Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

151쪽

coloris. NaScitur in agro Teletcoquensi, sed nullam ejus sa- cultatem insignem accepi , et ideo delineandam non curavi.

Herba est radici insistens fibratae, unde prodeunt caules ornati per intervalla soliis olivae, Sed minoribus, ac tenuioribus, cum binis aliiS minimis prodeuntibus a singulis majorum exortibuS , ae floribus , ut unt, candidis. Radix adstringit, non Sine quodam calore , et gu Stata olet florem vocatum Elaxochit L Eadem medetur veteribus plagis laevigata, et bis diebus singuliS inspersa, Si prius ulcera ex vino calido abluantur Nascitur in collibus Tepexicensibus Misi eoae inferioriS

CAPUT XCI.

De GVEXILIHUIZPATLI , seu bub0num medicina Thualusensi Herbula est radici insistenS Obrotundae , unde profert folia Graminis, Junci ve, ad cujuS specieS fortasse pertinet, et Iuteos, ut aiunt, flores. RadiX Sicca est, ac nullius, quod perceperim, aut modici caloriS: et tamen aiunt impositam pannorum Saniem eXtergere, ac cicatrice VulnuS obducere. Nascitur in montibus frigidis.

CAPUT XCII.

152쪽

biles, folia Hederae , et flores cyaneos. Adstringens est, frigidaque , aut moderati caloriS. Semen retentum dicitur pellere radix drachmarum duarum mensura. Nascitur in calidis, ripisque fluminum.

Arbor est solia ferens Mali Medicae, sed latiora, et Coccineos flores. Calida est ordine secundo. Cortex tritus, illitusque dolores a frigida causa , aut a morbo gallico ortos Sedat. Nascitur in calidis collibus.

CAPUT XCIV.

De s VHPI EI Thualasensi. Arbor est magna, littoris maris Australis alumna, folia bina per intervalla ferens, nonnihil falcata, et illis Pinabula-lli similia, sed longe majora, ac Mali Aledicae foliis paene

paria, SiliquaS vero tereteS, praeeraSSi corticiS, octo uncias longas, et porcorum infarctiS intestinis paene pares latitudine , extra fulvaS, et intra candenteS, refertaSque SubStantia quadam alba , molli, eduli, ac dulci, cui miScentur semina quaterna, ponticis nucibus majora, eXtra Coccinea, et intra candentia, Sed tamen duriSSima, et illa Casiae fistulariS quadante nus assimilantia. Vescuntur interna medulla indigenae i nec est alius, quod intellexerim , praeterea usus.

153쪽

DE HISTORIA PLANTARUM

LIBER DECIMUS SEPTIMUS,

MEDICO ATQUE HISTORICO

PHILIPPI II. HISPAN. ET INDIAR. REGIS,

ΕΤ TOTIUS NOVI ORBIS MEDICO PRIMARIO, AUCTORE.

De TLACHITON NITTACOTT , seu sude desultoria. Herba est quatuor dodrantes longa, craSSa , et Surculosa radice, pennato caule, ae foliis Sectis per ambitum, scabris, ac Mali insani vocati forma, colore vero aliquantiSper purpureo , amaro Sapore, ae ordine Secundo calenti, et sicca

natura. Jus decocti ejus, et Troburta quahuiti appetentiam excitat, flatumque dissipat.

154쪽

1 6 HISTOR. PLANTARUM

CAPUT II.

Radices agit surculosaS , et ex hiS tereteS cauleS, sex cubitos prolixos , folia oblonga, Serrata , Subalbida , et flores in culmine coccineos , longos , Calycum forma. Sapore, et odore insigni caret, nec usum quempiam ejuS novisse ferunt Indi, praeterquam floris consueti addi in corollas, inservireque SaltationibuS, atque Choreis, apud eos valde celebribus; quamobrem minime delineandam curavimus.

CAPUT III.

Origaninam cognominare hanc Plantam venit in mentem, quo ab inis lacoxochiti generibus distingui posset, folia siquidem habet origano similia , Scissaque per ambitum, paululo tamen majora , floreS in postremiS caulibus qui, purpurei sunt, OblongOS, V Sculis ContentOS, PurPureOS, et compositos in comam. Odora eSt etiam guStu, et craSSa , fibrataque radice , ex quibuS poSSit quispiam facultatem calentem conjectare. Ceterum apud Indos floriS eSt tantum usus, addi soliti in corollas, atque florenteS manipulos.

155쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVII MI

CAPUT IV.

TLAcoXOCH1ΤL Anenecuilcensis, quam alii Tlacoxibuiti vocant , Hoaxtesecenses Vero Tlac0patii, folia fert Saligna, subalbidaque, et e radicibus fibrarum instar caules fulvos, et in summa parte floSculos ex albo rubeScenteS, longiusculos, et compositos in comam. Calida eSt, Siccaque, et adstrisi gens facultas, atque ideo propinatur his, qui lassitudinem patiuntur; corroborare enim eos, ac velut vivificare praedicatur. Quin radicum pulvis Vetustis plagis dicitur egregie mederi. Nascitur in calidiS, planisque locis. Audio a mari Australi Anenectιilcum ob remedii praestantiam fuisse allatam.

Herba est dodrantalis, foliis Ocymi, flore candenti, parvo, a caule longo prodeunte , et radicibus tenuibu S, ac modicis, quarum Semunciam, Si decoquas eX aqua , et jus decocti propines, Sedabis febrem. Nascitur in planiS Teiacoquensibus.

Frutex est flores serens albos, in corymbos compositos,

156쪽

vasculorum forma, ac solia Olivae, Sed tamen minora, ter tio ordine calens, et Odorus. Est et alia Planta TLooxochillvocata , fibrata radice, foliis praecedentis, ac floribus candidis , longisque, et stellatis juxta margines; cujus tamen nubium adhuc medicum uSum accepi.

Ita libuit cognominare hanc Plantam ob coccineOS, quos fert, flores , comantes circa postremos ramOS, longiusculosque. Frutex est magnUS , multoS ab una radice Caules fundens , fulvos, tenues, et lignosos, salignis foliis refertos, sed tamen aliquanto brevioribus, Superne VireScentibu S, et candescentibus inferne, floribus in postremis ramis rubeis, oblongi S, et acervatim, ut dictum est, congesti S. Floret Septem. bri. Calidis exsultat plagis juxta plana, et aquosa loca. Frigidae est, et eXSiccanti S naturae, impenSeque adstringentis, et glutinosae. Radix medetur dysenteriis cum duodecim granis cauati. Est et Tataci lacoxochili surculosiS radicibus, virgis erectis plus, minus quinis, soliis Lini, per intervalla denis, longis, et angu Stis, et floribuS in cacumine oblongis, comantibus, et candidis, unde nomen, quorum eSt tantum uSuS.

157쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVII.

CAPUT VIII.

De TLACOX CHITL Imaxtepecensi I LACOXOCHITL maxiepecensis , quam alii Teouaxochillvocant, Herbula eSt folia ferens tris da , radicem fibratam, et flores albos, ac modicOS. Odorem graVem Spirat; amara eSt, et calida, Siccaque natura, quamobrem doloribus ortis a frigore mederi solet. NaScitur in calidis maxiepeo unde cognomen, montOSiS, et a8periS loci8. Sunt, qui Succo ejus abluant febricitantium corpora; verum quorsum id fiat, nescio, nisi evocandi humoris gratia, aut caloris nimii compescendi , aut rigoris intermittentium febrium; modice enim videtur calida.

CAPUT IX.

De T LACO CHITE Tacasichthnsi. Ita vocant Tacasichtienses Herbam quamdam folia orbicularia sortitam , et flores in pΟStremiS caulibuS cyaneos, ac Thymum redolentem; cujus gratia putavi describendam. Calorem quemdam videtur praeseserre cum Siccitate , et adstringentia conjunctum.

CAPUT X.

Frutex est solia serens oblonga, et parum lata, aSpem

158쪽

HISTOR. PLANTARUM

raque , flores purpureoS, calycibus contentos Scariosis, Stoechadis capitulis similibus. Calida eSt ordine Secundo, et ali quantulum amara. Tu mores praeter naturam dicitur discute. re. Nascitur in faucibus montium humidis, et aquosis.

CAPUT XI.

De I LACO CHITE florem inauhtonae ferente. Radices fundit sbris similes, et ex his caulem rectUm, ramis utrinque prodeuntibus, refertis foliolis longis, et angu Sti S , ac circa eXtrema cruciatiS , ac floribus inauhtonae paene forma, et colore Similibus. Flori S USum praeStat, nec quemquam alium adhuc accepi. Nascitur temperatis locis, qualis est ager MeXicanUS.

De TLACO CHITL Tauhilina. Radices landit similes sbris, caules virentes, cubitales, teretes, tenueS, laeveS, junceos, et hispidos, folia Serrata, longa, et angu Sta , SaligniS proXima, et nonnihil hirsuta, flores pilis rubescentibus Similes, in calycibus Scariosis, ac persimiles vocato a Dioscoride Cyano , in SupremiSque ramiS Comantes , et Semen longiusculum, et nigrum. Radix trita, atque devorata trium drachmarum pondere frigefaciente, qua pollet, facultate dicitur febres exstinguere. NaSci-

159쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVII

MItur in frigidis regionibus, ac montium locis acclivibus. Est et alia eodem nomine, et floribu S , sed paulo majoribus, et latioribus foliis,venis Secundum longitudinem procurrentibus insignibus, radice vero longa, tenui, SenSim gracileScente, et fibrata , ejusdem , ut conjicio, Speciei; de qua nihil narrant Alexi cani, apud quOS naScitur

CAPUT XIII.

De TLA XOCHITE , quam alii TZ0ntiat lauhqui, seu capillos

Nomen secundum invenit a tenuitate , colore , et forma comantium in summis virgiS florum. Folia sunt Lini, longiuScilla , et angusta, terna, quaternaVe per caulis modica intervalla , ac fibrata radix , amara , calida , Sicca que ordine tertio, et odora gustu. JUS decocti ejus medetur dysenteriis, et confert doloribus articulorum. Nascitur instigidis collibus , atque convallibuS.

CAPUT XIV.

De TLACOPA I Malinalcensti Radicem sibratam fundit, et ex hac cauleS tenues, geniculatoS , contortoS, et Volubiles in eis vero folia cordis, scutorumve figura, parva tamen, aC fructum oblongum, ponticarum nucum fere magnitudine. Calida est ordine tertio,

160쪽

HISTOR. PLANTARUM

Is et

amara, odora, CorroborantiS facultatiS, et acris saporis. Radix surditati medetur , frigus, et ex eo ortos dolores laevigata , ac resinae permista pellit: discutit praeter naturam tumores, et clarificat visum. Secta in globulos, atque circumdata collo resistit defluXionibus, frigora, horroresve febrium interpellatarum arcet, punctiSque vacuatis, et discus sis humoribus medetur, Ossa perfracta, aut laXata reSinae permiSta roborat, et instaurat, Surditatem per Se curat, et morbis opitulatur oculorum, flatum discutit, ac universi nam orbis frigidis paene omnibus auxilio eSt. Nascitur Malinaiaci, Imitetoci, Tlachmalacaci , et aliis temperie Similibus locis, velut Teloapae, ubi ajunt drachmae uniuS pondere devoratam radicem omnes humores, Sed praecipue atram bilem , et pituitam egregie Vacuare, atque ita spleneticis mederi; quod et nos eXperimento Verum eSSe CognovimuS. Videtur vero ad Aristolochiae longae species pertinere.

CAPUT XV.

Radici insistit fibratae, candidaeque, Unde profert caules ternos Cubitos longos, et virenteS, ac in eis solia LimoniS, Sed magis acuminata, asperaqUe , et floreS candentes, illis Mali Medicae aemulos. CompreSSa , petritaque manibu Sodorem spirat Raphani soliis persimilem , et paululum acri