum & sui totius,
ab anima. Haec depondentia phaenomenon est , quale est figura sph rica mundi , cujus supersi iei stella affixae & quae circa Tellurem in centro ejus quiescentem continuo gyr tur. Philosophus , perinde ac AL
vocat ad distinctam , animamque at corpore depondere agnoscit, quoad specificationcm perceptionum &l continuitalcm temporis , quo cuml mutationibus in organis sensoriisl contingunt ; & corpus ab anima, i quoad specificationem motuum V luntariorum & continuitatem temp. t i is , quo cum volitionibus animari contingunt S s6 a Ps h. empla.); no-l titionibus adiutus Ontologicis quem-l admodum Astronomus acometricis.l Atque hoc pacto primo pastu disse dit a cognitione vulgi, sibi ad tum paraturus ad u teriora. Quoniam vero Π vit, notionibus confusis non esse fidendum,cum per eas appareant haud raro,
quae non sunt; ad hasce quaestiones delabitur , utrum illa dependentia iit realis, an vero saltem appareat; seu num anima Disilired by Gocrate
378쪽
tas. IX. DE STUDIO ASTRONOMIAE. 367
anima & corpus revera in se invicem agant, & a se invicem patiantur, an vero tantummodo in se agere, & a se invicem pati videantur quemadmodum Astronomus quaerit, num coelum cum stellis fixis circa Tellurem in centro ejus collocatam revera moveatur, an saltem moveri circa eandem videatur, & utrum Telluris situs revera talis sit, qualis apparet, nec ne. EN perientia communi quaestiones suas dirimi non posse,
perinde ac Astronomus agnoscit. Quemadmodum enim hic motum coeli circa Tellurem non observat, neque etiam situm ejus in centro sphaerae mundanae , ita similiter Philosophus nullam observat actionem corporis in animam , nec animae in corpus S. 949 , 93 empir. . Quodsi dicas , NEWTONUM, Virum perspicacissimum , assirmare , actionem illam mutuam animae ac corporis in se invicem, singulis momentis, nos experiri; facilis est responsio. Acumine summo polluit in geometricis , non vcro in metaphysicis: acumen autem Geometrae, quod ab imaginatione pendet, non est idem cum metaphysico , quod imaginationi prorsus subducitur. Quemadmodum itaque per praecipitantiam judicarunt Astrono mi, si qui experiri sese sibi vis fuerint siguram mundi sphaericam, situm Telluris in centro cjusdem, & motum continuum circa Tellurem in centro quiescentein ; ita
quoque per praecipitantiam judic, vit N E wT O N U s, quando sibi visus
fuit experiri actionem mutuam cor
poris ac animae in se invicem, qua una substantia in modificationibus suis reiciatur dependens ab altera Ab hac praecipitantia sibi utique cavisset , siquidcin ortum Astronomiae distincte expenderc voluisset, Astronomiam non sibi soli addiscens, sed in usum quoquc philosophandi. Quod
hoc facere debuerit, minime contendimus, nullius jus violaturi, quod Natura unicuique concessit ἰ utpote qui ab omni injuria procul remotum habemus animum, multo minus ejus laudi detrahere cupimus, quam summam ipsi merito suo magno deferimus ; ne quicquana contra humanitatis ossicia , ad quae aliis prompte prastanda obligamur, admittamus. Veritati non minus debetur honos sutis, quam hominibus praeclare de eadem detegenda, & estis thesauris amplificandis , promeritis: Neque praesumendum est, viros magnos velle , ut , dum laudamus , adulemur; cum adulatio potius ansam det laudibus promeritis detrahendi , quam eas amplificandi , nec ipsi appetere censendi stat nisi veritati consentaneas. Certum adeo
manet, Philosophum circumspectum, non minus ac Astrononium g. 3oa , in dubitationem adduci , quid de dependentia animae ac corporis a se invicem , in modificationibus suis, statuendii in sit, ubi ejus ratio ex osscntia & natura utriusque rod-dendas,
379쪽
368 DE STUDIO MATHESEOS RECTE INSTIT
aliunde reddendam esse per prima philosophiae principia cdoctus est.
Quemadmodum vero Astronomus, in limine Astronomiae adhuc constitutus, non videt quomodo a dubitatione liberari possit ; ita smiliter nec Philosophus , in limine Philosophiae
adhuc constitutus, reperit quomodo ex dubitatione cluctari queat. Quid igitur fac icndum ξ Num animus Omnis prorsus abjiciendus & in scepticismum eundum Θ Absit ut hoc faciat,
qui philosophari decrevit i Imitari
convenit Astronomum. Inquirendum itaque , num observentur alia, quae ab ista mutua modificationum animae ac corporis dependentia a se invicem porro dependent. Videmus a sensatione pendere alios actus facultatis cognoscitivae, & ab his actus facultatis appetitivae & aversativae : videmus etiam actuum non minus in te norum animae, quam motuum organorum corporis, seu actionum exicr-narum , determinationem pondei e a nutu animae ; consequenter eidem competere directionem actionum cX- ternarum & internarum quandam.
Horum rationem reddi posse apparet ex mutua illa dependentia. In haec igitur omnia inquirere , & praxes hinc a priori deducere licet ; nondum licet cognita ratione mutua illius dependentiae modificationum animae ac corporis a se invicem. Quamobrem sicuti in Astronomia sumimus motum communem tanquam
phaenomenon , & inde deducimus
alia, quae ab codem pendent, parum solliciti, num revera detur , an saltem appareat; ita quoque, in Philosophia , mutua animae ac corporis quoad modificationes a se invicem dependentia sumenda tanquam phaenomenon , ac inde deducenda sunt alia, quae hinc porro pendent; nec ea Philosophum tangere debet cura, num illa depcndentia realis sit, an tantummodo apparens , 6c quaenamst ejus causa. Immo cum constet, quaecunque tandem causa sit illius dependentiae , semper tamen suppone dum disse. animam de corpus ita agere, ac si in se invicem influerent; quem admodum in Psychologia rationali evicimus; si vel maxime falsum esset, animam & corpus in se invicem influere , veritate tamen illaesa, sumi potest tanquam hypothesis naturae vicaria, quoad regimen corporis , quod animae tribuitur, immo quoad resi-men sui ipsius, quatenus a corpore pendcre vidctur, animam & corpus in se mutuo influere ; quemadmodum, in Astronomia, quoad motum communem sumimus , coelum esse sphaeram cavam , cujus superficiei aifixae sunt stellae, de quae circa Tellurem in centro ejus collocatam ab oriente in occidentem convertitur, etiamsi persuasi simus, haec a veritate abhorrere, ob rationem paulo an-
systema harmoniae praestabilitae maxima animorum acerbitate impugnare
380쪽
cap. IX. DE STUDIO ASTRONOMIAE. 3 so
tur, quasi per ipsum omnis morali- l S. 3o . Postquam in Astronomiatas, Omne regimen politicum, immo parte sphaerica Astronomi sumserunt, omnis religio funditus evertatur, i coelum esse sphaeram cavam , cujuscumque ad avertendum tantum ab superficiei stellae omnes sunt afixae, eo periculum ista monerem ; Theo- & quae circa Tellurem in centro ejus Iogo cuidam cclebri hoc paradoxum, quiescentem ab oriente in occidenis immo absonum visum fitisse. Sed tem continuo circumvolvitur ; ad hoc ipsi condonandum erat, tanquam hoc phaenomenon Geometriam ap- methodi demonstrativae , ac Artis plicarunt, ut alia hinc pendentia de- analyticae prorsus ignaro, cujus nec terminarent , cum phamomenorum notionem ullam, nec exemplum ha- motus primi, sive communis, cogni-bebat. Ecquis enim est qui nesciat, tionem mathematicam quaererent.
si vel in sola Mathesi attentionem Quamobrem qui tertium cognitionis suam desiderari minime passas fuerit, gradum intendit, in capite secundo, sine methodi demonstrativae notitia, quod de circulis sphaerae mundanae nemini esse posse ideam dependen. agit, ci inquirendum cst, quem intiae veritatum a se invicem, nec sine finem circulos istos in ejus superficie Artis analyticae cognitione constare descriptos imaginentur. Ipsa natu- posse, quaenam, etsi nondum defi- ra quas circulum descripsit, qui vinita, sumi queant illa si veritate ad sum oculi undiquaque terminat, &alia investiganda, quae usum in praxi sphaeram mundanam in duo hemis habent λ Enimvero, si qua sunt quae phaeria dividit, Horigon ideo dictus. a causa illius mutuae ac corporis de- Circulus hic immotus est , dum spha
pendentiae a se invicem dependent; ra mundana continuo Volvitur: adeo- tum ea non amplius sumitur tan- que ultra sphaeram mundanam ima-
quam vera, nili demonstratum fuc- ginari tenemur aliam immobilem,rit, utrum ea realis sit, an tantum- in cujus superficie peripheria hujus modo apparens; quemadmodum in circuli descripta. Ipsa adeo natu- parte theorica, Astronomi non am- ra Astronomos dedu&it ad distin-plius sumunt Telluris quietem & mo- guendos circulos mobiles ab im- tum communem , sed potius motum motis, antequam perpenderent, qua- vertiginis Tolluris , coelique ac stel- les circuli superficiei sphaerae mundalarum quietem. Poteramus alia ad nae sint inscribendi. Videmus hinc dere exempla , ex Physica generali cognitionem Naturae mathemati. pariter, ac speciali, nisi unicum sus- cam , imaginaria admittere , tan-ficeret, ut intelligatur , quomodo in quam principia ex quibus deduci-rc praesenti Astronomum imitari de- tur, & fictionibus locum dare t id
beat Philosophus. quod praepostere imitari minime Mosi Oper. Mathem. Tom. V. Aa a debet Diuiti eo by Corale