Artis medicae principes, Hippocrates, Aretaeus, Alexander, Aurelianus, Celsus, Rhazeus

171쪽

DIUTUR. LIB. I. IECOR. SUPPUR. 79 sanitate quidem , quoniam principatum alimenti jecur obtinet; si quidem venarum radicatio jecur est. Quin etiam in morbis ad sanitatem

consequendam multo, quam morS, Valentiorem

causam habet. Igitur quanto ad sanitatem jecur melius est, tanto & deterius a morbis assicitur. Etenim celerius, & violentius inflammatur, &frequentius perniciosiusque abscessum patitur. At duro tumore, qui ScirrhUS graece Nuncupatur, affectum velocius, atque dolentius , quam lienis, interficit. Quae ad inflammationem attinent, in libro de acutis morbis proposui. Quod sit in pus convertitur, dolor acutus ad jugulum usque, aut & ad lutum una humerum pertinet. Nam pretae Onere interseptum , Unde jecur suspensum est, detrahit: inter septum Vero membranam costis substratam degravat: ipsum enim. illa consequitur, quae plane ad jugulum usque,& ad shmmum humerum extensa est, atque haec omnia simul ad inferiora detrahuntur. Ignis acer cum horroribus in suppuratione exoritur : tulsis arida non admodum crebra divexat: colore herbaceo aegri tinguntur: si largius colorentur, in auriginem incidunt in albidum vergentes: somni haud ita vis; s imaginibusque vacant. Prudentes vero cum sinat in omnibus, in aliquo tamen ad tempus Oblato repente delirant, ad seque protinus reVertuntur. Tumor sub mammis, aut sub costis oritur: multi autem membranae Ρeritonaei tumorem esse falso crediderunt. Verum 11 tumor sub spuriis costis fiat, cum premitur, dolor e XCitatur: jecur intumescit: humiditate namque refertum est. At si non sub Oste remaneant, inflatur membranae signum. Et ipsius quidem circumscriptio & fines patent; post enim fibrarum circumductum in vacuum abdomen comprimens

172쪽

in anus descendit, ac subsidet. peritonaei vero iii terminata duritia est: & extremitatis processus nequaquam cernitur. Porro si ad interiora subiscibscessus, longe medico natura praestat: aut enim ad intestina, aut ad vesicam puS COD Vertet; Verum multo innocentior est in vesicam via. At si extra seratur abscessus, ipsum non secare utique malum est: nam si praetermittatur incisio, a pia re jecur eroditur, nullaque mortis dilatio est. Si secare autem mali , profluvii sanguinis periculum instat, statimque hominem perdi contingit; nam sanguinis e jecore prorusio coerceri nullo modo potest. Igitur si aliquando necessario ad sectionem Venire cogeris, . Ustorium ferramentum candens perspicuumque ab igne accipito, & usque ad puris locum intrudito : idem enim tibi & secat , &comburit. Quod si homo periculum evadit, tum pus album emtiet, concoctum, laeVe, Olidum, quoniam crassum est istis, febres, & acerba remittunt, i mniaque facile mulcebuntur. Verum si in intestinum pus effunditur, ex alVo primum aquea feruntur, postea humori, in quo sint lotae carnes, similia: item qualia in torminibus , ubi ulcerata intestina sunt , exire solent, interdum cruentum virus , interdum concretus sanguis enfunditur: fertur, & bilis flava, sincera, aut por-racea , & postrema interitum afferens nigra bilis Si non suppurat ulcus, & mali odoris quaedam veluti putredinem venter expellit; crudum alimentum praeterfluit ob ventriculi intestinorum que intemperiem: neque enim bene se habens jecur irerum ea concoquit: postea ignis acer suborietur, Omniaque in malum prolabuntur, carnes colli litatione tabescunt: motu S arteriarum parvi

sunt, & aegra spiratio; ubi haud ita multo post vitae finis imponitur.

173쪽

DIUTUR. LIB. L JEco R. SUPPUR. 81 Caeterum quibusdam difficultas quidem intestinorum ulcusque sanata sunt , morbus tamen in aqu9m inter cutem desiit. Quod si omnia remittantur, pus album sit, laeVe, aequale, in odorum, Venter dejiciat, & cibaria concoquat, homo in bona spe est. Optimum vero est per lotium crisim fieri: hac enim securior est minusque maleficias puris transitus. Uerum si a phlegmone jecur non suppurat. nemini dubium fuerit , tumorem durum subsidentem in scirrhum mutari ac stabiliri: quando continuus dolor non infestat: cumque adest, Obtuliis inersque sentitur; raro vero & caliditas ;a cibis alienatio, . ab amaris delectatio, a dulcibus contristatio ; horrore assiciuntur: subalbicant, virent: lumbi ac pedes tument: facies Corrhag tur: venter squalet: dejectio hes crebrae fiunt: malorum autem Colophon aqua inter cutem

P si aquam inter cutem si multa urina , Achassa feratur, multumque in ea limosi subsideat;& cum impetu erumpat, huniorem illum interculaneum essuere posse sperandum est: si tenuis

autem, subsidentia carens, paucaque urina eX- edt, liquum inter cutem auget fovesque. Quod

si pristinas vires natura recipiat, & quandoque

per Ventrem cum impetu materiam' deturbet,

post multorum , & crassorum aquosorumque depulsionem , & ipsum hydropicum morbum tollere consuevit. Verum id genus auxilii cum periculo est: post enim subitas, & copiosas inanitione S, extremosque castis prostratis interdum viribus, quemadmodum in sanguinis profluvio accidere solet, aegri interierunt: cum ni inori autem noxa morborum, sudor, si liberalius emunt, distatuit. Hydropici namque haud ita multum in summa cute humectari solent: atque morbo-

174쪽

ga A RETRI DE CAUS. ΕΤ Non rum jecoris hic finis est, quando in jecore pus

nascitur. Adolescentes, & qui usque ad consistentem aetatem perVenerunt, his vexantur morbis: mulieres

minus his patiendi expolitae sunt. Hujusmodi viti irum causis numerantur Victus intemperantia, & longa valetudo: praesertam post difficultatem intestinorum , & colliquationes, quandoquidem, & eos Syntecticos, id est, colliquatos nominant , qui post ulcera jecoris tab facti moriuntur. De Liene. Cap. XIV.

I iENi familiaris longus morbus est, quem

Scirrhurn nominant. Purulentia vero haudita facile, quandoque tamen efficitur: cum dolor non asper, tumor autem ingens ab spiratione major exoritur. Siquidem in dextram partem ad jecur usque tota communione increscere visus est , unde multi ut fallerentur in causa fuit: tanquam non lienis, sed membrana affecta esset, nam peritonaeon, quod graeci vocant, inflammatione occupari isti existimant, contumax autem

atque indomitus instar lapidis tumor est; talis plerumque a Scirrho lienis efficitur : quando, &ambiguitas dissicultasque maxima simul adest. Verum si forte suppuret, tractabilis est utique R in parte summa, ubi puris quoque creatio est, tactui cedit, quando vero pus non ducit, tactui omnino resistit. Porro nonnunquam scirrhus

175쪽

,it: TUR. LIB. I. LIEN. 83 totus super ventrem suspensus est, in hanc, atque in illam partem, prout impellitur, delabens: donec pulJllus cum sit, locum ad fluitandum habet. Adest nausea, & anxietas: maXime cum instat eruptio. Incrementi autem notae sunt febres, dolores, R horrores: multoties enim horrent; nonnUn- quam Vero non horrent, cum brevi caliditate;& dolore vacant, hac de causa interdum, & in splene abscessus oriens latuit, rarum enim, &sensu carens in sanitate quoque viscus est. Turgent illi, atque humoris, tanquam Hydropici pleni sunt, atro colore viridi admixto suffusi, aegre Omnia patientes, pectore Veluti pondere oppresso graviter spirantes: evidens enim malum est; Usque ad superiora spiritu venter impletur crasso, caliginoso, humido quidem ad speciem, cum tamen non sit humidus; tussis adest, multumque irritantur, sed pauca sicca extruduntur.

Venter si quae infra depellit aquosa , primo paUlnm sublevat, deinde si largius dejicit, hominem quidem tabefacit, sed nihilominus juvat.

At si & abscessus ruptus fuerit: pUS Utique pUrum , & concoctum nunquam excernitur, sed subalbidum, & cinereum, quandoque saeculentum, aut lividum: quod si & profundior abscessus fuerit, nigra etiam fertur humiditas, quando & aliqua succi lienis , qui simul tabescit, particula exprimitur. Quibusdam praeterea, &integrae lienis partes exierunt: siquidem & nutura dissolubilis lienis cst. Caeterum si morbus ulcere non substitit, sed in longum tempus extrahitur; cibos aversantur, malo sunt habitu, tumidi, aspectu foedi, multis

176쪽

8 ART TIBI DE C A Us. ΕΤ N O T. regre sanabilia ulcera sunt; sicque demum tabefacti interiere. At in exiguo tumore cum duritia, & renixu indolentia est : unde fit, ut isti longiorem vitam ducant. Uerum si ab affectu superentur, aqua inter cutem, aut phthisis ne- celsario sequitur: λ corporis eliquatio supervenit: atque iste scine perniciei modus ipsos e vita migrare compellit. DPueri ac juvenes facile calamitatem hanc patiuntur, facileque inde liberantur: senes vero non facile utique laeduntur , sed affeeti evadere interitum nequeunt. Quin etiam seniores quidam nescientes ipsi vitio lienis absumpti sunt: nam Mpusillus tumor ipsis causa interitus fuit. Longa quoque aegritudo tabidos facit, & juvenibus otium

maxime nocet: quicunque a certaminibUS exercuitationibusque corpus quieti desidiaeque traduntl0za palustria, aquae exuberantes, salia, virosia: inter anni tempora ferinus autumnuS. De Morbo regio. Cap. XV.

Si bile flava, vitellina, aut crocina, RUt nigra cum Viridi mixta omne corpus a Viscere

suffusum sit, affectus hic a Graecis IcterVS, alatinis Regius morbus, sive Arquatus, sive Aurigo dicitur. Difficile utique in acutis malum e th.: quia non solum ante septimUm apparen S, sed etiam post septimum infinito S necaV1t, raro autem ad extremum febrem bene indicavit : ipse vero haud facile discutitur. Neque vitio jecoris tantummodo proVenit, Ut nonnulli medicorum existimant sed & ventriculus, & lienis, & renes , & laxum intestinum

177쪽

DIUTUR. LIB. I. MORB. REGIUS. 8s

in causia sunt , & ab jecinore quidem nascitur , si phlegmone , aut scirrho viscus illud

opprimitur , a solito tamen munere non impeditur , creatur enim in jecinore bilis, eamque in jecinore posita velica secernit. Uerum si meatus ad intestinum bilem deserentes phlegmone , aut scirrho interclusi fuerint, vesica autem exundaverit ; bilis retro labitur Cum sanguine igitur mi icetur, qui per totum corpus discurrens , secumque bilem vehens in omnia membra diffundit: atque ita corporis species bile tingitur. Stercora vero albida sunt, Rargillam referentia, neque enim bile colorantur, quoniam humoris ejus a luxu carent: idcirco& venter valde siccus est, siquidem bile neque madet , neque stimulatur : color autem ad a)albedinem vergit. Si morbus regius ah liene ortum habeat, color est ater cum viridi mixtus, lienis enim atra bilis alimentum est: cum sanguinis atri emgies quaedam ac simulacrum sit, cujus purgamenta non suscipit, neque elaborat lienis aegrotans, inde fit Ut per Omne corpus cum sanguine dilabantur. Propterea lienis arquato laborantes cum Viriditate quadam nigricant, ipsorum quoque consueta stercora nigriore colore imbuta sunt, nam quod alimenti in splene abundat, ad vias exitu S tanquam

recrementum propellitur.

A laxo etiam intestino, & ventriculo arquatus provenit: Ubi concoquendi facultas in ventriculo, R laxo intestino, quod Graeci Colon nominant, laesa fuerit; nam & in colo concoctio efficitur,& ab ipso alimentum in jecur digeritur. Igitur a Aliter albam ctim viridi mixtum.

178쪽

si aliud alimentum cruditis jecur susceperit, proprium quidem elaborat, & conficit, alienum Uero dimittit, sanguis enim, qui distribuitur, coli

cessationem atque inertiam retinens, in omnem partem labens eam dii seminat, in colo autem

cruditas ipsius bilis effectrix est. Hunc fine in modum ab omnibus visceribus arquatus oriri poterit, non modo ab iis, quae jecori escam suggerunt, sed etiam ab iis, quae a jecore suscipiunt. Neque enim per canales dum. taxat sensiles, sed multo copiosius per halitus natura in omne corpus alimenta distribuit ; qui a toto in totum natura ipsos per solidas, ac densas partes dirigente discurrere facile queunt, gignuntur itaque halitus bile insedit, & corpus, ubi insederint, colorant. Nempe per alvum laborante colo non fit albida excretio ; j ccur. enim creandiSi iccis nullam noxam patitur, exitumque bilis ad intestina patentem habet. Habitus quoque totius corporis ad morbum regium citandum summopere efficax est i habet enim, & in toto cauiam , quae hujusmodi est. In omnibus corporis partibus calor ad concoqUendum insitus est: in omnibus item humorum est creatio ac separatio, sed aliorum alia , siligulis autem propria: ut puta in carne sudor, in oculis lachryma , in articulis & nuribus mUCUS , in auribus Cypselis graece dicta, Latini aurium Marmorata, seu Curumina vocant. Itaque si ad singula obeunda munera calidum fatigatum lassatumque fuerit: ipsum quidem in acre atque igneum Vertitur, humiditates autem Oinues in bilem ab-cunt , igni S enim opera amara , & bile infecta.

sunt ; quod si S in sanguine cruditas incidat, singuis biliosus esticitur, & quo quo versu S nutriens

179쪽

DIUTUR. LIB. I. M ORB. REGI Us. 87

dispergitur. Propterea, & ubique bilis conspi

citur.

Plane acerbum id malum est , color vero specie horribilis : etenim colore durum repraesentant: sed non hominem decet, quod in lapide pulchrum fuerit. At supervacuum mihi videtur, unde id nomen Icterus traditim fuerit, explicare: praeter Uam a

terrestribus feris quadrupedibus; quas Graeci Icti-das , Latini Uiverras , aliqui Martes Vocant, Asylvestris mustelae species est : his enim bestiis oculi hujuscemodi colore tincti sunt. Duae sunt hujusce labis species: aut enim infaVUm croceumque vergit, simulque albicat, &virescit; aut in lividum nigrumque declinat; atque adeo illorum causa, & ipssius bilis causa est Aliqua enim hilis flava est subtilis, perspicua,

tenuioris generis: aliqua magis colore saturata, ut crocum , aut vitellum ejusdem speciei quis affrinet. Secunda bilis species nigrioris coloris est, porri , aut is alidis herbae colorem referens, at TR. ΙΠ-ter haec extrema infinitae sunt colorum VarietateS, peneS autem calorem atque humiditates istarum

mutatio sit. Quin etiam viscera hujusce Varietatis causae sunt: ut puta si flavum viscus fit, quale jecur est, aut lividum, qualis lienis. Quocirca si pb aliquo viscere arquatus Oritur: a je-CDre quidem, jecoris notae sunt; a liene lienis; singulorumque, Unde oritur, membrorum indicia apparent. Si nullius membri signa Videantur, iani versi habitus aegritudo est. Perspicua Veros uni, R ea quae in albissimis oculis cernuntur. Frontis autem secundum tempora, in corporibu Snaturaliter albis praecipue , & in par Vo arquato color eaequisitior emorescit.

180쪽

ARETRI DE CAUS. ET NΟΥ. Porro quicunque nigro arquato laborant, aliliis ater color viridi commixtus apparet, ii denafrigent; imbecilli, desides, tristes, atque demissi

animo sunt, tetrum Odorem exhalant: gustatum amarum habent: spiritus non facile ducunt: in ventriculo morsum percipiunt: alvi excrementa porracea subnigra, arida sunt, aegreque descendunt; urina bene colorata est, ad nigrius Ver gens ; ad haec cruditate laborant, cibum detestantur, Vigilant, moerent, melancholia agitantur. At in albi ore arquato color est ex albo, & viridi temperatus: mente sunt hilariores: cibos accipere primo eos piget: sed ubi ceperunt, gnaviter comedunt: facilius, quam priores, concoquunt: alvi purgamenta alba sunt, arida, Creta-cea: lotium reddunt flavum : pallidum , crocinum. In utrisque corpus omne pruriginosum est: calor

in rarthus exiguus quidem, sed mordax percipi tur: nam hiliosum distrahit laniatque. Gustatus

amarorum quidem non amarus, quod mirum est, non tamen dulcis : dulcium vero amarus; in ore

namque bilis in lingua reiicens , & prius cibis occurrens sensum hunc ludificatur, ac decipit. Lingua enim bile suffusa cibos non sentit: atque antea quidem jejunii tempore bilis quiescit: neque idcirco lingua, propter consuetudiIIem aegre fert ; verum si cibis excitata bilis efferbuerit, ipsa cibis objecta prius linguam movet ac stimulat. Itaque sive amara sit esca , amuri sensus est,

sive dulcis biliost perceptio: bilis enim sensiopa ac Vertit. Falluntur autem , qui amara videri dulcia existimant; res enim haud ita se habet , sed quoniam membrum amni 0 aliquo delibutum duntaxat propter morbi consuetis dinem amaritiem non percipit, ideo speciem dulcescentis repraesentat; verum in dulcibus, & amaris cibariis idom