Artis medicae principes, Hippocrates, Aretaeus, Alexander, Aurelianus, Celsus, Rhazeus

121쪽

ΑC UT. LI II. SYNCΟΡΕ. 29men pulmo haud ex aequo spirandi facultatis particeps est, cum facultates non in instrumentis , sed ubi eis vitae fons atque roboris, statuantUr. At stomachus vitae neque principium , neque sedes est; aliquis tamen ab ejus imbecillitate laedi potest. Nam , & cibi cordi nocentes non flomacho officiunt, sed cordi per eum noxam infligunt. Si quidem, & ab illis morientes cordis

affecti notas repraesentant , arteriarum motus parvos debilesque, cordis concussionem cum Vehementi palpitatione , vertiginem , animi deli-

quilina , torporem membrorum, resolutionemque

in copiosum sudorem, qui supprimi nequeat, refrigerationem in toto corpore, sensus vocisque privationem: dicendum ne est haec stomachum

perpetiy Sed quaenam ei propria Z Nausea, VO-mitus, cibi fastidium, singultus, eructatio simplex, vel acida. Illi praeterea, quibus cor laborat, sensus aciem eaequisitiorem habent; ut videant, & exaudiant plus, quam antea: mentectiam sunt firmiore, & animo puriore; proinda non tantum praesentia d larant , Verum etiam futura verissima divinatione praedicunt. Numne igitur, & hae stomachi potestates sunt 3 hercule minime, sed cordis, ubi, & anima, & ejus natura inhabitat, ad quod, & virtutum ibi sita-Tum calamitas pertinet. Hujus vero morbi est tenoris naturae destructio auctore frigido humidoque, quippe hoc oppressi intus , & in cute refrigescunt; non sitiunt: frigidum spirant; quam is magnis ac perurentibus febribus, unde ipsa syncope dependet, affligantur. Natura enim robusta, & probe temperata Omnia su Derat, Omnibus dominatur, ac per humorem, & spiritum,& solida, horumque Omnium Con Venientem Ordinem , S modum hominis vitam administrat.

122쪽

3O ARETTI DE CAUS. ET SIG. Quod si naturae nexus, id est, Tenor dissolutussat: tunc allectus oritur, cujUS praegrediens causa est comburens febris , quae graece Causus ducitur : ea vero hujusmodi est.

De Causo, id es febre usoria. Cap. IV. IGNis passim , & acer, & tenuis est: sed in

tus maxime. Spiritus tanquam ab igne, c lidus. Aeris vehemens attractio. Frigidi cupiaditas. Lingua arida. In labiis, & cute squalior. Algent extrema. Lotium quam biliosissimum Insomnietas. Arteriarum motuS Crebri, parVi,

imbecilli. Oculi puri, a) lucentes, subrubri.

Facies bene colorata. Si morbus ulteriuS crescit, omnia majora, & Leviora fiunt. Arteriae minimis motibus , & creberrimis agitantur. Ignis aridissimus, & acerrimus. Mens delirat ; omnia ignorat. Siticulosi fiunt. Omnia frigida attrecta- Te cupiunt, parietem , Vestem , paVimentiam, humorem. Manus frigent, sed palmae perquam calidae , Ungues livent. Spiratio crebra est. Roscidus humor circa frontem, & jugula. Cum ad summam ariditatem caloremque corporis natura pervenerit; tum calidum in frigidum, squallor in imbrem conVertitur. Rerum namque ad maximam molem incrementa in contrarium statum prolabuntur. Ubi ergo naturae nexus soluti fuerint, ea syncope est: Tunc sudor ingens toto corpore funditur, & nullo pacto compescitur Spiratio frigida est. Uapor e naribus multuS e

halat. Siti non vexantur: caetera enim eXBrue

123쪽

ACU T. LIB. II. CAUSUS. 3Irunt: quin etiam alia instrumenta sitiunt os, Agula. Urina tenuis, & aquea redditur. Alvus plurimum adstricta est : nonnunquam tamen

pauca quaedam biliosa descendunt. Copiosa, Maliena humiditas redundat. Olla quoque tabescentia diffluunt, & undique, ut in flumine, ad exteriora Omnia dilabuntur. Animus stabilis, Aconstans est: sensus omnis purus , & integer et subtile ingenium. Mens vaticinando idonea. Ρrimum quidem seipsos de vita migraturoS praesentiunt, deinde ptaesentibus futura denuntiant. Nonnulli vero interdum eorum dictis fidem non habendam putant, sed dictorum eventus homines in eorum admirationem concitat. Aliqui praeterea ex his cum quibusdam vita defunctis

sermonem habent: fortasse quidem ipsi soli praesensus acumine, & puritate eos adesse cernentes et aut forte ipsorum animo Viros , cum quibus versaturi sunt, praenoscente, atque enarrante.

Quippe antea in lutulentis humoribus, & calugine demersus erat: quos ubi morbus exhausit,& ab oculis tenebras detersit, quae in aere fiunt, praedicant, exutoque sordibus animo veracissimi vates efficiuntur. Sed quorum succi , R ingenium adeo extenuati sunt, hi non diu admodum solent esse superstites: cum eorum vitalis potentia jam in aerem cesserit, atque abierit.

CHOLERA est materiae a toto corpore in

gulam , Ventriculum, & intestina retro fluens motio , Vitium acutissimum. Supra enim per vomitum erumpunt, quae in ore Ventriculi,

ct gula congesta fuerant. Infra dejiciuntur hu-

124쪽

32 ARETAEI DE CAUS. ΕΤ SIG. mores in ventriculo intestinisque natantes. In primis quae evomuntur, aquae similia sunt: quae anus effundit, stercorea, liquida, tetrique odoris sentiuntur. Siquidem longa cruditas id malum excitavit, quo si per clysterem eluantur, primo pituitosa, mox biliosa feruntur. Initio quidem facilis morbus est, dolore vacans: postea

vero tentiones in ore ventriculi, & gula: tormina in ventre nascuntur. Si magis saeviat morbus, & tormina augescunt, anima deficit, membra resolvuntur, cibos eXhorrent, animuS consternatur. Si quid acceperint, cum magno tumultu nausea, & vomitus invadit, tum sincere flava bilis expellitur: dejectiones quoque similes sunt. Nervi tenduntur, tibiarum brachiorumque musculi convelluntur , digiti incurvantur: vertigo oboritur: singultiunt: ungues livent:

algent eXtrema: totUm corpus rigore concutiatur. Si malum ad ultimum Venit, tum Vero aegrotus sudore profunditur, bilis atra supra infraque prorumpit, convulsione impedita vesica lotium cohibetur ; quod tamen , cum in intestina humores deriventur, abundare non potest: Voce privantur: arteriarum pulsatus minimi sunt ac frequentissimi: cujusmodi in Syncope proposui-ITIUS, conatu S ad Vomendum perpetui ac inanes fiunt: inclinatio ad dejiciendum prompta, quam Tenesmon Graeci vocant: sicca tamen , nihilque succi 'egerens: mors demum sequitur doloribus plena, & miseranda , per convulsionem, strangulatum, & inanem Vomitum. Id genus maxume aestate grassari consuevit, secundo per autumnum , minus Vere , hiberno tempore minime. Inter aetates autem ju Venta, & ea, quae robustior est , hoc fere corripiantur : senecta rarissime: pueri magis, quam senes, sed non mortifere.

125쪽

PHLEGMONE in intestinis gignitur perni

ciosum dolorem movens: quippe innumeri torminibus acerbissimis necantur. In hisce, &frigidus flatus, & lentus colligitur, nec infra, nec supra facile penetrans. Commoratur autem diu, perque superiorum intestinorum anguitos anfractus revolvitur : unde & affectus Ilei graece, latine Volvuli nomen accepit. Quod si ad tormina compressio & remollitio intestinorum accesserit, id vero jam Chordapsus est: quod nomen Ultima parte elixationem, remollitionemve significat. Chorde autem intestinorum Vocabulum est. Lactes enim Epicordida Graeci veteres nominarunt nervos scilicet interjacentes,& vascula, & membranas: quae intestinorum stabilimenta, & fulcimina sunt. Volvuli causa est perpetua ciborum multorum , diversorum, inusitatorumque corruptio, & alia super aliam cruditaS, praecipue ab esu ciborum , qui Vol-VUlum eXcitare consueVerunt: quale est Sepiae atramentum in ferculis sumptum : idem exi itimandum de plaga est, de frigore, de frigideto potione : sit , dum quis sudat, cum large abundeque ingurgitaverit. Ad haec his Volvulus accidit , quibus intestinum cum stercore in scrotum procidit: neque in Ventrem repulsum, sed per Vina retentum fuit, his inferiora intestina , phlegmone ve ari solita sunt. Pueros hic allectus crebro male habet: Utpote quos saepe cruditas infestat: hi tamen si pius etiam sanescunt, cum ob consuetudinem , tum ob humiditatem Princ. Art. Med. TOm. U. C

126쪽

intestinorum ; lubrica enim sunt. Senes raro assiciuntur , sed multo perniciosius. iustas magis, quam Ver hujus mali reserta est: Autumnus, quam HyemS. 1Εstas Utrumque superat. Multi quidem vi torminum repente intereunte aliis intestinum suppurat, deinde nigricans tunc,& putrefactum excidit, atque ita deficiunt. Mediocrem Volvulum haec symptomata comitantur, dolor oberrans in stomacho , humiditas superans, exsolutio, mollitia, ructus inanes, nihil proficientes , alvus flatibus perstrepens , qui ad podicem usque properant, sed ibi exitus intercludiatur. Sin autem eX toto Volvulus occupet et

omnia sursum petunt flatus, pituita, bilis, haecque Vomitu prodeunt: fiunt perpallidi; frigent

toto corpore; acerbo dolore crueiantur; male

spirant: sitiunt. Quibus vero jam mors instat, gelidus sudor emanat; urina difficulter exit:

anus tam arcte clausu S est, ut neque vel tenuem acum possis adigere: stercus per os redditur: Vox aboletur : arteriae raro inter initia, & parum micant: instante morte minime, creberrime; tandem micare desinunt. Haec sunt, quae

tenuibus intestinis affectis incidunt. Verum, in pleniore intestino , quod Graeci Colon Vocant, eidem affectus oriuntur , eadem que symptomata eandem formam retinentia. Sed nonnulli, quibus colon suppurat, hujusce morbi discrimen effugiunt; Causa est hujusmodi affectus carnosa intestini crassitudo. Dolor autem in gracilibus quidem intestinis tenuis est, & acutus: in pleniore vero intestino est redundans humiditas,& incumbens gravitas : dolorque modo ad costas usque superiores adscendit, quando & speciem lateralis morbi prse se fert; si quidem Risti febricitant: modo sub spurias cultas in dex-

127쪽

tram aut in laevam partem descendit, sic ut iecur aut lien dolere videantur ; item & illa

nonnunquam dolere torquentur. Colon namque praegrande eit, & quoquo Versum se circumvolvens. Quidam sunt etiam , quibus & in sacro esse dolor inhaerescit, ct in femoribus, &illis in locis, quibus testes appenduntur, Graeci

Cremas feras appellant. Qui hoc genere tentantur, Vomitione plerumque inani laborant: quod

si quid rejecerint, id est subtile, biliosum , olei

simile. In hoc malo periculum tanto leviuS est, quanto laxum intellinum tenuibus corpulentius, pinguius, &, noxae tolerantius est.

De acritis Ic0ris aqfectibus. Cap. VII OVIBUs jecur male habet, hi non celerius,

qtiam qui corde aegrotant , sed majore cruciatu perimuntur : maxima enim jecoris pars sanguinis concrementum est. Si in hujus autem visceris portis aliqua incidat causa mortifera; aeque, ac ii ex corde laborarent, celeriter consumuntur. Ratio in promptu elf, quia videlicet hae partes membrani S, nervis gracilibus, i magni ad vitam momenti, grandioribusque Venis conteXUntur: praeterea , ut sapientum quidam prodiderunt, hoc loco appetitricis animae domicilium est. Sanguinis utique profluvia ejecore omnium maxima fiunt: neque abs re Venarum enim radicatio jecur est. Itaque in ipso magna Vomica haud ita frequenter , neque in particulis magis praecipuis Oritur: homo enim vita eX cedens pr9evenit. At si exigit ae frequentius eveniunt, fit ut mortem quidem e Vadunt ,

sed longinquo morbo impliciti crucientur. Iplius

128쪽

u6 ARYΤIEI DE CAUS. ET s I G. enim functimus, qua sanguinem condit, cessatio non conceditur, neque dilatio: atque hinc ad cor, & ad viscera intra septum sanguis diffunditur. At si qua magna injuria, ut puta verbere, longa ciborum multorum Vitiosorumque corruptione, ebrietate, Vehementi refrigeratione, phlegmone in portis jecoriS excitatur , tunc aegrotus celerrime jugulatur. Ignis enim in profundo corpore depascitur , obscurUS , Beer. Uenarum motus torpent. DoloriS species Variae,& diver se sunt. Nonnunquam enim dextra in parte defigitur adeo, ut acutum telum adactum

esse videatur: interdum torminibus similis est , rursum vero interdum dolor cum summa gravitate conjungitur: atque inter dolendum virium debilitas vocisque casus incidit. Transversum septum, & interna collarum tunica inserius detrahuntur: quoniam inde jecur suspensum onere suo degravat. Ρroinde ad jugulum e regiONe oppositum Vehemens dolor pervenit. Tussicula quaedam imperfecta, seu potius tantum altussim inclinatio est: si quando vero tuisiunt, nihil reddunt: vitiose spirant: neque enim pulmoni transversum septum opitulatur, ei ad constringendum ac dilatandum morem gerens: pZUlum aeris adducunt, plus exspirant: colore eXatro viridique permixto infecti sunt , plumbea scilicet specie , cibos oderunt, quorum si quia

sumpserint, eis inflantur praecordia , ructus biliosi , acidi , greveolenteS exeunt , nduseant,

Vomere frustra conantur, venter solutus multabiliosa excernit viscida pauca: sed perpetuo aU-gescunt mala; mens haud ita multum delirat ;torpida, suspensa, & adtonita est ; magna est in

corpore segnities, extrema frigent; tremor adest,

horrores, singultus inanis, convulsioni similis,

129쪽

ACU Τ. LIB. II. VEN. CONC. NORB. 3 morbus regius , pura bilis totumque corpus bilioso colore suffunditur. Quin morbus regius rante septimum diem si apparuerit, plurimos sustulit. Quibus autem vel sanguinis profusio, vel per alvum multorum biliosorum exturbatio, vel urina sincera plurima effluens mortem depulit , post tres septimanas jecur his suppurat Quod si multum temporis citra abscessum praetereat, in hydropem inevitabilem terminatur: hi siticulosi sunt , parum tamen bibunt; eorum corpus squallet, pinguedine carens; appetunt acida, sed gustatus sapores non percipit. AU-tumnus hoc malum fert, multorum Variorumque fructuum esum sequente cruditate. Inter aetates florens ei magis obnoxia est. De Venae Concava acuto in0vb0. Cap. VIII.

AB jecoris portis inter ejus eXtrema magna vena ingreditur ; quae semper in tenues pluresque dum scinditur, denique in tenuissimas visumque latentes toto jecore dispergitur. Istarum summis osculis allae Venarum extremitate R Ommittuntur ; qu2e & gracilibus . & pluribus majores amplitudine, sed numero pauciores constituuntur. Demum in medio jecore in venam Unicam grandem coalescunt. Inde haec in duas partitur, quae jecoris eXtrema petunt. Harum altera superius primam fibram penetrans, in ejus

convexa egreditur: mox transversum septum perforans , in cor inseritur. Hoec Vena concaVanominatur. Altera Vero quintam fibram, quoc

inserius jacet, trajiciens utque iii jecoris gibba

130쪽

t g A RETRI DE C a b S. ET SIO. ab ad spinam pervenit: R eo loco ad coxendices usque porrigitur. Ea quoque eodem noratine ConcaVa nuncupatur : quoniam Una, & eadem vena est ab initio de jecore exoriens. Si quis cnim aliquid de superiore vena Cava cordi infixa in eam, quae juxta spinam protenditur , aut a spina per jecur ad cor velit impellere, eundem descensum adscensumque invenit. Haec igitur Vena, ut arbitror,) universa pegritudines, & acutas, & Validas patitur: nam tota Una est atque continua: a nonnullis autem medicis ea pars duntaxat, quae secundum dorsum discurrit, zegrotare creditur: quoniam ejuS, quae cor intrat, notae obscurae sunt: intra pectus enim rei

nulli adhaerens, sed in pectore sublevata proten ditur, donec transversum septum egressa cordi in- stritur. Igitur si quod ingens malum hanc Venam corripiat, pectore ambiente delitescit. In hac ita sive vena Cedmata oriuntur; Sunt autem Cedmata diuturni affectus ex defluxu male Tipe provenientes , quando sanguis copiosius erumpens citissime vitam delet: Per superiora quidem, per pulmones, & arteriam cstluens, si

in pectore fiet effractio. Si juxta principium, in

imum Ventrem descendens in intellinis continetur, atque adeo intestina replentur ; thim pri Usquam dejectus sanguis in conspectum detur, homines intereunt: & ventriculus sanguine redundat. Nascitur & circa venam phlegmone, quae& ipsa, si magna sint; celeriter hominem tollit: ignis enim acer mordaXque in ambabus CaVitatibus inclusus accenditur , paucusque duntaXat foris apparet , ut tangenti summa tenuis esse vi-