장음표시 사용
81쪽
PERSPECTIVAE PARS PRIMA: DIST. IX.
quarum trium nulla est in lucis multiplicatione, ideo longe aliter est in luce quam in sono. Et tamen utriusque multiplicatio Secundum se est SUCCeSsiUa et in tempore.
Similiter de odore longe alia ratio est, quam de JUCC, Ot Propaga- tamen utriusque species transibit in tempore, nam in odore accidit fumi subtilis evaporatio, qui in Veritate corpUS CStilissu sum in aere usque ad sen Sum praeter SI CCi Cm, qURCsimiliter fit. Est etiam narium attractio sortis hujusmodi fumi et speciei ad hoc quod fiat sensus, sicut Avicenna docet tertio
de Anima, et Scimus Per eXperimentum, Ot hoc CSt, Ut rem OUCatur cooperculum quod est super instrumentum Olfactu Ssecundum Aristotelem secundo de Anima λ. Et ideo in sensu odoris est dupleX motus localis, unus eX resolutione URPori S, CtRli US OX attractione ejus, praeter successionem in multiplicatione
speciei ; sed in visu nihil invenitur nisi successio multiplicationis. Et adhuc aliter potest eYponi illud, quod alia ratio est de luce, et sono, et odore, nam luX citius longe fertur in aere quam illi, ut Videmus de aliquo a longe percutiente Ciam malleo
vel baculo, citius Videmus eum Percutere, quRm Son Umgeneratum Audiamus. Nam SeCundam PerCUSSionem Per-Ci Pimu S UiSU, antequam sonia S primae percussioni S Veniat ad auditum. Et sic est de coruscatione, quam pri US Uid CINUS ante auditum tonitrui, cum tamen fiat prius Sonus in nUbe, quam corUSCatio, quia CX ruptione nubi S per Vaporem inflammatum in eo nascitur Coruscatio. Et ideo quod dicit,
alia ratio est de luce et aliis, intelligi potest, quod ista alietas
non est penes in Stan S et tempus, Sed penes minus tempus et majUS. OmneS enim auctoreS, Sive sancti sive alii, dicentes
lucem multiplicari in instanti, intelligendi sunt de instanti divisibili, quod est tempus insensibile, et non de Uero instanti, quod est indivisibilis terminus temporis, sicut punctia S linea O. Si ergo speciei visus et visibilis multiplicatio sit in tempore in sensibili, quomodo dictum est prius quod visus erat in tempore sensibili Θ Et patet quod praeter hanc multiplicationem est judicium Visus de visibili, et hoc judicium debet OSSO notum sensui proPter quod oportet quod fiat judicium in tempore Sensibili.
82쪽
Eikhth Octavum quod e igitur ad visum est sanitas Visus cum naturali Ah, si h ' SUR diSPΟSitione : nam ocul US erutus, Vel caecuS, Vel multum State os eye. laesus, Vel turbatus eX aliquo humore fluente, Vel eX resolutione VAPorum Conindentium pupillam non potest judicare de rebUS, Ut patet; et ideo non oportet hic immorari. Si enim oporteat dici aliquid, plus de hoc patebit in sequentibus. De Si tu quidem, qui est ultimum in Visu, non poteSt hic eXplicari, quia coincidit cum aliis de quibus postea dicendum OSt.
Habens capitula tria. Primum docet eXPreSSiuS quam SVPeri US quae sunt sensibilia per Se et Per accidenS.CAPITULUM I. Os what Habitis his octo sine quibus non potest fieri visio, videndum vigioli' scis δή est qucte Sunt CognOSCenda Per ViSum, et quibus modis
cogniZance. CognoSCAntur et Certificentur, et qualiter et quare errat Visus incognitione visibilium, cum fuerit Visus per radios rectOS factus. Sciendum ergo quod quando haec noUem y non egrediuntur temperamentum, scilicet nec eXcellunt nec diminuuntur, tunc fit visus Certificatus. Quando ergo egrediuntur modum Vel deficiendo vel excedendo, tunc fit error in visu. Sunt autem certificabilia per Visum viginti duo priuS enum Orata, Ut luX, Color, remotio, &c. ; et praeter hoc Visus percipit hominem et equum et caeteraS res hujus mundi. Nam per lucem et Colorem illa Viginti cognoscuntur. Deinde mediantibus luce et colore et illis viginti alia fiunt nota, ut est possibile Sensui, nam Sen SUS particulares non poSSunt de omnibus certificari ;sed illa viginti duo sensus particularis et Communis Otimaginatio possunt comprehendere Sine errore dummodo octo praedicta non egrediantur tempera montum. Vocantur autem
'. The ninth condition is situs of whicli the consideration, as stated at the endos the last chapter, i S POSipon ed.
83쪽
PERSPECTIVAE PARS PRIMA DIST. X.
sensibilia per Se de quibus possunt certificare, sed de quibus non possunt certificare sunt sensibilia per accidens. Et licet prius in tactum sit de his sensibilibus per se et per Analysis os accidet Si tamen ne aliquis error incurrat, necesse est ut Pς ς'P '' UberiuS eX ponantur. Dico ergo quod sensibilia per accidens Sunt dupliciter: quaedam possunt certificari ab aliis virtutibus animae sensiti Vae, ut ab aestimatiVa et memorativa, ut priUS dictum est, quaedam * tamen dicuntur sensibilia per acciden SrCSPectu SonSU Um particularium, et Sensus communis et
imaginationiS, quoniam sensus tales non percipiunt hujusmodi SeCundum Se et per se, sed quia reperiuntur in eisdem rebus Cum suis sensibilibus per se; ut quia inimicitia respectu agni est simul cum figura et colore lupi, agnus in Videndo lupum Uidet inimicum et coloratum, sed de inimico nihil judicat oculus per se, sed solum quia inVenitUr Cum colorctio. Et quia Sensus particularis et Communis Uulgariter Uocantur
Sensus. ideo sensibilia de quibus illi certificant vocantur Sen Sibilia per se, et de quibus illi non certificant Vocantur SenSibilia per accidens, quamvis aliqua illorum possint ab aliis
Virtutibus animae interioribus cognosci. AeStimatiUR enim, et cogitativa, et memoratiVa non Vocantur SonSUS Uulgato nomine, quam UiS Sint partes animae sensitivae, et ideo sensibilia ab illis vocantur sensibilia per accidens, propter hoc quod sensibilia reseruntur ad sensus particu inres Ot comm Unem. Sed alia sunt sensibilia per accidens quam Τ Oa URC A Reasoning Uirtutibus animae Sensiti Vae Cognoscuntur. Ut quando Video '' 1 ἡθhominem eXtraneum non pOSSum per Sensum Porci PerC CUjUS Sit filius, neC de qua regione sit, nec qua hora neC QUO lOCO fuerit natus, aut quomodo Uocetur, an PetruS an RobertuS; et
hujusmodi infinita sunt, quae accidunt cuilibet, de quibus nulla Virtus animae Sen SitiVae potest certificare, nec PoteSt homo scire Veritatem niSi per doctrinam. Et tamen in videndo illum
i CL Distincl. i. caP. 3' . quae, J., which mahes the Sentence qui te unintelligibie, by deStroying the contra At be tween the two acceptations, of Sensibilia per accidenS. O. has
' The reading in J. is quoniam, but quam is equat ly consistent with the
MSS., and the sentence Ahould end with cognoScuntur. A new order of Sensibilia per accidens is introduced, requiring further analySi S.
84쪽
os sensibi equalities livlit an i
hominem visus cadit super omnes ejus proprietates. Nam Sisit filius Roberti, et Gallicus λ, et prima hora noCti S natUS Parisiis, et Vocetur Petrus, videns eum Videt Petrum Parisiensem natum prima hora noctis filium Roberti. quia haec coincidunt cum colore et figura et caeteris visibilibus. Et
Similiter naturae substantiales rerum, tam in rebus animati S, quam in rebus inanimatis non sunt sensibiles ab aliqua virtute animae Sensitivae nisi per accidens: e XCeptis illis quae Sunt noCiVae Vel utiles, quas comprehendit aestimativa. et tum SenSUS Cadit super hoc per accidens. Unde cum Video hominem Video substantiam et rem animatam, et idOO ViSUS cadit quodammodo super naturam ejus SubStantialem. et SUPOranimam etiam, quae est res spiritualis; sed hoc est valde per accidens. Et iterum sensibilia Propria unius SenSUS Sunt sensibilia per accidens aliorum sensuum, undo calidum et frigidum, humidum et si CCum, odor, SONUS, SAPOr SUnt Sensibilia per accidens respectu visus, et sic quaelibet sensibilia propria unius sunt sensibilia per accidenS respectu aliorum. Sensibilia ergo per se, ut dictum est dupliciter Sunt, quaedam Stant propria ut noUem, et quaedam Communia ut Viginti, quia communiter poSSunt sentiri a sensibus pluribus, et maXime a Visu et tactu. Nam ut Ptolemaeus η dicit in secundo libro, Omnia quae Visus perCipit tactus discernit, praetor lucem et colorem et omnia quae tactus certificat, Ut Sus potest certifi- Care, Praeter quatuor propria, Scilicet Calidum, frigidum, humidum et Siccum.
CAPlTULUM II. De his quae faciunt speciem in Vi Sum. Ad hoc autem ut sciamus, quomodo hujusmodi sensibilia
Per Se CognOScantur, oportot Primo Scire an omnia faciunt
' In omnibus quae secundum principium nervosum communia Sunt SensibuStactus et vi Sus communicant sibi excepto in colore : color enim nullo Sensuum dignoscitur nisi per visum. Debet ergo color esse SenSibile proprium ViSui, et
ideo factus est color id quod primum videtur post lumen ; ' Ptol. Optica, lib. ii.
85쪽
SPeCleS Sua S in Sensum. CuJus certificatio dissicilis est, sed colour Oni
tamen Ptolemaeus 1n secundo libro Upticorum determinat hanC eemed in quaeStionem. dicens, quod lux et color tantum faciunt suas Vk k00 species in Visum. Et hoc vult Athagen quarto libro ; unde alia δ non sunt activa in sensum nec in medium. Et cauSaquare haec non sunt activa est, quia omnia Vel sunt quantitateSVel Proprietate S quantitatum, ut patet, et quantitatis non est agere, quia debetur materiae cui non competit actio Sed pasSio, ut Aristoteles dicit primo de Generatione, et AUicenna in Secundo de Anima concordat. Nam medium Vel instrumentum SUSCepti Uum Soni est absonum, et Sta SceptiVum coloris non Coloratum, ut dicit. Et ideo ejus sententiaeSt, quod medium et sensus non debent habere naturassensibilium quorum species debent Suscipere, ut judicent de sensibilibus per eas. Unde humor glacialis non habet naturam aliquam lucis Vel coloris sub illo gradu quem habent res visibiles eXtra. Nam licet oculus habeat lucem, hoc est reSpectu coloris Videndi non respectu luci S, quia patiens non habet actu sed in potentia quo assimiletur agenti. Nec habet glacialis anterior aliquem gradum coloris, quo aSSimiletur Vere coloratis eXtra de quibus habet judicare ; licet habeat oculus in Suis humoribus et tunicis quoddam esse coloris debile, per quod colores phantastici aliquando appareant, Ut patebit Cum de iride fiet sermo. Sed bene habet figuram, et quantitatem et
corpore itatem, et alia sensibilia communia, quae η ei competunt, et ideo non est natum recipere species horum, nec iPSA Sunt activa. Et quamvis Aristoteles dicat secundo de Anima, quod ultima perfectio omnis Sensus eSt, quod ejus in Strumentum CSt medium sensibilium, tamen ille gradus medietatis non invenitur in rebus sensibilibus ; quia si inveniretur et fieret ejus SpecieS in Sensum, non judicaret sensus de illa medietate, et ideo Visus non potest Species rerum recipere, ut judicet pereaS de rebuS, quarum naturae Similes sunt in Vi Su'. Cum ergo
86쪽
28 OPERIS MAJORIS PARS OUINTA.
objicitur quod haec sunt sensibilia per se, ergo agunt in Sen Sum, Sicut propria ; dicendum est, quod non dicuntur per Se Sensibilia propter actionem in sensum, Sed propter hoc quod Sensus potest de eis certificare. Et si objiciatur, quod tunc
Visio non certificabitur de eis, postquam non faciunt in Visu Species suas : dicendum est quod sic : nam non eXigitur in omnibus species propria; sed sum cit species Visus Cum specie lucis et coloris, et cum quibusdam aliis considerationibus ; quae CUm omnia congregata fuerint potest haberi certitudo, ut 9O Stea eXplicabitur. Si dicatur, quod auctores perSpecti Vae multoties dicunt quod figura et qualitas rei visae et hujusmodi Ordinantur in superficie membri sentientis, et non possunt ibi attingere nisi per species ; dicendum eSt, quod non CSt sermo PrOPrius. Vel non bene translatus : nam non plus Volunt dicere, nisi quod a tota quantitate et figura Veniunt species lucis et Coloris quae ordinantur in superficie membri sentientis, et hoc sussicit. Et cum superius dictum est, quod nos Uidemus nerom Uel Coelum a remoti S, et Certum est quod in aqua fluminis Vel alia quae magnam habet latitudinem videtur coelum per reflexionem, sicut res in speculo ; et res in Speculo Videtur per hoc, quod species sua reflectitur a Speculo ad visum; tunc diceret aliquis, quod perspicuum coeleste vel aer remotus faciat speciem per quam in a UaVideatur. Sed dicendum est, quod nulla rei visae speCieSest ibi, sed species Visus, quae in aere Sine R URmultiplicatur secundum lineam rectam ad perspicuum coeleste
distans, et apprehendit illud perspicuum cum adjutorio speciei lucis illuminantis illud perspicuum ; et cum Videtur
per aquam refleXive, reflectitur species Visus ab aqua USque aerem Vi Sum n remotis, et non Species rei. Non ergo Omne quod videtur per refleXionem, Videtur Per SPeCi Cm SVRm.
87쪽
Sed hoc est ut in pluribus visibilibus consuetis, non tam Cnuniversaliter est hoc intelligendum, quia aquam Videre POSSUm Per Speculum. sed species aquae non fit ibi, sed species Visus,
DistinguenS tres universales modos cognoscendi per Ui Sum. Deinde oportet Scire . quod praeter modoS particulareScognoscendi Sensibilia per se, sunt tres modi universales ηSCCUndum auctores perspectivae. Sed praecipue Alli ageneX ponit hos modos et sufficienter. nisi quod aliquando intercurrit inepta Verborum translatio. Est ergo prima cognitio Solo Sensu Sine aliqua Virtute animae, et Si CCognoscuntur tu X et Color in Universali. Nam visus pol CSt judicare quod sit color Vel tu X Sine errore quando asPicit rem, dummodo oCto praedicta sunt in suo temperamento ; et ideo haec duo cognoSCuntur Solo intuitu sensus. Sed species et modi coloris et lucis non possunt ita leViter Cognosci; nam Si
cujus sit color ille. Similiter si aliquod lucidum renovetur in aere, quod habeat lucem difformem ab aliis Consuetis, ut stella comata Vel aliud, et non prius VidimUS non POSSUITUS judicare per Visum quae luX Sit illa. Similiter si nos viderimus prius aliquem Colorem, et postea tradiderimus oblivioni memoriam ejus, tun C quando iterum apparebit Vi Sui, Colorem possumus judicare, Sed qui S color Sit non percipiem US. Similiter quando in infantia Vidimus lunam plenam, non percipiebamus an esset lia X Solis vel lunae, donec fuerimus assueti et fi Xum fuerit in animabus nostris quod talis tu X est
y CL Athagen. lib. iv. I. θ so, whicli is in direct opposition to this vlew.' These three modes are called by Bacon, following previoUS writers, AenSation, Scienco, and SyllogiSm See the final Chapter of the secono part of Perspectiva . Ne admits that the names are imperfeci, hut expiatiis theirmeaning Clearly enough. I. A Simple Sense impreSSion, aS in the case ofvision. that os light and colour. a. The comparison of Auch AenSe impressionwith others of a like kind reproduced by memory. In this way we distinguishuniversals Dom particulars, and one particular from another. 3. Apprehension by a reaSoning proceSS, Whicli osten may be CXtrem ely rapid, and carri edon uncon SciouSty. See AlliaZen, ii. Prop. ΙΟ-I3 Three modes of knowing.
88쪽
lunae, non solis. Et hoc modo accidit de stellis : quia multi homines vident aliquando JOVem, Vel Venerem Uel Mercurium, et propter pulchritudinem earum libenter aspiciunt, et dicitur eis tunc ab astronomis quod talis est lux illius stellae, et talis alterius, et perpendunt differentiam ad sensum. Sed elapso tempore, quando alias Vident unam illarum Stellarum, non discernunt an sit lux Mercurii Vel Veneris Uel alterius, quia
jam tradiderunt oblivioni imaginationem lucis propriae cujuslibet illarum. Sed si non tradiderunt oblivioni imaginationem lucis propriae
cujuslibet stellarum prius Visarum, Cognoscunt luceS OarUm Cognitione Secunda, quae QSt per similitudinem J Secundum Athagen. Et hic modus cognitionis non solum est Circa Colorem et lucem, sed circa omnes res in quibus distinguimus universale a particulari, et particularia ab invicem; ut Cum Video hominem quem prius vidi, Si habeo imaginationem quod priuS Vidi Cum tunC cognosco non solum hominem in Communi, sed istum Particularem quem ab aliis discerno per hoc genus cognitionis : Si autem tradidi oblivioni, video hominem, Sed nescio qui S Sit. Considerandum autem, quod cum dictum est quod visus
cognoscit Colorem Uel lucem uni Ucti Salem Solo Sen Sta, et non
particularem, CXCluditur particulare quod est in serius in linea praedicamentali, ut species Coloris. Iterum particularia signata speCie alicujus, ut lux solis, et tu X lunae, quia forsan tu X non habet species ' sed modos, quia omnes luces Stellarum a Sole Oriente proVeniunt. Sed non e XCluditur particulare Vagum, nam illud est ita commune sicut suum universale et conUertitur cum eo, ut aliqui S color, aliqua luX, aliquis homo, aliquis bos. Cognoscere ergo universalia ab invicem et a
J. 's reading, Sensibilem, deprives tho passage of iis meaning. Athagon's words with regard to this forni or degree of knowledge are lib. ii. cap. 1, j o) Cognitio est comprehensio consimilitudinis duarum formarum, Scilicet formae quam Comprehendit vi Sus apud cognitionem, et formae illius rei visae vel sibi similis quam comprehendebat in prima vice : et Propter hoc non erit cognitio nisi per rememorationem.' It is a ratiocinati Ve ProceSS, he goeS on to AaY:but distinguishable from the third degree of the modus rationi S) knowing process, in that it takes place non per inductionem omnium intentionum quae Sunt in forma, Sed per Signa.' species seems used here in iis ordinary acceptation.
89쪽
PERSPECTIVAE PANS PNIMA: DIST. X.
8Ι particularibus, et particularia ab invicem per comparationem rei Visae ad eandem prius Visam, recolendo quod prius fuerit visa et nota videnti, facit hic Secundum modum comprehendendi per Vi Sum. Cognitio vero tertia adhuc OSt, quae non poteSt fieri Sol Ο a) Inter- Sensu, et non eSt per Comparationem ad PriUS Virium, Sed is heis, absolute considerat praesentem rem ad cujus cognitionem an instinc-Plura requiruntur, et est quasi quoddHm genu S arguendi. Sicut eb.; Cum aliquis tenet in manu lapidem perspicuum, et non percipit ejuS PerSpicuitatem, Sed si eX ponat eum aeri, et sit aliquod densum retro illud in debita distantia et tu X sufficiens, videbit
lucem et densum ultra lapidem; et tunc Cum non PoteSt mediante lapide rem videre quae est retro nisi sit diaphanus, arguit quod Sit trans parens et perspicuus. Sed in rebus ConsuetiS nos utimur hac cognitione Subito, et non percipimus R
natura sine difficultate et labore ; ut Cum puero offeruntur duo PomR, QUOI Um unum CSt alio Pulchrius, puer elegit quod Pulchrius est, sed non nisi quia melius sibi Videtur, et ideo magis eligendum. Unde facit hoc argumentum, quod eSt pulchrius in quantum hujusmodi est melius, et quod est melius est magiS eligendum. ergo Pulchrius est magis eligendum ; et tamen non percipit quod arguit, propter Velocitatem arguendi innatam homini: sicut docet Alliare n. Et jam in mathematicis et logicalibus Confirmavi hanc sententiam Athagen; et probaVi quod Scientiam arguendi, quae est logica, Scimus a natura η, Sed UOCabula propria ignoramus a principio, et illa per Studium in Uentionis habuerunt primi auctoreS logicae, noS autem per doctrinam. Et propter haec Vocabula fit tractatus et sermo de logica, non propter scientiae ipsiuS poteStatem, quia haec est cuilibet innata, ut hic vult Allia gen et alias demonstravi. Et sic comprehenduntur Viginti
sensibilia communia, Cum Suis SpeciebUS, non enim POSSenti Homo est natus ad distinguendum sine dissicultate et arguendum Sine labore, et non percipit quod arguit; ' AlliaZen, ii. ProP. I 3. ' On the Stight importance attached by Eacon to formal logie cf. Opus Tertim, Cap. XXviii. The referen Ce here howeVer i S to other wortis not in- eluded in the opus Majus; another proof that this copy of the Perspecima contains additioris poSterior to 125T.
90쪽
certificari nisi per hanc cognitionem. et patet quod soluS SenSus non potest in hos duos modos ; et Vocatur hic soluS Sen SUS, Ut visus in pupilla et in nerUo communi usque ad Sensum Communem. Nam nisi adsit imaginatio et memoria visionis prius factae circa rem, non fiet comprehensio in secundo modo. Sed imaginatio et memoria sunt ultra sensum commUnom. Et tertiuS moduS magis elongatur a solo sensu, quia ibi considerantur plura quam in Secundo modo, et magis accedit ad opus rationis propter viam arguendi. Sed hi modi non habent nomina recte translata. Primum vocat Athagen cognitionem Solo sensu. Secundum principaliter Uocat cognitionem per scientiam. Tertium Vocat cognitionem per syllogi Smum propter modum arguendi. Sed haec nomina non Sunt Pro Pria, quia Virtutes animae sensitivae habent has cognitiones, quibuS non debetur Scientia neC Syllogismus ut
communiter accipiuntur. Sed de hoc certius fiet quando inquiretur, quae Sunt Virtutes animae quae faciunt hic judicia mediante Uisu, quod fieri non poteSt antequam magiS Pateat, in eXemplis de diversis Visibilibus, qualiter certificentur.