Petri Danielis Huetii De interpretatione libri duo : quorum prior est, de optimo genere interpretandi : alter de claris interpretibus.. His accessit De fabularum Romanensium origine diatriba

71쪽

gatae Editionis nomine passim usurpatur. Ac tametsi illam Hieronymi interpretationem , ipsis etiam Ebraeis satentibus veracem esse non vis 3 . 1cripsissent Augustinns, Gregorius , & Isi- , n,2 dorus , proptereaqne reliquis suisse antelatam,

α. O E- quod verba tenaciter consectetur, & magnam et: ... nihilominus claritatem prae se serat; Utrum-Gret M. que profecto, ea cum Ebraeis contendenda

, facilε appareret. Aliae quoque runt utriusque

hi r. lib. Foederis interpretationes, quarum auctoritas

sententiae nostrae robur conciliare posset; sed in eas alius erit inquirendi locus, & nobiliores illas in exemplum proposuisse hoc tempore sit 1s esse puto. caeterum quam transferendi viam supra laudatos interpretes tonuisse diximus; eandem hanc praecipue sanctis Ecclesiae Patribus placuisse constat. Quid ego vobis nunc unumquemque nomine appellem, cum id tu, erudite Fronto,.tot jam annorum usu in eorum lectione exercitatus Optime Ο 8. Eusebii .nium noris p Nec enim te fugit, quam sit accuratus in in te retando Eusebius , qui quaecunque sere affert ex Scriptoribus exoticis , ad verbum repensis vocibus ipsis exponere se denuntiat. Si qua vero ex iis depromit' Auctorum operibus , quae supersunt, eum agnoscimus tenere morem, quem tenen messe sancimus. Quod si me ejus, aliorumque deficeret auctoritas, unus reliquorum instar posset Augustinus. Is Libro altero de Doctri-

72쪽

Doctrina Christiana, dum viam monstrat , qua ad germanos Scripturae sensus iri aut ad ipsbs fontes , Ebraica nimirum vel tam s.ca a Graeca exemplaria recurrendum esse docet; 33 'aut ejusmodi habendas intςrpretationes, quae se verbis obstrinxerint: ut ex iis videlichtaliorum error castigetur, vel libertas, qui non Verba, quam sententias interpretando sequi maluerunt. Interpretes deinde reprehendit , Latinitatis quidem studiosos, at ipsi interim vim inserentes sententiae, vel apud eos certὸ offendentes, qui plus rerum Veri' late dilenctantur , quam fuco Verborum sipsarumque etiam signis suam quandam sibi . integritatem servari volunt. Pluribus postr md ambitiosum & submorosum eleganti rum amorem coercet , verborumque descriptionem etiam cum stribliginibus retineri velle se profitetur. Locum integrum legite, quaeso, studiose. Quam autem in Sacris Voluminibus explanandis praemonstraverat viam, eamdem ipse tenuit, cum sententias, ac totas etiam distertationes ex sanctis Patriabus , vel Ethnicis Scriptoribus proserret. Hanc porro ipsius de exponendae Scripturae ratione sententiam reliqui sermὶ Patres in explanandis libera oratione Christianae R ligionis mysteriis tenendam quoque memplo suo declararunt. Par est item Ambrosii, & Gregorii Magni sententia, quorum

73쪽

verba fuerit operae pretium referre; vos me, si placet, recitantem audietis: Agnovit enimeto. Am- bos , inquit Ambrosius , possessorem suum , brosii, cae a a presepe domini sui: imo praesepium c.capa. dixerim , sicut sic sit qu/ transtulit; nihil enim apud me distat in verbo , quod non dia sat in sensu. Nam si orator illorum, qui phaleras permonum sequuntur , neget in hoc forarunas positaι esse Graecia, hoc an illo verbo

usus fit, sied rem re spestandam putat; si ipsi

Philosophi eorum qui totos dies in disputatione consumunt, minus Latinis eo receptis Ustmmonibus seunt, ut propriis uterentur, quanto. metu nos verba negligere debeamus, spectare Ulteria , quibus vincit sermonis villain, quod operum miracula divinorura , nullis venustara sermonibus, veritatis sua lumen refulserunt. Verba negligenda sciscit, spectanda myst ria; nec apud eum distat in verbo, quod non distat in sensu: non quod verba Vese his renumerari nolit, sed quod verborummdnditiam ac delectum sacra tractantibus volumina spernendum velit: splendida verba repudiat; propria requirit , nec , qux minus Latina sunt, repellit: nedum, ostentandae secundiae , contextum, contextusve dictiones, quibus totidem significantur myxi. Grego. steria, deseri jubeat. Gregorius vero, loc/α Hiei, enim memoriter teneo, Non jorarimi coli,

nym, fionem fugio, inquit, non larbarisimi coημ-

74쪽

fionem devitos Atus , motusique praepositionum σνQ. M. etiam caseusque servato contemno ; quia india D M. a Dum vehementer existimo , ut verba coelestis oraculi rest ingam Fub regulis Donati. Neque Denim haec ab ullis interpretibus in Scripturae aera auctoritate servata siunt. Quibus ad- Hier. Pro dendum insigne Hieronymi testimonium: μου quatuordecim, inquit, Homilias in Era orir. iachielem per intervalla dictavi, id magnopere βλφοι

curans, ut idioma Fupradicti viri, ac simpliacitatem sermonis , qua sela Ecclesiis prodest,

etiam translatio conservaret , omni rhetorice artis splendore contemto; res quippe voLmm,

verba laudare. Addendum & istud eluudem: Cumque diligenter inquirerem quid F His . ita bi vellet vocabulum, Tri apti, quod Sept - h 33ginta transtulerunt, & a nullo Graecorum nec etymologiam possem invenire sermonis, tandem didici a Septuaginta esse compositum. Rebm im novis nova fingenda sunt nomina. De Hier in iisdem interpretibus sic ipse alibi: Hune auia Le 'δ' 'tem sermonem de Ebraico Septuaginta imi pretes transtulerunt, rebin novis nova verba gentes. Praeclara quoque est & omni 11. Candidio evolvenda Cassiodori in eam sentenia si*4R 'tiam dissertatio, quam, ne longus sim, Divinarum Lectionum decimo quinto capite cddsignatam reperietis. Qubd si ex Patrum illorum , ac reliquorum prope Om

75쪽

iicienda est, qui ampla & diffusa comme

tariorum circuitione divinos Libros expo- . nunt eo etiam magis illa est interpretibus praetermittenda, quibus caute eos & acc rate , quasi in speculo , reserre propositum et . Livi- est Minimὶ vero omnium silentio premem dus Irenaeus , seu quisquis Irenaei libros de Graecis Latinos secit: quicunque enim aper-H--. iis tum Hieronymi testimonium repudians, i, Tin 'Plum ἡ Graecorum numero scriptorum e

punxerit , stuporem ille suum sat1s prodet. Id vero quaeritur, cuinam Latina illa, qua potimur, debeatur interpretatio r ea quidem permihi placet sententia, quae Irenaeum sui ipsius interpretem statuit, vel aliquem certE Irenaei familiarem ac necessarium; nam& vetustissima est haec converso, ut pote cujus dicta quaedam --λιξιι referat Augustinus; & in Ecclesiae Latinae gratiam, cujus partem aliquam, Lugdunensem nimbrum dioecesim, regendam suscepisse creditur Irenaeus, libros suos Latina oratione e posuisse verisimile est. Ut ut est ad eam d ligenter trutinam extensum videtur hoc in pus quae Patrum interpretibus a nobis prinposita est ; nam & sententias , & verba a curato examine ponderata deprehendet, qui, sparsa in Eusebio , Epiphanio, Theodor to, Bassilio, & aliis, Graeca Irenaei fragme i ta cum Latina ejus interpretatione contu

76쪽

lerit. Hac tamen in vertendo fide orati nem eius ingenti Helleuismorum, ac barbararum Vocum , quibus facile abstineri poterat , copia oblitam fuisse fatendum est. Sed jam tempus est, ut ad auctores τὰς dia transeamus, quos si ad partes nostras tr duxero , non erit, Fronto, cur copiarum auarum impetum pertimescam. Ac in Gra cis quidem scriptoribus vix utrique nostrum

est quidquam sitbsidii. Graecos dico ScriptoreS, non novitios, in quibus parum est auctoritatis sed antiquiores illos principes omnium pene disciplinarum. Cum ex eorum quippe solo essior uissent bonae literae,eέsque locUsutissimae linguae ubertate sepsissent , adjumento linguarum facile caru runt. Nonnulli quidem immensa discendi cupiditate abrepti, nullo maris transmissis, nulla itinerum longinquitate deterssti ad remotissimas penetrarunt gentes , earumque moribus perspectis, & erutis, si quae ibi Dccultae erant, artibus , sed vix ulla era rarum linguarum comparata notitia, ampliς simas doetiinarum opes in patriam reportarunt ; ecsque demum disciplinas, velut in- stivos palmites, in linguae suae ac gentis, sic tamquam in domesticae arboris truncum d positas , ita soli ingenio sese familiariter applicare , & novo coelo assiaetas paulatim mi-ictare instituerum , lut domi apud ipso D 3 natae,

77쪽

s DE OPTIMO GENERA

natae, non aliunde traductae crederentur

' Quum alienas itaque linguas Graeci suae possitaberent, & pro barbaris ducerent; inde adeo factum est, ut diligenter quidem Comquirerent exterorum res, verba aspernarentur, & vix barbari cujusquam scriptiones, quantumvis bona si e , & doctrina reseditas , interpretationibus suis dignas deput rent. Fruura ergo ejus artificii praecepta ab iis expectaverimus, in quo vix suam unquam operam experti sunt. Ad Latinos autem confugiamus auctores, qui liberales disciplinas, e Graecorum libris haustas, in Romanum transfuderut sermonem, Atticaeque facundiae magistros Latinε loqui docuerunt;& Graecis convertendis insuefacti aliquas recte interpretandi praeceptiones scriptis suis

xM Tum nonnumquam intexuerunt. Primum autem

ς- ῆ a Tullior Romanae juxta & Graecae lingua supria quam dici potest, perito faciamus inutium disputandi: nam qui ante ipsius aetatem Graeca poemata Latinis expresserunt, eos in aliam retulimus classem, quae minime ad hanc disceptationem spectat. Plui; ma quidem de Graecis Latina seck Cicero: is Aratum Romano carmine retulit; is ninbilissimas AEschinis & Demosthenis orationes, Timaeum Platonis, eiusdem Protagoeram, Xenophontis Oeconomicum, Epicinri, aliorumque locos complures Latine red- . di-

78쪽

didit, quorum maximam nobis partem an norum injuria subtraxit: perpauca duntaxat fragmenta ab Henrico Stephano olim collecta vim effugerunt temporis, Unde tamen vix ac ne vix quidem de ea ratione existimari possit, quam in interpretando potitamiam Tullius executus est. Nam de Prot Eora , ex reliquiarum paucitate & brevitatexes liquete plura supersunt ex Oeconomico . fragmenta, quae dedicata in libris suis nobis

servavit Columella. Verumtamen eumne Cois Xenophontis librum , ut interpres , tran ' 'serre; an Oeconomieum alterum ex Oec

nomico Xenophontis essingere , & quae ab eo de rei familiaris administratione disputare sunt, explicare Latinὸ propos1uun Cicero habuerit, minime quidem satis extat: ex illo certe libro loca haec, quae dixi proferens C

Iumella , auctoritatem Xenophontis in eo secutum fuisse Ciceronem scribit, non Veseba interpretatum; Latinae consuetudini, non

verbis reddidisse. Quis item Columellae fidem praestare possit, qui haec verbis forintasse convestivit suis, & ad propositum a

commodavit Θ quemadmodum ex eodem Xenophontis libro, habitum Lysandro cum Cyro minore sermonem retulit Tullius in Catone, quem pro interpretatione sermo nem nemo sanae mentis habuerit. Timaeum quoque Platonis convertendum iuscepisse

79쪽

Tullium mihi non fit verisimile; nam quis umquam sibi tantum arrogavit licentiae, ut quum Dialogum aliquem , cujusmodi est Platonis ille liber, interpretatione donaret ἔremotis personis, continuata Oratione, nec

ullis interpuncta quaestionibus & responsis uteretur, ita ut Cicerone factum estp Ι terpretationem dico , quae supra a me definita est, & de qua disputatio haec est a no- his instituta. Utcumque se res habeat, quae in libro De universitate ε Platonis Timaeo depromsit Cicero, non de suo infersit, tam adstricte & fideliter conversa sunt , ut vix majorem diligentiam requiras. Ipse Hiero nymus integios Platonis libros Ciceronem ad verbum fuisse interpretatum testatur. Sed quoniam partim eorum librorum periit; quid autem de optima interpretandi ratione senserit Tullius, ex reliqua parte non facilὸ colligitur; an aliunde sententia ipsius excipi possit, anquiramus. Insigne primum o currit testimonium in ea praefatione, quam nonnullis Demosthenis & schinis orationibus a se eonversis Cicero praefixit, quae que De optimo genere oratorum ab indoctis criticis inscripta est. Verba ipsi, quoniam

rem conficiunt, memoriae commendari r Converti enim, inquit, ex ε. tticu duorum

eloquentissimorum nobilissimas orationes inter se

80쪽

INTERPRETANDI.

nverti ut intempres , sed ut orator , sententus isdem, ta earum formis, tamquam sigmris , verbis ad nostram consuetudinem aptis eis quibus non verbum pro verbo necesse habui reddere, μι-omnium verborum, et --

ser vir non enim ea me annumerare

Lectori putavi oportere, tamquam appe dere. Unde illud prorsus essicitur, quicunque sententiis iisdem , & earum formis, ve bis ad vernaculam consuetudinem aptis, viverborum, & genere servato, i1sque appensis, non numeratis auctorem convertat; eum

oratorem, si forte, aut aliud quidvis agere, non interpretem: quisquis vero non sententias modo sententiis exaequet , sed Verbum etiam pro verbo reddat; nec verba solum appendat lectori, sed annumeret, eum demum interpretis munere fungi. Interpretis autem neque ossicium, neque nomen his orationibus convertendis affectare se palam declarat Cicero ; ut ex his etiam clarius liquet , quae habentur in ejusdem praefationis calce, si a Gracis omnia conversa non erunt, tamen ut generis ejusdem sint nos elaboravimus. Idem primo De finibus se non interpretis agere prinfitetur partes , quotiescunque ea quicem

tuetur , quae dicta sunt ab iis quos sequitur; suum vero scribendi ordinem adjungit : interpres quippe non sententiis solum