장음표시 사용
321쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TENTIA. 3o5
CSt, non PotCSt. . . . OmniS injuria est diminutio ejus in quem incurrit, nec potest quiSquam injuriam accipere sine aliquo detrimento vel dignitatis Vel corporis Vel rerum CXtra nOSPositarum. Sapiens autem nihil perdere potest. Omnia enim in se reposuit, nihil fortunae Credit, bona sua in Solido habet, Contentus Virtute, quae sortuitis non indiget ideoque nec augeri neC minui potest. Nam et in Summum perducta incrementi non habet locum, et nihil eripit fortuna nisi quod dedit. Virtutem autem non dat, ideo nec detrahit. Libera enim est, inviolabilis, immota, in Concussa. Sic Contra CRSUS indurat ut ne inclinari quidem nedum Vinci POSSit. . . . R CCtOSoculos tenet, nihil eX vultu mutat, sive illi dura Sive secunda ostentantur. Itaque nihil perdet quod perire SenSUrUS Sit. Unius enim in possessione Virtutis est, ex qua depelli nunquam potest. Caeteris precario utitur : quis autem jactura moUetur
alieni Θ Ouodsi injuria nihil laedere potest eX hiS quae
Propria Sapientis Sunt, quia Virtute sua Salva sunt, injuria sapienti non potest fieri. Megaram rex ' Demetrius Ceperat
cui cognomen* Poliorcetes fuit. Ab hoc autem Stilbon philosophus interrogatus num aliquid perdidisset, Nihil, inquit;
omnia mea mecum sunt. Atqui et patrimonium ejus in Praedam CeSSerat, et filias rapuerat hostis et patria in alienam ditionem k pervenerat, et ipsum reX CirCum USUS UiCtoriS CXOrcitus armis eX superiore loco rogitabat. At ille victoriam illi eXcussit, et se urbe capta non inUictum tantum, sed indemnem esse testatus est: habebat enim Vera Secum bona, in quae non est manus injectio. At quae dissipata et direpta ferebantur, non judicabat Sua, sed adUenticia et nutum fortunae sequentia; ideo ut non propria dileXerat. Omnium enim extrinsecus assuentium lubrica et incerta possessio est Sapiens aspicit dura . . . et fori SOCUndR De Conmoderate, nec illis cedens 3 nec his fretus. Unus idemque x δι' inter diversa est, nec quicquam suum ni Si Se PVtRt CSSe, ea Parte qua melior est . . . . Illa quae Sapientem tuentur et a flamma et fab incursu tuta sunt; nullum introitum Praebent, eXcelsa, ineXpugnabilia, deo aequa.'
in rex, inA. MSS. nomen, MSS. y conditionem, MSS. cadens, MSS. In this sentence Seneca has, aspiciat, and, ferat.
322쪽
Non est quod dicas ista, ut soles, hunc sapientem nostrum λnusquam inveniri. Non fingimus illud humani ingenii vanum decus, nec ingentem imaginem falsae rei concipimus, sed
qualem Confirmamus Ot OXhibuimuS . . . raro sorSitan magnisque aetatum interUallis unum. Neque enim magna et excedentia solitum et Vulgarem modum crebro gignuntur. Caeterum M. Cato UOreor ne supra nostrum CX emplar Sit.
Denique validius debet esse quod laedit eo quod laeditur. Non est autem fortior nequitia Virtute : non Potest ergo laedi sapiens. Injuria in bonos nisi a malis non temptatur. Bonis inter se pax est. Mali non tam bonis perniciosi quam inter se. Quod si laedi nisi infirmior non potest, malus autem bono infirmior eSt . . . injuria in Sapientem Virum non cadit. Illud J enim jam non es admonendus, neminem bonUm CSSCnisi sapientem. Si injuste, inquis, SOCrates damnatu S est, injuriam accepit. Hoc loco intelligere nos Oportet posse evenire ut faciat aliquis injuriam mihi, et ego non accipiam :tanquam Si quis rem quam e Villa mea subripuit in domo mea ponat, ille furtum fecerit, ego nihil perdiderim. . . . Si qui S cum UXOre Sila tanquam aliena Concumbat, adulter erit, quamvis illa adultera non sit. Aliquis mihi venenum dedit, sed Vim suam remiX tam cibo perdidit; venenum illud dando
sceleri se obligaVit, etiam Si non noctiit. . . . Omni R SCOlera etiam ante esseCtum Opori S, quantiam Culpae Sati S OSt, persecta SUnt. . . . Si injuriam accepi, neceSSe est factam esse. Si est facta non OSt neceSSO ACcepi SSe me; multa enim incidere POSSUnt quae Submoveant injuriam.'
Praeterea justitia nihil injustum pati potest, quia non
COOunt ContrRriR . . . Orgo Sapienti injuria non potest fieri.
Nec est quod mireris: si nemo potest illi injuriam facere, ne ProdeSSe quidem qui Squam potest. Sapienti nihil deest
quisquam Rut nocere Sapienti aut prodesse; quoniam divina nec juvari desiderant nec laedi possunt. Sapiens autem VicinuS ProXimu Sque Deo consi Stit, eXcepta mortalitate similis Deo. Ad illa nitens pergensque eXCelSa, Ordinata, intrepida, aequali et concordi' cursu fluentia, Secura, benigna, bono
323쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TENTIA. 3o7
publico nata, et sibi et aliis salutaria, nihil humile Concupiscet, nihil flebit. qui rationi inniXus per humanos casus divino incedet animo. Non habet unde accipiat injuriam. Ab homine me tantum dicere putas Θ Ne a fortuna quidem,
quae, qVotienS Cum Uirtute CongreSSA OSt, nunquam Parro CSSit . . . . Et Si fortunae injurias moderate fert, quanto magis hominum potentium, quos Scit sortunae manu SCSse Θ
Adjice nunc quod injuriam nemo immota mente ACCipit, Cap. 9.sed ad sensum ejus perturbatur. Caret autem perturbatione vir erectus. Erroribus moderatur suis altae quietis et placidae. Nam si tangit illum injuria, et movet et impedit. Caret autem ira Sapiens, quam eXcitat injuriae Species, nec aliter Careret ira nisi et injuria, quam scit sibi non posse fieri: inde tam erectus laetusque est, inde Continuo gaudio elatuS. Adeo ad offensiones rerum hominumque non Contrahitur Τ, ut
ipsa illi injuria usui sit, per quam eXperimentum sui capitet virtutem temptat.' Quoniam priorem partem percurrimus, Bd alteram trRnS-CaP. IO.
eamus,' scilicet Contumeliam. Est minor injuria, quam queri magiS quam eXequi poSSimVS, quam legeS quoque nulla vindicta dignam putaverunt. Hunc affectum movet humilitas animi contrahentis se ob factum dictumque inhonorificum. Ille me hodie non admisit cum alios admitteret: Sermonem
hujuS notae, quae quid Vocem nisi querelaS nausiantis animi Θ in quae fere delicati et felices incidunt. . . . Nimio otio ingenia natura infirma et muliebria, et inopia Verae injuriae laSCivientia, his commoventur, quarum ParS major ConStat Vitio interpretantis. Itaque nec prudentiae qui Cquam in se esse nec fiduciae ostendit . qui contumelia asscitur. Non dubie enim Contemptum se judicat, et hic morSUS non Sine quadam humilitate animi evenit supprimentis se ac deSCendentis . Sapiens autem a nullo Contemnitur. Magnitudinem suam novit, nullique tantum de se licere nuntiat sibi, et omnes has URS non miserias animorum sed molestias di Xerim, non Vincit Sed ne sentit quidem. Alia Sunt quae Sapientem feriunt,
324쪽
3o8 OPERIS MAJORIS PARS SEPTIMA.
etiam si non pervertunt Τ, ut dolor corporis et debilitas, aut ami Corum liberorumque amissio, et patriae bello flagrantiscat Amitas. Haec non nego sentire sapientem. Nec enim
lapidis filii duritiam ferrive asserimus. Nulla VirtuS OSt quae non Sentiat perpeti. Quid ergo est Θ quosdam ictus
recipit, sed receptos eVincit et sanat et Comprimit. Haec Vero minora ne sentit quidem, nec adversus ea solita illa Virtute utitur dura tolerandi, sed aut non adnotat, aut dignari Sia Putnt.' Praeterea Cum magnam partem Contumeliarum Superbi insolentesque faciant et male felicitatem ferentes, habet quo istum affectum inflatum respuat, pulcherrimam Virtutem Omnium magnanimitatem : illa quicquid ejusmodi est trans- Currit, ut VanaS Species somniorum Visusque nocturnos nihil habentes solidi atque Veri . . . Contumelia a contemptu dictae St, quia nemo nisi quem Contempsit tali injuria notat. Nemo HUtem mRjorem melioremque Contemnit, etiam si facit aliquid Uod contemnentes solent. Nam et pueri Os parentum seriunt, et crines matris turbavit laceravitque insans et sputo adSperSit, aut nudavit in Conspectu suorum tegenda. et Uerbi S obscaenioribus non pepercit. Et nihil horum contumeliam dicimus. Ouare Θ quia qui secit contemnero non Pot CSt . . . Quanta autem dementia est iisdem modo delectari, modo offendi et rem ab amico dictam maledictum Vocare, fa servulo joculare convicium Θ Quem animum nos adversos pueros habemus, hunc SapienSRJUersus omneS, quibus etiam poSt ju Ventum canosque puerilitas eSt. An quicquam isti pro secerunt quibus animi malagSunt auctique in majuS errores, qui a pueris magnitudine
tantum formaque corporum differunt, caeterum non minus
Vagi incertique, Voluptatum sine delectu appetenteS, trepidi et non ingenio sed formidine quieti Θ Non ideo quicquam inter illos puerosque interesse quis dixerit, quod illis talorum
nucumVO Ot aeris minuti avaritia est, hi S auri argentique et Urbi Um . . . Ergo Par Pueri S longiusque progressis sed in alia majoraque error eSt. Non immerito itaque horum contumelias
x pro virtute, MSS. This passage is regarded as a locus corruptias by moSt editors of Seneca.
325쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PARS TENTIA. 3os
sapiens ut jocos accipit. Et aliquando illos tanquam pueros malo poenaque admonet et assicit, non quia accepit injuriam, sed quia fecerunt emendat λ, et ut desinant sacere. Sic enim
et pecora Verbere domantur, neC irascimur illis Cum Sessorem reCUSAVerunt, Sed CompeSCimu S ut dolor contumaciam Vin Cat. Ergo et illud Solutum scies . . . quare Si non accepit injuriam SapienS neC Contumeliam, punit eos qui fecerunt Θ non enim se ulciscitur, sed illos emendat.' Quis enim phrenetico me di Cus irascitur Θ . . . hUnC RUCCt Um Cap. I 3. adVersus omnes habet sapiens quem ad UersuS aegrOS SUOS modi CUS . . . Scit Sapiens omnes hoS qui togati purpuratique incedunt, Ualentes Coloratosque malo sanoS OSSO quo S non aliter videt quam aegros intemperantes*. I inque ne SUCCOn Set quidem. Si quid in morbo petulantius ausi Sunt aclUersus medentem. et quo animo honores eorum nihilo aestimat, eodem
parum honorifice facta. Quemadmodum non placebit sibi si illum mendicus y coluerit, nec contumeliam judicabit, si illi homo plebis ultimae salutanti mutuam salutationem non reddiderit, si C ne suspiciet quidem, si illum multi divites suspeXerint. Scit enim illos nihil a mendicis differre. immo
miseriores esse. Illi enim eXiguo, hi multo egent. Et rursu Snon tangetur, Si illum reX Medorum Attalusve Asiae salutantem silentio ac vultu adroganti tran Sterit. Num moleste feram si
mihi non reddiderit nomen aliquis ex his . . . QUOTUm inbernRCpessimorum SerVorum turba refert He SUnt Θ Non , Ut PUto . . . Nullius ergo movebitur contumelia. Omnes enim inter sedisserunt, Sapiens quidem pares illos ob aequalem stultitiam omnes putat. Nam si semel se demiserit eo, ut aut injuriam OUeatur aut Contumelia, non potUerit Unquam CSSO SOCUTUS.
Securitas autem proprium bonum sapienti S OSt, nec committet
ut, judicando Contumeliam sibi factam, honorem habeat ei qui fecit. Necesse est enim a quo quisque contemni moleste ferat suspici gaudeat.' At sapiens colaphis percussus quid faciet Θ quod Cato, Cap. 7
quum illi os percu Ssum esset: non eXcanduit, non Vindicavit
k emundatis is the reading os D. and O., emendatis of most editions of Seneca. Both a re unintelligibie ; emendat is, haS been SuggeSted. intemperatos, MSS. y medicus, MSS.
326쪽
injuriam, ne remisit quidem, sed factam negavit ; majore animo non agno Vit quam ignovisset. Quis enim nescit nihil ex his quae Creduntur mala aut bona ita Videri sapienti ut omnibus P . . . non respicit quid homineS turpe judicent aut miserum. Sed ut sidera Contrarium mundo iter intendunt, ita hic adversus opinionem omnium vadit.' Et cum Cogitastis quantum putetis vos pati posSe, SapientiSPatientiae paulo ulteriorem terminum ponitis ; at illum in aliis mundi finibus sua virtus collocavit, nihil VobiSCum commune habentem. Quare et aspera et quaecumque toleratu gravia Sunt audituque et Uisu refugienda, non Obruet Ur eorum
Coetu, et qualis singulis talis universis obsistet. Qui dicit illud tolerabile sapienti, illud intolerabile, et animi magnitudinem
intra Certos fines tenet, male agit : Vincit noS fortuna, nisi tota Uin CitUr . . . DO IDUS SAPiontis angu Sta, Sine Cultu, Sine Strepitu,
Sine adparatu, nullis adservatur Τ janitoribus ; sed per hoc limen vacuum et ab ostiariis liberum fortuna non transit. Scit non esse illic sibi locum, ubi sui nihil est.' EpicuruS . . . di Xit injurias tolerabiles esse sapienti; nos
injurias non esse. Nec est quod di CRS hOC naturae repugnare. Non negam US rem incommodam esse Verberari et impelli et aliquo membro carere ; Sed omnia i Sta negamus injuriaS eSSo. Non sensum illis doloris detrahimus, Sed nomen injuriae; quod non potest recipi virtute Sal Ua . . . f Utraque eXempla η hortantur contemnere injurias, et quas injuriarum umbras ac SuSpicioneS di Xerim, Contumelias, ad quas despiciendas non Sapiente OpuS eSt Viro sed tantum ConSpicion te . . . Si merito iSta mihi accidunt . . . judicium est. Si immerito, illi qui injuSta saCit, erubescendum eSt . . . Fructu S contumeliae in Sensu et indignatione patientis est.' Respiciamus eorum eXempla quorum laudamus patientiam, ut Socratis, qui comoediarum publicatos in se et spectatos' sales in partem bonam accepit, risitque non minUS quam Cum
327쪽
MORALIS PHILOSOPHIA PANS TENTIA.
3II ab uκore Xanthippe immunda aqua persunderetur. Antistheni mater barbara et Thraessa objiciebatur: respondit et deorum
Quicquid horum ab imprudentia fiet . . . negligendum et honores injuriaeque vulgi in promiscuo habendae; nec his dolendum nec illis gaudendum . . . Non est autem libertas nihil pati. Libertas est animum superponere injuriis.'CAPITULUM XIII.
Seneca libro ad Helviam matrem suam ScribonS de ConSO- Consola- latione loquitur de remediis non Solum Contra luctUm et T. 4 i, dolorem Sed Contra paupertatem et eXilium et contumeliam From
et multa hujusmodi adversa Male igitur SUStinenti aliquam di,todite. AdVerSitatem remedium proponit, dicens; omnes itaque Hel luctus illi suos omnia lugubria admovebo. HOC Orit non Matrem. molli via mederi, sed urere aC secare. Quid conSequar Θ Ut Cap. a. pudeat animum tot miseriarum Victorem aegre ferre Unum Vulnus in corpore tam cicatricoso. Fleant itaque diutius et gemant quorum delicatas* mentes enervavit longa felicitas et ad levissimarum injuriarum motus conlabantur ; at QUOI Um omnes anni per calamitateS tranSierunt, graUissima quoqUC
sorti et inmobili constantia perferant. Unum habet assidua
infelicitas bonum, quod quos semper UeXat, noUisSimo indurat.' Quemadmodum tirones leviter saucii tamen VOCiserantur et Cap. 3. manus mediCortam magis quam serrum horrent. at Veterani quamvis confossi patienter ac sine gemitu Velut aliena Corpora OXSaniari patiuntur' . . . et ideo enarrat matri omnia mala
quae sortiter passa est, ut dolorem filii sui elidat. Deinde ipse Seneca per exemplum sui ipsius Vult eam consolari, dicens ; Vincam autem puto Primum, Si OStendero Cap. 4, 5. nihil me pati propter quod ipse dici poSsim mi Ser . . . Indico me non OSSe miSerum. Adjiciam, quo Securior sis, ne fieri quidem me posse miserum .' Et hoc probat sic. Bona quidem condicione geniti sumus si eam non deseruerimus. Id
y Extracts Dorn dialogue Ad Helviana Matrem, to P. 3I9.' dilatatas, MSS.
328쪽
egit frerum natura ut ad bene Vivendum non magno apparRtu
OPUS OSSet. Unusquisque facere se beatum pote St. Leve momentum in adventiciis rebus est et quod in neutram partem magna S Vires habeat; ne C secunda Sapientem eUehunt nec adversa demittunt. Laboravit enim semper ut in se plurimum
Poneret, intra Se omne gaudium peteret. Quid ergo psapientem osse me dico Θ Minime. Nam id quidem si profiteri posSiam, non tantum negarem miserum CSSO me, Sodomnium sortunatissimum et in Vicinum Deo perductum Praedicarem ; nunc, quod satis est ad omnes miserias leniendas, Sapientibus me Viris dedi, et nondum in au Vilium mei validus in aliena castra confugi, eorum Scilicet, qui facile Se AC SUOS tuentur. Illi me jusserunt stare assidue velut in praesidio PΟSitiam, et om nos conatuS fortunae et omneS impetus pro- Spicere multo ante quam incurrant. Illis gravis est quibus repentina est; facile eam Sustinet qui semper OXPectat. Nam et hostium ad Uentus eos prosternit quoS inopinantes occupaVit: at qui futuro se bello ante bellum paraverunt, compositi et aptati primum, qui tumultuosissimus λ est ictum facile eXcipiunt. Nunquam ego sortunae Credidi. etiam cum Videretur pacem agere. Omnia illa quae in me indulgentissime conferebat, pecuniam honoreS gratiam eo loco POSui, unde pOSSet Sine motu meo repetere. Intervallum inter illa et me magnum habui. Itaque abstulit illa, non avulsit. Neminem adversa fortuna comminuit nisi quem secunda decepit. Illi quim Unora ejus velut Sua et perpetua amaVerunt, qui Se Suspici propter illa Voluerunt, jacent et moerent, cum URDOS OtPueriles animos omnis solidae voluptatis ignaros falsa et
mobilia oblectamenta destituunt. At ille qui se laetis rebus
non inflavit nec mutatis Contrahit, ad Uersu S utrumque statum
in Victum animum tenet eX ploratae jam firmitatis : nam in ipsa felicitate quid contra infelicitatem Valeret eXpertus eSt. Itaque ego in illis quae omnes optant eκistimavi semper nihil
veri boni inesse : tum inania et . . . decepturo fuco circumlita
inveni, intra nihil habentia fronti suae simile.'Et postea descendit ad mala specialia, scilicet exilium, PauPertatem, contumeliam, dicens: Nunc in his quae mala
329쪽
MORALIS PHILOSOPHLA PARS TENTIA. 313
vocantur nihil tam terribile ac durum invenio quam quod
opinio Uulgi minabatur . . . Populi scita CX magna Parte sapienteS abro Ant.
Remoto ergo judicio plurium quos prima rerum SPCCiOS, Ad
UtCumque credita fest aufert, videamus quid sit exilium : ''
nempe, loci commutatio est. Ne angustare videar Vim ejus, et quicquid pessimum in se habet Subtrahere; hanc commutR-tionem loci sequuntur in Commoda; paupertaS, ignominia, Contemptus . . . Primum illud intueri volo quid acerbi afferat ipsa loci commutatio.' Aspice agedum hanc frequentiam cui ViX urbis,' Romae scilicet, immensae tecta sufficiunt: maXima pars istius turbae
PAtria CRret . . . Jube istOS omnes ad nomen citari et, unde domo, qui Sque sit quaere : Uidebi S majorem partem CSSe quae relictis sedibus Suis Venerit in maXimRm λ . . . Urbom non
tamen suam. Deinde ab hac civitate discede, quae veluti communis potest dici. Omnes urbes circumi; nulla non magnam partem peregrinae multitudinis habet.' Secundam rationem eX proprietate animae affert, dicens ; Mobilis et inquieta homini mens data est: nunquam Se ton Ct, Spargitur, et cogitationes suas in omnia nota atque ignota dimittit, vaga et quietis impatiens et novitate rerum laetissima. Quod non miraberis, si primam ejuS originem adSPeXeris non eSt OX terreno et gravi concreta corpore ; eκ illo coelesti spiritu descendit. Coelestium autem natura SemPer in motueSt, fugit, et Velocissimo cursu agitur. Aspice Sidera mundum illuStrantia ; nullum eorum perstat . . . Nunc Ct litam Antimanimum moleste ferre transitum et migrationem Puta ; Clamnatura δ assidua et citatissima commutatione vel delectet Se
Tertiam rationem inducit eX eXperientia per omneS nationes, dicens; A coelestibus agedum te ad humanR COn- Cap. 7. Verte: Videbis gentes populosque uniVOrSOS IUUtRSSC Sed OS.
Quid sibi volunt β in mediis barbarorum regioniblis Graecae urbes P quid inter Indos Persasque MacedonicUS sermo Θ
330쪽
3i OVENIS MAIORIS PARS SEPTIMA.
Scythia et totus ille ferarum indomitarumque gentium tractus civitates Achaiae Ponticis impositas littoribus ostentat. Totum Italiae flatus quod insero mari adluitur major Graecia fuit, Tuscos Asia sibi vindicat. Tyrii Africam in Colunt. In Hispaniam Poeni, Graeci se in Galliam intulerunt, in
Graeciam Galli. Pyrenaeus Germanorum transitus non inhibuit. Per incognita Versavit se humana levitaS . . . Alii longo errore jactati non judicio elegerunt locum sed lassitudine . . . Illud utique manifestum est nihil eodem loco mansisSe quo genitum CSt . . . OmnOS autem iStae Populorum transportationes quid aliud quam publica eXilia sunt Θ ' Adversus ipsam commutationem locorum detractis caeteri Sincommodis quae eXilio adhaerent satis hoc remedii putat Varro, doctissimus Romanorum, quod quocunque Venim VS eadem rerum natura utendum est. M. Brutus satis hoc putat quod licet in exilium euntibus VirtuteS SUAS Secum ferro.
Haec fetiam J si quis singula parum judicat efficacia ad con Solandum eX talem, utraque in unum collata fatebitur plurimum POSSC. Quantulum enim est quod perdidimus Θ duo quae
Pulcherrima Sunt quOCunquo nos moUCrimus SQ UentUr : Natura communis et propria UirtuS.' Si C Uero rerum Communem
naturam dicit esse quicquid optimum est y ; id e Ytra humanam potentiam jacet ; nec dari nec eripi potest. Mundus hic, quo
nihil neque majus neque ornatius rerum natura gela Uit, animUS contem Plator admiratorque mundi, pars ejus magnificenti S- Sima propria nobis et perpetua et tamdiu nobiscum man Sura
Sunt quamdiu fipsi manebimus. Alacres itaque et erecti,
quocunque reS tulerit intrepido gradu proper muS . . . UndCCumque OX aequo ad coelum dirigitur acies, paribus intervallis omnia divina ab omnibus humanis distant.' Angustus animus eSt quem terrena delectant' . . . SiCUt superius est allegatum eX hoc libro. Brutus in eo libro quem de Virtute composuit ait se Marcellum vidisse Mytilenis CXulantem, et quantum modo natura hominis pateretur beatis- Si me Ut Uentem, neque unquam cupidiorem bonarum artium Uam illo tempore . . . Adjicit, Visum sibi se magis in e X ilium ire qui sine illo rediturus esset quam illum in e Xilio relinqui.
λ Bacon here condenses a Somewhat pantheiStic passage of hiS author.