장음표시 사용
261쪽
bationem commovere possunt; sanis verbauribus, & verae ac Tullianae eloquentiae usu subactis placere non possunt. Quod sit intra Romanae antiquitatis cancellos, & ratin rum auctorum ἡφη - , intactis Graecis, sese continuisset; perpaucos omnino habuisset pares, neminem certE superiorem. Sed ad A glos tandem pergamus. Vocat jam carbasim auras. Et primum omnium, cum propter hominis aetatem, tum propter insignia in rem liter riam beneficia, adeamus Thomam Linacrum, quo nemo majorem orationis nitorem, castiatatem, & condecentiam ad interpretationes contulit quarum virtutum integritatem dum
diligentius tueri studet, fidelem verborum assectationem, raro quidem, at aliquando tamen omisit. Pauca sanh, sed ex quibus de
singulari ipsius industria existimari possit,
convertit Thomas Morus, plane optimis interpretibus aequiparandus: ad tenue limata& nativa oratio, non inflata, non corrupta, quodcunque vult, facile complectens, Graecae Vero tam exacta aequilibritate respondens,
Ut ui utramvis re te norit, ambas noverit.
Longh abfuit ab ea praestantia Iohannes Che- .cus Regis Eduardi praeceptor: ad Graeca ille parum attentus vagatur pro libitu ; sermo interim splendidus, nec impurus, quod in ea
262쪽
certe vertendi sieentia minime mirandum. Hoc etiam deteriorem se gessit IohannesChrias osorsonus; periodorum ordinem & mo. dum confudit, nec ab ipsa capitum distinctione pervertenda manus abstinuit; explanandis obscuris aliena pleraque infersit; ipses verborum ambitus, ubi Graeca deficerent, de suo supplevit; & qui quadrandae orationi hac mercede studuit, eam tamen a ba harie non prohibuit. Extra me m quoque abiit Laurentius Humfredus,nec suis ipse legubus paruit, quas tulit interpretibus, cum hoc quod tractamus argumentum erudito libello persequeretur. Nam cum dissolutum & intemperans vertendi genus reprehenderet; eam vero tantum verborum retinendorum curam
aspernaretur, quam & nos repudiavimus; eam nimirum quae insulsitate sua & ineptiis offenderet, medium quoddam sectatus estiter, quo nec ita inhaereret verbis, ut fide sua placere posset; nec elegantia tamen sua Verborum jacturam sarciret; nec in hac stili libertate colorem illum vη obtineret. Pluis ribus in Anglorum interpretationes inquis rem, sed exiguum gens ea interpretum proventum tulit. Quin pauciores etiam ex Histio ista ' pania prodiere, inter quos Iohannes Gene
sus Sepulveda, cum castigatam, quam commendamus , interpretationum fidelitatem ropudiare se declarasset, aditum sibi ad huius. artis
263쪽
artis persectionem obstruxit. Unam sentcntiarum curam ac studium professus, reliquo- rurnque negligens Andreas a Lacuna , divite eas & libero sermonis contextu circumdedit. Petrus quoque Martinius Morentinus, dum stilo suo immoderatius abutitur, huic studio non satisfecit. Rationi illi non defuit Consi lus Pontius Legionensis, quem praestantissimis serme interpretibus conferendum censeor sermo nosvitiosus, stilus accuratus, &ad auctorem accommodatus. Sterilis quoque hujus exercitationis & negligens Polonia Jos phum Struthium dedit , cum parum invertendo diligentem, tum ora tione corrupta
horridum & deformem. Cultior longe J o'sephus Tectander florenti dictione sententias exornavit; in iisque defixus, verborum &characteris sollicitudinem insuper habuit. N quc vero si interpretum feraciores eae suissent sentes, Opera, hac quam mihi dicatis ad audiendum, ego diutius apud vos ad commentandum abuterer, jamdiu est enim cum modum suum tenet ista disputatio. Finem ergo tandem in praestantissimis illis hominibus faciamus , qui sedibus avitis Othonianorum s ritate & impiis armis expulsi humaniores literas , ipsamque adeo humanitatem in reliquam Europam invexerunt. Quum enim ut incultum, ac durelictum solum vepres & tribuli
sic nostrorum mentes sceda barbaries occupasse
264쪽
pisset, hi certo Dei, opinor, nutu atqu consilio in has illati oras, extirpatis inscitiae .
sentibus, rudes cxcoluere animos,. qui meliorum artium satu, uberrimos deinde doctrinae fructus extulerunt: ut quae disciplinarum olim inventrix fuerat Graecia, earumdem foret fato quodam suo conservatrix. Primi aulcm Itali, quum exules tecto & laribus excepissent, xeniorum Vicem, humanitatis sensus, amorem in literas, studiorum rationem , & ipsam quoque interpretandi artem ab iis hauserunt, quae in Galliam demum, ac Germaniam, reliquamque deinceps Euro pam fuere propagata. Ingrati simus ergo, si
eos recensentes, qui in hoc interpretandi artificio floruere prae caeteris; per quos potissimum in eo profecimus, praetermittamus. Principem in nis, cum merito suo, tum amplissima dignitate locum tenet Bessarion Ca dinalis Nicenus, Patriarcha Constantinopolitanus, cujus singularem in convertendisGraecis, & plane admirabilem industriam si suis.
set prosecuta posterior aetas,& pari interpret tionum salubritate contenta ab disrarni licentia sese abstinuisset, neque linguae Graecae ignaros homines tam saepe in errorem illiceret interpretum perfidia; neque nobis in ejus. modi libertate coercenda, & apertissima re argumentis & exemplis demonstranchi nunc foret laborandum. Quo magis miror Georgium
265쪽
gium Trapezuntium Bessarionis familiarem& asseclam, tam illustri exemplo minime adductum .intemperantissimε luxuriasse; cum praesertim in Physicis, vel Theologicis in te pretandis fere versatus sit; siusmodi quippe
res, ut Tulliano more loquar, dicere ornate veste, puerile est: plane autem ει perspicue , dotiti ta intelligentis viri. Nonnunquam etiam auctorem situm intra eas concludit angustias, ut tota ejus membra recidat; quorum & ordinem quandoque audet pervertere. Nativos praeterea sensus neque rimatur feliciter, ne
que polite reddit; & quibus solis excusari potest interpretationis licentia, vel aspernatus es: elegantias, vel assequi se posse desperavit. Eadem quoque aetas Theodorum Gazam, &Johannem Argyropylum tulit, de quorum facultate praeposterum extat Pauli Iovii judiacium: GaZae quippe ita extollit, Argyropyli vero ita elevat industriam, ut huic istum
absque ulla controversia anteponere videatur.
Idem de Theodoro Gaza sensit Erasmus, in
Vertendo enim praecipuam ei laudem tribuit. Ego vero seeus arbitror , quod sum morum hominum pace dixerim: ut enimpraecipuum doctrinae decus Gazae concedamus, & sole ter incogitatis vocabulis, quibus res Latinis ignotas exprimeret, Romanam linguam locupletasse demus, pleraque tamen vel Latine parum, vel perplexe etiam, tum solute,
266쪽
& phalerato sermone explanasse fatendum est: strigosior autem, ut voles, & obsoletior Argyropylus, castior certe & pressior, e ristotelem, tuis enim verbis, Thuane, libenter seis. utor, Meliter potius, quam ornate versum auribus Latinisproposuit. F R. Equidem Argyropylum , interpretem fortasse non malum, & tolerabilem , sed cum Gaeta minimὸ conferendum credideram: hic enim, assentiente Nannio, ententiarum diligenter ser- Μ...
vavit fidem, indolem vero tanta felicitate eX- Horat.
pressit, ut Graecorum majestas, dignitas,&affectus extent in Latinis 3 Argyropylus
vero reprehen sus est a multis, nec flaccescens ipsius oratio aspirare ad Gazam potest. C Α s. Pulchrὸ tibi constas, Fronto, ut eos, qui susum atque tractum amplexantur dicendi genuS, anteponas; attenuatos vero & adstruetos, fidos liret, contemnas. Non essicies tamen quin major quidem eloquentiae laus GaZae, accurath autem interpretandi Argyropylo debeatur. Janum autem Lascarim in converse Polybii, exiguo quidem, at totius operis longὸ dissicillimo fragmento saepen mero demirari soleo, ut eorum qnge de eximia ipsius lucubratione in Polybio nostro praefati sumus, minimὸ nos adhuc pigeat. Quod si hoc non sprevisset interpretandi m nus, &excusta veterno, quo penὸ sepultus
vixit, plura ingenii sui monumem reliquisi
267쪽
bilissima ea est, qua sanctae Scripturae VoI mina Gallico sermone exposuit Guiartus Μ linaeus. Caroli Octavi jussu primum & aliorum subinde cura proelo commissa fuit; quare decepti nonnulli Caroli hujus auctoritate non editam, sed lucubratam finxerunt. Id vero quam falsum sit, vel ex eo manifestum est, quod ad Geneseos caput xv I. adtexuit interpres, conversionem videlicet illam eo anno sese fuisse exorsum, quo caesis Christi nis Ptolemaidem di Tripolim Barbari diru Tunt : hanc autem cladem, anno a Christi Natalibus octogesimo nono supra ducentestimum & mille simum ci Μulecho Sapherapo Babylonio Saracenetrum Soldano Christianae Reipublicae fuisse illatam memoriae proditum est: qua scilicet tempestate rerum in Gallia potiebatur Philippus Pulcher. Ejusmodi
autem est haec interpretatio, ut non minus commentarius, quam conversio censeri pos.
sit; plurimis siquidem additionibus ex Petri potissimum Comestoris Scholastica Historia
depromptis, variisque mutationibus, & infinitis detractionibus inquinata & deformata est. Atque utinam nativi & sinceri contextus distinctionem a commentariis editi codices S manuscripti ita adnotatam praeserrent, ut V iustum quoddam Bibliothecae hujus exemplar; pauciora quippe in ea, quamvis etiam bene multa requireremus.Proximum huic p
268쪽
nimus Iohannem Clopinellum Magdunenis
lem, hominem, pro captu temporum illorum , non indisertum ; qui tantum in inter pretandi arte consecutus est, quantum Gallus homo Latinis literis non multum eruditus, omni vero bonarum artium praesidio propemodum destitutus consequi potuit. Gallicas postmodum res moderante Carolo Quinto, ad novam Bibliorum condendam interpret tionem animum appulit Nicolaus Oretatus Cadomensis, Decanus primum Rothom
sensis, tum Lexoviensis deinde Episcopus; quod quum Regis j usii fuisset aggressus, Bibliaque inde Carol i Quinti fuissent dicta. comversionis hujus auctor sapientissimus ipse Rex
habitus est. Plurima quoque, ejusdem nutu , Veterum scripta Gallice Oresimius vertit; sed sontibus, quorum aditum, propter lindarum imperitiam, sibi praeclusum sentieat, relictis; e Latinis interpretationes suas Iacunis ita derivavit, ut quae forte foedatae es.sent erroribus, non modo eas non purgaret,
sed novis etiam, ut serὶ fit, accessionibus passim inquinaret. Quod si aetatem tamen , qua Vixit, respexerimus, tantum in his eum tenebris vidisse, tantamque in interpretando temperantiam adhibuisse mirabimur; nedum severe hunc & contumeliose habebimus. Patriae deindὶ Patri Ludovico DuodecimoThucydidis & Appiani interpretationem obtulit;
269쪽
INTERPRETIBUS. αε Claudius Seysselius E piscopus Μassillansisi .
Latina Laurentii Vallae expositione exiit alte ra illa; sed ita tamen illius alucinationibus suas ipse adjecit interpres, di de malis Latinis Gallice deterius scripta edidit, ut nihil pro saano secisse ab eruditioribus jure merito creditus sit. Ρari acumine, pari fide, pessima scilicet, Caesaris Commentarios, & Cicer nis scriptiones aliquas popularibus idem suis
interpretatus est. Primum se ad Ebraicum exemplar Scripturae Sacrae conversionem
Gallicam elaborasse jactavit Robertus OlivetanuS: cum tamen Ebraici idiomatis notitia leviter imbutus, subsidium a vetustioribus interpretibus petiisse,& alienae eruditionis gloriam in se derivasse visus sit. Offendit itaque saepiuscule: obsoleta ad haec oratio & barbara, quam emendare, & ad purioris loquelae nom.
mam exigere, atque errata etiam purgare coactus est subinde Calvinus; in quo exiguam quoque reperisses primigeniarum linguarum λperitiam. Quamobrem manus operi huic denuo admovit Cornelius Bertramus, virorum
aliquot doctorum opera sublevatus. Plus illo eruditionis ad id contulit quam super res: verba assectatur diligenter: nimio tamen st dio peccat nonnunquam in seutentiis, aliorumque sublatis erroribus suos ipse admiscet. Plus ad Tacitum patrio sermone reserendum natura & studio instrumenti habuit Claudius
270쪽
dius Falchetus; cujus copiam & ubertatem Tacito parum convenire qui causabitur, is assequi tantam ieiunitatem non posse Galliacam loquelam neutiquam videbitur advertis.
se. At superiorum diligentiam, meo judicio, vicit Iacobus Amyotus, Altissiodorensium Antistes, liberali disciplina eruditus, ingenio
acutus, at oratione ita subtilis& limatus, ut in eo primum Gallica facundia vires suas experiri visa sit: is Plutarchum interpretatus est tanta stili amoenitate, sed & tam integra, &tam raro nutante fide, si paucula quaedam , lucis quaerendae causa, extrinsecus ascitae cipias ; ut eorum facile querelas possit contemnere , qui immensam errorum vim bonae frugi succrevisse criminantur. Omnium vero non ludibrio solum, & cachinnis, sed contemtioni etiam sese propinavit Sebastianus Castalio, quum grave & serium conVertendae Scripturae molitus opus, sermonis intemperiem , quam in Latina interpretatione com paranda ineptissimὶ exeruerat, in Gallica etiam insolentius explicavit. In interpretationibus quoque patria Lingua procudendis operam suam posuit nobis antea laudatus Gilbertus Genebrardus; & in iis quidem antiquum obtinuit, eundemque ac in Latinis, de verbis licet miniis etiam sollicitum, se praebuit. Hoc quoque studio praeclarὸ honori suo velificatus est Blasius Vigenerius, cujuS