Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

161쪽

NOUAE HISPAN. LIBER XVII. 1 ueg

sapore Constat, ae Calida natura. Jus decocti caulium, et soliorum epotatur adversus flatum. NaScitur humectis collibus.

CAPUT XVI.

Radicibus insistit minimum digitum Crassis , SurculoSiS-que , unde oriuntur caules laeVeS, tereteS, geniculati, ac ternos cubitoS longi, et in eis folia Limoniae Mali. Jus de cocti foliorum, aut liquor, ubi folia tusa aliquandiu maduerint , dolorem Ventris mitigat, pulviS vero velit Stis medetur plagis. Nascitur in calidis Ne ae I tot ecensis locis editis, atque campeStribuS. ConStat Vero temperato calore squalia esse omnia paene medicamenta , quae dolorem sedant, Indi Medici putant in non sine quadam adStrictione. .

De TLACOPATLI sitiauhtotollanensi. Radicem mittit Surcul OSam, et ex ea caules quatuor dodrantum, tereteS, hirsutos, laeves, tenueSque, folia Mori, majora tamen , oblongioraque, et profundiuScule Serrata, flores luteos, capillatos, et in pappoS demum abeunteS, qui nos per intervalla. JUS decocti confert dysentericis, et pas- Sis nauseam eXcitat appetentiam. Radita enim gustu est valde odora , et acri sapore , non sine quadam amaritudine:

162쪽

HISTOR. PLANTARUM

calida constat, et Sicca ordine Secundo, ampliusve natura, ac subtilibus partibus: quamquam cujusdam quoque adstrictionis sit particeps. Provenit editis siuauhtotollani locis.

CAPUT XVIII. De TLACOXIMUIT L Secunda.

Herba est radicibus fibrarum instar, foliis quadantentis Salviae similibus, ac coccineis floribus. Marrubium Olet, nec quidquam adhuc aliud de hac Planta ex Indorum Medicorum enarratione cognovi. CAPUT XIX. De TTA HUIHUILAN , seu sude v0lubili.

Frutex est stipites fundens sarmentoSos, volubileS, unde habet cognomen, et in eis folia obrotunda , Cordis paene figura, aSpera, et craSSiuScula, flores Candidos in purpureum Vergentes , atque in parvam aggeratOS comam. Vis est frigida, Siccaque, et adstringens. Nascitur juXta aediculam di vae Mariae de Guadalupe non longe ab urbe Mexicana montOSis , et humectis locis.

CAPUT XX.

De TLACOOC VILIra, Seu Olere cuspidis virgae. Frutex est quaternos prolixus cubitos , caules fulvos

163쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVII. Is s

proserens, teretesque, folia Origani, flores longos, luteos, et comanteS. Folia sunt calida , Siccaque tertio fere ordine, acria, et odora: radix Vero non adeo. Eduntur eadem, et adversus febrium rigoreS eXhibentur , adeoque contra ipsas febres , quibus forta8Sis conferunt Vacuata alicunde causa morbi. Nascitur in collibus ocopetiolicae.

De TLAC0ΜIXPLI, Seu virga nimbosi coloris. Polii montani priori speciei prorsus est Similis, Sed canis , pilisve caret , nee Sunt Serrata solia. Frigida est, sicca atque adstringenS. Sistit diarrhoeaS , necnon fluXionem quamvis ortam a causa Calida , SiVe ipSa Herba ex aqua devoretur , Sive jus decocti, succusve bibatur. Nascitur in frigidis collibus Arborum expertibus. Servatur in eos usus toto anno radix. Poterit vero Pollum Tlaxcallense non incommode nuncupari.

CAPUT XXII.

De TLA POPOTL, seu Ulagae scopis Vulgaris Herba est, et quae in Scoparum USum Uenerit , unde contigit ei nomen. Aqua , in quam Conjecta Sit, atque aliquandiu macerata Herba ipsa, illiusve radix, dysen,

terias epotata curat. V 2

TOM. III.

164쪽

CAPUT XXIII

De TLACOTIC , seu virga sudi simili. Radices sundit surculosas, et eX eiS cauleS tenues, teretes , purpureos, et lignoSOS , solia eXilia , parvaque, et flores in cacumine coccineos. Calida , Siccaque ordine Secundo ConStat natura, et subtilibus partibus. Sapor est initio dulci S, ac tandem amarus, et acriS. Devoratur eliciendi

sudoris gratia , atque ita ut et ipsi Indi Medici testantur)opitulatur febribus ; bibendi autem cortices sunt resoluti ex aqua pondere drachmarum quatuor. Nascitur in frigidis regionibus Oouilae , montoSis , et asperiS locis.

CAPUT XXIV.

De TLATLACOTIO , seu Tlacoth Radice firmatur lignosa, candenti, et fibrata, Batatae quadantentis imitante formam , e qua fundit caules tenues, teretes, et lignoSOS, quatuor dodrantes proliXOS, Subrubeosque, folia longa, et angusta, haud dissimilia illis Coccogni-dii. Frigida constat temperie, et ideo lenit dolorem labiorum ortum a calore. FloreS fert luteOS, ac modicos, unde siliquae generantur. Nascitur montosis , ac frigentibus siuauh-chichintillae lociS.

165쪽

. CAPUT XXV.

De TEA TLHVEI Acucollar. Frutex est vitiginea producens solia, sed magis hirsuta, quem, etsi nulla insigni facultate praeditum audivi, depingendum tamen ob naturalem enarrationem non Omninoa ratione alienum putavi.

Frutex est folia Polygoni serens, et cauleS Onustos fructu cerasis simili, Sed candidissimo , nitenti, amaro, paululum minore, et anteaquam matureScat, Virenti; caules cinereos , et inaequales , e quibuS multi rami prodeunt. Nascitur in montibuS Tepoettianicis, nec est aliuS, quod sciam, praeterquam formae, et pulchritudinis, usus.

CAPUT XXVII De TEPAMPLI.

Radices landit fibrarum instar, caules taeniis similes, solia teretia , parva, luteOS floreS, ac nigricanteS fructuS, cerasorum acidorum forma, et magnitudine aemulos, Sed paulo mino. res. Frigida, et adstringenti natura conStare dicitur, et amaro sapore. Diarrhoeas compescit, ac puerorum satietati medetur.

166쪽

CAPUT XXVIII.

De TAC CHE , seu radice Mech0acani expurgante. TACUACHE , quam alii Pusquam , Mexicenses Vero Tla..luntlacaeuitlapilli vocant, Herba est radices fundens magna ex parte rotundaS, et lacte mananteS , candidas , et ex eis caules volubiles, tenues, ornatosque foliiS raris, cordis figura , sed minoribus, floribus Vero OblongiS, et coccineis, ac fructu peponis forma, et magnitudine, lanugine obducto candenti, ac Semine albo reserto , tenui, latoque , non sine bombycinis quibusdam filis, argenteis, et lentis. Radix est calida quarto fere ordine , Siccaque, et guttur devorata urens. Purgat humoreS omnes per inferna, Sed praecipue pituitam Sesquidrachmae, duarumVe drachmarum pondere, ex aqua, VinOVe, jure pulli, aut eX tremulo Ovo, voratu facilis , nec admodum ingrato gunu. Sunt, qui lacte, aut evpreSSo Succo utantur vice Scammonii, imo qui contendant Plantam ipsam ad Scammoniae genera pertinere, addantque in electaria sicca cum Saccharo, mirabilemque dicant effectum praestare. Sunt qui radicem laevigatam per noctem in aqua sex drachmarum menSura macerari permittant, mane percolent , eXprimant, et aquam propinent, atque ita parum injucundo utantur pharmaco. In penuria, aut caritate Scammonii additur in electaria , quae illud Solent recipere, et

167쪽

perquam commodum praestat effectum. Sunt etiam, qui radicem illitam asserant mederi febribuS, et liquorem instillatum oculis. Tria 6HS Plantae reperiaS genera , marem, foeminamque quorum utrumque depingendum curavimus) et forma, et viribus Valde Similia ; necnon et tertium nigranti solo saXOSis locis praecipue proveniens, et radicem fundens tenuiorem, quae aptiSSima Sit duarum drachmarum pondere parando eXSolventi electario , addito Saccharo Zauhallique decenti mensura, aut tragachanto, quo ad leniter vacuandam bilem, atque pituitam nequeaS Offendere praestantius ullum. Sunt qui jure decocti ejuS Syriapum parent, qui duarum unciarum pondere pituitam, bilinaque mira facilitate purget. Nascitur in calidis, planisque hujus Novae Hispaniae permultis locis , etsi a Mechoacanensibus, ubi primum reperta

est, et vis cognita precipuum, nobiliusque invenerit nomen; nam et Temimilacensibus est familiaris, qui ferunt urinae evocandae permiStam radicem caudae I lacuat zin aequis portionibus miram eXhibere operam. Siccanda autem radiX, atque ita deinde reponenda. Cavendum. ab Herba quadam per omnia paene simili , noXiaque.

CAPUT XXIX. i

De TLAHUIC , Seu coccinea Planta.

Herbula est foliis hirsutis, subalbescentibus , oblongis, et

168쪽

HISTOR. PLANTARUM

CAPUT XXX.

- . Frutex est duas Spithama8 longus, radici innixus proli Xae, lignoSae, et crassae, eX qua profert StipiteS nigros, foliaque exilia , longa, et angusta. Cortex radicis frigefa ciens est, Siccus, et adstringenS, atque ideo medetur ulceribus , sed praecipue pudendorum. Nascitur in collibus regionum calidarum. CApUT XXXI. ' i De 'A'Auru Arar maxiesecensi. Radicem fundit surculo similem, et ex ea caules refertos Origani foliis, subalbidis, hirsutis, et pinguibus. Frigi, da, humentique, et SaliVOSa natura ConStat, et erysipelata repellit. Nascitur, juxta montium fauces.

De TELPOCH c HIra , seu Flore juvenis. Radices fundit fibris similes, longaSque, et eX his caules octo prolixos Spithamas , ornatos oblongis loliis. Frigida

169쪽

NOVAE HISPAN. LIBER XVIL 161

conStat natura, sebres exstinguit, et inflammationibus adhibetur. Nascitur in planis, et aquoSis locis.

CAPUT XXXIII.

De Herba est radice firmata crassa , et fabrata , unde proseri caules duos dodrantes longos, et spiniferos , folia viti-ginea , fimbriata, sinuosaque , et floreS luteoS, exiles, orbiculares , et in quaedam coacervatos capitula. Radix candida est, lacte mananS, et glutinoSa. Saporis est insigniS expers, et frigefacientis temperiei. Inflammationibus illita succurrit, do , res lenit, et venerem lancinatiS ea renibus excitat. Nascitur in calidis Tepe vacuit ensibus, planis , ac campestribus locis , necnon et Axuchillani , ubi miluat si vocant.

Frutex est mediocris magnitudinis, radici innixus magnae , eX qua prodeunt aliae rotundae per quorumdam funiculorum intervalla, caules etiam, et in eis folia Ocymi, majora , aspera , ae multiS interventis Secundum longitudinem procedentibus insignia. Frigefacientium , atque conglutinantium est virium, ideoque perfractis ossibus medetur cortex radicum Successu mirabili: admovetur autem recens quinto

TOM. III.

170쪽

quoque die. Radix rubeo colore nitet: caules verb hominis altitudinem aequant, cavique Sunt, et lenta reserti medulla. Nascitur in calidis Iohalant, editisque locis.

CAPUT XXXV.

De repoΣANTON, seu Tπ0zan parva. Herbula est paulo dodrante altior, radicem fundens SurculoSam, cauleS Purpureos , cinerea solia, Mali Punici, sed minora. Id nomen Sortita est a colore soliorum, quo resertilla Topotant. Folia laevigata, et inspersa extergunt ulcera, carne replent, et cicatrice demum obducunt, ac medentur fluxibus. Polygalae Dioscoridis forma, Viribusque videretur similis, ni folia Polygalae valde essent minora Nascitur in frigidis, atque campestribus locis, reconditurque ab Indis radix in usus annuos. Gululienses Mnexili vocant.

CAPUT XXXVI.

De TLALCUINAX LLI , Seu Tisceribus terrae.

Radices mittit albas, tenues, et longas, folia origani, sed longiora, et anguStiora , circinataque, et fructum rotundum toto caulis procursu utrinque juxta soliorum exo tum. Radices duarum drachmarum menSura epotae omnes humores purgant citato vomitu, et alvo Soluta. Securum est, atque innoxium pharmacum, etsi anxietatem aliquam nonnuim