Artis medicae principes, Hippocrates, Aretaeus, Alexander, Aurelianus, Celsus, Rhazeus

241쪽

NOR B. ACU T. LIB. I. CUR. VETER. 1 9

Curatio Vetern0 0rum. Cap. II.

VETERNO si in luce, & ad solis radios colia

locentur : morbus enim nihil aliud est, quam tenebrae, & magis in loco calido habeantur; ipsius' enim causi est insita frigiditas: cubile agitabile sit ; stragulae vestes, parietum picturae, Omnia sint varia, quaecumque visum proritare qUeunt zmultus habeatur sermo : pedes premendo tractentur , Vellantur pili: membra scalpantur. Si altus sopor obtineat, Vociserandum est : iracunde increpandus est aeger: his, quae timere consuevit, deterrendus ; quaecunque prius optabat eXpectabatque , an nuncianda sunt': omnia ad soporem discutiendum contra, atque in phreniticiS, molienda. Quod ad Ueternosorum evacuationem attinet; haec novisse oportet, si alteri morbo , Utpote phrenitidi succedat Veternus, venam ne solVito , neque aliunde multum sanguinem educito : sed ventrem subluito non solum stercoris educendi causa, sed etiam ut aliquid a superioribu S partibus revellatur, & a capite derivetur: igitur multum insit salis, & nitri. Optimum vero fit, sit sublutioni castoreum inspergas : imum enim intestinorum Veternosis frigidum est, & ad excretionem emortuum. Quod ii non per successionem, sed suopte ingenio veternus incipiat, & aeger plenus csse videatur , si sanguinis vena in cubiti curvatura secanda est: si pituitae aquosia, aut aliorum

succorum, purgare opus est, cnico ex hordei cremore, Rut nigro Veratro ex mulsa inter initia,

ii mediocriter purgare velis. Sin autem copiosius

242쪽

Iso A RETRI DE CURATIONE medicamenti, quod Hieram id est Sacram vocant, pondo drachmas duas jejuno dato cum multa cyathis tribus : atque tantisper expellatas: quoad purgatio confecta sit ; tunc cibos, si opportunum sit , exhibeto : sin minus , in posterum diem alimentum differto. Nonnunquam sane, & vesperi hierse drachma cum aquae, B Ut mulsae. Cyd-

this duobus dissoluta in tempore datur. Nempe inedia malum est, malum est y cibi multitudo. Igitur exiguo cibo uti singulis diebus oportet: neque stibito ac penitus jejunandum est , os enim

ventriculi per totum diem resectione caloreque indiget. Quin etiam cibus esto attenuans, & alvum lcitiens in jusculis magis quam leguminibus ,

gallina, cenchride, herba vero mercuriali assidue utitor ; acetumque affundito, & succis injicito . si forte succo ptisanze utendum sit. Bonum RU-tem spirituim reddit urinamque citat sceniculum, apium olera, aut horum semina. Item porrum crimonia sua proficit, & brassica cum oleo , &garo, Optime facit, & cuminum dulce cum bras. sica ad Aatus digerendos, & lotium evocandum. Vesica enim atque Venter in quolibet morbo irritant atque infestant. Irrigationes capitis tales fiant, quales & in phreniticis. Utrisque enim sensus pleni halituum sunt : quos refrigerando, adstringendoque rosae atque hederae succo propulsi re' necesse est , aut dirigere per transpirationem extenuantibus, eXempli causa serpyllo, aut aceto

rosa Ceo.

Si nervi doleant, & totum corpus, sed multo

magis extrema frigescant, caput cerVicemque Cn-

stolio cum anethino oleo inungito, atque irrigato quin etiam spinam eodem, sicvonio, aut

gleucino, aut veteri oleo admixto perfundito :

243쪽

nec non, & manus ad humeros usque, & pedes usque ad inguina perungendi sunt. Nonnullis quoque vesica est humectanda : quietanqUam nerVUs patitur, & tanquam urinae iter laborat: in super humorum acredine Vexatur : hi liosum enim lotium es f. Sin autem major tremor adsit, & convulsionem minetur ; necessario & sicyonium oleum capiti superfundendum: sed brevis ejus usus esto. Quod si praecordia inflammata sint, cutis vero

tumida , inflata , distentaque , aut introrsum Vergentibus praecordiis concava efficiatur; madefactiones , & cataplasmata ejusmodi sint, cujusmodi

in capite de phreneticis comprehendimus. Cucurbitula minime utitor, si a phrenitide in hanc labem incidit: audacius vero cucurbitula uti poteris, si ab initio morbus iste invaserit. Sin autem atra lingua sit, & tumor in praecordiis appareat, cucurbitulam affigere necesse est ; postquam Vero intervallo temporis sensus purgati fuerint, & alia facilius fereat, capitis Vertici applicare , quandoquidem ea parte evacuare sine ulla virium molestia possumus. Et flatus supra infraque eliciendi sunt. Veternus enim flatus colligit, & in ventriculis, R in

toto corpore ignaVia , marcor , animiaeque desectus conspicitur. Motus autem ac vigilia discutiendi facultatem habent. Rutam igitur viriden cum melle, & nitro contritam illinito: sic enim magis flatus digerit: cum his Vero, & terebinthinae resinae pars una misceatur. FotUS quoque fatus provocat aut cum sordidis calentibusque lanis, aut cum asperis panniculis veteribus atque attritis : aut cum spongia ex aqua, ubi hyssopum, aut Origanum, aut pulegium aut ryte incocta sit. LVocant autem flatus, & quaecunque ante cibos

244쪽

Isa A RETRI DE CURATIONE propinantur : quae utique pituitam bilemque ab intestinis, & stomacho educunt. Hyssopus in mulsa elixum, dictamnus Creticus , Origanum acria quidem sunt, sed eductoria. Adiantum, gramenque flatus. & lotia erumpere faciunt. Si manus, & caput contremiscant, castoreum dimidiae drachmae pondere ex mulsae cyathis tribus ad plures dies bidendum est: si bibi vero non possit, ad demoliendam calamitatem cum olei cyathis tribus, in quo ruta incocta sit, duplum in imum intestinum infundatur: idque per plures dies faciendum. Ultra vero utilitatem, quae eX hoz provenit nam supra infraque flatus expellit, &nonnullis urinam, stercusque detrudit: ) si forte in omne corpus dilabens penetrat, firmi atque robusti nervi essiciuntur, & habitus ad calidum sic-

CumqUe permittat: morborumque constitutio nes

convertit. Optime etiam proficit, si in nares inspiretur ; nam & ea ex parte spiritus sternutamentis educit. Et quemadmodum per Vesicam Urinam expellit, ita per nares mucUm. . HOS aUtem effectus hoc loco suavi caliditate praestat, &melius quam alia sternutatoria , scilicet quam piuPer , Veratrum, radicula, euphorbium. Nam haec ad primum atque ultimum attactum immitia sunt,& caput sensumque perturbant. Castoreum Vero paulatim adhibitum calefacit, cum & alioqui capiti conducat, quandoquidem nervi undique ex capite oriuntur ; morbis autem nervorum casto reum medetur. taeterum ipsum cum aliquo aut aliquibus ex supra comprehensis admiscere non ingratum fuerit, nam si admixtum sit, non protinus quidem caput mediocriter conturbaverit, diutius vero caliditatem accenderit. Nares proritatione humid3e reddantur, odoramenta applicentur acria quidem ad sensum, sed

245쪽

M O R B. Α C UT. LI B. I. CUR. VETER. Is 3 facultate calida, quale ipsum castoreum est, aut thymbra, aut pulegium, aut thymum, Viridia aut arida aceto perfusa. Acribus pharmacis pedes genuaque illinantur. Materia esto calefaciens, neX adjectione mordens: nam Utroque veterno si opus est, calorem excitandum atque vigiliam. Primum igitur urtica crura verberato, tenuissimae namque urticae partes adhaerentes non diu perseverant, sed pruritum, & dolorem non graVem inferunt; mediocriter vero stimulant, & tumefaciunt, & calorem excitant. Quod si haec vehementiora fieri volueris ; linanestidis , atque eupho bii pares portiones cum unguine gleucino illinito Optimum quoque est scillae crudae laminis perfricare, sed a membris omne oleo sum detergere Oportet: quodlibet enim ac re minime mordax est ad mixtum cuia unguine, nisi id medicamentosum sit, quale est cyprium, au gleucinum, aut sicyonium. Si praeter haec altus adhuc sopor occupet; proderit sylvaticum cucumerem eX aceto tritum , Ω aequae sinapis portioni admixtum imponere, acrevero est id cataplasma , celeriterque ruborem Concitat: celeriter quoque calefacere potest : Verum

ne pustulas vulneraque efficiendo periculum inferat, frequenter detrahendum est cataplasma, atque numquid horum acciderit, inspiciendum. Haec Utique ad ipsius torporem, ac veluti demortui languorem discutiendum quolibet morbi tempore

praeter eXacerbationum invasiones , molienda sunt.

Quod si jam sensum recuperet, ponduS tamen aliquod in capite insit, L sonus aut bombus obstrepat, etiam per os pituita elicienda et f. Mastichen in Drimis mandendam exhibe, Ut continenter exspuat: postea rursum UVam taminiam ,

granum gnidium, sed omnium maxime sinapi,

246쪽

Is4 ARATRI DE CURATIO N ER quoniam usitatum est, & quoniam inter alia magis pituitam educit: ac si quis sponte ipsum de

voraverit, quae in Ventriculo sunt, disjicere potest: etiam alvum madefacere , & satus excernere. Etenim aliquando casu haec mihi evenerunt, cum homo quidam he consentiente ipsum devorasset. Bonus autem magister est eXperientia, opus

est vero, & ipsum periculum facere: imperitia namque timoris , & cautionis causa est. Caput quoque postquam ad cutim detonsum fuit, nisi

agnopere proficiat, ut transpiret, radendum est tquin etiam ad usum acrium medicaminum , ut

ejus, quo ex linanestide constat, aut hydar, aut thapsia, aut sinapi, humidum ex aqua cum dupla panis portione in linteolo veteri illitum ca pili sit perdandum est: cumque horae spatio ibi permissima fuerit, spongiis calidis foVere opportunum fuerit. Item ex usu erit, & taVatio omnibus, jam, aut saltem plurimis , & praecipuis ad

morbi depulsionem adhibitis, adhuc tamen compore torpente, ubi, & gestatio proderit, & frictio, quaelibet lenis corporis agitatio. De Curatione Tabis. Cap. III.

IStos sane si & tabes male habet, Ocyus succumrendum est, ad balneum deducendo, & corpus dimovendo. Tabis quoque lac medela est, &nutricatio, & Ventris calefactio , & vesicae lenitio. Quin etiam eadem huic Vitio, quae & catocho, expediunt: similis enim atque eadem est horum orborum species. Castoreum utique istis Oppo

tunius est atque lenius, & potui datum, & illitum , & in intestinum infusum. Mulieribus autem qualia his similia ab utero vitia oriantur ,

247쪽

in libro de muliebribus morbis a nobis disputabitur. De Curatisne Asoplexiae. Cap. IV. Poplexia validus plane morbus est, nam in I L omnibus eXanimes sunt, quorum & corpus,& mens stupet. Si aegrotus senex sit quibus familiare id vitium est non liberatur, & morbi

magnitudine, & petatis miseria oppressus. Quibus autem notis morbi magnitudo conjectanda sit, antea a nobis positum est. Si juvenis aeger sit, debilis est apo plexia, non tamen facile removetur. Tentanda igitur curatio est. T quale sane adjutorium utpote magno affectui magnum remedium missio sanguinis est; nisi quis plusquam conveniat, mittendo delinquat, modum autem conjectare difficile est; nam si paulo plus detraxeris, hominem plane strangulasti, ad vitam enim tuendam his 'vel paucus sanguis efficacissimus 'st, cum sit vitae corporisque alimenti fomes ;si minus detraxeris, quam causa postulat, nihil magni per magnum auxilium contuleris : adhuc enim causa permanet. Sed praestat minus detrahendo , delinquere: nam si minus detractum esse visum sit, aliqui vero optimi successus apparuerint, iterum Venam rescindere congruens fuerit: scindenda est autem vena in concavo cubiti, haea enim in sinistro fluida est. Simul quoque in pusilla apoplexia, & resolutae partes considerandae sunt, in sinistro ne, an in dextro latere resolutio sit: a salubribus enim partibus ut dicere mos est ) sanguinem haurire oportet, hac enim sanguis facile delabitur: hac etiam a laesis partibus materia derivatur. Igitur si absque evidenti cau-

248쪽

ARETRI DE CURATIONEst attoniti reddantur; sic de secanda vena ratio Cinandum est. At si ab actu , aut delapsu, aut compressione in hanc labem inciderint, in aliud tempus res disse Tenda est; nonnullis vero ad medelam atque Via tam id solum satis fuit. Caeterum si frigiditate multa , & torpore, &sensuum abolitione hominem occupante Vena munime scindenda videatur, subluenda alvus est, quo multitudo humorum ab intestinis extrahatur ple-TUmque enim eX Voracitate, & crapula in morbum talem prolabuntur, utque humores caput occupaΠ-tes revellantur. Sublutio plane acris esto, pituitam , bilemque subducens. Igitur nitrum solum ne habeto , sed etiam euphorbium trium obolorum pondere , qui eluendae alvo modus usitatus est) ,& cucurbitiae agrestis interanea , aut centaurii comae decoctum ex oleo, aut aqua. Optima quoque sublutio fuerit, mellis consuetae portioni ruta adjuncta, & cum unguine elixa, & terebinthi arboris resina, & sal pro nitro, & hyssopi decoctu etia Quod si per haec subsidia paulum excitatus homo fuerit, aut febre correptus, aut sensum ab illo marcore suscipiens, aut arteriae bono pulsu restituto, aut facie utcunque meliora significante, spes salutis concipienda est, audaciusque subveniendum.

Interim igitur roboratis viribus , purgatorii medicaminis, quod Sacrum vocant, jejunio maxime quidem integra potio danda est: si vires prohibeant, dimidium cum mulsa, & aeger in lectica supinus collocatus agitandus est, sensim eum, qui ferunt, gestantibus ; frequenter Vero, quo lassitudo arceatur, interquiescat: ac si alvus liquida sit, libens admittito : sin secus, Zquae, aut mulia, cyathos duos potui dato. Sin autem dc dum

249쪽

ΜORB. ACU T. LIB. I. CUR. A POPL. ISTpurgatur , arauseabundus sit, id ne prohibeto, nam& illa distentio ad expergefaciendum Vigorem quendam praestat, & pituitae Vomitus morbi causam evellit: sensum vero, & caput, & nervos repurgat sacrum quod Vocatur medicamen. De qualibet itaque ab initio administranda purgatione satis disseruimus. Totum Vero hominem lanis involutum oleo sicyonio perfundere opo sit, aut gleucino Veteri, aut singulis seorsum , aut simul mixtis. Sed optimum fuerit ad conspitianda Olea cerae parum colliquare: atque illa nitri ac piperis mixtione Valentior reddenda est: sint vero tenuiter contrita , & cribrata. At miram habet vim ad resolutos callo reum, ctiam illitum cum aliquo ex ante dictis oleis : sed longe potentius est, si cum mulsa potui detur,

portio Vero tanta sit, quantam in Veternosis novimus. Conjectare autem oportet, & aetatem aegrotantis, & mentem, an pluribus diebus bibere sit paratus. Nempe in nuctiones irrigutionibus praestant, facilius feruntur , & magis proficiunt: neque enim dilabentes lectum, & stragula inquinant, aegrotis vero id inutile est: illae autem inhaerentes corpori in colliquatas parte S a calore sorbentur, quin etiam & ipsarum perpetuitas conducibilis est: nam irrigatio diffluit. In unctionum autem materia est, qu9ecunque a me supra dicta sunt: cum ipsis vero castoreum. Accipitur itaque resina terebinthi arboris , euphorbium , limnestis hoc est ad arce , pyrethrum aequis portionibu S, piperis, galbani dimidium, nitri pegyptii triplum, cerae quantum ad liquida conspissanda satis sit. Caeterum medicamina multo magiS, quam hae , Varia, & multo plura seorsum loco suo tradita sunt. Epiplasmata quoque duris distentisque partibus superdanda. Horum sylva est lini senem, foenuim

250쪽

asg ARIῖΤAEI DE CURAΤIONE graecum, farina hordei, mel, oleum, ubi ruta , aut anethum incocta sint ; althaeae radix pista , R in mulsa usque ad cerae mollitudinem decocta. Sunto vero & tractabilia, & temperatura suavia. Siquidem aegri adhuc febre vacant, aut leviter febricitant, posthabita caloris cura haec facienda sunt. At si febres acutae sunt, & reliquus morbus his levior esse videtur, febres vero in discrimen adducunt, ad has, & victus rationem , & reliquam

Curationem Con aetere oportet. Alimentis itaque silmine tenuibus, & facilis cocti0nis vescendum est, atque opportunitaS nunc magis Observanda. Et per totam curationem in exacerbationibus subtrahere, atque penitus in febres animum intendere Oportet.

Cum morbus autem diu trahitur, & caput in causa est, cucurbitula occipiti assigenda, & sanguis largiter hauriendus : plus enim, quam Venae sectio , proficit, & vires nequaquam labefactat. Sed prius inter scapulas inanem cucurbitulam admo-VeaS , Ut in contrarium ejus, quae in occipitio est, succos revellat. Etiam interdum & gula resoluta est; in qua sola attonitis salutis praesidium collocatur, de Uorandis scilicet alimentis , & medicaminibus trans mittendis ; neque enim inediae famisque tantummodo periculum instat, verum etiam tussis , difficilis spirationis, atque strangulatus. Nam si quis intra os liquidum cibum infundat, in trachaeam arteriam subterlabitur, cum neque tonsil-1se ad impulsum ciborum concidant, neqUe epi- ottis in proprium locum subsidat, quae arteriae asperae operculum a natura facta est. Quapropter opus est mulsam, aut succum longa mystilla infundentem , supraque arteriam attollentem in gu-