장음표시 사용
361쪽
Fabrica Baculi Astronomica, vulgo Ba
culi Iacobi Ioan Span auctore.
Metiri aerias,is praerupto aggere turres,
a stirio rictus quaecun Veometer adfert, Haec lege,quae breuibuscriptapagella docet.
Vo pacto menssiraturinitudo,latitudo, vel rotuditas alicuius lup.ris vel alterius rei potest uberivari,s Instrametis,scilicet annutisnarica, Cysinoo,si Madian
DE COMPos ITIONE BACULI IACOBI. Quis est ille Baculus Iacobit quomodo conficitu
DE MENSURATIONE ALTI Tvo IN IS
362쪽
DE MENfVRATIONE LATITUDI NI S.
Quo pacto menseratur latitudo rei'Eodem modo νι altitudo, si quod bacillus vertatur cumsuis conis ct extremitatibus. ηρη μrsum deorsum sed transverse,ut vernacule,ouerd-ween uxta latitudinem rex
363쪽
ID A Xyrro imo ex M. . . e g. 'principiis V cometri
AE C rustici omnino ignorant utilitatem Trianguli: qiii&ipsi simplicissiimum parant instrumentiam, per quod i mantur rerum altitudinest latitudines, vocantque baculum Iacob: ob quam vero causiarn,nescio nisi fortasse ob verba patriarche acob, qui dixit Gen. 32. In baculo meo transiui Iordanem istum. Non quod baculum habuerit mensorium, sed quia bacilli mentionem fecit , vulgares Geometrae baculum illum sibi vendicarunt.Paratur
autem baculus ille hoc modo. Accipq baculum aliquem rectrum,qui longitudinem habeat trium aut quatuor cubitorum, Histribue illum in sex aut octo aequas partes. Deinde accipe alium baculu paulo crassi orem, sed qui non sit longior, quam est una partium maioris baculi. Et hunc minorem baculum perfora in medio cautissime, ut per foramen eius adigi possit maior baculus, mouerique ad quam volueris diuisionem, rectosque hi duo baculi conm- tuant angulos,¶rum est instrumentum. Vrus eius talis est. Cum volueris vulgarium more metiri alicuius rei altitudinem mouebis baculum minorem ad primam vel necundam sectionem xioris baculi:,adhibitaque oculo tuo illa extremitate maioris baculi ubi sessiones incipi ut, leuabis baculum maiorem abalia extremitate suisium: deorsium,accedesque Sorecedas a re metienda,
364쪽
donec oeulo tuo simul& semel videris ab extremitate pmpinquiori taenii malo.
ris per extremitates baculi minoris extremitates rei metiendae. Quibus vitilo fistationis diligenter signabis Deinde baculum minore transferes in baculo maiori per unam sectione, &milum ages ut prius, obseruando reti metiendi extremi.tates,&sgnidolorum stationis. Quo facto metiretpactu inter duas signatasti. diones,& illud tibi ostendet rei metiendae altitudinem. Haud alia ratione poteris metiri latitridinem aliquam inaccessibilem,puta la-citudinem fluuii decunentis, aut latimdinem turris,parietis, senetirae,in similis remm , ad qHas non facilis patet accestis. Et quoniam exempIchisice in rebus necessaria sunt pro ijsqtri nonduexerci-eatum habentis Mathematica ingenium, visum fuit primu huc ponere figuram
de mensuratione lati dinis fluuii, quo pacto scilicet rem piam aggrediaris. Igitur, quum latitudine fluuii per baculum Iacob in uestigare volueris, de inprimis, ut citra fluuio, ubi tu agis, deligas in littore spaci aliquod planum, secundum aut cotra successuri fluminis, ac deinde quaere duo signa in littoribus fluuli, unum citra: alterv vltrafluuiu, quae sibi ipsis ecundu cursum fluuii directe o
ponantur. Quibus te animaduersis,accipe baculu mensbrium, ex in statione prima,quaecunq; tande sese obtulerit, obierua per extremitares baculi minoris concepta opposita figita. Et in eodem loco signa stationem prima. Recede deinde longius in ripa fluminis signis tibi utrinque in ripa fluminis praescriptis , quoulque
inueneris alteram stationem, figedo scilicet baculum minore in secunda lectione, si in prima obseruatione primam habuit sectionem, obsei uado per eius extremiis rates signa in littoribus notata Vltimo menturabis intercapedinem duarum stationum,& illa tibi indicabit latitudinem fluminis l
365쪽
Quod quadratuin geometricum adhibuimus alteri extremitati,nempe remotiori, hoe ob id fecimus, ut videas baculu mensorium habere uuoque rationem iliquam cum ips quadrato. Nam ut in dimensionibus quas rum quadrato geometrico ab luimus duas facimus stationes, quado ad rem aliam quam metimur non patet accessus,& cadit plerumub prima obseruatio in umbram rectam, Ω- tunda in umbram veriam, aut utraque cadit in umbram versam sic fit in mensitatione quae clim baculo Iacob perficitur. Nam si propius accesseris cum baculo id rem metiendasn cadit linea primae obseruationis in umbram rectam,exurgit que triangulus rectus in secunda autem obseruatione cadit linea in umbram versam nasciturque triangulus obtunas. Poteris etiam geometricum quadratum figere in punctum stationis primae aut secundae,isic tamen quod basis quadrati no δstrepet basi stationum, id quod dico propter illa dimensionesquae fiunt in rebus altis,ubi linea inferioris prospe eius propter staturam metientes discrepat nonnihil a linea basis hoc est, non est parastela cum linea basis.Superior itaque baculi parui extremitas, est loco regula
mobilis quadrati geometrici,inferior autem extremitas qui rei menturandae ba-sm ostendit moderatur superiorem extremitatem, ne radius visiralis per eam
transiens nimiumdescendat aut astendat, sed iustum constituat triangulum pro-ῖortionatum altitudini rei metiendae atque basi eius. Quod si latitudinem muri alicuius quem accedere non potes metiri voIuens per baculum Iacob,operaberis in liunc modum. Aduerte diligenter signa extrema latitudinis muri, quae in duplici statione per extremitates parui baculi obsertim,di age cum baculo, ut prius egisti, pactum uir et duasilationes mensuratum,ostendet tibi muri lautudinem.
366쪽
Eodem modo poteris metiri lineas rectasicrpendiculanter in re alta desten. Aentes puta fenestrarum longitudinem, tectorum stupra turres cellitudines,tur. num stupra montium cuminastitarum altitudinem, ocres alias altas, quae notrertingunt ad superficiem plani. Im I S.
367쪽
EMathematici de Myrolabo Gatholico Liber.
Molatissime patentis Instrumenti multiplex usus explicatui, quidquid spiam reru Mathematicarum tradi possit,continetur. Recens in compendium opera Martini Euerarthi Brugensis, Matheseos Studiosi coactus.
CVocta Mathematices nunc instrumenta quiescant.
Quot sunt,quoth fuere unquam veterua que recentum Solertis magna ingeniimonumenta virorum Astrolabo Gemma cedant, consuetaque cessent Quae quondam in precio fuerant usuque recepta. At perfecta minus cum sint toncedere par est Perfecto Astrolabo,quo nullum plenius unquam Extitit artis opus,quo nec perfectius ipse Gemma dedit quicquam,varias dum scriberet artes, Gemma decus Frisia doctorum matris alumnus, Gemma Academiae decus immortale Brabant Gemma alti decus ingenij,quo clarior alter Sive Mathematices inuenta insignia spectes, Sive salutiferam diuini Hippocratis artem, Non fuit e docto grege sic qui excelleret,nus.
At spes magna Patris Gemma Cornelius instat Proximus ingenio docti studijsq; Parentis Virtutiq; bonus respondet filius haeres. Corn. Valerius Vltraiectinus. v DE
368쪽
Deproiectione Sphaerae in piamin, de 1δBrolabi compositione.
Phmm,id est mundi artificialem typum, tuin usiam pulcherrimurn,qui primum mortalibus commonitinuit,nae ille gratiam apud omnes meruit immortalem Quia caeli ca- pacitatem immensam oculis conspiciendam, manibusque ivt sic loquar contrectandam exhibuit. Cuius rei infinita commoditas in studiosos omnes derivata, haud facile facundissimus Rhetor quispiam explicare posset. Hinc tem- porum pulcherrima constiruta ratio,messiis,Vindemiarum, sitioni'. obseruatio,tempestatum pretdictio,&morborum praecognitio praeter alia innumera,quorum hic non est dicendi locus Tantae rei etsi inuentorem faciantalij alium, equide idem hic quod omnibus artibus euenisse crediderim:quae exiguis ortaeinitiis, ab aliis atque aliis temporis siccessu insignes simpserunt accesiiones atque incrementa. deoque variis auctoribus qui vel illustrarant partem,vel accessione promouerunt insigni, inuentionem adscribi. Itaq; Deo Opt. Max. artium ac bonorum omnivsonti in exhausto agamus gratias, quemvistudeamus ex praeclaris hisce diuinitatissiuaespeculis penitius cognoscere, amare, ac
pie colere,ne ingratos in ignorantiae densissimas tenebras iusto abiiciat iudicio. Studuerunt porro veteres, ob multa figurae sphaericae incommoda, dissicultatesque varias, ob circulos in stuperficiem planam traducere, id quod Analemmai vocat Vitruvius. At cum sit impostibile globi stupeniciem ita plataoprorsiis adaptari,ut eandem omnia in plano ad inuicem seruent ratione, quam in gibba globi habent lupeisicie inuenta oli alia ratio viris illissumme industriis,ut quae certo constitutis loco in globo videntur, eadem omnia eode visiis modo in plano conisipiciamus,optices artificio,quo Pictores graphice insuperficie plana quaelibet exhibent secundum tres dimensiones, quae tamen in plana superficie no nisi duas obtinere possunt nempe longitudinem latitudinem,absiente profundo Cuius rei ex la pulcherrima scribit Albertus Durerus nobilis & Pictor Mathema pictori licus: atque inter caetera clare innuens, vitream tabulam inter aspectum & rem: φ ' ' obiectam collocat, atque aspectu fixo quaecunque per vitrum videntur manu depingit in vitrea superficie Sunt: ali modi non pauci desicribendi sphaerae circulos in plano apud Ptolemaeum, Ioannem emerum,& Ioan.Stoiuerum,omneε quidem in eundem contendentes scopum. Quorum alij propius ad phaeret ratio nem accedunt,alii absuntlongius sed haec varietas maxime accidit ex oculi alia Αννlitata atque alia distantia.Nam si quis incentro mundi constitutus in caelum siuspiciat, demonstra- concipiatque animose per viciu intueri sphaerae materialis orbiculos,poteritot p.=6c: nes in vitro depingere ea ratione qua eos videt.Et quanquam impossibile propo--Uφςivm nam,nemo taenen nostram contemnat doctrinania Nam per Geometriae inuenta
eommo a ad te extermas compara
369쪽
aciemus,quod natura rerum non permittit.
Sit ergo centrum mundi α,circu quod sit descriptus colurus Solstitioru β, γ,t, timui 0M continet quinque parallelos sphaera it, D si ipsum aequatorem; λ,μ', secun zzz I dum luas ab AEquatore distantias. Huic circulo ad polum Arcticum qui sit Hipsi sui. in s ad rectos describaturline, o, quae sit communis intersectio Meridiani Ilani alicuius obiecti,in quod siphaera circulos traducere est animus. Sitque ocu 22; πusseuaspectius in α centro,a quo emissi radij periri,&ψt,puneta duorum pars terra ad xoletorum quibus Meridianum secant, usque in lineam Lo,quae in plano per eri ἔ:: orth:
diani sectionem intelligitur,notabimusque puncta Γο,πρ, Centro Vero β,secun ctatur. dum distantia Si,vel ἱ-,describatur circulus in plano qui vice tropici in plano referet. Eodem modo , centro β,in interstitio S r, ver Se designetur circulus per π ,transiens, qui circuli po-laris vicem referet. Eodemque modo si velis parallelos per denos gradus depingere, partire quadrantem Lin vel , in ν. partes: ex centro ductis luneis usque ad contactsi s. lineae, describes circulos parallelos pro tuo arbitrio. At quoniam hae ratio hemis pruerium non potest comprae hendere,licet alioqui recte sphercia circulos nobis referat, tanquam inutilis ab authoribus relinquitur, eius typum tame adis
Descriptis parallelis, maximus eorum secetur in L o. partes, quae longitudines finient, ducenturq; ad Polum B. rectae, quae meridianorum vices obtinebunt. Sicque vel stella vel habitati orbis partes inscribi pose sunt, nisi it diximus breuior
hale sit destriptio, quam ut mediam sphaere: superficiem com- praehendat.
370쪽
Alter modus omnium quoavidi optimus est, Mutilisiimis nobis exhibeteum cepi tum terrae descriptiones planas, mirabili iucunditate nobis di circulesob oculos ponentes Votanthoe Analemma , Astrolabum: quod eo astra, siue stellae obseruentur,ortusquedi occarus, ret-Hliquaq; phaenomena earum deprehendantur. Quod nomen a Ptolemaeo tertio magnae eonstructionislibro non videtur mi alicui organo attribui, sed cublibet generaliter, cuius adminiculo ex stellis horae accipi possunt, demptis iis quae liue subiicit Sed dicatur etiam et excellentiam Astrolabum siue Astrolabium de nomine non incertandushuius compositionemri ultim Ioan. Stomerus prolixedi diligenter prosequitur, at nos uno tantum sichemate huius compositionis methodum ob oculos ponemus, quo docebimust hanc sphaera in planum productionem ab intuitu, siue oeuli inspectione ortum ducere infimul totius compositionis undamenta trademus. Sti