장음표시 사용
311쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TENTIA. 295
Propria. Quorum unum est notitia Veritatis ante quam iras- I) Clear Camur. Nam, ut dicit secundo libro, EXI his quae nos s.' Offendunt, alia renunciantur nobis, alia ipsi audimus aut lacts juVidemuS. De hiS quae narrata sunt, non debemus cito cre '' dere; multi enim mentiuntur ut decipiunt, multi quia decepti sunt. Alius Criminatione gratiam captat et fingit injuriam, ut videatur doluisse factam. Est aliquis malignus, et qui
amicitias Cohaerentes diducere Uelit. . . . DC PRTUUJR SUnam Rjudicaturo tibi res sine teste non probaretur. TestiS Sino jurejurando non Valeret. Utrique parti dares actionem, dareStemPUS, non semel audires. Magis enim Veritas elucet, quo saepius ad manum Venit. Amiciam condemnaS de PraeSentibuS Z antequam audias, antequam interroges, antequam illi aut accusatorem suum nOSSO liceat aut Crimon, iraSCCriS λ . . .
Hic ipse qui ad te detulit, desinet dicere si probare debuerit. Non est V inquit, quod me protrahas. Ego productuS negabo; alioquin nihil unquam tibi dicam. V Eodem tempore et instigat, et ipse Se certamini et pugnae subtrahit. Qui dicere tibi nisi clam non Vult, paene non dicit. Quid est iniquius quam Secreto Credere, Palam irasci Θ' Et iterum dicit Plurimum' mali credulitas facit. Saepe ne audiendum qui dom CSt, QUO niam in quibusdam rebus satius est decipi quam dissidere.'Quarundam Uero rerum testes sumus, sed tollenda est eX animo Suspicio et conjectura, fallacissima irritamenta ; Ille me parum humane Salutavit. Ille osculo meo non adhaeSit. Ille inchoatum sermonem cito abrupit. Ille ad coenam non Vocavit. Illius Vultus aversior Visus est. V Non deerit suspicioni argumentatio: simplicitate opus est et benigna rerum aestimatione ; nihil nisi quod in oculos incurret manifestumque erit credamus; et quotienS SUSPicio noStra VRna RPParuerit, objurgemus Credulitatem. Haec enim CaStigatio ConSUCtU-dinem eiciet non facile credendi.' Et ideo dicit in tertio libro, Multos absolvemus δ si Coeperimus ante judicare quam irasCi. NunC autem primum impetum sequimur; deinde
Cepi Sse sine causa et quod iniquiSsimum est, pertinaCiorOS nOS facit iniquitas irae. Retinemus enim illam et augemUS, quaSi
312쪽
296 OPERIS MAJORIS PARS SEPTIMA.
argumentum sit juste irascentis graviter irasci.' . . . Quod accidere vides animalibus brutis, id in homine deprehOnd OS. . . . Et taurum Color rubicundus CX citat, ad umbram ASP is asSurgit, urSOS leonesque mappa proritat. Omnia quae fera ac rabida Sunt, Consternantur ad vana.' Et Consimile dicit libro secundo, Vanis Vana terrori sunt. Curriculi motus rotarumque versata facies leones redegit in caveam. Elephantos porcina UOX terret.' Et in tertio dicit: Idem inquietis ἶ et stolidis ingeniis evenit. Rerum suspicione feriuntur adeo quidem Ut injurias vocent modica beneficia, in quibus frequentissima, Certe acerbissima, iracundiae materia est. CariSsimis enim irascimur quod minora nobis praestiterint quam mente concepimuS, quamque alii tulerint. . . . se Minus habeo quam SperAUi. . . quam debili. V HACC pars maXime metuenda est; hinc Pernici Ssimae irae nascuntur, et sancti SSima quaeque inURSurcte. Divum Julium plures amici confecerunt quam inimici, quorum non OXPleUerat spes ineX plebiles . . . Neque enim qui Squam Victoria liberalius usus est, eX qua nihil sibi vindicavit nisi dispenSandi potestatem. Sed quemadmodum Sufficere tam improbis desideriis posset, cum tantum omnes ConCUPiSCCrCrat,
vertit, fidissimosque eo compulit ut de morte eorum cogitarent, Pro qUibUS et ante quos mori votum habuerant. Nulli ad aliena reSpicienti Sua Placent. . . . Tanta importunitas hominum CSt, Ut quamViS multa acceperint, injuriae loco Sit plus accipere potuisse. Dedit mihi praeturam: sed consulatum SPCTRUCTRID. . . . Dedit mihi quae debebat alicui dare: de suo
nihil protulit. Age potius gratias pro hi S quae aCcepi Sti.
Reliqua CXPecta, et nondum plenum eSSO te gaude. Inter Voluptates est SupereSSe quod SporOS. . . . ConSidern qURnto anteCedaS Plures quam SequariS.' Secundum eSi mora in eXactione poenae. Unde Seneca
dicit secundo libro, MaXimum δ remedium irae mora eSt. HOC ab illa pete in initio, non ut ignoscat, sed ut judicet : desinet si expectat.' Et in tertio dicit Nihil tibi' liceat, dum irasceris. Ouare Θ quia vis omnia licere. Pugna tecum:
313쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TERTIA. 297
Si vincere iram non poteS, te incipit vincere. Si absCOnditur, si exitus illi non datur, signa ejus obruamus, et illam quantum fieri potest occultam secretamque teneamus. Cum magna id nostra molestia fiet. Cupit enim eXsilire et incendere oculos et mutare faciem. Sed si eminere illi eXtra nos licuit, supra
nos est. In imo Pectoris seCessu recondatur: serat Ur Ue, non ferat. Immo in Contrarium omnia ejus indicia fleCtamus. Vultus remittatur, VOX lenior sit, gradus lentior. Paulatim Cum eXterioribus interiora formantur. In Socrate irae Signum erat UOCem Submittere, loqui parcius. Apparebat tunc illum sibi obstare . . . Rogemus amici SSimum qUCmque ut tunc maXime libertate adverSUS nos Utatur, Cum minime illam pati poterimus, nec ad Sentiatur irae nOStrae. Contra hoc potens malum, et apud noS grRtiOSUm . . . OPtimum CSt notis vitiis impedimenta prospicere, et ante omnia ita componere animum, ut etiam graVisSimis rebus Subitisque ConCUSSus irRm aut non sentiat, aut magnitudine inopinatae injuriae eXortam in altum retrahat, nec dolorem suum Profiteatur.'
Et in secundo libro similiter utrumque remedium jam dictum Congregat pulcre et utiliter, dicens, Contra primas δitaque CAUSAS Pugnare debemus : Causa enim iraCundiae opinio injuriae est. Cui non sacile credendum CSt. Ne RPertis quidem manifestisque Statim accedendum eSt. Quaedam enim falsa Veri speciem serunt. Dandum semper eSt temPUS Veritatem tempus aperit. Ne Sint aures Criminantibus faciles; hoc humanae naturae vitium SuSPOCtum notum Ulnobis sit, quod quae inviti audimus libenter Credimus, et antequam judicemus, irasCimur. Quid quod non criminationibus tantum sed suspicionibus impellimur λ et ex VolturiSuque alieno priora interpretati innocentibus irascimur ΘItaque agenda est contra se causa absentis et in Sti Spenso ira retinenda. Potest enim poena dilata exigi: non potesteXacta reUocari.' Et ideo adhuc dicit in tertio Non expedit ηOmnia Videre, omnia audire ; multae nos injuriae transeant,eX quibus plerasque non accipit, qui nescit. Non Vis esse iracundus p ne fueris curiosus. Qui inquirit quid de se dictum
314쪽
208 OPERIS MAIORIS PARS SEPTIMA.
Sit, qui malignos sermones, etiamsi secreti habiti sunt, eruit, seipSe inquietat. Quaedam interpretatio eo perduCit ut videantur injuriae; itaque alia differenda sunt, alia deridenda, alia
donanda. Circumscribenda multis modis ira est: pleraque in lusum jOCumque Vertantur.' Et praeter haeC omnia Argumentum tripleX Contra iram proponit in secundo arguit enim Sic Nefas est y nocere patriae; ergo Civi quoque, nam hic ParS Patriae est. SanCtae partes sunt, si universum Venerabile CSt. Ergo et homini, nam hic in majori tibi urbe civis est,' scilicet in mundo. Secundum est per simile in membris ejusdem Corporis, Si C: Quid Si nocere velint manus pedibu S, manibusque oculi 3 Ut omnia inter se membra ConSentiunt, quia singula SerVari totius interest, ita homines singulis Parcent, quia Ad Coetum geniti sunt.' Tertium argumentum est propriissimum et pulcherrimum, Cujus conClusionem prRC- mittit, dicens, Ergo ira abStinendum est, SiVe Par CSi quilaCeSSOndus eSt, Si UO SUPOrior, Sive inferior. Cum Pare Contendore anCOPS OSt, Cum Superiore furiosum, cum inferiore
sordidum.' Et ait, Uir bonus * est qui injuriam fecit Z Noli credere. Malus Θ noli imitari. Dabit poenas alteri quaS debet tibi : et sibi dedit, qui peccavit.'
Multa Vero alia sunt Consideranda circa iram, quae omnia
pendent principaliter eκ libris Senecae, de Ira et de Clementia. Sed quia Sermo praesentis tractatus est perSUASioniS gratia, non Scripti principalis, ideo facio finem in his. Abundantius
Vero locutus sum de hoc vitio quia totum genus humanum semper violabit et confundet dum homo statum istius mortalitatis obtinebit. Vitium enim pessimum CSt, et maXime homini innaturale, et in periculum ejus eXcandens. Et ideo copiosius et Specialius de hac parte Con ScriPSi. CAPITULUM Xδ. Et cum jam dictum est de ira, quae pugnat Cum ad UerSi Set Vincitur, nunc aliqua inferentur quae Uincunt adversa et, De Ira, ii. 3I, 3 - η m. ii. 3o. In this quotation Pacon substitutes imitari for mirari y The folio ing pages to p. 3o3 are occupied with extracis Dom Seneca S dialogue De Providentia. Apart stom obvious errors of the tranScriber, Some of
315쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PANS TERTIA. 299
neglighint prospera hujus mundi. Fecit vero Seneca librum Resigna ad Lucilium cujus titulus eSt, Ciam mUndUS PTOVidentia ad Vergity: Eubernetur. Quare multa mala Viris bonis accidant 3 In quo m . dicit, ' Cum videris bonos viros acceptosque Deo laborare dialogue Sudare, Per arduum CScendere', malos autem lascivire et Voluptatibus fluere, Cogita nos filiorum modestia delectari, vernularum licentia : illos disciplina tristiori Contineri; horum Cap. 1, 2.
ali audaciam. Bonum virum Deus in deliciis non habet ;eX peritur, indurat, sibi illum parat. Nihil accidere bono viro
mali Potest: non miscentur Contraria. Quemadmodum totam neS, tantum Superne dejectorum imbrium, tanta medicatorum Vis sontium non mutant Saporem mari S, ne remittiant quidem ; ita adversarum impetu S rerum Viri fortis non Vertit animum. Manet in statu, et quicquid evenit in Suum Colorem trahit: est enim Omnibus externis Potentior. Nec hoc dico, non Sentit illa ; sed Vincit, et quietus et placiduS Contra in Cur rentia attollitur. Omnia ad Uersa e Xercitation OS PUtRt ' . . . Marcet sine adversario Virtus. Tunc apparet quanta Sit
quantumque polleat, Cum quid possit patientia Ostendit. ' Quicquid accidit boni consulant, in bonum Uert Ant. Non quid, Sed quemadmodum feras, interest. Non videS quanto aliter patres aliter matres indulgeant Θ Illi eXercitari jubent liberos ad studia subeunda mature, seriatis diebus non patiuntur esse Otiosos, et sudorem illis, aliquando lacrymas
eXCutiunt. At matres loVere in sinu, Continore in umbra Volunt: nunquam flere, nunquam laborat C, nunqURm Con tristari. Patrium Deus adversos bonos Viros habet animum,
et illos sortiter amat, et, Operibus, inquit, doloribus damni SeXagitentur, ut Verum colligant robur. Languent per inertiam Saginata nec labore tantum, sed motu et ipso sui onere
deficiunt. Non fert ullum ictum illaesa felicitas. At ubi assidua fuit cum incommodis suis ri Xa, callum per injurias duXit, nec ulli malo cedit, sed etiam Si cecidit, de genu
316쪽
De Provi Nihil mihi videtur infelicius eo cui nihil unquam evenit . b',' ad UerSi J. Non licuit enim illi se eX periri. . . . Indignus visus esta quo aliquando Vinceretur sortuna ; quasit dicat, 'Istum mihi
adversarium assumam 3 statim arma Submittet. Non opus est in illum tota potentia mea . . . non PotCSt SUStinere Vultum meUm . . . Pudet Congredi Cum homine Vinci parato. V Ignominiam judicat gladiator cum inferiore Componi, et Scit eum Sine gloria Vinci, qui sine periculo Vincitur. Idem facit fortuna fortissimos sibi pares quaerit, quosdam fastidio tranSit, ContumaciSSimum quemque et recti SSimum aggreditur, ad VerSuSquem Vim Suam intendat. . . . Magnum' CXemplum nisi mala fortuna non invenit . . . Quanto pluS tormenti tanto plus CSt gloriRO : . . . ProSPerae res in plebem et in vilia ingenia deveniunt. Cn p. 4. At CalamitateS terroresque mortalium sub jugum mittere, proprium Viri magni est. Semper Vero esse felicem et sine morsu animi transire vitam ignorare est rerum naturae alteram
Partem. Magnus es Vir; sed unde Scio, si tibi fortuna non dat facultatem eXhibendae Virtutis Θ . . . Miserum te judico quod nunquam fuisti miser. Transisti sine ad Uersario vitam.
Nemo sciet quid potueri S ; ne tu quidem ipSe. Opus eStenim ad notitiam sui eXperimento. Quid quisque possit nisi tentando' non didicit. Itaque quidam ipsi ultro secessantibus malis obtulerunt et virtuti iturae in obScurum OCCaSionem Per quam enitesceret 3 quaesierunt. Gaudent,' inquit, magni Viri aliquando rebus adVersi S, non aliter quam sortes milites bellis β. . . . Avida est periculi VirtuS quo tendat, non quid passura sit Cogitat : quoniam etiam quod Passura CSt, gloriae pars est. Militares viri gloriantur vulneribus; laeti fluentem meliori casu sanguinem ostentant. Idem licet fecerint qui integri revertuntur eX acie, magis SPOCtatur qui
SRUCiUS redit . . . .' Gubernatorem in tempestate, in acie
of this sentence, quoted fro in Demetrius, Seneca Says that it is alwaysringing in hiS earS. malum, pro magnum, MSS. ' experimento, pro tentando, in MSS. innotesceret, MSS. si belli triumpho, MSS.
317쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TERTIA. 3o I militem intelligas. Unde possum Scire quantum ad UCrSUS paupertatem tibi animi sit; si divitiis diffluis Θ Unde possum
Scire, quantum ad Uersus ignominiam et infamiam odiumque populare Constantiae habea S, Si inter Pla USUS SOn CSCiS Θ . . . Nolite Vos e XPAVescere quae Deus velut Stimulos admoVeat animis; calamitas Virtutis occasio est. Illos merito quis di Xerit
miseros qui nimia felicitate torpescunt, quos Velut in mari
lento tranquillitas iners detinet . . . magiS urgent SROUR in OX- PertOS ; graVe CSt teneris cerUicibus jugum. Ad suspicionem vulneris tiro pallescit audacter Ueteran US cruorem Suum Spectat, qui Scit Se Saepe Vi CiSSO POSt Sanguinem. Hos itaque DeuS quos Probat, UOS Amat, indurnt . . . CXCrCCt.
Eos autem quibus indulgere Videtur, molles Venturis malis SerVat. Erratis si quem judicatis eXceptum veniet ad illum diu felicem sua portio. Quisquis Videtur dimissus esse, dilatus est. Quare Deus Optimum quemque aut mala valetudine aut luctu aut aliis incommodis a Cit Θ Quia in castris quoque periculosa fortissimis imperantur. Du X lectissimos mittit qui nocturnis hostem adgrediantur in Sidii S. . . . Nemo Cortim qui exeunt dicit, male de me imperator meruit; sed, bene
judicavit. Idem dicant quicumque jubentur Φ pati timidis ignavisque flebilia ; digni Visi sumus Deo in quibus eX periretur,
quantum humana natura POSset pati. Fugite delicias; fugite enervatam felicitatem, qua animi permadeSCunt et, nisi aliquid intervenit quod humanae sortis admoneat, Uelut PCrPetia a
Hanc rationem Deus sequitur in bonis viris quam in discipulis Sui S praeceptores, qui pluS laboris ab iis eXigunt in quibus
Certior SPCS CSt. . . . Nunquam Virtutis molle documentum est.
Verberat nos et lacerat fortuna. Patiamur; non est saevitia, Certamen est; quo saepius adierimus, sortiores erimus. Soli diSSima corporis parS est quam frequenS USUS CXagitaUit. Praebendi fortunae sumus, ut Contra illam ab ipsa duremur. Paulatim nos sibi pares faciet. Contemptum periculorum assiduitas periclitandi dabit. Sic Sunt nauticiS Corpora a serendo mari dura; agricoli S manus tritae, ad eXcutienda
k videntur, pro jubentur, HSS.
318쪽
tela militares lacerti Valent, agilia sunt membra cursoribUs id in quoque solidissimum est quod eXercuit. Ad contem nendam malorum potentiam AnimUS PItioni in PCTUCnit. . . . Quid miraris bonoS Viros, ut confirmentur, concuti Θ Non est arbor solida nec fortis nisi in quam frequenS Ventu S in UrSat. IPSA enim UeXatione constringitur, et radices certius figit. Fragiles sunt quae in aprica Valle y creverunt. Pro ipsis ergo bonis viris est ut esse interriti possint, multum inter formi dolosa Versari et aequo animo ferre quae non sunt mala nisi male sustinenti. Cap. 3. HOC CSt Propositum Deo quod sapienti viro ostenderet. . . . Boni Viri laborant, impendunt, impenduntur et volentes quidem non trahuntur a fortuna, sequuntur illam et aequant gradus. Si sciSSent antecessissent . . . HOC ' unum de te, DCUS, queri POSSum quod non ante mihi voluntatem tuam notam fecisti; prior enim ad ista Veni SSem, Ad quae nunC
Non magnam rem promitto. Cito totum relinquam. Vis spiritum Θ nullam moram faciam, quominus recipiaS quod
dedisti. A volente seres, quicquid petieris. Quid ergo Z
maluissem offerre quam tradere. ACCepimuS PCritura perituri . . . . NOS laeti ad omnia et fortes cogitemus nihil perire de nostro. Quid est boni Viri Θ praebere se fato. Grande
De Pro i Quare tamen bonis Viris patitur aliquid mali Deus fieri p m' in omnia mala ab illis removet, scelera, flagitia, cogitationes improbas, avida consilia, libidinem. caecam, et alieno imminentem avaritiam. IPSOS tuetur ac UindicRt. . . . DC INOCritUS
divitias projecit, onus illas bonae mentis eXistimans. Quid' At this potnt the Dublin MS. Auddenly Shisis into another contexi; therupture of continui ty occurring on the twelsth line of solio II a. The sentenceis continued on folio asse se thirteen lines Dom the holio m. in the BodleianMS. a Corresponding error occurS; but the Sentence is broken oss at the end of one solio, and is continuod with the first word os a subsequent folio : a meretransposition os pages, in fael. This Seems to indicate that the Dublin MS. was copi ed from O. η The following eight lines are quoted by Seneca frona DemetriuS, under the forni of a prayer to the Immortal GodS.
319쪽
MORALIS PHILOSOPHIA VANS TERTIA. 3o3
ergo Θ miraris, si id Deus bono viro accidere patitur quod Vir bonus aliquando vult sibi accidere Θ . . . Puta itaque Deum dicere, Quid habetis quod de me queri possitis Vos quibUS recta placuerunt Θ aliis bona falsa Circumdedi, et animos inanes velut longo fallacique somnio lusi; auro illos et ebore adornavi ; intus boni nihil est. Isti quos pro felicibus Φ aspi-CiS Si non qua occurrunt, sed qua latent videris, mi Seri sunt, Sordidi, turpes, ad Similitudinem parietum Suorum eXti in SOCUS culti. Non est ista solida et sincera felicitas. Crusta eSt, et quidem tenuis. Itaque dum illis licet stare et ad arbitrium Suum ostendi, nitent et imponunt' id est pingunt). Cum aliquid inciderit quod disturbet et detegat, tunc as ParCt URntum altae aC verae foeditatis alienus splendor absconderit. Vobis dedi bona certa. mansura, quanto magiS UersaUerit aliqui Set undique inspeXerit, meliora majoraque. Permisi UObi Sm Ctuenda Contemnere, Cupiditates fastidire. Non fulgetis CX trinSecus, bona Uestra introrsus ob Uersa sunt. Si C mundus CX teriora contempsit, Spectaculo sui laetus. Intus omne posuit bonum. Non egere felicitate, felicitas Vestra est. At multa incidunt tristia horrenda, dura toleratu. Quia non
Poteram Vos istis subducere, animoS UOStro S ad UerSuS Omnia
armaVi. Fortiter ferte ; hoc est quo Deum antecedatis : Ille
eXtra patientiam malorum est; UOS SUPTA PRti Cnti Am. . . .
Dum optatur Vita, mortem condiscite. 'CAPITULUM XI. Et in libro ad Serenum, Quare in sapientem non cadit Proos; that injuria nec contumelia ; proponit nunquAm Sas ientem in ehu hbjuriam recipere nec Contumeliam posse. Et Probat hoc, assecled dicens: Ego vero η sapientem non imaginario honore Ver- irius,' norborUm CXornare Constitui, Sed eo loco ponere quo nulla VJ Vix permittatur injuria. Quid ergo Θ nemo erit qui laceSSat, Seneca's qui temptet Θ nihil in rerum natura tam SACriam CSt, quod Sacrilegum non inveniat ; sed non ideo divina minus in stantia
320쪽
3O OPERIS MAJORIS PARS SEPTIMA.
Sublimi Sunt. . . . InVulnerabile CSi non quod non feritur, sed quod non laeditur : eX haC tibi nota sapientem eXhibeo. Numquid dubium est quin certius robur sit quod non Vincitur quam quod non lacessitur cum dubiae Sint UirOS ineXPertae, at merito certissima firmitas habeatur quae omnes incurSUS respuit Θ sic tu Sapientem melioris scito esse naturae, si nulla
illi injuria nocet, quam si nulla ei fit. Et illum sortem virum dicam, quem bella non subigunt nec admota vis hostilis CXterret, non Cui pingue otium est inter desides populos. Hoc igitur dico, sapientem nulli esse injuriae obnoxium. Itaque non resert quam multa in illum ConjiCiantur tela, Cum sit nulli penetrabilis ; quomodo quorundam lapidum ineXpugnabilis ferro duritia est, nec secari adamas aut caedi Vel deteri potest, sed incurrentia ultro retundit. Quemadmodum quaedam non pOSSunt igne ConSumi, Sed flamma circumfusa rigorem suum habitumque ConSerVant: quemadmodum projecti quidam in altum scopuli mare frangunt nec ipsi ulla saevitiae vestigia tot Verberati Saeculis ostentant; ita sapientis animus solidus est et id roboris colligit, ut tam
tutus sit ab injuria quam illa quae retuli.' . . . MMOre enim intervallo a Contactu inferiorum abductus est, quam ut ulla vis noXia usque ad illum VireS SUAS Perserat . . . . QViCquid
sit in sapientem proterve, Petulanter, ProterUO, DUStra
Dividamus, si tibi videtur, Serene, injuriam a Contumeli R. Prior illa natura graUior est, haec leUior et tantum delicatis graViS, qua non laeduntur homines sed offenduntur. Tanta est tamen animorum dissolutio et Vanitas, ut quidam nihil acerbius putent : sic invenies servum qui flagellis quam colaphis caedi malit, et qui mortem ac Verbera tolerabiliora Credat quam contumeliosa verba. Ad tantas ineptias per-
Uentum est, ut non dolore tantum sed doloris opinione UOXCmury, more Puerorum, quibuS metum incutit umbra et personarum deformitas et depraUata saCiOS. . . . Injurin Propositum hoc habet aliquem malo assicere. Malo autem sapientia non relinquit locum. Unum enim illi malum est turpitudo peccati , quae intrare eo ubi jam Virtus honestumque