장음표시 사용
291쪽
qi arum primae dictiones assumunt Ne demonstrativum a dictione sequenti, quod Ite cum sequenti voce juxta Masore thageli legendum : exemplum est 2 Sain. . a.' 'D, Keri legit M Wan n' , ubi He vocis praecedentis rejicitur ad vocem le-quentem. Reliqua loca inveniuntur Sol a. q. & Iob 18 11 Haec tamen in omnibus Bibliis ita praeci te non observantur Ouin tu i pecies continet integras Voces, quae scribuntur, sed juxta Maloram non leguntur;& e contra continet voces que leguntur, sed non icribtuatur. Haec species igitur duplex esgi. Continet voces, qUae scribuntur & non leguntur, quae ideo etiam in textu Hebraeo destituuntur vocalibus, & sunt decem munero, qu rum quaedam inveniuntur in locis equen tibus : 2. Sam. Is. 2. in te X tu scribitur sine vocalibus
asota in margine lcribit ' inoc est, vox illa siribitur
quidem, sed non legitur , & 2S m. 3. 33. & Ierem. I etiam occurrit vox 'ad quam Vocem idem adscribitur. Ierem. P. 3. occurrIt verbum P ' tendat, hoc verbum caret puncti
ideoque secundum Maloram judicatur esse superfluiim, &non legendum,& propterea Masera in margine ait, scribctur.
sed non legitur. - 2. Haec species etiam est reciproca, hoc est, continet voces,quet in textu non ictibuntur, que tamen leguntur, luntque etiam numeroinecem, quq recententur in vestibulo Deuteronomii. In textu tantum scribuntur vocales subintellectis coni nantibus, quae in margine scribuntur. Sic Iudic.2 o. r3. in textulcribuntur i Scheva dc TEre, in margine vero scribuntur hae
lic etiam Ruth 3. sversu II. ubi in textu habentur vocales Trere & Patach, in margine vero habentur contonantes me. Reliqua loca, in quibus tantum lcribuntur vocales , Ο- millis consonantibus, inveniuntur et Sam. 3. 3. in voce r 9.:2 Sam. 36. 23. in W'η, in textu tantummodo 1cribitur Chire sed in margine scribitur cum his adjectis vocibus a P loetur ct mm scribitur: a Sum. 38. 2 o. in textu est Tore quod legitur per lῆ. a Reg. I p. 8 I. η'η33. Et eodem capi eversu ult. In te tu sunt duo fiat IL, quae in margine denotant Diqiligod by Coosl
292쪽
u'na veni t: & Iernu. so. 2'. est Fames denotans 'ei. Haec decem loca sunt superioribus contraria,& pertinent ad hanc quintam speciem. Sexta species continet voces, quq conjunctim tanquam una scribuntur , sed divisim tanquam duae leguntur: dc e contra, haec species etiam continet voces, quae divisim ut duae in textu scribuntur, sed conjunctim ut una leguntur: haec igitur species herum duplex est. I. Comprehendit voces in textu conjunctas, quae per notam marginalem in duas dividenda
limi, luntque numero est indecim, ut Genes. 3O. II. Occurrit Verbum compositum H , quod lecundum Keri in duas voces scit in venit turma est dividendum : hanc vocem Cl. Capellus in Crisica suta pag. r. aliter punctari posse ait, scit. per in turma : sed hanc nimiam audaciam in mutandis punctis rejicimus. Reliqua loca . in quibus Voces conjunctae pro divisis intextu habentur, inveniuntur Exod. . et . ubi legitur Π pro Ies: 3. is. pro M M. E ech. g. 6. pro 'no.
Ier. 6. 3o legitur in textu pΠ pro zΠ πη λ. Ierem. I 8. 3.m ' pro κm P . PDI. Io xo. Q H Dro z' Isai. 16.nM'U' pro ma 'U':8c sic deinceps. Vide reliqua loca in Anticrit. Cl. Buxt. pag. q 79. 9 in Masera m gna ad x Paral. 27. ia. ubi ad vocem Malora expresse ait, esse unam ex quindecim vocibus, quae scribuntur ut una, & leguntur ut duae. Hae iamnes quindecim voces ita conjunctim quidem in hodiernis Bibliis non scribuntur, etiamsi secundum Maseram omnes ita scribendae essent. a. Et iam haec species est reciproca, hoc est, continet Voces, quae divisim ut duae in textu scribuntur , sed, conjunctim ut
Una leguntur: Masor a magna a Paral. 3 . 6. ad vocem a 73 ait ollo tales voces inveniri, quae scribuntur ut duae voces, sed leguntur ut Una ripla Masora parva etiam notat hanc vocem conjunctim esse legendam. Sic I xim. q. r. in te X tu VOX
divisim scribitur, quae secundum Keri conjunctim legi debet. scit. r.' a. . Reliqua loca inveniuntur en Maiora magna su perius allegata.
293쪽
septima & ultima Species Xerio Tetib continet voces , qui prolatu videntur esse obscoenae, pro quibus Malor et hae nonnulli alias prolatu honestiores & castiores in margine sub stituerunt, secundum Rabbinorum regulam, qira in Bibliisscripta sunt per vituperium,ea leguntur Πῖ ad laudem. Tales votaces obscoenae anno tantur decem: loca sunt sequentia: Deut 28. 3 . pro vitiabit eam, nasutiores sive superstitiosiores Iudaei jusserunt legi cubabit cum ea, ne aures Lectorum vel Audiatorum offenderentur , quia Verbum coue jam significat propriissime actum venereum : fortasse olim temporibus Prophetarum hae Voces prolatu non fuerunt obscoenae, quae
postea tractu temporis factae sunt obscoenae: sic vox 'in , denotans conjugem & quidem Augustavi, est VOX etiamnum ho nesta: ita fortasse verbum inde deductum, jam ipsum actum venereum significans, olim temporibus Prophetarum suit prolatu honesium, Ut ut sit, Judeti postea ex religione quadam, sive potius ex luperstitione voces illas obscoenas in voces honestiores transmutarunt. Idem illud verbum is in
Fcem. Gen. etiam occurrit Ies. I 3. δ6. & Zach. . a. pro quo substitui volunt , sic etiam Ier. 3. 2. In his sequentibus textibus, scit. Deut. 28. et . & a Sam. . Pers6.9. II. etiam I Sames. q. & versu se pro substituunt *' Vo, quia significat ipsum unum, hebraicὲ sic vocatum ab eminentia clunium, intra quas veluti conclutus est,& latet; hanc vocem tanquam minus puram &. honestam esse putarunt, ideo '' tanquam vocem honestiorem substituerunt. Reliqua loca, in quibus
voces prolatu obic cenae occurrunt, in Veniuntur 2 Reg. 18.27.&IU 36. 22. 2Reg. 6. 2S. 2 Reg. Io. 27. Denique a Reg. I 8.et . & Ies 36. I 2. Haec sunt decem loca, in quibus voces honestiores loco vocum obscaenarum sunt substitutae: vide de his uberius Cl. Capessum in Critica sua lib. 3. cap. 6. Et Cl. Ηοttini in Thes suo Philol. pag. 42 s. Ad has septem supradictas species omnes notae marginales, passim in Bibliis Hebraicis occurrentes, referri debent; sed quas ex his septem composuerint Ezras, vel rum foret hae Tyberienses. aliique, dissicile est determinare : statim in caulas motivas harum notarum
294쪽
investigantes, in particulari ostendemus, quarum notarum vel Ezras, vel Tyberienses, alii Ve, Authores esse potue
Quarto quaeritur: Quaenam sint causae, ob quas hae notae marginales sunt excogitatae φ Restorideo : Caulae illae sunt
prima causa fuit studium conservandi veram & genuinam
textus Hebraici lectionem in illis vocibus, quae contra communes regulas scribuntur: e X. gr. Gene1. 1 8. occurrit in textu zVas cum Iod post Beth, quum debeat secundum analos iam scribi cum ritu, ideo Teri in margine notat Vocem illam, etiamsi stripta sit cum Iod , esse ita pronunxiandam, ac si in textu striaberetur Vau tum Cholam: hanc notam marginalem propterea observarunt, ne aliquis textum S: mutare pret sumeret, substituendo Vau in locum Iod. Hae notae, quae inserviunt ad veram lectionem conservandam, sunt praecipue excogitate propter libros Biblicos non punctatos, quibus Judaei saepissime utebantur, e X.gr. 2 Sam. r. I 2. invenitur velles ejus sine Iod ante Uau, quod Iod regulariter in plurali requiritur : qui vocem hanc punctis privatam videt, prima fronte expIicaret secundum communem regulam per singularem numerum vestem e-jω, sed Leri notavit vocem illam esse legendam & explicandam per pluralem numerum, subintellecto Dd ante Vau. Hae notae, propter hanc caulam e cogitat , possunt esse partim ab Erra,&Viris Synagoge magnet;partim etiam a Tyberiensibus, aliisque doctoribus, qui voluerunr te Xtum Hebrarum integrum conservare : nam si Ezras, aliique has notas, conservantes veram & genuinam scriptionem textus Hebraici, non observal-sent, procul dubio aliqui extitissent, qui ex religione quadam nonnullas voces, semel aut bis Vel etiam saepius valde irregulariter in textu Hebraeo scriptas, easdem secundum analogiam aliarum vocum scripsssent & punerassent : sed contra hane dissicultatem illi supradicti doctores remedium excogi- tarunt, scd. annotando tales voces irregniares, & quasi dicendo,VOX illa, quae in textu irregularner scripta est, ita est retinenda in textu : nam ipsi Sacri Scriptores ita voces illas
295쪽
exararunt: led illa vox secundum mentem Spiritus S. paulo aliter est explicanda, quam externa lcriptio prae se sert: e x gr. Genes. 2 . I . Occurrit vox puclla line He in fine, cum alias secundum regulas Foemininorum recipere deberet Im: in solo Pentateucho Mosis haec vox et i vicibus invenitur scriptasne IIe. Doctores, qui voluerunt genuinam scriptionem &verum sensum S. Scripturae conservare, annotarunt in margine illas voces H esse pro Π τὸ , & propterea illud Ka- metet in fine sub Roch esse scribendum 8c legendum.
Secunda causa, ob citiam nonnullae notae marginales Nerisuerunt cxcogitat est pa)va expositio vocum dubiarum , quas Lectores facillime contra mentem S. Scriptorum explicarente
Eetras igitur, vel fortasse nonnulli antiqui Maso reth et circas en sum S. Scripturae optime versati, ad voces illas dubIas parva expostro us ergo nonnullas notas marginales, explicantes verum sensum a Spiritu S. intentum, adjecerunt,& quidem propterea, ne aliquis ex inscitia voces illas quoad sensum dubias contra mentem Spiritus S. explicaret. Exemplores fiet clarior : Genes 3 o. II. invenitur verbum satis sine nota marginali dubium: nonnulli possent hoc verbum considerare ut verbum simplex, & se etiam explicare,& tum sisnificaret praevaricatus est: sed ne I. ectores hic ita impingerent, ideo nota marginalis docuit verbum . non esse verbum simplex, ted compositum ex NH& per consequens hoc verbum per duas voces esse explicandum, scit. per venit turma. Het & simiales notae, conservantes Verum sensum S. Scripturae, possunt esse a Propheta Ezra, vel etiam ab aliis piis Judaeorum Criticis. Terita causa quarundam notarum marginalium est serperstitiola verecundia & hone sus nam quidam antiqui Judaei masis superstitiosi, quam religiosi Verecundia is honestatis caula decem illas voces prolatu quodammodo, ut putant, obscoenas, supra ad speciem septimam allegatas, in alias voces honestio-stiores mutarunt : has honestiores margini adscripserunt,& loco obscoenarum easdem etiam pronuntiandas esse volueratnt. Hae voces honestiores nullo modo videntur esse
adlcriptae ab Eetra &. Viris Synagog et magne sed procul dubio 1unt
296쪽
De Masra. suit additae a quibusdam curiosis & superstitiosis Iudiis, qui,
ne honesiis auribus offendiculo essent, illas voces ita muta
causa nonnullarum notarum marginalium fuit disse crepantia codicum: nam nullum est dubium , quin Maso reth te T3 berienses,aliique nonnullas notas collegerint ex discrepanim variorum codicum, in uno codice sic, in alio vero aliter scriptum esse invenerunt, & quia haesitabant, utram lectionem
eligerent, ideo utramque retinuerunt, unam in teX tu . alteram vero in margine annotantes. Haec causa non habuit lota
cum in Ezra, quia ille, utpote infallibili Spiritu Prophetico praeditus , potuisset alterutro modo determinasse , 1 ed haec causa habuit tantummodo locum in aliis Iudaeis, qui tali Spiritu non ducebantur, quique propterea penduli fuerunt utram lectionem eligerent. Ego puto Masore thas , colligentes veram scriptionem textus Hebraici ex variis codicibus, eam 1ectionem , quam in pluribus codicibus invenerunt,qinamque putarunt esse divinam, & ab ipsis S. Scriptoribus exaratam, in ipso textu scripsisse, dc quia illa lectio si pissime u it irregularis, ideo regulariter voces illas legendas Sc explicandas esse judicarunt: nam quis credere posset Criti eos 1ll os Judaeorum, qui semper ita superstitiosi fuerunt circa
corticem S. Scripturae, unquam ausos fuisse voces nonnul-Ias, quas judicarunt esse peregrinas,irregulares,& monstrosas, atque ab ipsis S. Scriptoribus non exaratas, in textum s. injicere, reiectis vocibus regularibus, inventis ab ipsis Scriptoribus, QTrra teXtum in marginem. Non actitror ullum cum aliqua specie veritatis hoc defendere posse. causa quarundam variarum Iectionum est venatio mysteriorum, vel alterius alicujus scisin, quem etiam Verba textus videntur continere : nam procul dubio quaedam notae marginales sunt excogitatae m' erit causa ad seusum alium, se-α uncium quem ex lententia Criticorum etiam textus explicari potest, eliciendum. Judaei hunc modum allegorice textum .explicandi semper amarunt, ideoque nonnulli putant, quod
ex Bibliis, qui in Synagogis asservantur, puncta ejecerint, Ii ut
297쪽
ut textum Biblicum Variis modis exponere possent. Exemplo res haec illustranda est : a 3 s. occurrit in hodiernis
Bibliis verbum ad cibandum. R. David Kimchi ad illum locum ait: Rabbini nostri b. m. dicunt scriptum esse intextuni iam exscindendum cum Capta , sed legi in margine sit an
cum Beth, quasi , en duplicem lenium, innueretur, populum venisse primo ad exscinde=idum emis scit. Davidem,&postea sententiam mutasse & venisse 'Π Gry ad eum cibandum rsed jam in omnibus Bibliis est Π ν . D. Kimchi ibidem multis aut horitatibus variorum Rabbinorum illam sententiam confirmat, scit. olim in textu lcriptum fuisse Π am , & in margine P - 'Τ: led ille fatetur se nulli bi in correcto aliquo codice ita illud verbum scriptum vidisse. Ut ut sit, saltem inde videmus, quomodo antiqui Critici diversum sentum per Kera elicere conati suerint. Haec causa variarum lectionum Eetrae 4dscribi nequit. Sexta causa notarum marginalium, quet a multis, sed salmassignatur, est religio & pietas. Multi ex legentibus Adonai MElohim pro Jehova de Ieho vi, a junt quosdam Rabbinos religionis & pietatis caula vocales antiquas & genuinas , nomini sublcriptas, mutasse in vocales is Adonat & Elohim rsed credat hoc Judaeus Apella, non ego. Quis Iudaeorum non timuisset lacrilegas suas manus in textum lacrum injicere ' Quis aulus fuisset S. Scriptores, qui ducti suerunt ab in- fallibi Spiritu, hac in parte corrigere, quasi genuina puncta Votibus illis non subjecissent. Videant praeterea illi, qui statuunt
hqc punista esse corrupta , an non quodammodo descendant in castra Pontificiorum accusantium S. Scripturam corruptiOnis. Ego malo hanc ultimam causam omittere , & statueraillas quinque lupradictas caulas, quas approbo, esse veras notarum marginalium causas. Falla igitur est sententia Cl: Ca pelli putantis notas marginales esse meras censuras , castiga tiones, & correctiones Maso retharum Tyberiensium, natas
ex sola suspicione erroris, quem codicibus suis inesse putarunt. Proxima dissertatione reliqua, qui de Κeri & Κetib dicenda restant, dabimus.
298쪽
Gimus superiori dissertatione de Authoribus notarum marginalium Vulgo NerierKetib vocatarum, ut& de speciebus,&causis, ob quas hae notae marginales sunt excogitatae , jam sequuntur caetera: qu stiones,quq circa hanc materiam moveri possunt. Quinto quaeritμrde numero: Quot sint notet marginales, quae vulgo Keii & Keto vocantur φ Respondeo: Elias Levita, natione Germanus, qui su perior i saeculo vixit, omne fieri & Ketibnumeravit,& ait sh invenisse in toto Veteri T. 8 8 notas marginales, scit: 6 s in Lege, in prophetis, & ars in Hagiographis et harum notarum summam duabus vocibus Hebraicis l-lVΥ Kaflan Notb.in expressit: hae voces, si in numerum resolvantur, constitutini numerum 8 8. Miratur admodum Elias Livita, quod in toto Pentateucho tantum inveniantur ις notae marginales, inter quas sunt una & viginti
299쪽
voces Ain, quae scribuntur sine Ite, Sc leguntur My cum IM, quum in Iosua , qui mole vi K aequat decimam Pentateuchi partem, occurrant 32 heri , dc in libris Samuelis , qui vix quartam Pentateuchi partam aequant, in Veniant ur i 33 Keri. Numerum variarum lectionum ab Elia inventum hodierni Doctores augent; Cl. Capellus in Criticasia cap. r. lib. 3. docet se varias editiones ut Bombergianam in solio, Plantinianam in quarto ἡ& Bibi ia Regia edita Αntver piae contulisse, plures notas in nonnullis editionibus invenisset scit . in editione Bombergiana tiri. & in Bibliis Regiis V83. sed in
Plantiniana tantum 793 notas marginales invenit. Verum notandum est in hodiernis Bibliis omne Teri Sc Xerib non an notari, aliquando quaedam e Xempla notarum marginalium adferuntur, omittis aliis exemplis , quae circulis in Bibliis tantummodo notantur, quibus Iectores monentur de adseribenda varia lectione in margine. Quicquid sit, numerus augendus est, attamen certus numerus ex variis editionibus non est hauriendus, quia aut hores editionum non ita accurate attenderunt ad omnes varias lectiones; sed hic numerus est eliciendus ex Malora, quae antiquitate sua omnes hodiernas versiones longe superat ; Verum in quantum ille numerus sit multiplicandus, non adeo iacile determinari potest, Sexto quaeritur: Aia textus sit legendus 8c explicandus secundum Kera marginale ; an vero secundum Ketib textu ale Restomiso: Non est eadem omnium Iud corum &. Christianorum lententia: nos ad has tres sequentes sententias opiniones diversorum Authorum reseremus. i'. Sententia est Iud Sorum, qui statuunt lectionem marginalem temper esse legendam, & vocem in textu scriptam secundum notam marginalem ut plurimum esse explicandam ; ideoque omnes Jud si temper lectionem marginalem non tantum privatim, sed etiam publice in Synagogis, quando lectionem legalem ex Pentateucho praelegunt , exprimunt. Verum quidem est, quod in libro legali , ex quo lectiones Sabbathinas praelegunt se notae marginales non sint descriptae, attamen easdem facillime, quia continua lectione
300쪽
eas memoriter didicerunt, proferunt. Quod Judaei temper
debeant legere notam marginalem, hoc probatur ex libro ria tuali, qui vocatur Schusthan Aruch parte I. Nurn. I r. ubi e X-
presse dicitur, quod Tetib debeat lcribi, & Κeri legi, & immediate subjungitur historia de quodam Lectore , qui coram
magnis Rabbinis R. Isaaco Abuliab, R. Abrahamo Valanti niano, alitique legit vocem scriptam , dc non marginalen ;jusserunt iplum repetere & Iegere vocem margina Iem , quod quum facere recusaret, eum de ambo ne sive suggestu detur barunt. Verum in expositione te Xtuum majori libertate aliquando suerunt usi; nonnunquam enim Paraphrastae Chalda ipsum Letit in Paraphrasi tua Chaldaica expresserunt;ex
cmnium occurrit et Sani. 22. I . ubi in textu scribitur quod Paraphrastes transfert per multiplicam, cum Keri legat Para turris, quod etiam versio nostra Belgica imitatur. et . Sententia est multorum Christianorum, qui textum Sacrum translaturi fluctuarunt & dubitarunt nescientes utram lectionem eligerent, te Xtualem, an Vero marginalem.
Inter hos dubitantes sunt Iunius & Tremel Ilus, Piscator,
Arias Montanus, aliique quam plurimi Interpretes , qui laepisti me textum sacrum secundum notam marginalem explicarunt, nonnunquam tamen i plum te X tum retinuerunt, imo
aliquando in reiterata editione lententiam tuam mutarunt, exprimendo in prima editione notam marginalem. vel lectionem textu alem, cum in secunda pro nota marginali lectionem textu alem expresserint, & Vice Versa. EXemplis res haec fiet clara: Iunius & Tremellius et Reg. 8. ro. in prima editione verterunt rabι dic ei, sequentes notam marginalem sed in aliis editionibus hic expresserunt ipsum textiam Verten-.tes illas voces per Abi dic , non vives , retinentes in textu talptum. Εzra. 4. 2. in edit. prima transtulerunt eidem lacrificamus, quod est in margine ; in posterioribus vero edit. verterunt non sacrificamus per non, quod est in textu. Sic etiam mutarunt sententiam priorem in i Reg. 22.4y. In
prima edit. habetur Iosaphat pararit classem , prout est in margine : led in posterioribus edit. habetur , Iosaphat li 3 istam. .