장음표시 사용
441쪽
Fasciculus II. o Fidem mihi fecit collis petrosus , quem bidui itinere ab Isphaliano urbe offendimus, cujus sabulum ex petra disse solutum, innumeros exhibebat variae figurae bufonios &Judaicos, quibus vel plaustrum implevissem. Quo ip feror, ut istis lapidibus nihil essicaciae inesse credam, nisi quam actuali frigiditate sua,vel absorbendo praestant.
6) Pedra Cordial, sive Lapis de Goar ita dicitur a loco,in Misa C, quo hactenus a Rev. P.Soc. Casparo Antonio componitur, ex speciebus cordialibus, aleXitericis,quasi beZoar lapis ingreditur. Figura ejus ovata vel rotunda est, color intus cinereus, eXtUS nigricanS, splendens, aureisque ma - culis distinctus; nonnunquam totus deauratus. UsUS Dequens est&probatissimus inter Europaeos Orientis. . Venditur ad libellam ; inde pro varia magnitudine pretium variat. Eundem hodie componititus, quem a priori dignoscimus literis N. M in superficie impressis, dc in opposito latere, signo caprae ves alius quadrupedis. Sed de factitiis non est h1c dicendi locus. Coagulum reflabum bezoarticum ex laminis se Garulum invicem complectentibus tenuibus, albidis & pallidulis,
discoloribus,siabnitentibus coagmentatum; quale nostratibus appellatur occidentalis; ex similitudine Lapidis eodem insigniti nomine, quem eX Occiden te, id est, America in Europam deferunt; eXemptum caprae sylvestri in regno Peruano; ut refert Ab ol. Monard. in opere Clus. In tabernis gemmariorum quorundam Persiae, Arabiae, ac citerioris Indiae, venales inveni lapides, qui ovi gallinacei excedebant magnitudinem, pro quibus unius, duorum vel amplius tomanorum indicabant pretium, prout sciscitantis desiderium aestimarent. Sed hos reperiri dicebant Medici, in vaccis Indicis, fortasse&in aliis inconditae molis quadrupedibus, tam domesticis, quamsylvestribus; adeoque nequaquam beZoarticoS, sed
bulithos, urolithos, hippolithos vel camelolithos dicendos Ddd 3 . esse.
442쪽
398 Amormistum exoticarum esse. Legatus Sueciae, Issaliano discessurus, plures coemebat ; quorum cum vulneratae essent exteriores laminae, pro eXploranda indole particulas prunis injecimus, quas in iis semper comperimus dissolvi, ac fumum sussitumque spirare, quasi eg olibano & colophonia; La- minae interiores & centro proximae an,quod suspicari liceat, ex mora longiori magis induratae fuerint, non e ploravi.
8b La s Bezoar Orientalis verus Sc pretiosus P fahr, ex quo nobis vox Bezoar enata est. Seeptici nostri philo phi nomen petunt ab Hebraeo , bahat, quod dominum, & Persico Sabr, quod venenum significat, ct lapidem Veneni domitorem vocant. Sed haec ζX similitudine vocabulorum emista derivatio est. Patria eius praecipua esst Persidis provincia Laar, dc in ea, montium illud jugum, in quo nunc versamur; dehinc vicini montes urbis Daraab dc vici Syaharum. FeraX praetere Chora mia esse dicitur, iis praesextim in montibus, qui Occupant districtum urbis Sab ataaar. Genitrix, est fera
quaedam montana caprini generis, quam incolae O Ρasen, nostrates capri cervam nominant, dectituti voee, quae
utrumque seXum exprimat. Iconem vide in Tab. .. .
Animes pilis brevibus ex cinereo rusis vestitur, magnitu' dinem caprae domesticae, ejusdemi barbatum caput obtinens. Cornua taminae nulla sunt,vel exigua; hircus longiora Sc liberalius extensia gerit, annulisque distincta insignioribus, quorum numeri annos aetatis referunt ; annum undecimum vel duodecimum raro exhibere dicuntur, adeoque illum aetatis annum haud excedere: reliquum corpus,a cervina forma, colore & agilitate nihil diuefert. Timidissimum & maxime fugitivum est, inhospita asperrimorum montium tesqua incolens, & ex solitudine montana in campos rarissime descendens. Et quamvis
443쪽
plures regni regiones inhabitet, lapides tamen begoarticos non gignit. Casbini emporium est regionis Irδh'
pro coquina nobis capricervam, vel utremus dicam, hirco-cerVUm praegrandem, Vendebat venator; qui a me
quaesitus: non audivisse se respondebat, hestiam illic lapidem unquam fovisse; quod dc civium , quotquot percunctatus sum, testimonia confirmabant. Vidi illic in
magnatum manibus beZoarticos eXimiae magnitudinis,
nec minus probatissimi coloris & fiPrae, quos se obtinuisse a mabant eX Corasaan, sive Cnorasmissi Praesens jugum, in quo feras insidiati sumus, longe in austro-occidentem, longius in orientem protendit: ibi in partes distinditum Bonna, Debre fi) dc Mur umeh, dictas, hie ira Lubi Syaash n cui ad austrum jungitur Abaas)Gelisaan dc Baar θ, sive Tenguun, velut Jugi orientalem,
ab una vel ampliuS diaeta, terminum. Vero parte' tametsi capricervas alant promiscue, non omneS tamen
herbas ferunt, ex quibus daeastis lapides generari, at pii quidem aeque nobiles posunt; sed solus eX earum numero est mons qui ut pluribus aliis, ita quam maxime abundare dicebatur herbis resinosis alexipharm eis, generando lapidi materiam foventibus, quarum esucaprarum sylvestre genus maXime delectatur: nimirum Serri iὰ succo glutinoso reserta, qui apprehensam paleam illico tenacissime involvat; TDirachri species quaedam nobilior ejus plantae, quae resinam tribuit Persicaec0mpossitioni laecae obsignatoriae; & Derminὰ Turhi, i. e. Sementina Turcica, altera illa, quam Persicam appellant, multo praestantior. Hinc nulla ibi ex praedictis bestiis datur aetate provecta, quae lapidem non contineat; cum ira ceteris hujus jugi partibus ductorum verba refero)ex denis, in montium distantioribus eX quinquagenis, in
ceteris, extra Larensem proVinciam,eX centenis, ViX Una
sit, quae lapide doletur, eoque ut plurimum eXigui Va-
444쪽
loris TIn hircis lapides majores & frequentii s inveniuntur, quam in Reminis. Lapidem ferre judicantur annosi, valde macilenti, colla habentes longiora, qui gregem praeire gestiunt, circumspectius incedunt, &insidias, magis atque sodales, metuunt; quod idem de Reminis
assirmabant. Addebat alius incertae auctoritatis: etiam supercilia ac lineamenta frontis observanda eslle, quae si insigniter nigricent, praesentiam lapidis confirmare. Bestiae ut primum perfosta linguam inspiciunt, quae si solito deprehendatur asperior, de praesente lapide nihil amplius dubitant. Locus natalis est pylorus,sive productior quarti, quem vocant, Ventriculi fundus; cujus ad latus Ilica quaedam, sive scrobiculus, mucoso humore oblitus apillum suggerit. In alia ventriculi classe, prout in ruminantibus distinguuntuo quam ultima hac,inveniri negabant. Utrum casu hic sibi hospitium paret, jam alibi
formatus, an in eo loco generetur, sive illapsus retineatur & augmentetur, non habeo, quod eX Venatorum observatione referam. Credunt, quos plicarum alveoli non
satis amplectuntur, elabi pyloro posse & cum excrementis excerni; quin formatos interdum dis tui rursus, praesertim longiori animalis inedia. De dis lutione non possum, quin observationem hic inseram Cl. Domini Viri ob insignes in linguis & rebus Asiaticis notitias nunquam sine veneratione nominandi. Is mihi testatus est, se dum in regno Gbi Onda degeret, gagellas vivas recen ter captas manu sua perquisivisse, &contrectato abdomine, lapillos palpasse in una geminos, in altera quinos, Vel senos. Has ille bestias pro contemplatione sua alere decreverat , camera hospitii sui inclusas. Verum, quod ab omni pabulo abstinerent, quasi perire quam saginari ca ptivae mallent, mactari eas jussit inedia aliquot dierum
macentes. Tum Vero, lapilloS ubi eXemturus erat, eo
rum ne vestigium amplius invenit; ex quo illos a j v
445쪽
no viscere,vel alio quocunque modo, dissolutos credebat, cum nec eXcrementa diligenter perquisita eos redderent.
Dissolutionem nullo posse negotio fieri perstiadeor: siquidem certum est, lapides in loco natali viventis bruti dum latent, nondum gaudere petrosa, quam nobis eXhibent, duritie, sed molliores esse & quodammodo friabiles, fere instar vitelli ovi, fervente aqua ad duritiem longius excocti. Hoc propter, recenter exsectus ne improvide frangatur, Vel attactus nitorem perdat, ab inventoribus co
suevit ore recipi & in eo foveri aliquandiu, dum induruerit, mox gonypio involvi & asservari ; Asservatio ni primis diebus caute fiat, periculum est, ne, adhuc dum infirmior, importuna contrectatione rumpatur, aut labem recipiat. Generationem fieri conjiciunt,cum resinosa quae
dam ex herbis depastis concoctisque substantia ventriculorum latera occupat ; quae, egestis cibis Jejunoque visce re, in Pylorum confluens, circa arreptum calculum, lanam paleamve consistat & coaguletur; EX primo circa materiam contentam stamine, efformandi lapidis figura pendet; cuius anguli blanda compressione, quam a cavit te ho itii patitur,in pulvinatam cogitur laevitatem: nisi
etiam rotunditatem obtineat eX motu, tum fermentantis
alimenti, tum visceris peristallico, qui eum continuo agi tabat; dum interim, accessione novi glutinis, lamellis aliis atque aliis per intervalla temporum augetur, &in aliqualem molem accrescit. Raro h1c plures uno uni innasci bestiae dicebant; si contingat, parvos esse: quales mihi a ductore datos dixi geminos, repertos a se in uno Ventriculo. BeZoarticum tunicatum Cl. Domini Pomet. hist. de drogues L. I. rarioris exempli esse judico, qualia etiam de calculis eXtant, repertis in vesica humana. De Virtutibus lapidum quid tenendum sit, ex dictis quodammodo patescit: nimirum,eximiasPersarum judicio possident illi, qui originem debent plantis alexipharmacis montium;
446쪽
exiguas, qui herbis inodoris dc campestribus. Signum ex colore ducunt , ct viridantes, caeruleos,Vel in alterutrum colorem nigricantes, eX praestantissimis herbis genitos& virtute emcacissimos praedicant; pretiosissimos etiam,s1 forma accesserit aequalis & rarior: qualis est rotunda, post eam, ovata; denique cylindraeea. Qui lutei, rufi dc discolores sunt, aut qui tuberculis lanam produnt inclusam, eos natura ex viliori luto finXit, haud magnam praestituros essicaciam. Cessiat proinde Ambrosi Paraei observatio,qua, ad eXplorandam virtutem lapidis es ipharmacam, reo mortis arsenicum primo, moX pro antidoto
lapidis pulverem propinabat, deteriori, quam quisqe
pectaverat, eventu: Non enim omnes beZoartici lapides aeque sunt virtuosi dc alexipharmaci, dc qui sunt, facultatem non tam adversuS Venenum minerale, quam animale& vegetabile exserunt, quale misero non fuerat propinatum. Notam legitimi lapidis profitentur, si volae manus cinere aspersiae, vel creta oblitae asTictus, lineam inducat luteam, vel eX luteo viridantem: Haec illis Lydius est, ciuo veritatem simul ac bonitatem eXplorant. Acus candentis admissio, quae Cl. ph. Schrodero placet, fallax bonitatis testis est: quia, si adulterini ex resinosa construuntur massa, acum utique admittent; legitimi vero pleris ita indurati sunt,ut acum candentem rest uant. Mei certe, ruos in natali monte comparaVi Sc genuinos scio, Vix canentis acus vestigium recipiunt, sed attactu ignis dissi- Iiunt. Non est nota factitii lapidis, si interiores laminae deterioris substantiae dc coloris fuerint; ea enim ex diversitate alimenti disparitas provenit, dum genitrix bestia locum pastus mutat. Pro genuinis ego habeo eos, qui inter resinae dc lapidis substantiam ita ambigunt, ut contusi, in acido nitri vel salis spiritu dissolvantur, ac menstruum colore satis rubente simul ac virtute sua imbuant; qua ratione ex iis paro liquorem beZoarticum; cuius paucas
447쪽
Fasciculus II mcas guttulas cum aqua Cinamomidulapio, aliove vehiculo commodissime exhibeo. Virtutes lapidi easdem Pe sie, quas nostri tribuunt; quin facultatem etiam declinandi morbos, i prolongandi vitam, si a bene lanis sub auspicio faventis astri assumatur. Multis hinc solenne est, ut sub ipso anni ingressu quo coelum creditur pronissimo vultu mortales aspicere) modicam pulveris dosin consi, denter assumant ; persuassi, hoc remedio radicate vitae humidum, quod dicunt, foveri in annum posse. Ceterum usus in curationibus apud hujates medicos non aeque creber est, quam apud nostrates ; margaritas substituunt, ubi nos lapidem praescribimus. Nec enim in Pharmacopoeia
manis Augustana, in usum recepta est,ullam invenio coinp0sitionem,quam be articus lapis nobilitet. Interim tamen digniori in loco est apud ipsos, quam apud Europaeos. ViX incidi in hominem alicujus nominis, qui rariorem lapidem inter cariora sua non asservaverit. Pretio lapides hic constant admodum caro, si1quidem selectiori forma & colore gaudeant, Ex his, qui unius Mescaal, seu drachmae, pondus obtinent, a gemmariis
tum o, sive quindecim uncialibus veneunt: quod Vero pretium, eXemplo unionum, dispari assurgit propor-60ne ponderis, ita ut omnem aliquando aestimationem exsuperet. Ex lapidis raritate & pretio facile colligimus, beZoarticos, quibus in pharmacopodis Europaei utimur, non esse Persicos, vel ex eorum numero, qui a campris beZoarticis Pasin nomen sortiuntur, sed vel ex aliis animalibus, vel sub alio coelo degentibus, depromtos &suppositos.
Ad hanc classem refero illos, qui in capris Uquanquam rarius, inveniuntur; plerumque lutei, rusi &discolores, tape tubere uno vel gemino bullati, inaequa see. H. E e e et les ;
448쪽
4 Amoenitatum exoticarum les & informes, minoris adeoque Virtutis & pretii. Ipsum animal id n Fl. f. IH num. λ) acervis nihil habet diss1-mile, praeter barbam & cornua non ramosia, quibus se caprino generi adsociat. Cornua sunt simplicia, atra, rotundis annulis ultra mediam usψ longitudinem distincta, laevia & quasi ad modulum tornata; in mari quidem surrecta, pedalis longitudinis, in medio levi arcu disjuncta, fastigiis rectis, mutuo utcunque imminentibus ; in Remina Vero, praeparva vel nulla. Inter supposititios etiam numero, eXemtos eX Variis
brutis sylvestribus Indiae orientalis: quale eX caprina classe est animal, quod beZoarticum vocat Bontius, a se visum in arce Bataviae. Ego simile vidi in area praeliminari ejusdem arcis; quod vero ab Ahu Persico nihil differebat, nisi quod maculae candidissimae, more tigridum, totum corpus pingerent : qualis etiam decor venustabat duas capreolas, totidem l platycerotes, eidem areae velut vivario inclusos: Ex his & similibus cornigeris montium Indicorum, praesertim eorum, qui versus septentrionem Malabariam claudunt, dc ad promontorium Comerein protenduntur, sequioris conditionis lapides, vulgo beetoardumi, copiosi eximuntur, & in manus Europaeorum, illic viventium, non raro confluunt. . Chirurgus in illo littore diu moratus, lapidum, qu os successive coemerat, integram libram venalem mihi offerebat; sed quos inter nullum repexi, qui genuini Persici bonitatem colore simul ac figuraeXprimeret. Huc spectat Lapis omni Indico ac vulgari Persico praestantior, recepto a Lusitanis nomine Pedrabetis,i .e pissimiae victus. Venditatur pro cabculo, qui in simiae capite nascatur; sed lamellae, ex quibus compactus est, omnis cum begoartico similitudo substantiae testatur, quod in ventriculo genitus sit, & interp0 lata materiae appositione, successive accreverit, non aliter ac beZoartici quivis alii. Gemini nota creditur, si alterutrum
449쪽
Fascicidus II. Αος trum vel utruml latus compressum obtineat. Simia haec ab Indis Mogolibus vocatur Antar vulgari dicitur multo esse robustior, & capite praegrandi donata ; fortasse recte eam vocaveris Babianum onocephalum. Lapis ex ceteris solus a magnatibus nigritis in pretio habetur Sccuriose asservatur. Asservandi modum adjiciam: Materiam habent omni subere leviorem ac subtilissimam, firmam tamen, & pro scopo satis idoneam: lignum, medulla an corteX sit, eXplorare non potui. Ex illa cylindros formae doliolorum ad requisitam sculpunt magnitudinem, quos per mediam longitudinem divisos, utraque facie e caVant, ut pro arculis, seu conditoriis, rerum minutarum servire Valeant. Clausuram annulus constituit, unus vel geminus, eX Viminibus plantae conteXtus, qui doliolo inductus partes sibi junctas retinet, ne dilabantur. His capsulis nigritae inclusos custodiunt hos lapides, gos sypio prius obvolutos, tum serpentinos quoque, & quicquid pretiosi a laesione munire volunt. Unum sic reconditum possideo, coloris atro spadicet, figurae ovatae, altera facie compressa; pendentem in lance drachmas duas cum granis paucis: que praeter rariora alia, dono mihi in Regid Stamen i dedit Nob. Dn. Mage eld, Adjunctus inibi
residentis Belgici negotiorum Praefecti. Fig. vid. p. 3ysio Hic postremo nominatus nomen illi eras van Horne' simincte mihi retuli nonnunquam begoarticos reperiri in Uentriculis porcorum ; idem domi suae evenisse, dum in insula flania habitaret; recenter exemptos se deprehendisse molliores & Diabiles: nam priorem lapidem, cum depositus esset in molli subsellio, imprudentia insessoris pueri protinus diffractum & quodammodo conquassatum fuisse. Hos igitur inter supposititios Orientis collocabimus. POrcinorum meminit quoque modi is Boot l. 3. c. I 8 O. Hircos huc cito domesticos, quos pascit BataVorum
450쪽
4o6 Amaenitati exesticarum Fasciculus II. mis occupatoribus appellata nomine Itha de Vacas: in quibus Lapidem non raro inveniri testis est Garaias ab Horta arom. Hist. & Baldaeus in descriptione Malabariae. Narravit mihi Domitius Gavius, Jamapalami quondam nunc Bataviae sacerdos, omnium quidem, quos ego in Indiis novi, religiosissimus p riter δc curiose doctus, se, dum Insulam frequentasset, didicisse, ex tristi ingressu θ macilento habitu corporis, protinui dignoscere & indicare ferentes lapidem; ac facta aliquando sponsione cum Gubernatore loci, ex tribus indicatis saltem in uno rem cecidisse secus. Unde credebat lapidis hegoar generationem evenire in ventriculo, ex vitio concoctionis; prout etiam in renibus humanis, partibusque aliis, nisi vitiat0 visceris fermento, calculus non concresceret.
Adulteratos huc refero, quales Primerosus Lutetiis tam affabre factos vidit, ut eos ab aliis, qui ipse secerat, dignoscsse, nisi signo pposito, non posset. Hos Christophorus is Cula retexi, tanto artifiςio componi in Ormus, ut a legitimis, nisi frangantur, vix discerni possint. Eg0
hic tam curiosos operum artifices in tota Pr0vincia non
inveni. Audio,otiosos spadones, in gynaeceis magnatum, hujus sceleris suspectos haber1; & memini ab iisdem mihi in itineribus venales oblatos fuisse aliquoties, sed admodum caros, quos ego ob exactissimam rotunditatem& superficiem splendidissimam, quam nulla notabat labe'sula, manusectos fuisse, saltem suspicatus sum. Illi lapides, quos Tu ius& Beverovicius humano cadaveri exemerunt, beZoartiςis similimos , aut quos ab equo quotan' niS excretos undererus vidit, rarioxis exempli sunt, ne. inter Asiaticos nominandi.
Gheti Bennis, seu Bassamum nativum montis . Nn AsBonnis, anticolicam Bochonensium medi'cinam,