장음표시 사용
271쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TERTIA. 257
in omnibus, neque injuriam reputat nec inimicitias. Nam non meditatur injuriarum ultion OS, neque malorum SerVat memoriam, nec aliquid Sua ira dignum aestimare dignatur, nec stultitiam hominum curat nec incurias, sed omnia animi magnitudine dissimulat; nec gaudet de honore sibi facto, aut modicum, quia Virtuti persectae, ut dicit Aristoteles, non in Uenitur 1 OUerentia aequRli S nec quantum meretur nec admiratur quicquam, cum non sit aliquid reSPOctu HUS eXimium, Promptus ad retributiones et beneficia, similis Deo quantum homini possibile CSt. Se Xta medietas quae se habet ad largitatem sicut largitas ad magnificentiam, non habet nomen in Latino, sed consistit Circa minora merita quam magnanimitas, et competit cuilibet juXta Statum Suum. Septima Virtus est man Suetudo qua OcompeSCit iras. OctaVa est soCialis amicitia in Con Uictu, ut placeat homo alteri, non adulatione nec sit invidus aut molestus sed modestus Nona est Veritas quae excludit ab homine simulationem et fictionem Vitae, ut qualis apparet eXteri UStalis sit in conscientia apud se. Decima est in solatio honesto ut eXcludatur Scurrilitas, et quod homo non sit sylVester Otrudis, Conturbatus η et tristis ad solatia aliorum. Nam tranquilla requies et jocosum solatium sunt neCOSSaria in usu vivendi inter homines', ut ait philosophus. Undecima est Verecundia ad peccata, quae maXime est necessari A JUVenibUS, ut non inclinentur de facili ad vitia. Et ideo dicit Aristoteles, Laudamus juUenes Verecundos. Nam Seneca fi in libro Epistolarum primarum resert de quodam juvene qui peccavit, et cum SapienS quaerebat an VCrocundaretur, et responsum CSt quod Sic, di Xit, Ergo res salva est. Duodecima est de justitia. Et praeter has Virtutes sunt aliae nobiliores quae non de- Pendent a sensu sed Sunt absolute in mera ratione, et ideo Vocantur VirtuteS intellectuales, quae Sunt intellectus, Scientia, arS, Prudentia, et SaPientia. Sed haec possunt considerari in PUre Speculativis, ut finis eorum est Veritas nuda. Et Sic non sunt virtutes sed habitus scientiales et Cogitati Vi, aut POSSunt
272쪽
258 OPERIS MAJORIS PARS SEPTIMA.
esse in rebus operabilibus, et Secundum quod finis eorum est bonum. Et Sic quoque sunt Virtutes, Scilicet quando ista tendunt ad salutem animae ; et hoc est quando seruntur circa cultum divinum, et circa bonum publicum inter cives, et circa Vitae et morum honestatem, et Circa ConSiderationem Uitae eternae et hujusmodi. Et intellectus est habitus principiorum in operabilibus et scientia est habitus Conclusionum. Ars Uero est notitia bonorum operum in in effectu, et prudentia eSthabitus directivus horum. Sapientia vero est persecta notitia bonorum spiritualium cum amoris Suavitate, in qua eSt pa X
mentis humanae quanta possibilis est ei in hac vita ; et ideo haec est principium felicitatis futurae, et fere idem quod felicitas, ut dicit Aristoteles se Xto Et hi Corumg. Et in eodem dicit quod in omni genere Virtutis est una
naturalis, et alia per adquisitionem, ut invenimus unum hominem CRStum Por naturam et audacem, et sic de aliis
virtutibus. Et similiter in fine decimi distinguit; et ibi dicit
quod virtutes naturales non sunt a nobi S, Sed per gratiam divinam quod est Verbum mirabile. Ergo longe magis Virtutes quae adquiruntur Stant a Deo, quae sunt longe nobiliores,
et eX primat, Propter quod Cora Suetudinal OS VOCantur, et OX operationibus nostris dependere dicuntur.
Et omne bonum hominis in hac Vita et solum ponunt VirtutOm, Secundum quod Seneca in libro de Beata Vita per totam docet ', et Tullius in quinto de Quaestionibus Tusculanis ubique. Atque ipsemet in libro de Paradoxis jurejurando confirmat quod nunquam aliquid ducet in bonis nisi virtutem.
Quod et auctoritate unius de Septem sapientibus confirmat. Qui cum omnes de locis suis fugerent propter CXPUgnantOS COS, dicebant ei, Quare non res suas Secum transferret sicut Caeteri p
273쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TER IA. 259diXit, Omnia mea mecum porto ; nihil suum definiens nisi virtutem. Et hic suit Bias Prieneus, SeCundum quod Valerius MaXimus libro quarto docet. Et Seneca, in libro ad Serenum, Quomodo in sapientem nec injuria nec contumelia cadit , refert etiam quod Stilbon philosophus cum suam Civitatem et omnia
bona temporalia tyrannus OCCUPAUerat et in VAS erat UaeSitUS
a tyranno Si aliquid perdidisset : Nihil, inquit, Omnia enim
IDOR IDCCum Sunt; et se non inVictum tantum sed indemnem testatus est. PHabebat enim Vera secum bona; in QVae non e Stmanus interjectio. At quae dissipata et direpta ferebantur non judicabat esse sua, sed adventitia fortunae nutum fortunae
Et etiam Virtus vita hominis est. Quia Seneca dicit in Virtue the Primi S epistoliS quod homines prius moriuntur quam incipiant in V V vivere ; loquenS de iis qui in peccatis se occupant u Sque ad mortem naturalem. Unde Apuleius nobilissimus η in libro
de Deo Socratis admiratur nimis quod homines non curant animas suas ut vivant. Et ait Nihil aeque miror quam Cum cupiant homines optime Vi Vere et sciant non in alia δ re quam in animo vivi, nec fieri pos Se quin, ut Optime Vi Ua S, animuScolendus Sit, tamen suum animum non colant; ut, si quis Velit Cernere, acriter oculi Curandi Sunt, si VeliS perni Citer Currere, pedes curandi sunt, similiter in caeteris membris Sua cuique curaeSt. Quod cum omnes sacere perspiciam, nescio SatiS mecum reputare et admirari cur non etiam animum similiter ratione eX colant; quae quidem ratio ViUendi omnibus aeque necessaria est, et non ratio pingendi nec ratio psallendi; et idem de caeteris artibus, ne omnes prosequar, quaS li Cot tibi neScire, nec pudet. Cum vero dicis, Non pudet me nescire Vi Vero bone, nunquam hoc dicere audebis. Et cum primis mirandum CSt, quod ea quae minime volunt Videri nescire tamen discere negligunt. et ejusdem artis disciplinam simul et ignorantiam detractant.' Et hoc ma Xime est contra eos qui alii S Sunt in OXempli In Cicero onet doctrinam morum; de quibus Aristoteles dicit in Elenchis,
Dicunt decoratissimas orationes, Volunt autem Contraria. With Prin
Secundum quod Tullius de talibus secundo de Quaestionibus V ''
δ Otherwise called De Constantia Sapientis. See PP. 3O3-3II. nobilissimus, om. O. et D. y altera, pro alia, D. et O.
274쪽
Tusculanis quaerit Quotus eorum est qui sit ita morigeratus animo et vita Constitutus ut ratio postulat Θ Quis disciplinam
Suam non OStentationem scientiae Sed legem Vitae putet, qui
sic obtemperet sibi ipsi ut suis decretis pareat 3 Uidere licet alios tanta levitate et jactatione ferri ut his fuerit non didicisse
meliuS ; ali OS pecuniae Cupidos ; gloriae nonnulloS ; multos libidinum servos, ut cum eorum Uita mirabiliter pugnet eorum oratio. Quod quidem mihi videtur esse turpissimum. Ut enim si Grammaticam pro sessus quisque barbare loquatur : aut si absurde canit is qui se velit haberi musicum, hi C turpior sit quod in eo ipso peccet cujus profitetur sapientiam, Sic in Vitae ratione peccans hic turpior sit quod in officio cujus magistereSSO Vult labitur, artemque Vitae professus delinquit in Vita.'Cum tamen Xalenchus legislator apud Locrenses mirabili juris aequitate et gelo virtutis legem de adulteris quam dederat de poena duorum oculorum in filio Voluit ObserUari, repugnante civitate propter patris honeStatem ; sed VeraX jud OX unum Oculum sibi abstulit, alterum filio, ne legem quam dederat violaret. Haec scribit Valerius MaXimus libro seXto. I be beauty Caeterum omnes philosophi volunt quod Virtutis honestas
Sua miranda pulcritudine quemlibet debet invitare, quoniam honestum est, ut ait Tullius in libro de Offciis, quod sua vinos trahit et sua dignitate nos allicit. Apuleius etiam in libro tertio de dogmate Platonis dicit Virtutem esse animi pulcritudinem. Et Tullius, quarto de Quaestionibus Tusculanis,
dicit' Ut corporis est quaedam apta figura membrorum cum colorum quadam SVRUitate eaque pulcritudo Vocatur, Sic in animo opinionum judiciorumque aequalitas et Constantia cum firmitate quadam et stabilitate Virtutem Sub Sequens aut Virtutem ipsam antecedens pulcritudo vocatur.' Et Apuleius Virtutem non solum esse pulcritudinem animi Sed sanitatem et Vires. Et Sic Cicero, ut e X SeCundo et tertio et quarto et quinto
de Quaestionibus Tusculanis, multipliciter manifestum est. Et licet impossibile aut dis cile sit eum qui induratus est in moribus antiquis tempore longo mutari ad Virtutes, ut
275쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TERTIA.
Aristoteles dicit in fine Ethicae. tamen Seneca dicit libro secundo de Ira Nihil est y tam dissicile et arduum quod non
humana mens Vincat et in familiaritatem perducat assidua meditatio. Nulli enim sunt tam ferrei et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur. Quodcunque sibi animus imperavit obtinuit. Quidam ne unquam riderent consecuti Sunt. Quidam vino et omni humore interdi Mere corporibus. Alius Contentus brevi somno vigiliam indefatigabilem eXtendit. Didicerunt quidam* tenuissimis et adversis funibus currere et ingentia ViXque humanis toleranda ViribuS onera Portare, et in immensam altitudinem, ac sine ulla respirandi Vice, perpeti maria. Mille quidem sunt alia in quibus pertinacia impediment Um omne transcendit. ' Ostenditque nihil esse difficile cui sibi ipsa mons patientiam indiceret. Nam ut Averroes dicit secundo Physicorum, multi veneno nutriri consueti Sunt, ut scribit in libro Secretorum Aristoteles. Ipse enim puellam
speciosam AleXandro missam Cum Caeteris muneribu S UCneno
deprehendit esse nutritam. Labor igitur improbus omnia vincit. ut ait Virgilius. Et ideo nulla est difficultas in virtute apud eum qui illam amat. Nam AUida periculi virtus eSt. Quo tendit, non quid PASSUra Sit, cogitat, ut scribit Seneca de Copia Verborum, et illud idem recitat in libro alio δ in quo quaerit quare multa incommoda ' bonis accidant. Et addit ibi cum id quod passura est gloriae pars e St. Militares viri gloriantur vulneribus laeti
fluentem meliore casu sanguinem ostentant. Idem licet
secerint qui integri revertuntur e X acie, magiS SPectatur qui saucius redit Et septimo de Beneficiis β dicit; quod facile est Scire et habere Virtutes quantum est a parte illarum, et a Parte naturae ; et addit dicens, Quicquid hos meliores beatosque facturum est aut in aperto aut in proXimo natura posuit, Si quis
Cicero and Seneca maintain change os inveterate
η quidam, om. M. δ Seneca, Dial. i. q. ' mala. pro incommoda. D. et O. The version of the quotation gi Ven by M. is, parS est gloriae tolerantia adversitatum,' whicli is tess correct than that Os O β Ch. I. of Aeventh book. Bacon has Scimewhat changed the order of the Sentences in this quotation.
276쪽
animum Virtuti Consecravit. Et quocunque Vocat illa planum putat, si sociale animal et in commune genitum mundum Ut Unam domum Spectat, Semperque tanquam in publico Vivit SC magis quam alios Veritus. Subductus ille tempestatibus tribulationum in solido aC Sereno stetit. ConsummaUit Scientiam utilem. Nullius enim rei dissicilis est inventio nisi cujus hic unus inventae t fructus est invenisse.' Et hoc est in SpeculatiVis puris; non in eis quae ad Vitam beatam pertinent immediate. Et Seneca in secundo libro de Ira η contra quaerentes solatia Vitiorum pro dissicultate Virtutis, sic ait, Non est in vitiis quod dicas excidi non posse ; sanabilibus aegrotam US IDRlis, ipsosque noS in rectum genitos Natura si emendari Velimus juvat. Nec ut quibusdam Visum est arduum in Virtutes et asperum iter est I plano itur ipso Deo ju Vante. Multo dissicilius est facere ista quae facitis. Quid est animi quiete otiosius, quid ira laboriosius Θ quid clementia remissius, quid crudelitate negotiosius Θ Vacat pudicitia, libido occupatissima est. Omnium denique virtutum tutela facilis est, vitia magno coluntur.' Et Tullius tertio de Quaestionibus Tusculanis dicit Sicut ingeniis nostris scientia innata Virtutum, quae si adolescere liceret ipsa nos ad beatam Vitam natura Produceret. Eandem sententiam dicit Seneca in libro Epistolarum primarum. Illa tamen, ut dicit libro primo de Ira, certissima δ est Virtus quae se diu multumque suspeXit ac reXit et eX lento et destinato proVeXit.' CAPITULUM III. DO Peccato Uero sermocinantur in communi sicut de Virtute. Nam Tullius quinto de Quaestionibus dicit, ' Quod peccare nemini licet'; quia peccata impediunt totam animi perfectionem et adquisitionem felicitatis aeternae. Quoniam Algagel' dicit in Logica quod haec felicitas est ex persectione animae. Perfectio autem ejus consistit in duobus, in munditia et ornatu. Munditia est ut eX purgetur a sordidiSὲ in mente, pro inventae, D. et O. , wrongly. ' De Ira, ii. 13. G. i. II. Agaget, M. The passage is cited in the first chapter of Scientia Experimentali S, P. I S.
277쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TERTIA. 263
moribus et sanctificetur a fantasii S turpibus ; ornRtUS Ut dePin- Seneca, ons atur in ea Certitudo Veritatis divinae. et esse totius universi 'Pi ΦxVR'
Secundum speciem ejus, reUelatione, in qua non Sit error nec
occultatio ; Uerbi gratia Sicut speculum, Cui non est persectionisi appareat in eo forma pulcra; quod non fit nisi cum omnino tersum fuerit a Sorde et rubigine et POStea apponantur ei formae pulcrae. Anima igitur est Sicut speculum ; nam depinguntur in ea formae totius universi Cum mundata et tersa fuerit a sordidis moribus. Haec Algaget. Et ideo
Peccata CX caecant hominem, quia omnis maluS est ignorans
ut Aristoteles dicit, secundo Ethicorum Et Socrates ait quod non est possibile ut quis faciat factum pravum nisi propter ignorantiam : quoniam quando Venerit ad Passionem desiderii peccandi, amittit scientiam et absorbetur intellectus. Tanta enim est Vilitas et turpitudo peccati quod sapiens diXit, Si scirem deos esse ignoscituros et homines ignoraturos do- dignarer peccare; propter quod Tullius in secundo Academicorum dicit homines tenebras et solitudines nactos ad perpetranda Peccata, quia per se foeditate sua ipsa turpitudo deterret. Et Seneca quinto Naturalium dicit quod propter
turpitudinem scelera conspectum sui resormidant, quibus abscondendis nulla nox satis atra est. Apuleius etiam in
tertio de Heatitudine I'latonis dicit, Malitiam seu pecCatum CSse animae foeditatem, et non solum hoc sed infirmitatem et aegritudinem. Et hoc idem eX Tullio in Quaestionibus Tusculanis multipliciter patet.
POCCallam autem non Solum CXcaecat, nec foedat, nec debilitat animam rationalem, Sed Convertit in Uitam beStialem, Sicut Human
philosophi ostendunt in multis locis. Unde Seneca in libro iis
de Vita Beata ait Eodem loco* pono homines quo in numerum the levet of pecorum et animalium redegit hebes natura et ignorantia sui. Nihil interest inter hos et illa, quoniam illis nulla ratio est, hiS PraVa et malo suo atque in perversum Solers.' Et Philosophia Probat, quarto Consolationum, quod mali non sunt quia idem ' est quod ordinem retinet servatque naturam. Sod
278쪽
26 OPERIS MAJORIS PARS SEPTIMA.
peccatum est Contra ordinem naturae, ergo mali esse desiStunt.
Et ideo necesse est ut quos ab humana conditione dejecit improbitas in ra hominis meritum detrudat. Evenit ergo ut quem transformatum Vitiis Videas hominem aestimare non possis. Et inseri, avaritia servet alienarum opum Uiolentus
ereptor Θ lupi similem dixeris. FeroX et qui linguam litigiiseMercet 8 cani comparabis. Insidiator Occultus Subripuisse fraudibus gaudet Z Vulpeculis eX aequatur. Irae intemperans fremit Θleonis animum gestare credatur. Pavidus ac suga X non m C
tuenda formidat Θ cervis similis habeatur. Segnis ac Stupidia Storpet Z asinum Vivit. Levis et inconstans studia permutat Θ nihil avibus differt. Foedis immundisque libidinibus immergitur psordide suis Voluptate detinetur. Itaque fit ut qui probitate deSerta homo esse desierit, vertatur in belluam 'hά, hi 's Et quin libenter CXCUSAmuS nostra peccata quaecunque, ParVa Vel magna, multa vel pauca, Seneca libro secundo Φ de Ira quaerit, Cui tandem Viti 3' advocatus defuit Z sed aliorum
non Sic eXcusamus Vitia. Nam in eodem dicit, Aliena vitia in oculiS habemus, a tergo nostra sunt. Et quia Cum Sancto SanctuS Oris et cum Viro innocente innocens eris, ideo dicit Seneca libro secundarum Epistolarum, Nulla res' animis adeo honesta induit dubiosque et in malum inclinabiles revocat ad rectum quam bonorum conversatio.' Et in tertio libro de Ira, Finguntur 3 a conversantibus mores, et ut quaedam in Contactos corporis Vitia transiliunt, ita animus mala sua pro X imis tradit. Ebriosus convictores in amorem meri traXit. Impudicorum coetus fortem et si liceat virum emollit. Avaritia in proXim OS Virus Suum transtulit. Eadem e converso ratio Virtutum est ut omne quod Secum habent mitigent. Nec tam valetudini corporali profuit mitis regio et salubrius Coelum quam animis parum firmis in meliore turba Versari. Quae res quanto possit intelliges, si videris seras ConVictu nOStro mansuescere nullique immani bestiae Vim suam permanere, Sias preserving their identity. The passage is condensed from the second Prosa of the fourth book of Boetius' work. The extraci that follows is from the third osa of the fame bookk D. has primo ; M. Secundo, whicli is right. y De Ira. it. 13. In M. this is referred to the wrong dialogue.' M. lib. xv. a j 4o. = De Ira, iii. 8. Seneca haS Sumuntur.
279쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TENTIA. z65
hominis contubernium diu passa est. Accedit huc quod non tantum eXemplo melior sit qui Cum quietis hominibus vivit, sed quod causas vitii non invenit nec Vitium Suum OXOrcet.' Et in eodem libro ad correctionem omnium vitiorum dicit SelLexami- Uod Omnes sensus' perducendi sunt ad firmitatem. Nam DR 'φη patientes sunt si animus deSit illos corrumpere, qui quotidie ad rationem reddendam Vocandus est. Faciebat hoc Se Ytius
ut Consummato die cum se ad nocturnam quietem recepi SSet, interrogaret animum suum, Quomodo hodie malum tuum
sanasti Θ cui vitio obstetisti Θ qua parte melior es Θ Quicquam ergo CSt melius Pulcriusque hac consuetudine eXcutiendi totum diem Θ Qualis ille somnus post recognitionem Sui Sequitur; quam tranquillus altus et liber cum aut laudatus
est animus aut admonitus ; et Speculator Suique cenSOr SecrotUS
Cognoscit de moribus suis. ' Et ipse in eodem libro dicit de seipso, ' Utor hac potestate, et quotidie apud me Cau Samdico cum sublatum e Conspectu lumen est; totum diem jam mCCUm Scrutor, factaque ac dicta mea metior, nihil mihi ipse abscondo, nihil transeo. Quare enim qui C Uam eX erroribu Sm Cis timeam, Cum poSSim dicere, Vide ne istud amplius facias, nunc tibi ignosco. 'Et quia beatus ' est ille qui allidit parvul OS SUOS ad PetrAm, Training of ideo dicit Seneca ad Marciam omnia vitia ε penitus insident h* y Vng nisi dum Surgunt oppressa Sint, leniore medicina est oriens
adhuc restringenda vis, Vehementius contra in Ueterata Pugnandum eSt. Nam Vulnerum sanitas facilis est dum a Sanguine recentia sunt.' Et quia hoc maxime debet fieri in aetate juvenili, ideo dicit Aristoteles secundo Ethicae β, Quod
non par tam differt sic aut sic assuesci a juUentute. Nam Virgae rCCenti, quae in Omnem partem flecti potest et de facilia Curvitate in rectitudinem ducitur, comparat innocentiam ju- Venilem. Et Seneca secundo de Ira dicit Facile' est teneros adhuc animos Componere ; difficulter enim rescinduntur Vitia
in De Ira, iii. 36. All the MSS. give infirmitatem for firmitatem ; and Saepiussor Sextius : and M. is qui te incorrect in the whole quotation. duco, pro dico, O.' I he mean ing of this refere iace to Psalm cxxxvii. 9 doeS not Seem obvio uS. Ad Marciam, I. M. haS insurgunt for inSident. - Eth. Alc. ii. 1 j 8. ' De Ira, ii. 18.
280쪽
266 OPERIS MAJORIS PARS SEPTIMA.
quae nobiscum creUerunt.' Item Seneca ad Helviam dicit, In hoc Casu δ nunc compone juUenis morOS, n Unc formRm. Altius praecepta descendunt quae teneri S imprimuntur aetatibus. Multum ei dabis, etiam si nihil dederis ei praetereXemplum .' Et ideo in secundo de Ira dicit Proximis δapplicatur omne quod tenerum est, et in eorum similitudinem CresCit. Nutricum et pedagogoriam retulere moX in adoleSCentiam mores. Apud Platonem educatus puer, Cum ad parenteS relatu S Vociferantem et clamantem Videt patrem, Nunquam hoc, inquit, apud Platonem vidi. Non dubito quin citius patrem imitatus esset quam Platonem, Si apud Patrem nutritus fuisset.'CAPITULUM IUδ. Et si Consideremus ea quae dicunt et fecerunt in particulari de hujusmodi moribus, gratissima dinoscuntur ε. Omnia Vero reducuntur ad contemptum di Uitiarum contra avariti Am, Uel ad despectum honorum contra superbiam, Vel ad sugam deliciarum Contra tu Xuriam et gulam, Vel ad motu S et PaSSiones animi contra iram et invidiam et accidiam ; ut sic peccata septem mortalia deVitentur. Et omnia peccata praeter iram ad Pro Spera feruntur. Nam languet animus in divitiis et honoribus et deliciis dum in illis delectatur peccatis. Nam de RVaritia, Superbia, luXUria, gula, planum eSt quod ad delectationOm m Agna Concupiscentia promoventur. Invidia etiam de bono et prosperitate alterius exoritur. ACcidia quidem nascitur ex hoc quod in deliciis et caeteris prosperitatibuSAnim VS abSorbetur. Tunc enim evenit homini taedium veri boni quod in Virtute consistit, et tristatur ad omne Virtuti Sopha S, iners et languidus cui mors animae in januis est, ut Vita spiritualis ocius finiatur. Sola quidem ira prospera negleXit et pugnat in ad VerSis. Propter quod primo tangam quaei Ad Helviam, 18. ' De Ira, ii. II. β In D. and O. this Chapter is headed Incipit Distinctio quarta, habens capitula tria.' This is omitted in M. and is evidently a mistahe, as the s urthSection Os this Seventii Pari comes much farther on. I have thought it bestio cali it cap. iv. Sese concluSion os cap. i. of thi S third pari, P. 255. ε discriminantur, M.