장음표시 사용
391쪽
punctus,inter hocii, ontes latitudinem regionis indicabit.
'atuor sunt prae cipui caelitaquam cardines,seu regiones,qtio ς ωcentra dicuntur, scilicet Oriens, Occidens, Meridies, Septetrio Oriens veru e punctus exacte inter Meridie cla Septentrionem quae duo puncta non variantur in horigonte notatus ab plo A qnatore, & a Sole ostediturin aequinoctiis tantum. At quia Sol quotidie oritur modo citra, modo ultra A1 quinoctialem constitutus,quotidie alium quodammodo Orientem, Occidentemque ostendit, quoniam AEquator semper eodem loco hori-gontis emersit, aliae vero parte Eclipticae, pro sua ab AEquatore declinatione, a veio ortu nuc versiis Boream,nunc veris Austrum in exortu suo declinan sicut&stellae quaelibet. Haec distantia ortuum,vocatur apud Astronomos, Amplitudo ortus: quam nos definimus, horieontis tegmerum inter AEquatorem' punctum exortus stellie,vel loci propositi interceptum:cuius inuetio facilis est.Regula ho-rigontis primum ad Regionis latitudinem componitur deinde parallelus perlocum Solis vel stellie incedens, ubi horigontemsecar, Amplitudinem ortus osten-ὰit,si tantum numeraueris gradus hori Zontis a centro usque ad iam dictum contactum.Et si locus Solis vel stelia in Boream declinauerit, erit quoqΗe amplitudo Borea,& econtra ut Sole in Cancro constituto,libet scire Amplitudine ortus in latitudine vi grad. Compono horigontem secundum latitudinem datam, mox video parallelum Solis, hoc est Tropicum Cancri intersiecare horizontemina'. parte cum dodrante fere,atque haec est Amplitudo ortus Solis in Cancro,& similiter in Capricorno, hic Austrina illic Borea. De stellis omnino similis est operatio ubi declinatio fuerit nota per '. Vel o .caput.
lis aut stellae cognitae cum locis eorum in Zodiaco quae sit regionis latitudo respondens.
Vm nobis ortus Solis amplitudo nota est aut per obseruationem,aut alio quouis modo, eius' in Zodiaco se locus numeretur in regula Amplitudo illa versus Capricornum si Borea fuerit versus Cancrum si Austrina. Intelligimus enim Meridie in ea parte organi ubi Cancer scribitur,mediam nocte vero a Capricorno. Deinde volue regulam, quousque punctus amplitudinis ortus,
attingat parallelum per locumSolis vel stellae transeuntem: hac via simul ipsa regula eleuationem Poli signa si esM.tabit. Vt proponatur amplitudo omis o .grad. Sole in Cancro existente. Hoc est, KN quaerio,
392쪽
quaero, in qua regionis latitudine contingit Solem in Cancro existentem exoriri. o.partibus horigontis a vero Oriente versus Boream Nun aera igitur so .gra.inhori Zonte,&volue ςgulaim quousque ille gladiis attingat Tropicum Cancii,via
debis in limbo I. gra. cum emisse propemodum. Quam pronucio latitudinem quaesitam,in qna scilicet Sol exoriens aestiuo tempore distat ab Oriente vero M. par Zodiaci adeo ut tunc propior sit Septetrioni,quam Orienti vero, siue A quinoctiali. Hinc teste Gellio veteres triplex Oriens, triplex Occidensdistinxe- oriens de oeuc Oriens sicilicet Aequinoctiale, quod aequinoctiali. Sol in eo constitutus in ςi me priticipio Arietis fibrae designat,distatque equaliter a M eridie: Septentrio- coibili tu ne- Estiuum,designat Tropicus Cancri hybernum Tropicus Capricorni Verii' ' '' ' uarianthie multum pro maiori minori uesiphaerae inclinatione: adeo Vtin iphaera recta Amplitudo ortus, Declinatio Solis, idem sint. At in obliqua continuo cresculat ortinim recessus juperantque longe declinationes ab AEquatore.
Praxis. Exemplum. Eiusde inu vi
N siphaera recta dies noctibus emper sunt aequales, dc omnibus stellis aequalis est mora stupra sinitorem quae infra. Quoniam circuli omnes quos per caeli reuolutionem desicribunt, in paria secantur ab hori Zonte recto Insiphaera obliqua hongon inaequali prorsus lege reuolutionum circulos Lecat. In Boreis quidem relinquens maior siegmenta siursim, minora deorsim In Austrinis, econtra e secundum proportionem talium segmentorum se habent dies noctesque ad inuicem Constitue itur regulam hori Zontalem siecundum latitudinem regionis propositam,& vide parallelum per locum Solis aut stella ductum hic ubi ab horigonte
secatur habet horam ortus de Occasius, gradus inde ab eo loco usque ad Meridiem,hoc est,usique ad limbum ubi Cancri signum ponitur,sint partes dimidijarcus diurni Solum illud obserues ut pro Ortia Solis numeres horasantemeridianas,qucea media nocte ubi Capricornus statuitur incipiuitapro Occasiti, horas po meridianas,quarum ordo est a Cancro versius Capricornum.EXempli gratia Sole existente in principio Leonis, placet in latitudine Di partium cognoscere Ortum Solis,&arcum sienudiurnum. Statuo regulam ad latitudinem Di part ideo nunc in parallelo per principium Leonis traseunte, interiectionem ficti ad horam eptimam pomeridianam i et gradibus, 'uoniam quilibet gradus Valet sminuta hore. ctit horaz.cum M scrup. hora occasius Solis. Hora vero ortus,hori . cum a scrup Arcus semidiurnus 3 3 7. partes hunc si e 1 O. abstulero, restat Arcus seminoctu mus 6s. Sed lorae occasius ostendunt arcum semidiurnu redii in partes Equatoris. Septem enim hone Valent i es . partes,quibus 1 .reliquae additae lib. conflant. Idem hoc ex posteriori parte organi eadem facilitate
colli pitur. Locus enim Solis positus uper horizontem loci propositi versus
393쪽
di tum,et si dioptra adiiciatur, in limbo osted et horam ortus, aqua ad Meridiem numerantur gradus arcus siemidiurni In i ellis praestat ex anteriori parte petere duaestionissolutionem Nam ubi parallelus per stellam ductus, silu Declinationis eius parallelus siecat horizontem secundum latitudinem propositam, ibi mox peri ora pomeridianas videbis arcum Lemidiuria una, ducendo horas in gradus. Sic
Canis maior in latitudine vi partium,arcum semidiurnum habet 69. parim cum dodrante. Mora enim eius a Meridiano ad occasium deprehenditur'. horarum cum , . scrup. Sciendum quoque quod differontia sicensa onus adiiciatur adsto. siue ad quadrantem, essiciet arcum semidiurnum, pro locis stellarum Boreis at pro Australibus adimatur. Vt Sole in principio Tauri existente, quaero arcum se mi diurnumeius. Deprehendi cap. t . differentiam ascentionalem 1 .part. cum .scrup. addo hanc ad ' o. fiunt o pari. .sicrup. Addo aurem quia Iagnum Bo- reum est sic habeo Arcumsemidiurnum Solis in principio Tauri constituti Ex eo etiam Occasius Solis liquet. Quoniam part horam efficiunt, singulae pari. 4.siccito. horaria. Quindecim vero crup .graduum, unum scrup. horae essiciunt. Erit ergo Solis occasius, hora c. cum ' 6. sicrupulis. Vnde ortus Solis, hore: θ cum 4. cstipulis. Horae enim ortus& Occasus simul efficiunt i et . horas Demum duplicato numero horarum occasius, quantitas diei eΣurgit. Haec a 2 . detracta,noctis quatitatem indicat que: etiam duplicatis horis ortus cognoscitur. Sic in proposito nostro, totius diei quantitas continet i ,. hor. ' a scrup. Noctis vero qualitas so hor. 8 scrupula.
quantitate, eleuatio quoque Pol inde eliciatur,4 de Climatum distinctione tarallelorum.
problemate mcedenti qumebatur prolixioris diei quantitas, hoc in loco Poli eleuatio ex diei prolixioris quantitate quaeritur. Vt, quia apud Plinium legimus in
Alexandria diem longissimum obtinere 1 4. horas, quae-itur quae si Alexandri: Pol eleuatio . Divide igitur diem prolixissimum in duas partes , fient in proposito exemplo I horae quae sunt horae colus secundu va nostrum. Applica igitur horae septima pomeridianarin Tropico rustitio regulam horigontis, iactibi Poli eleuationem ostendet,in pro posita quaestione 3'. partium cum dodrantes. Et quoniam omnibus habitantibus sibino circulo ducto ad AEquinoctialis aequi distantiam, eadem est quantitas diei, eadem noctium dierumhue rati, tendentibus vero a medio Versius eritremos polos semper aestiui dies augentur, ac tantundem hyberni decreicunt, placuit veteribus rerum scriptoribus per dierum in ei ementa, orbis habitabilis partem, quibusdam quati Zonis orbem ambieritibus, distinguere A sussiciebat priscis rudior distinctio per siemisses horarum tacta . Itaque pactum inter
Rulus ea . ad praeced. Exemplaris.
394쪽
duos cuTulos parallelos compreliensum quorum silerum maximarum disterentia, semihoram essiceret Cima vocabant, quasi dicas segmentum, di quas gradu Clima quid quendam moneonteiati deinde tam paciosis siegmentis, climata in duo secuerulsi ducti bi quid istantibus circuli ipsi Equinoctiali, quorum interstitium seu diem
maXimarum differentia horae quadramem essiceret Ptolemam in Astronomicor - ψ' '' opere Equatore parallelorum ordinem exorsius, singulorum e latitudines Rquantitates dierum maXimarum annotauit secundum Tropicorum intercapedinem quae tum temporis erat. Nunc autem latitudines nonnihil discrepant ab iis quas ille descripsit,ob mutatam Solis maximam declinationem. Porro primi Cli malis initium a quarto parallelo est, quorum Equator primus est, sicut medium primi Climatis obtineat diem prolixiorem i 3 horarum, finis vero per leXtu pati ;=ibii, rallelum disicriminatur,qui diem maXimum habet Q horarum cum quadrante, issimi incre atque in eodem initium est secundi Climatis Ucq deinceps proceditur ad septechialum notior Climata, quae apud veteres ulterius non extenduntur: eo quod neque sib& Paralleso IEquinoctiali terra habitata cognosceretur, neque ea qua Ultra . Clima protensa μ' - 'μ' 'est,culta haberetur. Ex diei igitur maxima quatitate cognoscitur subqDo parales imi ad leto aut si Date quamis regio collocetur: unde tales uni regulae A numero hora- PM Mox rum maxima diei, auferatur iri reliquum reducatur ad quadrantes horaru, qui-Id a sui bus si ciuitas ad ij ciatur, patebit numenis ordo paralleli propositi Vis dies prolixior si horarum cum semisse, auferoci et horas ex quantitate diei longi sist- η ' ξ'μ r iit, hor, cum semisse, qua faciunt A quadrantes horarum, his addos fiunt i . Aio igitur decimum quintum parallelu per eam regionem duci cuius dies prolixior habet horas cum semisse. Vbi vero numerum paralleli inueneris,auserab eo .&residui dimidium, Climatis ordinem ostendet. Quare in hoc exemplo, ablatis .eci .relinquuntur Q. quorum dimidium 6 ostendit lexti C;::i Climatis medium. Sumunt autem Climata est Paralleli nomina ex celebrioribus mi' locis aut luminum ostiis, per quae transeunt in terrae stuperficie. Vnde primu Cli
τ si uis timum,el, βο 'Uους Ptolema us vltra parallelum per Thylen celobria nomi- vixim Thyi m non imposivit. Quod si his libet alia adiicere; ic deinceps ad Polos usique cui cis ita quo parallelos, tum limataeXtedere, per me licebit sivis enim duximus quod arti modo η -g-ficium tradiderimus itio quiuis facile colligere possit ex die prolixiori,quantum: 'HI. singuli paralleli ab Equatore distent. Quod si quoque vitra circulum Polare pro- P0lo v v cedere placeat, statuat quoque quot die rurn volet esse lepus in A state quo nun- '' quam Sol occidit, numeri illius capiat dimidiu octoi gradus numeret in Eclipticae
anterioris partis Astrolabi a Cancro versius centrum organi notet ergo parallelupe cum ZOι iaci locum trant eunteni quantum enim iste a Polo distat, tanta estrMarpinum latitudo regionis. Vt si quis quaerat latitudinem regionis in qua prolixior dies est duorum mensium, seu 6o dierum accipio dimidium dierum propositat um, hoc usta o. ac tot numero gradus a Cancro versus centrum sic incidit calculus in
fisi, ei: principium Leonis, per hunc parallelus incedens distata Polo 9. partibus, cummai e hae quatuor quintis,sive 8.sicrup.Tata est latitudo paralleli,sub quo dies prolixior sti v jφ' menses duos obtinet. Ex his quilibet poterit tabulas Climatum& parallelorum ''y''' conficere, ac in extremo Astrolabi linabo annotare. De Climatum serie non est
395쪽
omnium eadem opimi, at quocunque quis modo numeret, in re ipsa non contini clim
get ambiguitas,hoc est, quanta sit latitudo parallelicitius libet ab&quato te, cola-: di in ora certa diei maximi quantitate, id quod ab initio erat inquirendum,& luci fere opinio. de a nobis est explicatum.
QV o T A HORA DIEI VEL NOCTIS STEL-la quae uis emergat supra Finito rena, vel descendat.
D hanc con syderatione locus Solis in Zodiaco per cap. Hypotheses. . M i. inquirendus est. Secundo ex cap. h. stet arcus semidiurnus vel seminocturnus.Tertio regionis latitudo. Cognito arcu siemi diurno pro ortu stellae, in pO praxia.
steriori parte orgata computa vel gradus illos, vel horas si per horas numerasti in limbo a Meridie antrorsiam, huc igitur dioptram permoveri pro Occasu Vero numera arcum semidiurnum per horas a meridie deinceps, iisdemque similiter dioptram applica Manente verodioptra,applica ipsi locum Eclipticae in Reti notatu qui cum stella ipsa Meridianum occupat, quem nostri Mediurn Caeli stellae datae appellant, lauc per i . cap. ex Ascentione recta stellae didicisti deinde dioptra traducta ad locu Solis in Zodiaco,hora ortus vel occasus clare indicabit-Verbi gratia lubet cognoscere quota hora Arcturi sydus clarum exoriatur tempore Solstiti A stiui Eius stelli lon- et, sumagitudo est in .grad.: .eius latitudo Vt partes cum semisb. Declinatio Septentrionalis et i partes 2. scrup. Asicen florectaris . partes cum quadrante. Imprimis itaque addisico Ascensitonis reci coascendentem Ecliptice gradum, I primum gradum cum semisse fere sit autem tempus anni quo hec scire desideramus Solstitium Estiuum, hoc est, sit Sol in principio Cancri. Colligitur quoque scias semidiurnus stelle Arcturi in nostra latitudine, quae est i partium 8 horarum exactae. Igitur in posteriori parte organi numero 8 horas a meridie antrorsum, eo quod de ortu stella est quastio lais horis applico dioptra, hierent sic dioptrae subiicio gradum Eclipticie coelium mediantemcima stella Arcturi, qui erat nobis inuentus primus Scorpii cum semisse.Tandem manente reti, trassero dioptram ad locum Solis diei constituti, hoc est ad principium acri, mox dioptra ostendit horam undecimam pomeridianam cum ' 6. minutis, fere ipsam meridiem. Haec est igitur hora quaesita, qua Arcturi clara stellioritur supra nostrum hemisiphaeriuini pi Solstiti die. Si voro tempus Occasus queras, rurius numerabis arcum semi- diurnum poest meridienti hoc est a horas, quibus applica dioptram, eiq; iiibiicies primum gradum Scorpi cum semiise,tanqtiam Caeli mediationem stet pro post Caeli media tae deinde manente Reti, traduc dioptram ad principium Cancii, quae osteiadit ''
horam tertiam pomeridianam cum 6. minutis . Atq; hic ride dus generalissimus est, tam erraticis, quam fixis accommodatus stellis. At quarum inerrantium nomina inreti sunt collocata,in iis sufficit apicem stellae collocari ad hori Zontem re-
oia is propositae,ad putem Orientis pro ortu stellae: ex parte Occidetis pro Occasu, 4ic permanente Reti, dioptram transferre ad locum Solis propoliti diei.
396쪽
Vt si velim cognoscere quota hora diei exotiatur Aquila in Acquinoctio Autumnali Primum colloco apice n Aquilae ad horizontem nostrum, scilicet grad.&dioptram promoueo ad locum Solis propositi diei, nempe ad principium Lia brae, quae incidit in horam fere secta uda; ii pomeriolanam, ac tali hora emergit siu-pra noli it finitorem Aqu la. Quod si eadem stellam tradu Xero ad horigontem occiduum, dioptram eidem Solis loco applicuero, ostendet horam prima cum ' minutis a media nocte, quo tepore si quinocti Autumnalis Aquila exoritur Lotiani j. Demum Planetae extra viam Solis non vagantes, id quod subinde illi, euenit,tacilem habent inquilinoilem. Nam solummodo quaesitus locus Planeta in Reti, si applicetur horizonti loci constituti,&simul dioptra ad locum Solis tra-cucatur, mox indicabit horam ortus stelli, si in parte Orientis, horigontis circulum acceperis: sin in parte Occidua, horam occasus.
QVAE STELLAE QVIBUS REGIONIBUS
semper sint sublimes, quibusque nunquam conspicuae cla quibus
verticales evadant. CAPUT X X V III. Tella cuius Aesinatio aequalis est eleuationi Polidatet regionis, modo declinatio δε latitudo regionis utraq- fuerit, vel Borea, vel Austrina, quotidie pergeneralem cani reuolutionem ad verticem talis loci perducitur. Vt nostro tempore Cauda Vris maioris declinat ab AEquinoctiali partibus S .cum sextantM.quare nobis Lovantesibus, Colonie-sibus cracouiensibus quotidie siemel per vertice fere du-
citur. Stellae vero quarum declinatio Austrina , aequalis est altitudini AEquatori alicuius loci,nunquavidentur in illis locis multo vero mi nus si declinatio maior existat ut quia Canopi syderis clarisisimi, in Austrina cani parte constituti. declinatio nubest par 3. Australismo bis vero Atiquator attollitur ad i. tantum partes, nunquam nobis poterit conspici nostro tempore. In Astrolabo vero constitue horigontem ad parallelum declinationis stellat, in parte Meti diei, mox videbis Poli altitudinem illius loci in quo adfinitorem pertingit: nempe in latitudines .partium, aliis minoribus, Vbi etiam poterit consipici. Demum stelia fixaequarum Declinatio maior est latitudine loci versi; eande caeli partem, illa: nutiqua sitib finitorem desicendunt in illa regione. Quamobrem stellae omnes declinantes plus si partibus ab Equinoctiali, perpetuo stupra nostium
finitorem circumreruntur,nec unquam submerguntur.
DE ORT COSMICO HELIACO ET ACRO
nycho Stellarum,&Occasti CAP. XXIX.
Imple existit differentia ortus occasius stellarum, comparation cad Solem facta. Veterestum Poet ,tum historiographi, tam Lati ni quam Graeci per hos stellarum ortus occasius tempora anna qu
maluerunt destribere, quam permesium dies,qui ad Solis motu n in oeulis annis non exacte quadraret. De simplici ortu ,hoc est,iniustu pia finitorem motu raptus leuatur vel occidit,cap. 27 abundi dictun
397쪽
dictum est. Ortus igitur hic triplex est, nepe Cosmicus, Acronychos& Heliacus, Oriu,cosmi
similiter ωOccasus. Ortus Cosmicus, qui Matutinus, dicitur,quado stella,na
cum SoIe,vel paulbpost exoritur. Cognoscitur ex Astrolabo, si stelle locu in hori maii,. zonte catholico statuas ad certum hori Zontem, ad quem uis exortum cognoscere: deinde videas quis gradus Eclipticae in eodem hori onte exoriatur. Ex dorsi de L ςη'pixummum Astrolabi, diem mensis quaeras respondente, ut cupio sici e quo tepore nunc Arcturus exoriatur matutino seu Cosinico ortu Colloco Arcturi stellam in Reti notatam,ad horizontem Di par t. ideoque una ad hori Zontem pertingere ni lium Librae. Ergo quando Sol ad initium librae peruenit, Matutino exortu surgit Ar mirus: hoc autem nunc nobis accidit, ad la propemodum Septembris diem. Quod si stellarum nomina non sint in Reti, vel ion congruant tempori propoli Qtioila; stet
m, licuit quis ad tempora Pimi aliorumque hec velit conferre:Tunc stupputa. - . uuidas mi locastellarum ad ea tempora, dc Declinatio cognostenda arcusque semi sivit. Rurnus cum caeli mediatione Arcui igitur seminocturno a media nocte supputato in posteriori parte appliceturregula: cui caeli mediatio lubilciatur, mox videbis inhorizonte tuo gradum Eclipticae , ad quem Vbi Sol peritenerit,inet eXortus
steti: matutinus. Occasus autem Colmicus stellis, seu Matutinu occasus, dicitur ἡό t. e. ctim stella occasum subit eodem tempore quo Sol exoritur. Tepus hoc eX Astro misui sibilis labo facile cognos citur hoc artificio Stella in Reti notata adfinitore praescriptis, V ad Occidentem statuitur, simulque diligenternotatur gradus Eclipticet ab Orien b ' te eXurgens,hoc est in hori Zonte constitutus, ex hoc ut antea tempus cognitum reddetur occasus matutini Si vero tellae locus in Reti non respondeat, Arcusse 'olli in x mi dirimus stellae Meridie numeretur in limbo, cui dioptra applicetur, huic cam Mediatio stellae stibi jciatui mox la oriron in Oriente tanquam digito os edet gradum Eclipticae, cui ex Solis motu diem mensis commonstrabit. De hoc ortu Occasti apud authores clasticos frequens fit mentio . Secunda species ortus vel 'u' uoccasus Acronychos vocatur, hoc est Ortus vespertinus: quoties scilicet stella ori oee,su, tu Sole occidente. Cognosicitur hoc tempus, si stella collocetur ad hori otem in P μή ς*ς Ostu,actum notetur gradus Zodiaci occidens in eo de horigonte. Quando enim Sol ad illum peruenit tum stella proposita oritur ortu vespertino. Atq; hic quoque si locus stella in reti non constat, per Arcum eius semidi UrnUm,&caeli me Oedici, Es diationem, ut antea, procedendia. Similiter occasiis vespertinus, siue Acronychos petiitius. dicitur quando stella Una cum Sole occidit Collocata igitur stella ad horigontem occiduum, gradus Eclipticae simul horizontem attingens, ostendit lepus Occastis vesipertini. Vnde sequitur stellas no multu a Zodiaco distantes, quae matutino sitie collolaitu. Cosmico ortu oriuntur, etia vespertino occasio, siue Acronycho occultibere. Verusi logius a Zodiaco absint, no exigua erit differetia. Tertiaspecies ortus, est Helia. 2' d.' cus ortus: quado stella eradijs Solis emergut, cuius presentia latuerant,&propriespecies omisemervus seu apparitio, Ptolemaeo ασuo, dicitur occasus v b heliacus, qui uti-VVc
ne occuliatio recue dicitur, fit cum stelle quae hactenus post Solis occastim con-eus. spici solebant, nunc propiti uitate Solis accedentis occultantur adtemptis. Acci -
olt hoc Venerii Mercurio etia matutino tempore, Cum illi circa lumina ablIdaStra teiruiri-cdstituti, velocitate motus Epi cli Sole adsequuntur. Hic scire oportet occulta- ' tiones,apparitionetque stellarum, no aequalia Sole distantia fieri minibus i tui. ari. ἡ ρ, de maiores breuiori interuallo conspici possunt minores etiam satis lolaga inter 'Lcapedine occultantur. Unde fit ut stellae ita prim ordinis in magnitudine noni inues' '
398쪽
videantur,nisi Sole distante peror . partes. Secundae magnitudinis, per 3 3. Tertiae per L . Quartis . Quinta 3 6. Se Ata 3 7. Deinde inter Planetas, Saturnus non emergit nisi Sole diliante i i par. Iupiter ii. Marso . cum se mille Venus . Mercurius i. partium aestantia conspicuum lepraebet sed non sunt perpetu Luminis in lix Solis elongationes. Nastanetae in suis Epicycliis circumacti, nunc maiori,nuni istis minori quantitate lucent: ideoque nunc propiores Soli, nunc remotiores consipi epicra cui apparent, ut nunc nihil dicam de varietate quam inclinatio Zodiaci ad finiciues ibiti torem perpetuo uarians, et ficit. Sed necessario accidit ut heliacus Occasus pr ceci inclinatio dat aliquot diebus ortum Cosinicum, siue Matutinum,&similiter Occastim vesc*qβ fp- δ' o. rtinui n. He iactis velo ortus ambos iam dici rassequitur in stellis fixis& Planetis superioribus, Saturno, Ioue Marte. Quoniam vero de ortu occastico C. mico iam tempora indicauimus, Heliacus autem ortu non multo postsequatur,
Occasiis praecedat, sitque differentia dierum secundum partes distantia Solis ab ipsis inaequalis, non videtur opus tempus consumere in investigatione temporis huius Ortusi occasius, clim potius laboriosam quam utilem inquisitionem hi Nomm lix beat. Sed praeter dictas stellarum ad Solem habitudines,siue configurationes alias Ices quinque Ptolemaeus explicat, ut sint in simina nouem dii ferentiae. Quaru qua- ''ς ς tuo fiunt Sole in horin ante constituto , in ortu vel occasi stellis simul cum ipsisy 'l' f '' positis,uel eidem oppolitis, do quibus fatis dictum est in ortu Occasu Cotaico. Ex quinquereliquis, tres Iacit differentias Sole Meridianum obtinente, stelligiterum vel cola iunctis, vel oppositis eidem Duas reliquas differentias stimit, Sole oriente vel occidente , stellis in Meridiano constitutis vel silpra vel infra nostrum
Fructus ha hemisphaerium. Quorum aspectuum tempora ideo obseruanda, quod in Cardini-
bus caeli constitutae stellae, una cum Sole in eodem vel alio cardine, maximas,
praecipuasque eXerceant ire S. Duabus autem regulis totam rem complectemur.
vlocum Posita in horigontali catholico stella stipe horizonte orientali,siue numerato a I cu eius siemi nocturno in limbo a media nocte,& adducta dioptra, atque lipposistitutus stellae Mediatione Caeli gradus Zodiaci in horiZonte tuo orientali,ostendet te-pus Ortus matutini. At si gradum Zodiaci Meridianum occupantem obseruaue- inubst statio ris, habes sipectum meridianum Sub lanum, tempus quo stella horoscopum
Ortus si xu obtinet Sole in Meridiano constituto,& dicitur diurnus si Sol supra terram con- ι .au, M stiterit, sin insta in Meridiano nocturnus. Demum consistentibus omnibus vidi ridianua ximus, gradus Zodiaci inhorigonte occiduo costitutus, indicat tempus quo stel- ω .. . Miritu Acronychos, hoc est ortu Vespertino. Haud aliter si stellam posueris ad pertina . horigontem occiduum, vel numerato ortu siemi diurno a Meridie,adductaque regula, stellae caeli Mediationem subieceris lineae dimetienti ipsius dioptrae nam hi
duo modi prorsus idem em iunt)gradus rursum in horigonte Orientali constituo citi, i tus,temPUS Occa Q matutini apparebita. qui vero in Occasi depreheditur, temo tu istu OG pus occasiis vesipertini ostendit. At gradiis Zodiaci Meridianum occupans, tepus 'q* cucat, quo aspectus emcitur, qui Meridianus Occasus dicitur isque diurnus si, bii lianu, Sol supra holi Zontem constiterit, nocturnus si infra. Atque hactenus stellarum in ψῆς-s horigonte costitutarum aspectus docuimus, quos cum Sole in aliquo cardinum constituto faciunt. Altera regula est, de stellis in Moridiano constitutis, Sole veropitis, anquo Cardinum Collocetur stella in Reti notata, siue eius caeli Mediatio ad
lineam Meridiei, vires postulabitives stupra vel infra horizψnte Mox gradus Zo
399쪽
diaci in horizonte orietati consistens, tempus aspectus indicabitiqui, ut vulgo loquuntur, matutina cani mediatio dicitur. Sic quoque gradus Zodiaci inhorigoniatis occidua parte repertus, Vespertinum stella in Meridiano situm monstrat. De muni gradus Zodiaci in linea horae duodecima positus Caeli mediati em efficit, quae stupra horizontem est, diurnam: qtim infla nocturnam tempus scilicet indicans quo stella cum Sole Meridianuna occupat.
Regula: ehinx citra eardiisnea Sol fuerit deuoluistus Matutinaeaeli mediatio. Vespertina caeli meis
Ora duplices ab authoribus obseruantur, Squale Ss di More dupli. cet4 inaequales:quae & Naturalis & A quinoctialis hora . dicitur, est a . pars diei naturalis. De his horis quae nunc ,hoiaqu' passim sunt initu, SI Astronomicis obseruationibus acco M. modae,nunc dicemus: de aliis postea tractabimus. Adho 'rρ-
rae igitur inuentione necestaria est in primis latitudo regionis, siue eleuatio Poli, deinde locus Solis in Eodiaco. His ex praecedentibus cognitis, accipiatur Solis altitudo per cap. s. Constituatur nunc horiZon ad regionis latitudinem, & in Solis paralle ' VJ lo,siue in circulo declinationis Solis collocetur apex Brachioli ad stimata uteianque horam. Firmato deinde Cursore, itidemque Brachiolo, horiron transferatur ad aequatoris lineam, licium apex Brachioli incidit in circulum altitudinis inuentae ex Sole, hora aestimata vera erit. Sin brachiolum maiorem altitudinem indica uerit, hora quaeuenda est propius ad Meridiem: sin minorem altitudine in paraulatis obtinuerit brachioli apex, hora remotior erit a meridie quam aestimaueras. Quamobrem reducto hori onte ad latitudinem regionis,apex brachioli ex indiciis iam sumptis in parallelo Solis propius ad Meridiem vel remotius collocetur: eoque firmato, rursum horigon ad A quatoris litum traducatur, idque bis vel ter repetatur, quousque apex brachioli in parallelum altitudinis Solis exacte incidat constituto horigonte ad AEquatoris lineam:iam enim AEquator hori rotis vicem adimplet, o paralleli circuli unt altitudinum circuli, quos Arabes Almi cantharas appellant. Vbi igitur bis terue tentando res iuccesserit, reduc horizotem adsituna latitudinis propositae,& brachiolum horam partesque eius exactissime indicabit
secundum numeros adscriptos. Verum an hora sit ante meridiana an promeridia Ahhhri cina digno sicendum vel ex umbrarum obseruatione, Vel Solis asstensi vel de sicen si ut Intermisso enim exiguo temporis sipacio si Vmbra cuiustis rei erectet decretcit, Vel idiata. Sol per Astrolabum oblertiatus lublimior euadit, tempus est antemeridianum. Econtra crescente umbra, Soleue declinante, tempus est pomeridianum. Exem-
plo clarior euadet doctrina. Anci ψ . Nono Kal. Febr.ante meridiem,accepi SO-lis altitudinem l .part. cum dodrante. Cupio hinc colligere horam,nam eo momento desinit Solis deliquium Lotiani j. Statuo igitur horizontem ad latitudinem gra. sere. Et quia Sol erat in i . fere gra. Aquarii, parallel Declinationis eius erit ad Austrum i 6. graduum cum besse fere,siue cum duabus tertiis. In hoc igitur parallelo colloco brachioli apicem ad quamlibet horam aestimatam: ingamus primo me posuisse ad horam nonam antemeridiana traducto deinceps ho- cc fronte
400쪽
rigonte ad Eqtiatoris situm, deprehendo stylum incidere in parallelum altitudinis ira grad.&dodrantis. Vnde colligo horam veram propriorem mille Meridiei quam aestimaueram. Reduct o ergo horigo te ad latitudinis situm, stylum promo-tioo in Solis parallelo versus Meridiena , hoc est versus extremum Meridianu qui per Cancri initium trantit,ae stibinde facto periculo, tandem video si stylumbra .chioli ad horam decimam cum tribus minutis in Solis parallelo costituero, deindeque hori Zontem cum Cursore, Brachio loque ob firmatis, ad Equatorem traduxero incidit apeYstyli in altitudinem Solis per Astrolabum acceptam hoc est in parallelum i . pari. 4 . min. Vnde & horam veram me collegisle concludo.
Vanquam Solis proprium sit oflacium siuo motu temporae discernere, eo tame aiaente per stellas, earumque a Sole distantia , facile horas deprehendimus, potissimum pereasouae locum in Reti habent notatu. Quod si Reti insculptae oonsiliat, habeatur ex praeceden .ibus earum Declinatio, Sccaeli mediatio in Zodiaco. Igitur inuentur per stellas horam de nocte, considerabimus primum an in palle Orierali conii stat, an relicto iam Meridiano inoccidentali. Deinde accipiemus eius altitudinem supra horizontemper cap. 3. Collocabimus deinde horizontem secundis ni regionis latitudinem , stylumq Curiori annexum in parallelo Declinationis stet iam noto, promouebimus ad aliquam limam fecundu parentem nobis stellae distantiam a Meridiano, aut utcunque videbitur: mox firmato Cursiore cum Indice, traducemus horiZontem adaequatoris situm. Quod si stylus incidit in parallelum altitudinis stella iam acceptae, repostolori ronte ad latitudinem loci, notabimus horam a stylo notatam, eamq numerabimus a media nocte,s stella in Orientali caeli parte costiterit. Sin ultra Meridianum progres saversus Occavim descendat, a Meridie. Quod si stylus prima vice non inciderit inter parallelos ad deprehen iam stellae altitudinem, iterum, tertioue tentandum est. vi in Sole diximus donec stylus cum altitudine stellae coueniat exactissime. εMii hora, Sic igitur obseruata hora, indicat quo Loris stella proposita a Meridiano distat. Hinc vero Solis distantiam ab eodern Meridiano quae veras indicat horas colligemus. In posteriori parte dioptram collocabimus ad horam per stellam obserua tam,sive ea stantemeridiana, siue pomeridiana Huic stellar apice applicabimus,
vel si stella in Reti collocata non sit, gradum Eclipticie qui cum eadem Meridianu
vel horigontem rectum transit, ex cap. 3 . acceptum, dioptre applicabimus: quiescente deinde Reti,dioptram ad locum Solis transferemus hinc in limbo horam Α, i si partesque eius exactis uiae commonstrabit. Si vero dubites an stella in Orientali in orientali parte ca li, an Occidentali consistat, duplici via te expedies Accepta enim stellia..ua GH altitudine paulurn expectabis, ursiusque eam per dioptram in eadem altitudinere duplici persistentem aspicies: si tum sublimius fuerit stella, certum est in Orietati parte e li m' ' continere simie, bdecliuio inferiorve appareat, in Occidua regione celico sistit. Potes quoq; per stella Polare quae tribus tantu partibus cum paucis scrupulisa vero Polo diat, quatuor plagas mundi praecipuas discernere vitu Vel demuindicis