장음표시 사용
291쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PANS PER M. 275
sunt permittit valere velut alienas, eXOrnan S animum non alieno sed sui ipsius ornatu. sobrietate, justitia, fortitudine liberalitate, atque virtute. Quapropter Tullius in libro de Immortalitate Animae eX multis Concludit quod tota philosophorum Vita commentatio morti S QSt ' : Secernere a CorPOre animum λ, ecquid aliud est quam emori discere Θ et ideo infert, Distinguamus ergo nos a Corporibus, id est conSUOSCR- IDUS mori et Sic dum erimus in terris erimus illi coelesti vitae similes, et cum illuc eX his Uinculis seremur . . . tunc d Cni UCVivemus Nam haec quidem Vita mors est ' ut ipse dicit eleganter. Et Seneca ad Marciam Nunquam δ magnis ingeniis cara in corporo mora eSt; CX ire atque erumpere geStiunt: aegre haS angu Stias ferunt, vagi per omne, sublimeS et CX alto assueti humana despicere. Inde est quod Plato clamat sapientis animum totum in mortem Prominere, hoc Velle. hoc meditari, hac Semper cupiditate ferri. ' Haec quae Vides Circa nos, Ossa nerUOs et obductam cutem Uultumque et miniStras manias, et caetera quibus involuti sumus, vincula animorum et tenebrae sunt ; obruitur his animus, effugat Ur inficitur, arcetur a veris et a Suis in falsa conjectus; omne illicum hac gravi carne certamen est: nititur illo unde dimissus est, ibi illum eterna requies manet.' Et ideo dicit Avicenna in Moralibus Non liberabitur homo ab hoc mundo et ab ejus illecebris nisi postquam homo totus suspensus ab illo mundo celesti desideret id quod est ibi, et amor eorum qilae Sunt ibi removeat eum Omnino a consideratione ejus quod CStPOSt sed. CAPITULUM VI 3. Dictum est de prosperis, et quomodo peCCata Sex mortalia Anger: iis nutriuntur per ea. Nunc dicendum CSt de adUCrSiS, Ct QUO' sponi othermodo ira pugnat cum illis, licet turpiter devincatur. Primo mori l
in Tusc. Disp. i. 3I. ' Ad Marciam, 23, Σ .' Here M S. M. ends with the remari , Explicit hic moralis philosophia
D. and O. have the head in g, Incipit Distinctio Quinta habens novem Capitula.' But the nine Chapters are nos ali noted, and no further DistinctioiS Spoken os. I have thought it best to number the chapters of this third part
292쪽
276 OPERIS MAJORIS PARS SEPTIMA.
Ponam radices circa ea quae Sunt consideranda in remedio Ιrae, et secundo de glorioSa Sustinentia ad UOrSorum. Picture of Primum vero romedium contra iram est ut Comprehendamus
d , sebis eJUS condition CS horribileS, ut quilibet has memorans irasci
Seneca's studeat abhorrere. Ira autem est peccatiam peSSimum. Nam
oti Ahkhi' iratus blasphemat in Deum, amittit proXimum, confundit seipsum, bona sua temporalia dissipat, non Verens Pro motu irae bona eterna negligere, et se ad poenas infernales Obligare. Primo ergo Considerandum est quod ira est Contra omnem humanam naturam. Nam descriptio hominis, secundum quod homo est, est ut sit animal mansuetum natura. Et ideo
Seneca in libro primo de Ira probat iram esse contra humanam naturam in hunc modum: Si hominem λ inspexerimuS, quo quid est mitius dum in recto animi habitu est Θ quid autem ira crudelius λ' Et infert Ira est avida poenae, cujus Cupidinem inesse pacatissimo hominis pectori minime secundum ejus naturam est.' Caeterum aliter arguit sic. Homo in adjutorium mutuum genitus est, ira in eXitium : hic,' id est homo congregari vult, illa discedere hic prodesse, illa nocere : hic etiam ignotis Succurrere, illa Carissimos perdere: hic aliorum incommodis Vel impendere Se paratus est, illa in Periculum, dummodo deducat, deScendere. Quis ergo magiS naturam rerum ignorat, quam qui optimo HuS operi et emendatissimo,' Scilicet homini, hoc serum atque perniciosum vitium asSignat Θ'
Beneficiis enim humana Vita Constat, et Concordia, nec terrore Sed mutuo amore in foedus au Xiliumque commune con Stringitur.' Et in primo libro comparat illos bestiis quae alienae Sunt A natura humana, dicens, Iray se profert et in faciem
ConSecuti vely, without regard to Distinctiones. The remainder consi sis Θntiret, os quotations Dom Seneca, with an occasional comment Dom Bacon. It willbe Aeen that Bacon himself apologietes for their longili ; his justification besing parily, that the books of Seneca Dom which he quotesS were not generat lyknown ; and parily, their intrinSie worth and beatity. In fact, using Seneca's writings as a ricli quarta, Hacon bulldS out of them a manual of Christianmorali ty. He has hi therio been dealing with the firAt si X of the mortal sins, involving. in one Way or other, StaVery to pleasuro. He now PaSses to thelai ture to enduro patia, as ShOwn in the vice of Anger. He concludes by describing the state of patient forbearance and resignation under extremeSt triat.' De Ira, i. 5. Here, aS et Se here, Bacon changeS the order of the Sentences very freely.
293쪽
eXit; quantoque major hoc effervescit manifestius. Non vides ut omnium animalium, Simul ad nocendum in SurreXerint, praecurrant notae δ, ac tota corpora Solitum quietumque egrediantur habitum Θ spumant apris ora, denteS acuuntur Ritrit U. taurorum cornua jactantur in vacuum et arena pulsu pedum Spargitur, leones fremunt, inflantur irritatis colla Serpentibus. rabidorum canum tristis aspectus est.' Et quod magis elongentur homines iracundi a benignitate humana quam aliae bestiae, sententiat in tertio libro suo, Ferarum η mehercules sive illas fames agitat, sive infiXum visceribus serrum, minias
tetra saCies est, etiam Cum venatores SuoS Semianim CS morSUultimo petunt, quam hominis ira flagrantis Deinde contra naturam hominis est ira, quia proprium Subjectum primo destruit et confundit. Nam primo hominem transfigurateXteri US quantum ad totum corpus in foedam et horribilem sormam. Unde Seneca in principio libri sui sic eloquitur; EX egisti δ a me, Novate, ut scriberem quemadmodum POSSCtira leniri, nec immerito mihi videris hunc affectum pertimuissema Xime CX omnibus tetrum et rabidum. Caeteris enim
aliquid quieti et placidi inest, hic totus concitatus ac in impetu est doloris.' Et in secundo libro de Ira dicit. Nihil tamen 'aeque prosuerit quam primum intueri deformitatem rei. Nec ullius affectus facies turbatior. Pulcherrima Ora foedaVit torUos Uultus ex tranquillissimi S reddit. Linquit decor omnis iratos. Et sive amictus illis compositus est, ad legem irae trahent Uestem omnemque curam sui effundent, Sive Capillorum natura Vel arte jacentium non informis habitus, cum animo inhorreSCunt; tumescunt Uenae, Concutietur crebro Spiritu PCCtUS, rabida Vocis eruptio colla distendit, tum artus trepidi, inquietae manus, totius Corporis fluctuatio. Qualem intUS CSse putas animum cujus eX terna imago tam foeda est Θ Quanto illi intra Pectus terribilior Vultus est, facrior spiritus, intentior impetus rupturus se nisi eruperit. Qualia poetae in serna mon Strafin Xere succincta igne et flatu. talem nobis iram fingeremuS
294쪽
Anger de- Structive of intellectualfaculti eS.
a 3 OPERIS MAJORIS PARS SEPTIMA.
Sibiloque mugitu et Stridore perstrepentem, omni odio laborantem sui, maXime Si aliter no Ore non POSSit, terraS, INRria, coelumque ruere cupientem U Et in tertio libro dicitur, Necessarium' est itaque foeditatem ejus et feritatem coarguere et Ante ocul OS ponere, quantum monstrum sit homo in hominem furens; ' et ut iracundum descripsimu S aCrem Otia UNC SUbdu Cto retrorsus Sanguine fugatoque pallentem, nunc in os omni Colore et spiritu verso subrubicundum et similem Cruento, Venis tumentibuS, et oculi S nunc trepidis et eXsilientibus, nunc in uno obtutu defiXis et haerentibus. Adjicedentium inter se arietatorum non alium Sonum quam est Apris tela sua attritu acuentibus. Adjice articulorum crepitum cum Se ipsas manus frangunt, et pulsatum Saepi US Pectus, anhelitus Crebros tractosque altiuS gemitus, inStabile CorpuS, incerta Uerba, Subitis eX clamationibus trementia labra interdumque CompreSSa, et dirum quoddam e XSibilantia.' Praeterea contra
naturRm hominis est quia corpus multis gravaminibus laedit et Uariis passionibus et informitatibus flagellat. Nam Seneca
nocuerit. Alii nimio ser ore rupere VenRS, et Sanguinom SV per vires elatus clamor egessit, et luminum suffudit aciem inocul OS Vehementius humor egestu S, et in morboS aegri recidere.' Et vidimus sanos multoties homines aegritudines varias incurrere ferventiore ira PermotOS. Sed similiter a parte animae est ira in naturalis homini. Duae enim sunt partes animae intellecti Uae ; una CSt specu lati Ua et ratione utens: alia est practica et in amorem Virtuti Sordinata. Primam Vero perturbat ira et est ei maXime inimica, et eam multoties ducit in furorem et insaniam.
Nam in secundo libro dicit Seneca, Ratio ε utrique parti tempti S dat, et sibi petit ut e X cutiendae veritati tempuS habeat. Ira festinat. Ratio adjudicari vult quod aequum est. Ira illud aequum non vult quod Ratio judicavit. Ratio nihil praeter
ipsum de quo agitur spectat. Ira Vanis et eXtra causam ObUerSRntibuS Commovetur. Iracundia non vult regi ; iraS-
295쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TENTIA. 279citur veritati ipsi si Contra Voluptatem suam apparuerit. CUIDClamore et tumultu et totius Corporis jactatione, quos destinavit insequitur, adjectis conviciis maledictionibusque. HOC non facit Ratio, Sed, Si ita opus est, silens quieta familias rei publicae pestilentes cum conjugibus ac liberis perdit, tecta ipsa diruit, et Solo eX aequat, et inimica libertati nomina CX-tirpat, haec non frendens nec caput quaSSanS nec Uicquam
indecorum agen S.'Et iterum Ira rationem deducit in insaniam et furorOm. Compa-Nam Seneca in fine secundi libri de Ira dicit. Nulla I ΠβQR Uith Celerior ad insaniam Via est. Multi itaque continuaUerunt
perunt. AjaCem in mortem egit furor, in furorem ira.' Et in tertio dicit Quid ergo * p sanum hunc aliqui S Vocat, qui, Velut tempeState correptia S, non it, sed agitur ; et furenti malo SerVit neC mandat ultionem suam, Sed ipse ejus eXactor animo simul et manu saevit.' Et in primo libro dicit: Ut ' scias
animOS non eSSe San OS quos ira possedit, ipsum illorum habitum intuere. Nam ut furentium certa indicia sunt, auda X et minax vultus, tristis frons, torva sacies, citatus gradUS, inquietae manu S, color VerSuS, crebra et Velio mentita Sacta Suspiria, ita irascentium eadem sunt Signa ; flagrant, emicant oculi multus Ore toto rubor, eXaestuante ab imis praecordii S sanguine ; labra quatiuntur, dentos Comprim Untur, horrent ac subrigent capilli, spiritus CoaCtus ac Stridens, articulorum se ipsoS torquentium sonuS, gemit US m Ugit USQUE et parum eX planatis Vocibus Sermo praeruptuS et Complosa CSaepiuS manus, et pulSata humus pedibus et totum Concitum CorPUS magnas irae minas agens, foeda Visu et horrendas RCiOS . . . NeSCiaS Utrum magis detestabile vitium sit an deforme.' Demum tota in naturalis homini ira est, Cum non abhorreat homo iratus ad omne periculum Vitae Se PraebCTO, nec mortem timet, Sed gratis ut se Vindicet, mortis se subjicit
periculo. Unde in fine secundi dicit Irati gladiis et pugnare parati sunt et incumbere.' Et in principio tertii, ' Iratus non Sine pernicie ' sua perniciosus, et ea deprimen S quae mergi nisi
Cum mergente non possunt.' Et non Solum se ipsum perimit
296쪽
sed proXimum amittit ; et non solum inimicos invadit ad mortem, Sed CRUSa mortis est amiCorum. Cujus rei pulcherrimum CXemplum Seneca promit in secundo libro de quodam qui captus a tyranno eum tanta delusit cautela ut ipsemet tyrannus interficeret omnes inimicos suos ; et ipse tandem tyrannus emoritur. Dicit ergo Notus est y ille tyrannicida qui imperfecto opere comprehensus, et ab Hippia tortus ut Consocios indicaret, circumstantes tyranni amicos nominaVit, quibus maXimo Caram ejus salutem sciebat. Et cum ille singulos ut nominati erant occidi jussisset interrogavit ecquis SupereSSet ; Tu, inquit solus. Neminem enim alium, cui carus esses, reliqui. Effecit igitur ira ut tyrannus tyrannicidae manu S accommodaret, et PraeSidia sua gladio suo caederet.' Sicut Vero partem speculati Uam animae confundit, et ei in naturalis est ira, sic et practicam, et longe magi S. Nam haec habet virtutem pro dote, in hac virtus consistit; et ira Vitium est. Cum ergo omnes Virtutos, Secundum Senecam libro Epi Stolarum primarum, et secundum Tullium libro de Officiis, et secundum eundem libro secundo de Quaestionibus Tu SCUlani S, Sunt conne Xae, ut qui habeat unum habeat omnes propter generaleS circumstantias in quibus Connectuntur, licet disserant in specialibus circumstantiis, neceSSe eSt quod ira non Compatiatur Secum aliquam Uirtutem, Cum mRDSUCtU-dinem, quae aliis Virtutibus anneXa est principaliter, CXCludat. Et hoc est quod dicit Seneca, secundo de Ira: Necesse est 'prius Virtutem CX animo tollas, quam iracundiam recipi RS, quoniam cum Virtutibus Vitia non Coeunt; nec magis quiSquam eodem tempore et iratus potest esse et Vir bonuS, quam aegeret sanus.' Denique tollit Virtutes nobilissimas scilicet mansuetudinem, clementiam, magnanimitatem, Pietatem, gaudium, et pacem cordis. Aristoteles enim in quarto libro Ethicorum, docet quod mansuetudo est Virtus contraria irae. Et Seneca dicit in ptimo libro de Clementia, nullam ex omnibus virtutibus homini magis convenire quam Clementiam, Cum sit nulla humanior. Sed ira excludit clementiam quia in crudelitatem degenerat; quae crudelitas est recte contraria clementiae; ut dicit Seneca libro Sectando.
297쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TERTIA. 28 I
Et licet clementia omnibus conUeniat, tamen, ut ait ClemencySeneca, nullum Clementia m Agis quam regem et Principem decet. Reges enim Israel clementes sunt, ait Scriptura.
Nam ut dicit Seneca, Pestifera k vis est valere ad nocendum ; illius demum magnitudo stabilis atque fundataeSi quam omneS tam SUPI R SO OSSO quam Pro se Scitant:
Uo Precedente non tanqUam 11OXium animal defugerint, sed tanquam ad clarum ac beneficum sidus Certatim advolant '; et addit, quoniam ' non decet regem SaeUa nec ineXorabilis ira,' Principem talem civibus se esse decet qualem Deum sibi. ' Si Deus* placabilis et aequus non statim delicta peccantium persequitur, quanto aequi US CSthominem hominibus praepositum miti animo eXercere imperium, et cogitare utrum mundi status gratior oculis pulchriorque sit Sereno et puro die an cum fragoribus crebris omniR quatiuntUr ; . . . At Ui non alin facies est quieti moratique imperii quam sereni coeli et nitentisi' Haec est vera clementia,' ut insert', quae non saevitiae paenitentia cepit nullam habere maculam. Haec est in maXima poteState Verissima animi temperantia. Clementia non tantum honestiores sed tutiores praestat. Tyranni in Voluptate Saeviunt; TOLOS non niSi eX Causa et necessitate. Clementia efficit ut magnum inter regem et tyrannum discrimen sit. Non potest habere quisquam fidos et bonae Voluntatis ministros, quibus utitur non aliter quam bestiis.' Nam severitas assiduitate amittit auctoritatem. E converso est is in cujus animo nihil hostile, nihil efferum est; qui potentiam suam placide ac Salutariter ε eXercet; sermone affabilis, acceSSu facilis, Vultu qui maXime populos demeretur amabili S, . . . do QUO CRd Cm homines secreto loquuntur et Palam.'Et pulchrum exemplum' affert, dicens Natura com- EXamplementa CSt regem, quod et eX aliis animalibus licet cogno 'f hq Scere, et OX apibus, quarum regi amplissimum cubile est medioque ac tutissimo loco. Onere Vacat eXactor alienorum
λ De Clementia, i. 3. m. i. I. Here again Deus is substituted for Dei; peccantium for potentium. y G. i. IO. 13. h salubriter, O. V De Clementia, i. I9.
298쪽
Operum ; et amisso rege totum dilabitur nec unquam plus quam Unum patiuntur, melioremque Ptagna quaerunt. In- Signis regi forma est dissimilisque caeteris tum magnitudine tum nitore. IracundisSi maO AC Pro Corporum captu Phagnacissimae sunt apeS, et aculeos in Uulnere relinquunt: reX ipse sine aculeo est. Noluit illum Natura nec saeUum esse nec ultionem magno ConStaturam petere, totumque detraXit, et iram ejus inermem reliquit: eXemplar hoc magnis regibus ingenS CSt . . . Cum tanto hominum moderatior esse animus debeat quanto Uehementius nocet. Utinam eadem homini lex esset, ut ira Cum telo Suo frangeretur, nec Saepius liceret nocere quam semel.' Et infert, ' Errat si quis existimat tutum esse regem ubi nihil a rege tutum. Securitas securitate mutua pRCi Scenda est. Non opus est muris turribusque SO SOPire . . . SAlVum regem in aperto clementia praestabit. Unum est ineXpugnabile munimentum amor ciUium. Quid enim pulcrius eSi quam vi Vere optantibus cunctis Θ' Hortatamur δ igitur ut manifeste laesus animum in potestate habeat, et poenam, Si tuto poterit, donet. Sin minUS, tem Peret, longeque sit in suis quam in alienis injuriis eXorabilior. Nam quemndmodum non est magni animi qui de alieno liberalis eSt, sed ille qui quod alteri donat sibi detrahit, ita clementem Vocabo, non in alieno dolore facilem, sed eum qui Cum Suis Stimulis agitetur, non prosilit.' Et iterum dicit, Uerecundiam η peccandi facit ipsa clementia regentis,' Nec minus turpia principi sunt multa Supplicia quam medico
multa funera.' Natura' enim contumaX est humanias animUS et in Contrarium atque arduum nitens, sequiturque faciliusquam ducitur. Et ut generosi et nobiles equi fraeno facili reguntur, ita clementiam Voluntaria innocentia impetu suo Sequitur.' Et tandem conUertens Sermonem ad principem
Romanum δ dicit, Tradetur ista animi tui mansuetudo, diffundeturque paulatim per omne imperii tui corpus, et cuncta in similitudinem tuam formabuntur, a capite bono in omneS Valetudine dilatata.'Sic igitur induxi aliqua ad ostendum pulchritudinem et
299쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TERTIA. 283
nobilitatem clementiae ut principale PropOSittam et UcOSCat, scilicet insania iracundiae, quae hanc Virtutem gloriosam de-Struit, et in crudelitatem convertit. Nunc volo inferre aliqua verba de aliis virtutibus cum Clementia superi US numerati S, quas omnes elidit iracundia furiosa. Et illa quae maXime CSt Anne Xa Clementiae est magnanimitas, quae, ut Aristoteles docet quarto Ethicorum, est ornatus omnium Virtut Um. De cujus proprietate est ut habens eam injuriarum sit immemor, et negligat eas, sicut superius est annotatum, et non dignetur irasci nec reputet aliquem sua iracundia dignum. Unde
Seneca dicit libro secundo de Ira Magni ψ animi est injurias
despicere; ultionis Contumeliosissimum genti S QSi non OSSCVi Sum dignum OX quo peteretur ultio.' Et in libro de quatuor cardinalibus virtutibus dicit Seneca; Si magnanimus fueri Sy nunquam judicabis tibi fieri contumeliam. De inimico dices Non nocuit mihi, sed animum nocendi habuit et cum illum
in poteState tua videris, Vindictam putabis Vindicare potui SSO. Scias enim honestissimum et majuS genu S VindictRO OSSO
ignoscere.' Et in libro secundo de Ira dicit, Pusilli
hominis' est et miseri repetere mordentem. MureS formi CRO UO, Si manum admoVeris, ora ConUertunt; imbecillia se laedi putant, si tanguntur.' SeCundum quod in primo libro dicit Iracundissimi ε sunt infantes, Senesque et aegri: et in- Ualidum omne natura querulum est.' Et in tertio libro dicit, Nunquam sine querela aegri tanguntur. Ira pia Silla et angusta CSt. Nemo enim non Oo a quo se Contemptum j Udicat, minoreSt. At ille ingens animus et vere aestimator sui non Vindicat injuriam quia non sentit . Ut tela a duro resiliunt, et cum dolore caedentis solida feriuntur, ita nulla magnum animum injuria ad sensum sui adducit, fragilior eo quem petit. Quanto pulcrius velut nulli penetrabilem telo omnes injurias contumeliasque respueret Ultio enim doloris ConfeSsio est; non eSt magnus animus, quem incurvat injuria. Aut potentior
te, aut imbecillior laesit: si imbecillior, parce illi; Si potentior tibi. Nullum est argumentum magnitudinis certi VS quam
300쪽
28 OPERIS MAIORIS PARS SEPTIMA.
nihil posse quo instigeris accidere ' Quis enim traditus dolori et irens, non primam rejecit verecundiam 8 Quis impetu turbidus et in aliquem ruens, non quicquid in So Verecundi habuit abjecit Θ' Cum igitur nihil aeque hominem quam magnus Rnim VS decet, ut dicit Seneca libro secundo de Clementia, et hanc virtutem gloriosissimam confundit ira, et evacuat, debet homo iracundiam a suo animo funditus eXtirpare, et maXime qui praeest. Quoniam in primo libro dicit, quod magni animi λ est injurias in summa potentia pati, nec quicquam gloriosius esse principe impune laeso.' Et in secundo de Ira affert eXemplum ad hoc, 'Ille magnanimus' et immobilis
est qui more magnae serae latratus Suorum civium Securu SeXaudit. ' Et adhuc in tertio adjicit, Illud non veniet ' in dubium quin se exemerit turbae et altius steterit quisquis despeXit laceSSentes: proprium est enim Verae magnitudini Snon Sentire Se CSSe percussum. Sic immanis sera ad latratum Canum lenta respeXit.' Nam leo non dignatur sestinare ad clamoreS Venantium et tumultus. Sic irritus ingenti scopulo fluctus adsultat. Oui non irascitur, inconcuSSUS injuria perstitit ; qui vero irascitur motus est.' Unde hoc est consilium quod contra iram adhibet dicens, ' Vide ne magnitudo animi tui Creditumque apud plerosque robur cadat' ; propriissime respicit homineS magnam auctoritatem habentes. Et in tertio, Pars ' superior mundi et ordinatior ac propinqua Sideribu Snec in nubem Cogitur nec in tempestatem nec VerSatur in tUrbinem ; omni tumultu caret. Inferiora fulminantur. Eodem modo Sublimis animus, quietus semper et in statione tranquilla Collocatus, Omnia intra se premens quibus ira Contrahitur, modestus et Venerabilis est et dispositus ; quorum nihil invenies in irato.' Unde ira non habet aliquid magnitudinis secundum quod dicit in primo libro. Ne illud quidem βjudicandum est, aliquid iram ad magnitudinem animi conferre. Non enim est illa magnitudo, tumor eSt. Nec corporibus copia Vitiosi humoris intentis morbus in Crementum est, Sed pestilens abundantia. OmneS QUOS UecorS animUS