장음표시 사용
301쪽
-ecem naves, secundum vocem textu alem. Qui plura exempla fluctuationis videre desiderat, adeat Antibarb. Biblicum Aiammua pag. q72 edit. poster. Piscator etiamsi ut plurimum notam marginalem exprimat, in multis tamen locis ipsam lectionem textualem retinuit, scit. Levit. D. 21. Psal. I O. 3. 2Reg. 2o.
. IV. y. 3. Iob 6. 2I. Idem etiam secerunt Arias Μontanus, Authores vulgatae editionis Latinet, & versionis Graecae: hi omnes nonnunquam Voces quasdam transtulerunt, prout in ipso textu habentur. Nova nostra Versio Belgica sepius lectionem textu alem expressit; in nonnullis tamen locis notam marginalem elegit: exempla nonnulla videri possunt: E ech.
2Sum. 24.i 6. & in quamplurimis aliis locis , quae, quia ipse Lector haec loca conserre potest, brevitatis causa praetereo.3 . Sententia est quorundam Theologorum, qui semper lectionem textualem legunt, & in Versionibus suis eandem exprimunt. Nos huic tertiae sententiae subscribimus propter hoc argumentum: vel Teri marginale est authenticum , vel Tetib textuale ; si Κeri sit authenticum, ergo illud semper est legendum, & transferendum; sed plerique Interpretes laepissime quidem, ast non semper textum secundum Keri exposuerunt, quod facere necessario debuissent , si Neri esset authenticum. Si vero Κetib est authenticum, ergo illud est reistinendum & explicandum ; si vero Neto non sit authenticum, quare Interpretes saepissime textum secundum Kerib explicarunt φ Et quare adhuc in ipso textu Hebraeo illud, quod non est authenticum, retinetur φ Nam si credamus Ketib non esse authenticum , & ab ipsis Authoribus librorum prosectum,
tum omne et o tanquam alienum ex textu esset rejiciendum,& Keri in ejus locum substituendum. Nos igitur judicamus hanc tertiam sententiam, quae defendit ipsum Ketib ab ipsis Authoribus librorum esse pro semim, multo esse verisimiliorem dc tutiorem : nam quis Judaeorum unquam ausiis fuisset
Voces non authenticas in textum in trudere , Sc authenticas ex te X tu eximere,&in margine collocare ρ Verum obstat,& temper obstitit superstitio,& superstitiosa Iudiorum reli-
302쪽
gio, qua textum sacrum mirum in modum honorant : nam potius centies mortem obirent, quam paterentur quicquam in facro textu mutari. Verum Doctores Iudaeorum viderunt multas voces irregulariter esse scriptas, vel sensum fore conia
venientiorem, si aliter Voces illae legerentur, & expliearentur, ideoque judicium suum apposuerunt , quo judicarunt voces illas ita regulariter posse legi, Sc lenium etiam fore convenientiorem, si vel litera addatur , abjiciatur , vel etiam transponatur, & sic deinceps. Sed objiciet non nemo , quod impossibile sit textum semper explicare secundum Ketib: nam si hoc fiat, saepissime nullus erit sensus, vel lentus plane absurdus, & voces erunt ita irregulariter scriptae, ut ad nullas Grammaticae regulas referri possent. Restondeo negando: sensus verborum , quando textus secundum Teub explicatur, nihilominus erit bonus , etiamsi secundum nostrum judicium sensus videatur paulo convenientior, si aliter explicetur. Nos saepillime etiam explicamus textum, prout Κeri audicat esse explicandum, ted hoc non facimus, quia Κeri est authenticum, vel quia est ab ipsis Authoribus exaratum; 1ed ideo, quia Κeri in multis locis dissicilioribus S. Scripturet nobis ostendit verum sensum, quem Prophetae in Ketib intenderunt: nam iacillime homines imperiti 1entum Spiritus S. in Ketib intentum aliter explicare potuissent, ideo Ezras, vel alii Malor et hae margini adscripserunt Teri, quo verum sensum a Spiritu S. in locis dubiis intentum expresserunt,& quidem propterea, ne aliquis a lcopo Spiritus S.& Authoris aberraret: Κera ergo nobis in multis est expositio, explicans verum sensum ab ipsis Authoribus librorum intentum: est ex. gr. ac si non nullus in Latino Authore, in quo occurrunt Voces voster, olli, margini adlcriberet, illas voces esse explicandas per refler, mitis: ita etiam judicamus de multis vocibus margini adscriptis , quae nobis nullo modo videntur esse a Spiritu S. sed ab Ezra, vel ab aliis Masore this, . qui genuinum sensum lectoribus voluerunt notum sacere:& ut mea expositio magis innotescat, breviter septem l pecies
303쪽
cies V. Kers & Tetib percurram, &ostendam, quomodo singulae voces explicari possint. Quantum primain speciem attinet, in qua litera vel abundat, vel deest, illa etiam est usitata in aliis linguis, si e dicimus gnavus pro navus 3 relligio pro religio: & contra nascor prognascor, caldum pro calidum, tun pro time, & sic deinceps ; non mirum ergo, quod etiam in lingua Hebraea quaedam literae vel abundent, vel deficiant. Secunda species notarum marginalium respiciens literas, quae invicem mutantur, etiam locum habet in aliis linguis, sic dicimussaciundum pro faciendum, &c. 'Quis mirabitur An tithesin hanc etiam locum habere in lingua Hebraea. Tertia species continet literas, quae per Μetathesin trania
ponuntur, sic etiam dicimus in lingua Latina pistris pro pristis,
Quarta species est nullius momenti: tantum tria exempla ejus speciei occurrunt, in quibus nihil situm est : nam litera praecedentis vocis facile potest addi voci sequenti.
Quinta species continet voces non punctatas in textu, & econtra comprehendit etiam puncta destituta consonantibus: quantum attinet ad voces , quae sine vocalibus sunt descriptae, putamus vocales ab ipsis Authoribus non esse additas ;1ed subintelligi, &propterea etiam inter pronuntiandum esse exprimendas. Seci vocales quod attinet, quae solae sine consonantibus scribuntur; judicamus easdem ab ipsis Authoribus per abbreviaturam ita esse exaratas, &propterea arbitramur illas vocales esse authenticas , quae simul cum subintellectis consonantibus integram vocem constituunt rhic mos scribendi vocales absque consonantibus etiam est usitatus in lingua Latina ; sic litera si apice notata denotadrion.& e e t. Quidni hic modus etiam in Hebraea lingua usitatus esse potuit Rabbini, qui ante aliquot saecula vixerunt, ut Mhodierni sermant tantum abbreviaturas ex consonantibus, non vero ex vocalibus ; sed hoc non est mirum, nam Rabbini commum ter tantum consonantes in commentariis suis exis primunt, non Vero vocales. Sexta Diuitiaod by Gooste
304쪽
De Mastra. aspSexta species continet Voces compositas , quae coniunctim scribuntur , & e contra Voces separatim scriptas, quς conjunctim leguntur. Voces compositae, quae per duas simplices explicari debent, in omnibus linguis 1 unt usitatissim :1ed voces illae, quae in textu divisim scribuntur, quum debeant conjunctim scribi, sunt procul dubio prosectae ab incti
ria quorundam Scribarum, qui ex oscitantia voces diviserunt, quum debuerint ealdem conjungere. In talibus vocibus ita separatim lcriptis nulla est corruptio ; omnes enim literae sunt expressae, sed Fera tantummodo notat eas Voces le paratas esse conjungendas. Septima species, quae mutat Voces prolatu obscoenas in vo
ces honestiores , habet etiam locum in aliis linguis: ipsis pueris hic modus voces obscoenas in horrestiores mutandi est ii otissimus, ideoque mingere nominant materen t limiliter Latini coire explicant per cubare, &. sic deinceps In communi loque-Ia quotidie audimus & efferimus voces honestiores loco obscoenarum; sed Judaei, qui voces obscoenas per alias honestiores explicandas esse judicarunt, magis superstitiosii fuerunt, quam religiosi, & multo melius olim secissent, & adhuc hodie facerent, si voces legerent, prout a Spiritu S. sunt descriptae, licet impuris & petulantibus auribus auditu elsent ob ic cenet. Ex his apparet Uerib ubique posse esse authenticum,& non esse necesse dicere vel Κera esse authenticum , Vel te X- tum praeterito Uerib secundum Uera esse explicandum. Sed adhuc objiciet aliquis : Κeri necessario in multis locis
debet esse authenticum ; nam multae voces, quae Κetib constituunt, non sunt Hebraics: e X: gr: TS.im. 23. 2 o. in te X tu elin, in margine legitur 'd roboris, nostri Interpretes in versione Belgica etiam, uti in margine habetur, exprimunt, & nulli bi in Lexicis 3 significat robur; ergo est authenticum. Restorideo. i. Fortasse litera ultima per Apoconen est abjecta, sicuti aliis in locis media litera, ubi dicitur 'ri, abjicitur. Deinde quod nomen I in Lexicis non annotetur, hoc propterea est. quia plerique aut hores, qui LeXica scripserunt, putarunt Xera tantum esse authenticum , & pDopterea Κctii in Kl: Lex i
305쪽
Lexicis suis non annotarunt. r. Quod mihi vero similius videtur, dici potest significare rivum vel vividum a Rad: vixit, & sic denotaret virum vividum, quam expositionem το Κmsere exprimit, quando exponit per ΤΠ φ'η virum roboris. 3. posset esse pro p vita, quasi virimi vita, hoc est, roiamdiacas ; &. sic Ketib commode hoc in loco, ut & in aliis locis potest retineri & explicari. Reliqua exempla , quae nostram sententiam videntur infringere, commode aliquo modo vel per Meta thesin literarum , vel per earundum mutationem, vel alio aliquo modo explicari possunt, ita ut non opus sit sugere ad notas marginales tanquam authenticas, & ab ipsis Authoribus librorum profectas. Sunt etiam multa e Xempla, in quibus nihil situm est, quocunque modo illa etiam explia centur, per fieri sive per Ketili, tamen sensus, qui inde elicitur,
erit bonus : e X. gr. Exod. 32. I9. parum refert utram lecti nem sequaris, lenius nihilominus erit bonus. Vide plura exem pia in Thes. Philol. Hotting. pag. 26. Septimo quaeritur: An non ex his notis marginalibus sequatur corruptio textus Hebraici φ Respondeo: nullo modo; nam textus Sacer est integer, & Voces margini adscriptae non pertinent ad essentiam textus Hebraici;led pleretque voces marginales sunt tantummodo parvae expositiones , & notae e X-plicantes genuinum Sacrae Scripturet Sensum; nam annotare literas abundantes, deficientes, scriptionem irregularem, a i laque similia, genuinum tensum servantia, non est corrum inpere textum, ted a corruptione eundem eontervare. Pontificii etiam ex his notis marginalibus & variis lectionibus non possunt probare corruptionem textus Hebraici: nam similes notae marginales sunt in Vulgata versione annotatae ab ipsis Pontificiis , qui tamen Critici propterea a Pontificiis corruptores Bibliorum non Vocantur. Lovanientes Theolosi varias lectiones ad marginem Bibliorum annotarunt, qui propterea corruptores Bibliorum vocari non possunt. Vide Hot
ring. in Thes. Phil. pag. 426. Si quis Editiones Sixti V. & Clementis VIII conferret, inveniret in illis aliquot millia varia
306쪽
biennii intervallum suerit. Vide Antib. Bibl. Amama pag. 6. Erso si Pontificii textum Hebraeum corruptionis velint accusare propter illas varias lectiones , tum nos meliori jure illud de Versione Vitigata, quam tamen Pontificii pro authentica populo obtrudere Volunt, asserere possemus : nam in illa infiniti sere adhuc sunt errores , etiam ii Isidorus Clarius 8o oo errorum annotaVerit, Sc corre Xerit. Deinde, posito & non concesso, quod Km in pleritque locis sit authenti . cum, & ab ipsis Authoribus librorum profectum; inde tamen non sequitur textum esse corruptum; nam ipt um Keri, quod
si ab ipsis Authoribus sit prosectum, est adhuc integrum , e tiamsi margini adscriptum. Jam an illud margini adlcriptum;
num vero illud in textu dei criptum sit authenticum , a quibusdam duputatur, saltem alterutrum est authenticum , utrumque est adhuc conservatum; sed utrum jam sit authenticum, si hoc pro tempore dubium, inde tamen nullo modo sequitur, quod textus sit corruptus. Ego hoc tempore judico voces in textu scriptas esse authenticas I alius vero voces in margine 1 criptas : utrum jam eligatur, perinde est: inde tamen non sequitur textum esse corruptum. Saniores e Pontificiis, qui in Hebraica veritate aliquandiu desudarunt, non desument ex illis notis marginalibus argumentum pro corruptione textus Hebraici; sed e contra potius judicabunt textum esse incorruptum , quia Critici illi lacri tam curioli
fuerunt circa conservationem S. Scripturae, obaervantes etiam minima, quq remoram aliquam lectoribus injicere potuissent ; ideoque iidem Pontificii in locis dubiis recurrerunt ad textum Hebraeum tanquam ad infallibilem regulam fidei& morum. Hisce duabus dissertationibus jam absolvimus materiam de fieri SI Ketib : proxima dissertatione reliquas caulas Malorae investigabimus. KE 1 D I S-
307쪽
Uperioribus tribus dissertationibus egimus de m teria , circa quam Masora Versatur, jam porro se quitur1Ρ11ua Masorae inspicienda, de qua primo qua-riture uaftforma Mastra Eso1ideo: Forma Maserae, quae hodie in libris impressis invenitur, longe alia est, quam quae olim in libris Manuscriptis fuit: olim margini Bibli rum non adscribebatur, ted in separatis chartis Sc libris eri-primebatur : nec tota Masora etiam potuisset juxta textum Biblicum describi, quia magnitudine sua ipsa Biblia Hebraica longe superabat ; sed jam ejus magna pars iniuria te ris periit: postea quidam superbientes Scribae in Manu scruptis Bibliis partes Masorae singulis paginis librorum Biblic
rum adscribere inceperunt,& quidem praecipuἡ vanae ostentationis causa: nam Scribet Masoram variis figuris, & imagunculis in libris luis , postquam eam inceperunt textui Biblico addere, expresserunt. Tale exemplar Manu scriptum in sq. vocalibus, & Masora ornatum ex Oriente attulit Magnus Golius, in quo exemplari notae Masorethicae ita artificiose sunt conlcriptae, ut ursarum, canum, dc boum imagines prae Disitigod by Cooste
308쪽
Dem sera. 26 I. prae se serant. Simile exemplar olim Capnio dono accepit a Divo Maximiliano I. Romanorum Imperatore , quod idem, cum moreretur patriae Phorcensi legavit; hoc exemplar olim ante aliquot saecula erat conscriptum pro Aben Ezra. Schi hardio in praefatione ad Bechianath huneruschim testatur se vidisse hoc idem exemplar, & praeterea ait notas Masore thicas minutissimis liter ulis in hoc exemplari, non lineatim, sed instar picturet tam assabre fuisse conscriptas, ut eminus inspectae viderentur
esse leonum, ursarum, boum, OVium, aliorumque animalium imagines, nec artificium prius innotescere potuisse, antequam oculos suos cominus membranae admovisset: & hae imagines ita depictae occasionem praebuerunt depravationibus . nam aliquando quaedam addiderunt, Vel Omilerunt, prout ratio figurae exprimendae requirebat. In hac forma Maiora permansit utque ad publicam ejus impressionem , quam primus procuravit Daniel Bombergus Typographus Venetus Anno Is 23. Hic Bombergus a quo Biblia Bombergiana nomen suum acceperunt) linguam Hebraeam optime calluit, S mi Illice propagavit ; is enim primus typis in lucem emisit Biblia magna in solio ornata Malora, Rc commentariis Rabbinorum. Hic ergoBombergus fuit primus author editionis Masorq; sed author dispositionisMasor et in Hebraicis Bibliis fuit doctissimus R. Jacob ben Chalim conductus a Bombergo eum in finem, ut Maloram adornaret, &. in commodum ordinem disponeret. Hic Rabbi magno pretio varios Masorae Manuscriptos libros conquisivit, ex quibus ingenti labore & studio Maloram tum temporis in separatis libris & ex parte in Bibliis M. S. adhuc consule dispositam, in hunc ordinem, qui
in impressis Bibliis jam conspicitur , digessit: sed in prima illa
editione innumeri sere errores manserunt, quorum magnam
partem Cl. Buxtorsus in tui editione correxit. Hodie, postquam Masor a publice excudi coepit, non leparatim amplius, sed conjunctim cum textu Biblico semper lucem alpexit ; altnon tota, quia magna ejus pars jamdiu periit. Tata superstes Maiora, quae nodie una cum Bibliis Hebraicis in lucem emittit vix, est triple X, parva, mediocris, o maxima.
309쪽
Parva Masora est, quq literis numeralibus, vocibus decurtatis , & symbolis obscurioribus inter textum Hebraeum & Chaldaeum breviter delcribitur : haec Masora non allegat ipsa loca, nisi quando vox tantum his in Bibliis occurrit,tum sipissime alter locus una alterave voce indicatur. Nediocris Masora, quae a quibusdam magna , sed textu alis vocatur, est, quae in textu Biblico passim vel supra, vel infra, vel nonnunquam etiam ad latus describitur, quando nempe commentaria Rabbinorum deficiunt: lige Maiora sere semper supra textum Hebrarum tribus tantum regulis descributur , ted infra saepissime plui ibus, prout copia textuum allegatorum requirit. Ad hanc mediocrem Maloram etiam per tinent prae liminares Masorae, quς passim in vestibulis librorum Biblicorum ornatus causa instar magnificet alicujus portae majusculis literis describuntur : hae Masorae lae pillime non ad locum vel textum illum, ad quem adferuntur, proprie pertinent, attamen ob aliquam eorum, quae ibi in textu habentur, qualemcunque occasionem adferuntur.
Maxima Masora, quae alias magna Inalis de nominatur , est,
quae in fine Bibliorum ordine Alphabetico disposita est; haec fere continet illa loca, quae in Mediocri Masora ob spatii angustiam dit poni non potuerunt.1 t. Hactenus egimus de causis internis Masorae, sequuntur jam considerandae caular externae, de quibus primo quaeritur : Quinam sint Authores Masera: ct quando eadem conscripta est φRespondeo: duae sunt sententiae, quarum prinia statuit Maso ram esse conscriptam a Masore this Tyberiensibus, qui post confectum Thalmud circa sextum sere saeculum post nativitatem Christi vixerunt : hi Masoret hae vocantur Tyberienses ab urbe Tyberiade, in qua congregasse & Masoram conscripsisse dicuntur; hqc urbs, vocata Tyberias a Tyberio, sita fuit in terra Galilaeae ad locum Gennatareth : Josephus de ea refert, quod Herodes, receptus in lummam amicitiam Tyberii, de nomine ipsius urbem ale conditam vocaverit Tyberiada. In Novo Test nonnunqnam Tyberiadis fit mentio, Iob. 2 3. .
dicitur, quod Deus mauheslaverit se prope mare Tyberiadis, vide plura
310쪽
De Masera. a6s plura de hac urbe in P beriade CI. Buxtor Ocap. q. Aben Ezra,& praecipue Elias Levita statuunt primos & precipuos Ma serae authores fuisse Rabbinos Tyberienses, qui simul eodem
tempore con Venerunt, & plerasque notas Masore thicas invenerunt & annotarunt: attamen Elias ille statuit hos Tyberienses esse praecipuos authores, sed postea innumeros alios posterioribus saeculis extitisse, qui Masoram jam ex parte a Tyberiensibus inceptam, locupletarunt; attamen putat principium, & finem, quo inceperunt & desierunt, non certo &praecise posse determinari. Nos hanc sententiam rejicimus: certum quidem est studia Hebraica diu in Palaestina, & praecipue Tyberiade visuisse,& contervata esse ; inde tamen non sequitur , certo quodam tempore sexcentis sere annis post nativitatem Christi tot celebres Iudaeos convenisse, qui Malo ram conscripserunt. Rationes probabiles, sententiam hane infringentes, sunt hae sequentes. primo: Historia Iudaica nullam facit mentionem talium Tyberiensium doctorum, & Elias Levita, novitius Iudetus, est pr cipuus author Masoret harum Tyberiensium. Veruinquidem est, quod argumentum negativum firmiter non probet, attamen nullo modo videtur Vero simile Chrono logos Hebraeos tam mirabile, & utile inventum, conservationi S. Scripturae optime inserviens, sicco pede ita transisse: ergo videtur argumentum negativum hoc in loco aliquid probare : nam circa multo minora admodum diligentes fuerunt; utriusque enim Thalmudis tam Babylonici quam HierosoIymitani tota historia quoad elaborationem, conscriptionem, quoad Author es, & quoad alia minima persecte a Judaeis descripta est. Secundo: Iplum tempus, quo Maiora dicitur esse conscripta, satis superque hanc sententiam refutat ; nam Maiora demum post consectum Thalmud dicitur esse composita, sed hoc fallum esse probatur ex iplo Thalmude : si enim in utroque Thalmude nominis Μasorae , & rerum prς cipuarum, circa quas Maiora Versatur, mentio fiat ; ergo Masora non demum