Ars praesagiendi de exitu aegrotantium : praesertim in acutis

131쪽

II materie concocta, sanguis disseecatur , non de puratur, dissipas que particulis sanguinis fluiduaribus , quae remanent acriores , tenacioresque fiunt e laudabiles contra, & opportuni sudores habentur, qui vel alvo purgata , vel materie concocta , ad exitumque parata erumpunt , praesertim si tenues, calidi , atque ex toto corpore leniter profluant , aegerque quieti, blandoque somno interim indulgeat, nec non si febris vi mode. retur, & reliqua symprom ta quiescant, impetumque contineant .

Sudores multi, & frigidi mali ominis sempersunt: similiter quoque, qui aegros imbecilliores faciunt; nec non qui spasmis , animi defectibus , & convulsionibus superveniunt: non dissimilis ominis nuntii sunt, qui acerbis doloribus vel sto,

machi, vel coli complicantur ; & qui male olent,& a fronte guttatim defluunt; & qui denique

cum multis graVibus, perniciosisque notis simul effunduntur: quoniam cum nimiam humorum deprgvationem, solidorum inertiam , spirituumque animalium inopiam ostendant, praesentaneum quoque vita: periculum ostendunt.

Febres, quae ab impedita insensibili perspiram

tione oriuntur , sudore leni, & continuxto accedente , facile solvuntur; non ita Vero , quae λsaburra in primis viis, humorumve putri cacu chi.

132쪽

chimia ortum ducunt; istae enim a sudoribus potius augentur, & quo profusiores ii sunt, periculosiores illa: evadunt . Sudor, qui febribus intermittentibus supervenit, si eas non solvit, accessiones certo moderatur,

di minuit, atque in statum tempus, quodam veluti circulo redituras, differt . In febribus , quas Graeci elo des, nostri sudoriferas dicunt, sudor licet profuse fuat, nullum aegris levamen affert, sed gravissimi incendii index est, quod dum Omnia intus adurit, consumit, & destruit, extrinsecus in vapores partes subtiliores resolvit. Sudores frigidi, qui in vulneratis observantur, mali auspicii sunt peioris, si destitutiones accedant; pessimi tandem, si malum odorem fundant, iis

enim, ait Celsus, matura amors subsequitur, cum

percussi cordis indices sint. Rigor, si sudores praecedat, bonum , si eos insequatur, malum est: quia ille naturam ad cutem pravos humores propulsare ; iste retinere, indicio est: humores autem propulsi solutionem morbi , retenti extinctionem aegri palam , aperte que promittunt.

Si frigidus sudor in febribus leuioris indolis

et rca Caput tantum, & cervices d i fluat, longi morbi nuntius esse solet i idem nuntiat, si febris

133쪽

post copiosum sudorem non remittat ; aut ubi sudor modo incipiat, modo desinat, neque ubertim , neque continue fluat . Si universum corpus blando , aequalique suo dore irroretur, diuque ita sit, melius est,tquam si largo , & copioso sudore undique difluat: iste enim diu ferri non potest , quin vires frangantur, spiritusque dissipentur multa enim secum & bo-xa , & mala ex corpore arripit et ille sine magna virium , spirituumque iactura , humores pra vos corrigit , superfluos eXpellit . morbumque solvit. Si una tantum corporis particula copioso Su

dore dissuat, vel vitium aliquod in ea est ; Vel magna debilitate laborat 1 ut ipsemet observavi

in Viro praestantissimo, qui ab extractione Parotidis sub aure dextra positae, magno sudore dum vixit ex ea parte continue assiciebatur , dum rς- liquis viae , ac ne vix quidem insudaret. Sudor cum somno , & quiete tutior est , quam quit cum vigilia , & corporis . iactatione

effunditur; quoniam ille fibras in debita laxitate etSse, humoresque leniter fluere indicat; iste lithrarum magnam oscillationem, S grandem ciriculantium humorum motum , & impetum esse

demon Strat.

Sudor pariter per universam corpui fluens tu-H tior

134쪽

tior est, quam qui solum faciem, frontem, aut collum copiose humectat: & licet iste malus non Sit, pessimus tamen esse potest si guttatim , Ainstar granorum milii in facie appareat ; quia praeter gravem aegri anxietatem , & molestampegritudinem , magnam quoque Virium resaluti G-nem indicat. Si quis animo linquatur, nec cito redeat, sed

pauco, frigido, tenacique sudore circa frontem

perfundatur , Viribus iam fractis, extremitatibua frigidis , pulsibusque concidentibus, prope mortis limina est, Sudores , qui ad auroram aliquando veniunt,

erudorum humorum copiam in corpore esse ostendunt: si ipsi frequentes , diuturnique esse incipiant, febris hecticae indices sunt; quibus si ivus soluta superveniat , totius corporis macies , capillorumque defugus , iam in extremis aegrum laborare denuntiant. Sudores colliquativi in tabidis , si arte adis stringantur , superveniantque aegrotantibus tumI- res instar hydrope laborantium , vel aphiae in gutture appareant, calorque urens in ipso oriatuε nee non alvus ubertim diu , noctuque fluat ,

mortem non nimis procul esse ostendunt.

Sudores , qui gravi faetidoque odore molesti sunt , putrescentium humorum copiam in liqui.

135쪽

II dis circumeuntibus esse j qui atro , flavove colore linteola inficiunt , nimiam sanguinis dissolutio. nem, cum graVi Vitia periculo desse praemon

strant .

Multa alia de qualitate , modo, & tempore sudoris hic afferre possem, sed cum praecipuaeXposuerim , ad alia symptomata perquirenda progrediar , quῖς Rque ad progno sim utilissima habentur

f. XXII. A momitu praesagia .

Etiam ex ore per vomitum natura a superfluis gravibusque humoribus repurgatur; & hac quoque via materiae qualitatem , & quantitatem ipsi hostilis, & inimicae claris indiciis demonstrat . Nausea , &cibi fastidium , ventrinculi, levisque stomachi subversio instantis vomitus notae sunt , quibus si accedant crebrae sputationes , di inferius labrum tremet, iam prope est , qui facile subsequetur , si vel aliqua ingrata potio degustetur , vel digiti in os immittantur , aut nauseabundum aliquid palato, oculis, ves menti

offeratur .

136쪽

ris Is ubi fit, si nauseam, di cibi fastidium ino.

deratur, si oris ventriculi morsum , stomachique subversionem sedat, nec non anxietatem , capitis dolorem , sitim , febris ardorem , aliave symptomata cuicuimodi bono indicio est, sive bitiosus, sive tantum porraceus, sive ex utroque humore permixtus sit r nam in principio morbi causam vel tollit, vel minuit i in recessu , humores iam viribus natur* subactos facile eκ.

pellit

Vomitus, qui a cibo nimia copia assumpto, vel ab eo intus acescente movetur, utilis est ἔ quoniam natura breviori via a materie facile putrescente , insidiasque vitae parante , corpus liberat. Vomitus, qui longum alvi profluvium excipit, praesertim si aliquantulum acidus sit, alvum compescere solet; rediisse enim tonum , & robur stomacho , ipsisque intestinis certo initdio est; unde assumpti cibi non corrumpi , sed digeri, & con.

coqui incipiunt

Vomitus passioni iliacae superveniens subitam perniciem denuntiat, praesertim si corrupti hum ves , & instar stercoris male olentes , compreSII interim alvo, ex ore reiiciantur . in stomachi, hepatis, intestinorumque infammationibus,, i vomitus multus , & creber sit, perniciosus quoque esse Solet: a motu enim vicio lento a

137쪽

iento, di cosvulsi , quo totus venter concutiatur, assectae partes nimis irritantur, violentasque oscillatio res, & crispaturas patiuntur . Sanguinem Vomere sine febre , periculosum ;cum febre gravissimum est r pestiferum autem , imo tremendum , si niger, stetidusque sit; qualis in febribus pestilentialibus frequenter observatur . . Mi guinem feminas Vomere , menstruis deficien- tibiis , non inutile est : incommoda enim multa, quae a menstruis retentis oriuntur , mitescunt . Si sanguinem femina menstruis retentis vomitu re)iciat, ipsis recurrentibus , liberatur. Si femina non gravida, dum ieiuna est, biliosa vomat per multos dies , vermibus certo labo rat ; itaque eos vel vomere , vel vomituram esset spraedicendum e8t. omitus omnis materiae corruptae , nigrae, lividae, &male olentis in morbo acuto , viribus iam fractis, exitium praeceps denuntiat et Visce. rum enim corruptionis testis certus est. vomitus aeruginosus post vulnus , aut contu aionem capitis , tristem eventum auguratur: qui δcerebia laesi Iruntius est. Vomitus aeruginosus in febre acuta, cum Vig graVi capitis dolore, & surditate , insaniam

minatur.

138쪽

mcrbum comitialem , profundumque soporem aliquando finire visus est; maxime si a bile stomachi nervos , sensilesque fibras irritante , mo hi dicti oriantur ; eo enim corpus ab acri stimulosae ite exoneratur . Si post grave morbum , homo cibum non Sentit, sed eum cum nausea recepit, & vomuit, ad rec divam pronus est: quae praesertim timenda est: si virium imbecillitas manet, si spiritus male olet,

si sitis est, faciesque vel pallida, & inflata maxime ad palpebras sit, somnusque interruptus.' inquietus

fiat. Nam dum id observatur,morbum Vel sopitum , vel compedibus retentum , non penitus Victum esse indicio certo est; itaque quod remanet, sopitum excitat, Saepeque tragaediam cum luctu renovatis Sed ne longius evager , summatim mentionem faciam de pravis vomitus notis , quas Hippocrates scriptis in suis iam multo ante collegit et vomitus itaque omnis sincerus, Varius , biliosus, riber , ater, viridis, aeruginosus, niger , Sanguianeus , putris, & mali odoris , copiosus & nihil conserens, parvus, & frequenter rediens, an Xio..us, diuturnus, vires resolvens , con Vulsionei excitans , & sudores frigidos faciens , periculcSemper plenus et vel enim magnam copiam , Spravam materiae morbosae qualitatem in stomaclic

nidulari; vel irritos esse naturae conatus ad ma teria

139쪽

teriae peccantis expulsionem ς vel vires corporis imbecillissimas esse palam , aperteque ostendit .

f. XXIII.

A. sputo praesagia . Cum duplex sputi genus sit , alterum, quod sine tussi, a palato Videlicet, glandulis oris , faucibusque , & gutture fuit ; alterum , quod tussi modo leviori, modo graviori ex tracheali du.ctu , bronchiis, intimoque pectore educitur; quid Vrtumque ad prognosti m maXime faciat , paucis attingam. Sputum , quod sine tussi fuit, dilutum vide licet , insipidum , perlucidum , & leviter spumescens salivae nomine insignitur , quod si salusum , amarum , acidum , aut subdulce fiat, vi tia, quae ex vario acrimoniae genere oriri solent , timenda sunt . Si sputi multum ex ore desuat, cum gingiVis turgidis, male que olentibus, scorbutica labe aeger laborat; cui si prompte non succurratur , formi do e St , ne totum corpus, cum impendenti ruina inficiatur. Salivationes multae in infantibus lactantibus , proximam dentitionem ; in feminis, uterum ple

140쪽

12onum ; in viris imbecillem stomachum; &in senibus tandem nervorum resolutionem ostendunt. Hypochondriaci , si Sali Vam copiose spuant , toti exsiccantur , graViusque se habent ; dum enim salivales glandulae , nimis emulcentur , a vicinioribus partibus humores mutuantur , eaS-que eluendo, & naturali rore privando disseccant, gravissimisque malis afficiunt.

Saliva spuitione voluntaria nimis secreta atro

dropem creat: nec immerito , ex ea enim dilu.ente liquido necessario stomachus privatur , ut

possit alimenta subigere , & chylum , & bonum

sanguinem conficere . Salivatio multa a mercurio , vel ore assumpto, vel corpori illito , pertinaces impurae vene ris morbos feliciter sanare valet : Etiam saltu

tio ab assumptis parvis lacertis excitata cancros,uliseeraque multa fere insanabilia in nonnullis Am ricae plagis curasse Visa est ; ut nuper nobis viri non dubiae fidei testati sunt. Qui variolis laborant, si salivam copiose spu-Rnt , non periclitantur . Nec dissimile in omni morbi acuto evenire solet e quoniam salivae coispiosus fluxus in acutis certo indicio est , aut corpus per hanc Viam a superflua materie repti cari . aut aestum labrilem non adeo grandem c id